در بانک‌ها درآمدهایی هستند که در گروه‌های ذکر شده در بالا قرار نمی‌گیرند که اینگونه اقلام در حساب “سایر درآمدها” ارائه می‌گردد.
هزینه‌ها در صورت سود و زیان به موارد ذیل تقسیم‌بندی می‌گردند:
۱) هزینه‌های اداری و پرسنلی: این هزینه‌ها شامل هزینه‌های حقوق و دستمزد پرسنل، کارانه‌ها، هزینه‌های اجاره، هزینه آبونمان و … می‌باشد.
۲) هزینه مشکوک الوصول: هزینه‌های مطالبات مشکوک الوصول در این حساب ثبت و منظور می‌شود.
۳) هزینه‌های مالی: به هزینه‌هایی همچون هزینه‌ی بانکی، حسابرسی و … در این حساب منظور می‌گردد.
۴) هزینه کارمزد: این هزینه شامل خدماتی می‌باشد که به آنها هزینه انجام عملیاتی از طرف بانک‌ها و سازمان‌های دیگر که به بانک ارائه داده شده است
۵) سایر هزینه‌ها: هزینه‌هایی که در موارد بالا قابل شناسایی نمی‌باشند در این حساب منظور می‌شوند.
پس از کسر هزینه‌ها از خالص درآمدها (سهم بانک از درآمدهای مشاع + درآمدهای غیرمشاع) سود قبل از مالیات بدست می‌آید؛ این حساب از مالیات کسر می‌شود که حاصل آن “سود خالص” می‌شود.
۲-۷ تجزیه و تحلیل صورت سود و زیان بانک‌ها
حسابداران با بهره گرفتن از روابط، نسبت‌ها، درصدها، مقایسه‌ها و تغییرات و گرایش ارقام ادوار مختلف مالی، مقایسه نسبت‌های بدست آمده یک فعالیت با استانداردهای صنعت (معدل فعالیت‌‎های مشابه)، نظر خود را نسبت به وضعیت، موفقیت و یا عدم موفقیت فعالیت مورد بحث به صورت گزارشی ارائه می‌دهند(رستمی، ۱۳۹۰، ص۴۳).
تجزیه و تحلیل مالی فرآیندی است که طی آن مشخصات و وسژگیهای بازار مالی و عملیاتی واحد اقتصادی با بهره گرفتن از صورتهای مالی و سایر اطلاعات مالی مشخص می شود و در امر تصمیم‌گیری، استفاده کنندگان از صورتهای مالی را یاری می‌کند(رستمی، ۱۳۹۰، ص۴۴).
۲-۷-۱ انواع تجزیه و تحلیل صورت های مالی
تجزیه و تحلیل صورت های مالی به دو گروه تجزیه و تحلیل افقی و تجزیه و تحلیل عمودی تقسیم می‌شود.
الف) تجزیه و تحلیل افقی
این نوع تجزیه و تحلیل، اطلاعات صورت های مالی را برای چند دوره مالی بر مبنای اطلاعات سال پایه بیان می کند و موفقیت در هر دوره مالی با مقایسه اطلاعات سنوات قبل بررسی می شود و خود به دو دسته صورت های مالی مقایسه ای و بررسی روند تقسیم می شود .

صورتهای مالی مقایسه ای: به تجزیه و تحلیل صورت های مالی در دو دوره متوالی اطلاق می شود، تحلی لکنندگان مالی تغییر مطلق ارقام صورت های مالی و همچنین درصد تغییر از یک سال به سال دیگر را محاسبه می کنند، بدین ترتیب اطلاعات جامع تری از صورت های مالی استخراج می شود.
بررسی روند: در این بررسی روند اقلام مهم مندرج در صورت های مالی با مبنای قراردادن سال پایه بررسی می‌شود به همین دلیل واحدهای تجاری در اغلب موارد ارقام مقایسه ای برای دوره‌های متوالی ۵ تا ۱۰ ساله را ارائه می کنند تا مقایسه های بیشتری انجام پذیرد. این تجزیه و تحلیل اهمیت بیشتری از تحلیل صورت های مالی مقایسه ای در دو دوره متوالی دارد، زیرا دوره ها بیشتر روند ارقام را بهتر منعکس می کند، تغییر از یک دوره مالی به دوره مالی بعد ممکن است الزاماً بخشی از یک روند کلی محسوب نشود زیرا ممکن است این تغییر در شرایط غیر عادی اقتصادی با وقوع چند رویداد غیر مکرر ایجاد شده باشد، مثلاً افزایش قابل ملاحظه در سود هر سهم سال جاری ممکن است ناشی از فروش اوراق بهاداری باشد که چند سال قبل خریداری شده است، که در سال های آتی تکرار نگردد لذا مقایسه سود خالص در یک دوره ۵ ساله ممکن است این حقیقت را که افزایش سود در سال جاری در روال عادی عملیات نبوده است آشکار نماید .
ب) تجزیه و تحلیل عمودی:
در تجزیه و تحلیل عمودی تمام اطلاعات مندرج در یک صورت مالی نسبت به ارقام همان صورت مالی بررسی می‌شود و به دو گروه صورت های مالی استاندارد و تجزیه و تحلیل نسب تهای مالی تقسیم می شود. امروزه تاکید بسیاری بر صورتحساب‏ سود و زیان بانک‌ها وجود دارد، زیرا بانکداران و مقامات قانونی به عنوان اولین‏ محک برای ارزیابی سرمایه مورد نیاز بانک‌ها، بر سودآوری آن توجه می‏کنند(مدیریت توسعه فرهنگ سرمایه گذاری بورس اوراق بهادار تهران، ص ۱ و ۳) .
صورت های مالی استاندارد: در این نوع تجزیه و تحلیل تمام اطلاعات مندرج در یک صورت مالی خاص بعنوان درصدی از یک رقم شاخص از همان صورت مالی بیان می شود برای مثال در صورت سود و زیان تمام اقلام بر حسب درصدی از فروش بیان می شوند یا در ترازنامه بعنوان درصدی از جمع دارائیها بیان می شوند.
تجزیه و تحلیل نسبت های مالی: روابط دو یا چند رقم از یک صورت مالی را تجزیه و تحلیل نسبت های مالی گویند که امروزه بطور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. معمولاً نسبت های مالی برای ارزیابی چهار جنبه از عملیات محاسبه می شوند . این چهار جنبه عبارتند از(مدیریت توسعه فرهنگ سرمایه گذاری بورس اوراق بهادار تهران، ص ۴) :
نقدینگی
فعالیت
اهرم مالی
سود آوری
۲-۷-۲ تجزیه و تحلیل ترازنامه
ترازنامه بانک‌ها بیانگر تغییرات مستمر در ترکیب داراییها و بدهیهاست. ترازنامه مانند تصویری است که در یک‏ لحظه از زمان وضعیت مالی بانک را نشان‏ می‏دهد.
سوابق استفاده از تحلیل‌های مالی، بیانگر کاربردهای مختلف نسبتهای مالی در انواع تصمیم گیری‌ها بوده، ولی از نظر تئوری مبانی آنها مورد بررسی قرار نگرفته است(رضانژاد،۱۳۸۹، ص۳). در ادامه به برخی از نسبت‌های مالی ترازنامه بانک‌ها اشاره خواهد شد.
الف) نسبت اعتبارات اعطایی به سپرده‏های‏ دریافتی: این نسبت یکی از نسبتهای کلیدی است‏ که بسیاری از تحلیلگران صورتهای مالی‏ بانک‌ها برای بررسی ساختار مالی بانک از آن‏ استفاده می‏کنند.این نسبت درصدی از سپرده‏ها را که به منظور اعطای وام،اعتبار، تسهیلات عقود اسلامی و مشارکتها مصرف‏ شده است،نشان می‏دهد.

تحلیلگران مالی باید این نسبت را با سایر بانک‌های مشابه مقایسه نمایند. اگر این‏ نسبت بالاتر از میانگین صنعت باشد،بیانگر این است که بانک در اعطای اعتبارات در قالب وام،عقود اسلامی و مشارکت‏ زیاده‏روی کرده است.در این حالت در صورتی که پایه حد اقل سپرده‏ها کاهش یابد،ممکن است‏ بانک با مشکلات‏ کمبود نقدینگی‏ مواجه شود.از طرف‏ دیگر پایین بودن این‏ نسبت در مقایسه با میانگین صنعت نیز بیانگر این است که‏ بانک در اعطای‏ اعتبارات فعالی نبوده‏ و در نتیجه مدیریت‏ بانک تلاش لازم را به‏ منظور افزایش بازده‏ سهامداران به عمل‏ نیاورده است.این‏ حالت همچنین‏ ممکن است بیانگر این باشد که به علت‏ شرایط خاص‏ اقتصادی و یا بالا بودن نرخ سود،تقاضا برای گرفتن وام و تسهیلات از بانک کاهش‏ یافته است که می‏توان با کاهش نرخ سود، تقاضا برای اعطای اعتبار را افزایش داد(وفادار، ۱۳۷۷، ص۴).
ب) نسبت سرمایه به دارایی: این نسبت را می‏توان از طریق تقسیم کردن جمع حقوق‏ صاحبان سهام به مجموع داراییها محاسبه نمود.

سرمایه یک بانک شبکه امنیتی یا حفاظتی را تشکیل می‏دهد که به بانک امکان می‏دهد به رغم وجود مشکلات یا معضلات اقتصادی،توان بازپرداخت‏ بدهیها را داشته باشد و به عملیات خود نیز ادامه دهد.اگر درصد سرمایه به مجموع‏ داراییها بیش از حد پایین باشد، چنانچه‏ روند نامطلوبی در اوضاع اقتصادی پیش‏ آید، بانک را با خطرهای بسیاری مواجه‏ خواهد ساخت. از طرف دیگر در صورتی که‏ درصد سرمایه به مجموع داراییها نیز بیش از حد بالا باشد،عملا منابع مالی صاحبان‏ سهام در بانک بلوکه شده و بانک به منظور کسب سود و بازده مناسب برای سهامداران‏ ناچار به افزایش نرخ اعطای تسهیلات‏ خواهد شد(وفادار، ۱۳۷۷، ص۵).

فهرست پژوهشهایی که داخل ایران انجام گرفتهاند در ذیل آمده است:
پژوهش رحیمی (۱۳۸۶) در بررسی رابطه بین مؤلفه های مدیریت دانش سازمانی و خلاقیت اعضای هیئت علمی دانشگاه اصفهان به این نتایج دست یافت:
بین ابعاد مدیریت دانش و میزان خلاقیت همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد.
تفاوت معناداری بین میانگین مدیریت دانش اعضاء بر حسب سن، جنس و رشتۀ تحصیلی وجود دارد.
تفاوت معناداری بین میانگین خلاقیت اعضاء بر حسب جنس، رشتۀ تحصیلی و وضعیت استخدامی وجود دارد.
پژوهش حسینی و زمانی ( ۱۳۸۶) با بررسی وضعیت زیرساختهای مدیریت دانش در دانشکده علوم ترتیبی و روانشناسی دانشگاه اصفهان به این نتیجه رسیدند که از نظر زیر ساخت فنی در دانشگاه هیچ مشکلی وجود ندارد ولی از نظر مدیریت و فرهنگ سازمانی جو نامناسب است.
پژوهش ستاری فرخی (۱۳۸۶) در تحقیق خود با عنوان” رابطه زیر سیستم مدیریت دانش در سازمان یادگیرنده و هوش سازمانی” به نتیجه زیر دست یافت:
بین زیر سیستم مدیریت دانش و تمام مؤلفه های هوش سازمانی رابطۀ مثبت و معنادار وجود دارد.(ابوترابی،۱۳۸۷،ص ۸۶)
پژوهش حسن زاده ( ۱۳۸۶ ) موانع زیر ساختی اعمال مدیریت دانش در ایران را در شش قالب ، موانع استراتژی سازمانی ، تشکیلات سازمان ، منابع انسانی ، تامین مالی ، فناوری اطلاعات و
ارتباطات و فرهنگ سازمانی بیان نموده است .
پژوهش امانی و اشلوبلاغ و همکاران ( ۱۳۸۶ ) با بررسی های مقایسه ای میزان پیاده سازی فرایند مدیریت دانش در مراکز خدماتی دولتی و خصوصی مطالعه موردی شهر تهران به نتایج زیر دست یافتند :
- تفاوت معنا داری میان سازمانهای دولتی و خصوصی در باب پیاده سازی مدیریت دانش وجود دارد
- سازمانهای دولتی در زمینه کسب دانش و ذخیره دانش موفق تر عمل می نمایند .
- سازمانهای خصوصی در زمینه خلق دانش و به اشتراک گذاشتن و بکارگیری دانش موفق تر عمل می نمایند .
پژوهش افرازه ( ۱۳۸۶ ) در کار خود تحت عنوان آشنایی با مدیریت دانش با تاکید بر ارکان سه گانه مدیریت دانش یعنی انسان ، فرایند و فناوری اطلاعات و ارتباطات اظهار داشته است که برای اجرای

موفقیت آمیز مدیریت دانش لازم است تا هم زمان و یکپارچه ، به انسان، فرایند و فناوری توجه نموده و در نهایت پیشنهاداتی برای ارتباط بین این ارکان ارائه نموده است .
(ابوترابی ، ۱۳۸۷ ،ص ۸۵)
فهرست برخی از پژوهشهایی که در خارج از ایران انجام شدهاند بدین قرار است:
پژوهش میکالوپوس و سایکوجیس: ^[۴۲]
این پژوهش با این سؤال اصلی شروع می شود که « چگونه می توان بین سازمانهای دولتی و مدیریت دانش تناسب ایجاد کرد؟» یافته های این پژوهش حاکی از اهیمت نقش مدیران در موفقیت مدیریت دانش در سازمانهای دولتی است. در این پژوهش، مدیران در سطوح سه گانه سازمانی ( عالی، میانی و عملیاتی) از نظر اثر گذاری بر مدیریت دانش در سازمانهای دولتی مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته این پژوهش گویای اهمیت بیشتر مدیران میانی در این خصوص است، از نظر این پژوهشگران، مدیران میانی بعلت ایفای نقش رابط بین سطوح عالی و عملیاتی، اثر گذاری بیشتری بر مدیریت دانش در سازمان های دولتی دارند. از این رو توجه بیشتری به اهمیت این سطح برای موفقیت برنامه های مدیریت دانش در سازمانهای دولتی را پیشنهاد نموده اند(میچکالوپلوس،^[۴۳] ۲۰۰۰٫، ص۸).
پژوهش بات^[۴۴] (۲۰۰۳):
در این پژوهش مشخص شد که کنترل و نظارت بر فعالیتهای دانش به مانند فعالیتهای تولیدی دشوار است و از سوی دیگر بخشی از دانش بوسیلۀ سازمان و بخش دیگر آن بوسیلۀ افراد درون سازمان درونی می شود.
بات (۲۰۰۲): این دو گانگی بین دانش فردی و دانش سازمانی نیازمند مجموعه راهبردهای متفاوتی از مدیریت دانش می باشد.
در این پژوهش بر این نکتۀ اساسی تأکید می شود که بهره گیری از دانش و مهارتهای فردی بستگی به ماهیت وظایف و تعاملات بین افراد دارد. لذا رابطۀ بین دانش فردی و دانش سازمانی بر حسب دو متغیر ماهیت وظایف در محور عمودی ( وظایف روتین و مشخص – وظایف غیر روتین و نامشخص) و ماهیت تعامل در محور افقی ( تعاملات مستقل و وابسته) مورد بررسی قرار می گیرد. با تأکید بر این نکته که بخشی از دانش درونی شده در سازمان بوسیلۀ هر یک از اعضاء به تنهایی ساخته نشده است بلکه متأثر از تعامل میان آنهاست. چنانچه دانش فردی با دیگران تسهیم نشود، تأثیر چندانی بر مبنای دانش سازمانی نخواهد داشت. بر این اساس، یکی از وظایف مهم مدیریت در راستای تحقق مدیریت دانش، تسهیل فرایند تعاملات میان کارکنان و حساس نمودن آنان درمقابل محرکات محیطی می باشد به نحوی که دانش فردی شان توسعه یابد و به منظور کمک به مبنای دانش سازمانی درونی شود. بدین ترتیب اهمیت نسبی دانش فردی و سازمانی منوط به ماهیت وظایف، سطح آموزش فردی، انگیزش و تمایل مدیران به تفویض برخی از مسئولیتها به سطوح پائین تر می باشد(بات، ۲۰۰۲، ص۳۵).
پژوهش مک کین و زک ^۱
این پژوهش با عنوان “تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد سازمان ” است ،این پژوهش،اثر مدیریت دانش
برعملکرد سازمانی در ۱۹ سازمان بخش خصوصی کا نادارا مورد بررسی قرار داده است.سئوال اصلی
پژوهش نیز درباره چگونگی اثر گذاری مدیریت دانش بر عملکرد سازمانی بوده است.
سایر سئوالات عبارتند از:
-۱ آیا مدیریت دانش باعث بهبود عملکرد سازمانی می شود؟
-۲ آیا مدیریت دانش بر عملکرد مالی سازمان اثر مستقیم می گذارد؟
-۳ آیا بهبود عملکرد سازمان باعث بهبود عملکرد مالی می شود؟
این پژوهش دارای سه فرضیه نیز می باشد:
-۱ مدیریت دانش باعث بهبود عملکرد سازمانی می شود.
-۲ مدیریت دانش بر عملکرد مالی سازمان اثر مستقیم می گذارد.
-۳ بهبود عملکرد سازمان باعث بهبود عملکرد مالی می شود.
شکل ۲-۴ مدل مدیریت دانش در پژوهش مک کین و زک(مکین و زاک، ۲۰۰۵، ص۱۰)
یافته های این پژوهش نشان داد که بین مدیریت دانش ،عملکرد سازمان و عملکرد مالی رابطه وجود
دارد.به عبارتی در این پژوهش تمامی فرضیه ها در سطح اطمینان ۹۵ درصد مورد تایید قرار گرفتند(مکین و زاک، ۲۰۰۵، ص۱۰)
۲-۵ مدل مفهومی تحقیق
به نظر محقق در این تحقیق برای ارائه مدل استقرار مدیریت دانش ، بررسی عوامل مختلف تأثیرگذار در پذیرش مدیریت دانش ضروری بوده و این مدل علاوه بر عوامل مختلف، فرایند مدیریت دانش را نیز مد نظر قرار داده و در نهایت با نگاهی به هر دوی اینها ، نحوه استقرار مدیریت دانش را مورد توجه قرار داده است. شایان ذکر است این مدل برگرفته از مدل آرتور اندرسون و APQC میباشد.
مدیریت دانش
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
رد یا قبول هر تئوری مستلزم ارائه و طی یک فرایند سیستماتیک می باشد که در طی آن و براساس اصول علمی تئوری مورد نظر تایید یا رد می شود. این فرایند که در قالب پژوهش های علمی متجلی می شود بسته به ماهیت تئوری یاد شده ساختارهای متفاوتی پیدا می کند. این ساختارهای گوناگون تابع عوامل متعددی نظیر موضوع مورد پژوهش، امکان مشاهده، امکان مداخله و محدودیتهای مختلف می باشد. هنگامیکه یک تئوری بعنوان یک فرضیه مطرح می شود به منظور تایید یا رد این تئوری در قدم اول باید فرضیات قابل آزمون را تنظیم نموده بگونه ای که آزمون فرضیات مطروحه، پژوهشگر را قادر به استنتاج نهایی بنماید. در قدم بعدی پس از طرح فرضیات مورد نظر روش آزمودن فرضیات و یا به عبارت علمی، روش طراحی و اجرای پژوهش مورد نظر باید تعیین گردد. پژوهش های مختلف در اجرا به علت عوامل تاثیرگذار متعددی از جمله توانایی پژوهشگر در انجام مداخلات مختلف، از یک مشاهده ساده در یک مقطع زمانی تا پژوهش های مداخله ای چند عاملی می تواند تغییر نماید.
پس از طراحی پژوهش مورد نظر چه مشاهده ای باشد چه مداخله ای، به موازات اجرا مراحل جمع آوری اطلاعات پژوهش شروع می گردد.
در این فصل به بررسی روش انجام پژوهش و نحوه گردآوری داده ها میپردازیم. بسیاری از سازمان ها میتوانند از نتیجه این تحقیق برای درک ارتباط بین مدیریت دانش و عملکرد نوآورانه کارکنان خود استفاده نمایند. در نتیجه، این تحقیق یک تحقیق کاربردی است.
مدیران و کارشناسان دفتر مرکزی بانک مهر اقتصاد اعضای جامعه آماری این تحقیق را تشکیل میدهند. با بهره گرفتن از پرسشنامه و مصاحبه با تعدادی از این افراد که با روش سرشماری انتخاب شدند، اطلاعات لازم برای تجزیه و تحلیل به دست آمد. برای اطمینان از پایایی ابزار تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید. نتیجه این آزمون نشان از پایایی بالای پرسشنامه ها داشت. برای اطمینان از روایی نیز علاوه بر استفاده از ابزار استاندارد،‌ مشورت با اساتید راهنما و مشاور، با چند تن از کارشناسان خبره و صاحبنظران مدیریت منابع انسانی مشورت گردید. در پایان از آزمونهایی نظیر T تک نمونهای^[۴۵]، کولموگروف – اسمیرنوف و رگسیون یک متغیره برای تجزیه و تحلیل استفاده گردید.
۳-۱ روش تحقیق

1. 1. ویژگی ها، مشخصه های مرتبط یا غیرمرتبط با محصول هستنذ که در زملن خرید یا استفاده، مورد توجه قرار می گیرند.

1. 1. منافع، ارزش های کارکردی، عاطفی و تجربی هستند که مشتریان به ویژگی های محصول یا خدمت نسبت می دهند.

1. 1. نگرش ها که ارزیابی های کلی برند هستند، مبتنی بر ویژگی ها و منافع برند می باشند (Bauer et al.., 2004).

• • مدل ارزش ویژه برند آکر

آکر، ارزش ئویژه مشتری محور را به عنوان ارزشی تعریف می کند که مشتریان با برند، تداعی می مکنند که در ابعاد آگاهی برند، تداعی برند، کیفیت درک شده برند وفاداری برند منعکس می شود (Pappu et al.., 2006). آکر، یکی از نویسندگانی است که تلاش نمود تا ابعاد ادراکی و رفتاری را با هم تلفیق نماید.روش ارزیابی ارزش ویژه برند که به مصرف کننده مربوط می باشدرا می توان به دو گروه تقسیم نمود که شامل آنهایی که ادراکات مصرف کننده را در بر می گیرد از قبیل آگاهی برند، تداعی های برند، کیفیت ادراک شده و آنهایی که رفتار مصرف کننده را شامل می شود مانند: وفاداری برند (Bamert et al.., 2005).
ابعاد ارزش ویژه برند
ارزش برای شرکت

ارزش برای مصرف کننده
ارزش ویژه برند
شکل ۲-۲) مدل ارزش ویژه برند آکر
منبع: Bamert et al.., 2005
آکر، ارزش ویژه برند را مجموعه ای از دارایی ها و تعهداتی می داند که با برند در ارتباط می باشند. ابعاد ارزش وئیژه برند آکر شامل موارد زیر می باشد:

• • آگاهی برند

• • کیفیت درک شده

• • تداعی های برند

• • وفاداری برند

• • دیگر دارایی های مربوط به برند

تداعی های برند
سایر ویژگی های مربوط به برند
کیفیت درک شده برند
وفاداری برند
آگاهی برند
شکل ۲-۳) ابعاد ارزش ویژه برند مدل آکر
منبع: Atilgan, 2050
مدل آکر، در صفحه بعد نمایش داده شده است. آگاهی برند، کیفیت درک شده برند، تدایی های برند و وفاداری برند به صورت کامل تعریف می شوند اما بعد پنجم، بعنی دارایی های دیگر مربوط به برند، بع حق اختراع، شبکه های توزیع شرکت و جنبه های دیگری که مستقیما به مشتریان مربوط نیستند اشاره دارد (Buil et al.., 2008).
ایجاد ارزش برای مشتری از طریق:
تقویت تفسیر/ پردازش اطلاعات
افزایش اطمینان در خرید
افزایش رضایت در استفاده از برند
کاهش هزینه های بازاریابی
هرم تجاری
جذب مشتریان جدید
ایجاد آگاهی
اطمینان مجدد
زمانی برای پاسخ به تهد
کمک به پردازش اطلاعات
تمایز/جایگاه یابی
دلیلی برای خرید برند
ایجاد انگیزش و احساس رضایت
گسترش نام تجاری
ایجاد ارزش برای شرکت از طریق:
افزایش کارآیی و اثربخشی
برنامه های بازاریابی
قیمت/حاشیه سود
گسترش نام تجاری
مزیت رقابتی
دلیلی برای خرید برند
تمایز/جایگاه یابی
قیمت
جلب علاقه اعضای کانال توزیع
گسترش نام تجاری
تکیه گاهی برای پیوندهای برند

D₂ B₁

R₄
D₄ B₂

R₄
D₄ B₃

R₄
D₄ B₀

R₄
D₄ B₁

R₃
D₃ B₀

R₄
D₃ B₁

R₄
D₃ B₂

R₄
D₃ B₃

R= تکرار D= تاریخ کاشت B- بُر
شکل ۳- ۲ نقشه­ی کلی طرح آزمایشی
۳-۴-۲ تیمارهای آزمایشی و نحوه اعمال آن­ها
در این آزمایش تاریخ کاشت شامل: ۲۷ آبان (D₁)، ۱۲ آذر (D₂)، ۲۶ آذر (D₃)، ۹ دی (D₄) به­عنوان فاکتور اصلی و مصرف کود بُر صفر (B₀)،۱۰ کیلوگرم در هکتار به روش خاک کاربرد (B₁) و محلول­پاشی با نسبت سه گرم در هزار میلی لیتر آب در مراحل رُزت (B₂) و غنچه­دهی (B₃) در نظر گرفته شدند. بُر مورد نیاز در این آزمایش از منبع اسید بُریک با حدود ۱۷ درصد بُر خالص تأمین و مصرف گردید. کود بُر مصرفی خاک کاربرد قبل از کاشت با خاک در کرت­های مورد بررسی مخلوط گردید. محلول­پاشی در اوایل صبح با بهره گرفتن از پمپ دستی انجام شد.
۳-۴-۳ هیبرید مورد آزمایش
هیبرید هایولا ۴۰۱ که از ارقام زودرس است جهت کشت انتخاب شد (شکل ۳-۳). این هیبرید دارای رشد اولیه سریع، برگ­های پهن، ارتفاع مناسب، دارای تعداد خورجین زیاد و عملکرد بالاست وسازگاری خوبی با منطقه دارد. علت برتری ارقام زودرس در منطقه این است که عمدتاً افزایش دما در مرحله­ پایانی رشد رسیدگی ارقام دیررس را با مشکل مواجه می­ کند (عزیز کریمی و سید احمدی، ۱۳۸۲).

شکل ۳-۳ بذر کلزا هیبرید هایولا ۴۰۱
۳-۵ عملیات زراعی
۳-۵-۱ آماده سازی زمین و پیاده کردن نقشه طرح
ابتدا به­منظور تحریک سبز شدن علف­های هرز و تأمین رطوبت مورد نیاز برای عملیات شخم، قبل از انجام عملیات خاک­ورزی یک آبیاری تقریبا سنگین در تاریخ (۱۵/۷/۹۲) انجام شد. پس از کاهش میزان رطوبت توسط گاوآهن برگردان­دار زمین شخم زده شد و سپس به­منظور خرد کردن کلوخه­ها زمین در دو نوبت و به­ صورت عمود برهم دیسک زده شد. پس از دیسک اول، فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل به میزان ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار به طور یکنواخت پخش شد و با دیسک دوم به زیر خاک انتقال یافت. سپس کرت­ها با مرزبند و نهرها با بهره گرفتن از نهرکن احداث گردیدند (شکل ۳-۴).

شکل ۳-۴ تهیه زمین
۳-۵-۲ عملیات کاشت
ابتدا میزان بذر مورد نیاز سه برابر تراکم مطلوب (۷۰ بوته در متر مربع) با توجه به وزن هزار دانه،درصد خلوص و درصد جوانه زنی برای هر خط کشت محاسبه شد. با توجه به اینکه کشت به صورت مسطح بود جهت کشت بذور به کمک شیار بازکن به فاصله­ی ۲۰ سانتی­متر و عمق ۲ سانتی­متر ایجاد شد. سپس بذور به­ طور یکنواخت درون شیارها پخش شد و با خاک پوشیده شدند. پس از اتمام این عملیات آبیاری انجام شد. زمان انجام اولین آبیاری به عنوان اولین تاریخ کاشت در نظر گرفته شد.
۳-۵-۳ عملیات داشت
در فاصله زمانی تاریخ کاشت اول تا برداشت، عملیات مختلف داشت شامل آبیاری، تنک کردن، تنظیم فاصله بوته­ها و پخش کود سرک انجام شد. آبیاری اول مزرعه بلافاصله پس از کشت انجام شد. آبیاری­های بعدی بر اساس نیاز گیاه انجام گرفت. کود نیتروژن (از منبع اوره) به میزان ۴۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار در سه مرتبه )یک سوم پس از سبز شدن گیاهچه­ها بر روی خاک، یک سوم در مرحله­ ۳ تا ۴ برگی و پس از عملیات تنک و یک سوم در آغاز رشد طولی ساقه) به کار برده شد. توزیع کود سرک به صورت محلول در آب آبیاری انجام شد، بدین صورت که پس از آبیاری و ساکن شدن آب، کود درون آب پاشیده شد. جهت کاهش رقابت درون گونه ­ای در مرحله ۳ برگی بوته­ های اضافه تنک شد. هم­چنین کنترل علف هرز در ۳ نوبت و در مراحل ۴ برگی، ۸برگی و قبل از گل­دهی به صورت وجین دستی انجام گرفت.
۳-۵-۴ برداشت
عملیات برداشت در تاریخ ۲۲ فروردین تا اوایل اردیبهشت به صورت دستی و با داس از فاصله ۴ تا ۵ سانتی­متری سطح زمین انجام شد (شکل ۳-۵). سطح برداشت هر کرت معادل ۲/۰ متر مربع بود که از خطوط مربوط به عملکرد به طول ۵/۰ متر پس از حذف نیم متر از بالا و پایین به عنوان حاشیه برداشت شد.

شکل ۳-۵ برداشت
۳-۶ اندازه ­گیری صفات مورد بررسی
۳-۶-۱ عملکرد و اجزای عملکرد
بلافاصله پس از برداشت نمونه­ها از خطوط مربوط به عملکرد نهایی وزن آنها ثبت شد. هم زمان با نمونه­برداری نیز جهت تعیین رطوبت ۵ بوته در آون قرار داده شد و عملکرد بیولوژیک محاسبه گردید. پس از آن نمونه­های مربوط به هر واحد آزمایشی به طور جداگانه جدا و بوجاری شدند و عملکرد اقتصادی بدست آمد. لازم به ذکر است که عملکرد دانه با رطوبت ۹ درصد محاسبه شد.
جهت تعیین اجزای عملکرد از کل بوته­ های برداشت شده ۱۰ بوته به تصادف انتخاب شد. سپس به ترتیب ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، قطر ساقه، تعداد خورجین در بوته و طول خورجین اندازه ­گیری شد. برای تعیین وزن هزار دانه دو نمونه ۵۰۰ تایی از بذور هر یک از کرت­ها شمارش و وزن گردید و بر اساس آن وزن هزار دانه محاسبه شد و پس از اطمینان از کمتر بودن انحراف معیار از ۴ درصد صحت آن تایید شد. به­منظور تعیین تعداد دانه در خورجین وزن بذور خورجین­های ۱۰ بوته به­دست آمد و با توجه به وزن هزار دانه و تعداد کل خورجین ۱۰ بوته و بستن تناسب بین آنها تعداد دانه در خورجین محاسبه گردید.
۳-۶-۲ صفات فیزیولوژیک
۳-۶-۲-۱ شاخص سطح برگ در مرحله­ ۵۰ درصد گل­دهی
برای تعیین شاخص سطح برگ از خطوط نمونه، از میان برگ­های ۵ بوته، بعد از جدا نمودن برگ­ها به طور تصادفی از طریق روش دیسک­برداری و استفاده از نسبت سطح به وزن سطح آن­ها محاسبه گردید.
۳-۶-۲-۲ پایداری غشاء سلول
اندازه ­گیری پایداری غشاء سلول (میزان نشت الکترولیت­ها) در ۵۰ درصد گل­دهی به روش لوتس^[۶۰]و همکاران (۱۹۹۶) و با بهره گرفتن از دستگاه اندازه ­گیری هدایت الکتریکی تعیین شد. بدین­ترتیب که نمونه­های تهیه شده از جوان­ترین برگ توسعه یافته به آزمایشگاه انتقال و از هر کدام به وسیله پانچ دیسک­های دایره­ای و با قطر نیم سانتی­متر تهیه شد. قطعات حاصل پس از آن­که سه مرتبه با آب مقطر شسته شدند به لوله­های آزمایشی حاوی ۱۰ میلی­لیتر آب مقطر انتقال یافتند. این نمونه­ها در دمای آزمایشگاه (۲۵درجه سانتی ­گراد) بر روی شیکر با ۱۰۰ دور در دقیقه برای مدت ۲۴ ساعت قرار داده شدند وEC₁ با بهره گرفتن از دستگاه هدایت الکتریکی تعیین گردید (شکل ۳-۶). سپس نمونه­ها در اتوکلاو و با دمای ۱۲۰ درجه سانتی ­گراد به مدت ۲۰ دقیقه قرار گرفتند و EC₂اندازه ­گیری و میزان نشت الکترولیت­ها با بهره گرفتن از رابطه EC₁/ EC₂تعیین شد. شاخص پایداری غشاء از رابطه ۳-۱ محاسبه می­گردد.

شکل ۴-۸-غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل ۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل ۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف
ادامه شکل۴-۸- غلظت ترکیبات هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در ایستگاه­های مختلف

نفتالن(Naphthalene)
در نمونه­های غبار خیابان شهر اصفهان میانگین غلظت نفتالن ۷۲/۲۲، بیشینه غلظت ۶۸/۱۵۴(s.d.10) در میدان آزادی و کمینه غلظت آن برابر با ۳۳/۲ میکروگرم بر کیلو­گرم(s.d.27) مربوط به بزرگراه ذوب آهن- پلیس­راه است. باید توجه کرد غلظت این ترکیب در نمونه­های برداشته شده از خیابان آتشگاه –ایستگاه سفر(s.d.23) و میدان شهدا(s.d.3) به ترتیب ۵۹/۹۳ و ۷۸/۷۸ میکروگرم برکیلوگرم نیز قابل توجه می­باشد. بخاطر پتانسیل سرطان­زایی این ترکیب، آستانه غلظت مجاز آنها در هوای تنفسی انسان عملاً صفر است(F.Halek et al., 2007). به دلیل وجود رابطه­ای پویا بین ذرات معلق در جو و غبار خیابان، در این پژوهش استاندارد این ترکیب در غبار خیابان صفر در نظر گرفته شد. بدین ترتیب، در تمام ایستگاه­های نمونه­برداری آلودگی ترکیب نفتالن به چشم می­خورد که این آلودگی در ایستگاههای ۲۳،۲،۱۰ که به ترتیب میدان آزادی، میدان غدیر و خیابان آتشگاه را شامل می­ شود، شدت بیشتری دارند، که می­توان آن را به حجم انبوه وسایل نقلیه ارتباط داد. نمودار تغییرات غلظت نفتالن در ایستگاه­های مختلف نمونه­برداری از غبار خیابان کلان­شهر اصفهان در شکل۴-۹ آورده شده است.
شکل۴-۹- غلظت نفتالن در ایستگاه های مختلف

اسنفتیلن: (Acenaphthylene)
میانگین غلظت اسنفتیلن در نمونه غبار خیابان شهر اصفهان ۰۴/۷ میکروگرم در کیلوگرم، بیشینه آن در ایستگاه(s.d.5)، بزرگراه غیرهم­سطح اندیشه ۴۳/۳۹ و کمینه آن ۴۲/۱(s.d.27)، در بزرگراه ذوب آهن- پلیس­راه است. همچنین باید توجه کرد غلظت این ترکیب در ایستگاه(s.d.14) بین نیروگاه و پالایشگاه(۶۴/۲۹میکروگرم در کیلوگرم) و میدان شهدا(s.d.3)(6/18میکروگرم در کیلوگرم) نیز غلظت قابل­توجهی را نشان می­دهد. با توجه به اینکه این ترکیب هیچ­گونه نقش عملکردی در بدن ندارد، همانند ترکیبات سرطان­زای آروماتیک چندحلقه­ای، استاندارد آن را صفر در نظر گرفته و مشاهده گردید، که غلظت در تمام نقاط نمونه­برداری، بیش از غلظت استاندارد بوده، و آلودگی این ترکیب وجود دارد. شکل۴-۱۰ نمودار تغییرات غلظت این ترکیب را در ایستگاه­های مختلف نمونه­برداری نشان می­دهد.
شکل۴-۱۰- غلظت اسنفتیلن در ایستگاه­های مختلف

اسنفتن: (Acenaphthene)
میانگین غلظت اسنفتن در نمونه­های غبار خیابان شهر اصفهان برابر ۲۵/۴میکروگرم در کیلوگرم، بیشینه آن ۸۹/۳۹(s.d.5) در تقاطع غیر­مسطح اندیشه است.غلظت اسنفتن در ایستگاه­های میدان شهدا(s.d.3)، میدان استقلال(s.d.1)، و سه­راه اشرفی اصفهانی(s.d.22) با مقادیر به ترتیب ۷۷/۱۱، ۸۶/۹ و ۹۸/۷ نیز در رده­های بعدی غلظت قرار دارند. کمینه غلظت این ترکیب مربوط به کمربندی اصفهان(s.d.8)، ترمینال کاوه(s.d.24)، ورودی ذوب آهن(s.d.25)، فولادشهر(s.d.26)، بزرگراه ذوب آهن-پلیس­راه(s.d.27) و پلیس­راه مورچه­خورت(s.d.28)02/0میکروگرم در کیلوگرم است. غلظت اسنفتن در ایستگاه­های میدان شهدا(s.d.3)، میدان استقلال(s.d.1) و سه­راه اشرفی اصفهانی(s.d.22) با مقادیر به ترتیب ۷۷/۱۱، ۸۶/۹ و ۹۸/۷ نیز در رده­های بعدی غلظت قرار دارند.با توجه به اینکه این ترکیب هیچ­گونه نقش عملکردی در بدن ندارد، همانند ترکیبات سرطان­زای آروماتیک چندحلقه­ای، استاندارد آن را صفر در نظر گرفته و مشاهده می­ شود در تمام نقاط نمونه­برداری غلظت ترکیب اسنفتن بیش از غلظت استاندارد بوده، و آلودگی این ترکیب وجود دارد. در شکل ۴-۱۱نمودار تغییرات غلظت این ترکیب را در ایستگاه­های مختلف نمونه­برداری از غبار خیابان کلان­شهر اصفهان مشاهده می­کنیم.
شکل۴-۱۱- غلظت اسنفتن در ایستگاه­های مختلف

فلورن :(fluorene)
در نمونه­های غبار خیابان شهر اصفهان میانگین غلظت فلورن ۳۰/۳۲، بیشینه آن ۷۱/۲۰۱ میکروگرم در کیلوگرم، در تقاطع غیر­مسطح اندیشه(s.d.5)، همچنین در ایستگاه(s.d.1) میدان شهدا(۵/۹۶ میکروگرم در کیلوگرم) نیز غلظت این ترکیب بالاست. کمینه غلظت این ترکیب مربوط به ورودی ذوب آهن و برابر با ۹۹/۷ میکروگرم در کیلوگرم است. اگر غلظت استاندارد را برای ترکیب فلورن در هوای تنفسی صفر در نظر بگیریم، در تمام ایستگاه­های نمونه­برداری آلودگی به این ترکیب مشاهده می­ شود. نمودار تغییرات غلظت این ترکیب، در شکل ۴-۱۲ آورده شده است.