۱-۴-نشوز زن :
نزدودن آنچه مایه تنفر و کامجویی شوهر باشد ترک نظافت و بهداشت و خارج شدن از منزل بدون اذن شوهر^[۱۷۷] .
نشوز زن فقط شامل تمکین نمی باشد بلکه باید در اختیار تام و تمام زوج باشد و حتی بدون اذن او برای دیدن والدینش هم نرود در واقع هر نوعی کوتاهی در قبال وظایفی که نسبت به زوج دارد .

البته نشوز ربطی به مسائل و اموری که معمولا در محیط خانواده و خانه (مثل انجام امور خانه داری ) ندارد^[۱۷۸] در ماده ۱۱۰۸ ق . م به این امر اشاره شده است هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع ورزد مستحق نفقه نخواهد بود ^[۱۷۹].
مانع نشوز :
نشوز باعث سقوط نفقه می شود و حال موانعی وجود دارد با وجودی که زوجه مرد را تمکین نکند موجب ساقط نشدن نفقه نمی شود و برزمه مرد می باشد مراد از آن ( مانع مشروع ) عذرهای شرعی از قبیل حیض ، نفاس روزه واجب و یا هر گونه عمل جراحی که وقت آن مضیق باشد یا کسالتی که پزشک او را از آمیزش ممنوع ساخته است و تکلیف مرد به دادن نفقه زوجه می باشد^[۱۸۰] .
۳-۴-نشانه های نشوز زن :
هر پدیده ای که روی می دهد یک سری علائم و نشانه های را به دنبال دارد که از جمله نشانه های ناشزه شدن زن می توان موارد ذیل را اشاره کرد :
۱-با مرد ترشرویی می نماید و در واقع بی احساس می شود و توجهی به خواسته های و نیازهای زوج نمی کند .
۲-برای شوهرش ارزشی قائل نمی شود به طوری که در برابر دیگران به او بی احترامی می نماید .
۳-به زوج دروغ می گوید و بدون اذن اواز خانه خارج می شود .
۴-با او درشت سخن می گوید و نشاط و سرور ندارد ( به بهداشت خود نمیرسد ان چیزهایی که مایه ی تنفر زوج است از خود دور نمی کند ^[۱۸۱])
به طور کلی هر چیزی که مایه تنفر زن نسبت به مرد می باشد را شامل می شود .
۴-۴-قلمرو نشوز زن :
چنانچه زوجه ای ناشزه شود حدود و قلمرو نشوز زوجه تا چه حدی می باشد ؟
چنانچه زوجه ای کارها را انجام ندهد اما نیز شوهرش را در امور مربوط به مسائل زناشویی برآورده سازد ناشزه محسوب نمی شود پس نشوز زمانی صورت می گیرد که زوجه از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید^[۱۸۲]
که ماده ۱۱۰۸ ق . م به این امر اشاره نمود و در مورد ادای وظایف زناشویی اشاره کرده و در این حالت زن مستحق نفقه نخواهد بود^[۱۸۳] .
هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود .
اگر زوجه ای در فراش مطیع زوج بود و هر کجا زوج خواست با او سکنی گزید ولی در سخن درشت و در صورت عبوس و در امور بسیاری با او عناد ولج بازی کرد چنانچه که اکثر زنان این طورند آیا نفقه زوجه ساقط است یا نه ؟
جواب اگر زوجه در فطرت تند خووبا تمام مردم حتی پدر و مادرش نیز همین طور باشد ناشزه محسوب نمی شود اما اگر در طبیعت چنین نباشد و با همه مردن به جز شوهرش حسن معاشرت داشت ناشزه محسوب می شود و حق نفقه ندارد و مرد نسبت به نفقه او تکلیفی ندارد ^[۱۸۴].
واکنش در برابر نشوز زن :
چنانچه زوجه ناشزه شود در برابر نشوزش واکنش هایی وجود دارد که در قرآن به برخورد با زن ناشزه اشاره شده است که در ذیل به آن اشاره شده .
الرجال قوامون علی النساء … والتی تخافون نشوز هن فعطو هن واهجرو هن فی المضاجع واضربو هن فاء ن اطعنکم فلا تبغوا علیهن سبیلا ان الله کان علیا کبیرا ^[۱۸۵].
مردان سرپرست زناننده پس زنان درستکار فرمان بردارند و به پاس آنچه خدا (برای آنان ) حفظ کرده اسرار (شوهران خود ) را حفظ می کنند و زنانی که از نافرمانی آنها بیم دارید (نخست ) پندشان دهید و (بعد) در خوابگاهشان از ایشان دوری کنید و اگر تاثیر نکرد آنان را بزنید پس اگر شما را اطاعت کردند (دیگر ) برآنها هیچ راهی ( برای سرزنش ) مجویید که خدا والای بزرگ است .
در تفسیر این آیه واکنش در برابر نشوز زن بیان شده است .
نشوز به معنای عصیان و سرکشی از انجام وظایف و حقوق دیگری است و مراد از خوف نشوز علائم آن به تدریج پیدا شود و معلوم شود که خانم می خواهد ناسازگاری کند . هر کسی بخواهد کسی را کیفر کند از مرحله و درجه ضعیف به درجه شدیدتر می رود که (س مرحله را بیان کرده است ) در ابتدا موعظه و اندرز دهید چنانچه این روش موثر واقع نشد در بستر از او قهر کنید و از او دوری گزینید تا احساس تنهایی نماید و در مرحله ی بعد او کتک بزنید و در حدیثی بیان شد که او را با مسواک بزنید و از سیاق آیه فهمیده می شود ^[۱۸۶]همانا این ها برای آن است که انزجار و خشم خود را از رفتار او اعلام دارد و یک زن معمولی به این اندازه عقوبات و تنبیه می شود و برشوهر واجب است که از این اندازه فراتر نرود و باید بداند که خدا بزرگتر است ^[۱۸۷].
براساس نظر فقها و آیه قرآن در برابر نشوز زن سه نکته یا مرحله به چشم می خورد .
۱-باید او را نصیحت کرد و او را از خود بترسانید .
۲-چنانچه مرحله پیش موثر واقع نشد ازرختخواب او دوری کنید به این معنی که در یک بستر بخوابند اما پشت به او باشد و یا اینکه بسترجدا نماید .
۳-او را کتک بزند به نحوی که موجب خونریزی یا زخم شدید نشود^[۱۸۸] .
۶-۴-نشوز مرد :
امام خمینی (ره) بیان می کند که هر یک از زوجین نسبت به یکدیگر حقوق و وظایفی دارند هر چند که در ماده های قانونی نشوزرا خاص زوجه قرار داد ه اند و این عنوان را برای مرد اطلاق نکرده اند اما چون هر دو در قبال یکدیگر حقوق و مسئولیت هایی دارند فقها آن را برای هر دو (زن و مرد ) اختصاص داده اند و لفظ ناشز برای مر د اطلاق می شود چنانچه مرد در برابر وظایفی که در قبال همسرش دارد تخطی نماید ناشز می شود .
۷-۴- واکنش در برابر نشوز مرد :
وقتی مردی ناشز می شود واکنش هایی به دنبال دارد که در ذیل به آنها اشاره می شود .
در اولین مرحله زن حق مطالبه نفقه خویش را از زوج می نماید و مرد را پند و اندرز می دهد اگر چنانچه موثر واقع نشد ( در مرحله بعد ) شکایت نزد حاکم می برد و حاکم همسرش را ملزم به انفاق و دادن نفقه وحقوق زن می نماید و آنچه را حاکم صلاح بداند برایش در نظر می گیرد^[۱۸۹] .
البته نفقه زوجه از لحظه ی عقد صورت نمی گیرد بلکه وجوب نفقه بعد از دخول می باشد که در سوال ذیل به آن اشاره شده است اگر زوجه از اجرای عقد مدتی در خانه پدرش بماند و از شوهر مطالبه نفقه کند آیا نفقه براو ثابت است ؟
جواب : امامیه گفته اند نفقه از تاریخ دخول مقرر می شود حتی اگر در خانه زوجه دخول کرده باشد و از روزی که مطالبه نفقه کرد باید بپردازد^[۱۹۰] .
پس واکنش در برابر نشوز مرد دو مرحله دارد ۱-پند ونصیحت ۲-شکایت نزد حاکم ببرد .
۸-۴-امتناع زوج از سایر وظایف زوجیت :
علاوه برآنچه که در وظایف زوج نسبت به زوجه ی خویش باشد مثل نفقه امتناع نماید مسائل دیگری از جمله هم خوابی خوش خلقی نسبت به زن .
زن به جز مسائل مادی (نفقه ) درمسائل دیگر مثل هم خوابی می تواند به دادگاه مراجعه نماید و دادگاه در صورت احراز موضوع زوج را الزام به تکلیف ووظایف و حقوقی که نسبت به زوجه دارد نماید چرا که این امور نیز از حقوق زن می باشد^[۱۹۱] (پس بنا برآنچه در فقه و حقوق مدنی بیان شد می توان بیان کرد که از زمانی که زوجین با یکدیگر عقد بسته اند یک سری وظایف و حقوق نسبت به یکدیگر پیدا می کنند که در قبال آنها مسئول هستند ووظیفه هر دو آن است که در قبال این حقوق مراقب باشند چنانچه در این زمینه کوتاهی نمایند و از حد و حدود خود تجاوز نمایند ناشز یا ناشزه می گردند البته نکته حائز اهمیت آن است که در حقوق مدنی عنوان نشوز را به مرد نداده است و آن را خاص زن می داند و زمانی که نشوز به زوجین دست داد برای آنکه کانون خانواده به راحتی فرو نپاشد مراحلی را برای آن ذکر می کند تا امید بازگشت برای هر دو فراهم شود و در این مراحل از مرتبه ضعیف به شدید حرکت می کنند .
۹-۴- رابطه تمکین و نشوز :
تمکین در لغت به معنای مالک گردانیدن و ثابت نمودن است و اما نشوز به معنای بالا بردن و به پا خواستن است^[۱۹۲] .
در اصطلاح فقهی و حقوقی :
نشوز عبارت است از خروج زوجین از تکالیف ووظایفی که قانون گذار برعهده هر کدام از آنها در رابطه با دیگری گذاشته است و تمکین عبارت است از زن خویشتن را برای کام جویی و لذت در اختیارهمسرش قرار می دهد .