۲-۷- ۸انجام بازدیدهای دوره ای از نحوه انجام کار
پس از اعمال حساسیتهای لازم در انتخاب پیمانکار، تشکیل یک تیم مجرب بازرسی و تدوین یک برنامه منظم برای بازدیدهای دوره ای و انجام آزمایشهای کیفی ضروری است. اگرچه حتی با استقرار چنین برنامه ای نیز نمی توان به حذف مشکلات کیفی در میان کار اطمینان داشت، اما به یقین میتوان نقش آنرا در کاهش این مشکلات مشاهده نمود. ضمن اینکه وجود چنین نظام بازرسی می تواند به شناسایی میزان مسئولیت هر یک از طرفین –در صورت رخداد مشکلات کیفی-کمک کند . (ابراهیمی، ۱۳۸۹)

احسان اله اشتهاردیان در مقاله خود به ارائه پیشنهاداتی برای کاهش تأخیرات در پروژه های ساخت و به تبع آن دعاوی زمانی پرداخته است که در زیر به آنها اشاره می شود:
۱-کارفرمایان و مجریان پروژه های شهری پس از اطمینان خاطر از جذب بودجه مصوب، نسبت به اجرایی نمودن پروژه ها اقدام کنند نه پس از برگزاری مناقصه و تعیین پیمانکار.
۲-تشکیل کمیته رفع معارضین تأسیساتی، ترافیکی و فضای سبز
۳-تشکیل کمیته رفع معارضین در شورای شهر تهران و با حضور نمایندگانی از ارگانهای مختلف اعم از سازمان آب ، برق و گاز و … و در نظر گرفتن جریمه تأخیر در رفع معرضین تأسیساتی برای ارگانهای مبوطه.
۴-افزایش توان علمی مهندسان در بخش متره و برآورد پروژه به منظور جلوگیری از برآود اشتباه احجام.
۵-جریمه مهندسین مشاور در صورت تأخیر در تهیه نقشه ها.
۶-بکارگیری نیروهای متخصص و مرتبط در زمینه طراحی پروژه و آشنایی مهندسان با محدودیتهای اجرایی در پروژه ها که مانع از ضعف فنی بخش طراحی و به تبع آن تغییر طرح حین اجرا گردد.
۷-ارزیابی فنی و آنالیز دقیق آیتمهای اجرایی به منظور کاهش عدم احتمال قیمت دهی نامناسب پیمانکار در مناقصه و صرفا” به جهت برنده شدن.
۸-تلاش در جهت خصوصی سازی به هدف کاهش حضور پیمانکاران دولتی و حمایتهای عوامل پروژه نظیر مشاور و کارفرما از آنها در زمان مناقصه و اجرا.
۹- تقویت دانش فنی مدیران و آشنایی با علوم جدید مرتبط با مدیریت پروژه.
۱۰-توانمند بودن و تسلط و قاطعیت و استقلال مشاور و دستگاه نظارت به منظور کاهش تأخیر در تصمیم گیری های ضروری و حساس (نظیر تغییر روشها، تغییر احجام و …). (اشتهاردیان، ۱۳۸۹)
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
از روش تحقیق معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط می شود که یکی از تعاریف جامع بصورت زیر می باشد:
روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است.
با هر تحقیق، تلاشی سیستماتیک و روشمند به منظور دست یافتن به پاسخ یک پرسش یا راه حلی برای یک مسأله است، که بر این اساس تحقیقات صورت گرفته را بر اساس هدف از انجام تحقیق می توان طبقه بندی نمود.
این تحقیق بر مبنای هدف جزء تحقیقات کاربردی می باشد. چرا که هدف آن شناسایی اهم دلایلی محتمل بروز دعاوی در صنعت ساخت کشور می باشد تا زمینه پیشگیری از بروز ادعا را برای دست اندرکاران و عوامل درگیر در پروژه فراهم سازد.
از آنجا که داده های تحقیق از طریق پرسشنامه و جمع آوری نظر خبرگان بدست آمده است و همچنین از روابط ریاضی برای تحلیل بهره گرفته شده است لذا تحقیق از نوع پیمایشی- تحلیلی می باشد.
۱-۳مراحل تحقیق در یک نگاه
یافتن اهم دلایل ایجاد دعاوی
طراحی پرسشنامه (۳-۳)
جمع آوری نظرات (۴-۳)
محاسبه شاخص میانگین وزنی عوامل (۵-۳)
رتبه بندی عوامل ایجاد دعاوی به تفکیک زمان و هزینه از منظر پیمانکار ، کارفرما ، مشاور
میانگین گیری بین سه گروه (۶-۳)
تعیین پانزده عامل مشترک برتر بین سه گروه
تعیین میزان توافق بین ذی النفعان اصلی درگیر در پروژه بر روی عوامل بروز دعاوی(۷-۳)
فرمول
okpala
جلسه توافق جمعی
ارائه راهکار جهت پیشگیری و حل و فصل دعاوی(۸-۳)
(شکل ۱-۳) مراحل تحقیق در یک نگاه
۲-۳روند تحقیق
۱-۲-۳مرحله اول تحقیق
در مرحله نخست هدف یافتن اهم دلایل بروز دعاوی در صنعت ساخت بود. بدین منظور در ابتدا از طریق استفاده از نظرات و تجربیات کارشناسان و خبرگان امر در این حوزه و همچنین مطالعه منابع موجود کلیه دلایل بروز دعاوی استخراج گردید. (حدود ۱۰۰ مورد - پیوست ب)
در مجموع تعداد بسیار زیادی مورد علت استخراج گردید که نهایتا” پس از بررسی و حذف تعدادی از این موارد بنا به دلایل زیر تعداد آنها به ۴۷کاهش یافت.
۱- تعدادی از این دلایل خود معلول، علتی دیگر بودند و در واقع با انتخاب مبدا اصلی این توالی دلایل مؤثر، دیگر زیر دلایل نیز پوشش داده شده اند. لذا تنها علت و منشاهای اصلی بروز انتخاب گردید.
۲- برخی از این دلایل استخراجی شبیه یا موازی با یکدیگر بوده و یا نقاط اشتراکی داشتند. برای مثال دو علت ” وجود نقص و ابهام در قرارداد و مدارک ” و برداشتهای متفاوت از بخشهای قرارداد موازی یکدیگر هستند. در این حالت علت جامع تر که دیگر دلایل نیز پوشش دهد انتخاب شده است.
در نهایت کلیه موارد گردآوری شده و جامعیت آنها به تأیید متخصصان و خبرگان امر رسید.
پس از گردآوری، بهسازی و تطبیق دلایل مختلف، می بایست فرایند طبقه بندی آنها صورت پذیرد.
در خصوص مطالعات انجام شده بر روی تحقیقات سایر محققین به نتایج زیر منتج شد:
۱- در یک رویکرد می توان با توجه به شباهتهای موجود میان مباحث مدیریت ریسک و مدیریت ادعا، منابع بروز دعاوی را به دو دسته کلی داخلی و خارجی نسبت به پروژه تقسیم نمود. گروه منابع خارجی دارای، ۵ زیر گروه حقوقی و قانونی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حوادث قهریه است و گروه منابع داخلی شامل ۵ زیر گروه قرارداد، تدارکات پروژه، مدیریت پروژه، مدارک فنی و مستندات پروژه و عوامل انسانی می باشد. این دیدگاه یک دیدگاه فراجناحی است اما به دلیل عدم وضوح مرزبندی بین گروه ها و زیر گروه ها و عام بودن این نوع طبقه بندی، کاربرد محدودی دارد.
۲- از آنجا که مدیریت دعاوی بخش جدیدی از استاندارد مدیریت پروژه PMBOKمحسوب می شود در یک رویکرد طبقه بندی دیگر می توان دلایل به وجود آورنده ادعا را بر اساس حوزه های نه گانه استاندارد طبقه بندی نمود. این روش یک روش فراجناحی است و به خوبی می تواند عامل یا حادثه مؤثر با پروژه در حوزه های مدیریت یکپارچگی، ریسک، ارتباطات، زمان، هزینه، کیفیت، محدوده، تدارکات، منابع انسانی پوشش دهد اما امکان مقایسه بین عوامل اصلی دخیل در پروژه یعنی مشاور، کارفرما، پیمانکار را فراهم نمی آورد.
۳- در یک رویکرد این امکان وجود دارد که دلایل مختلف بروز ادعا را بر اساس نظرات و دیدگاه های عوامل دخیل در پروژه شامل کارفرما، پیمانکار، مشاور طبقه بندی نمود. در این رویکرد می توان به خوبی میزان اشتراک و توافق عوامل اصلی دخیل در پروژه روی عوامل مهم بوجود آورنده دعاوی را بررسی نمود در این روش جای این شک وتردید را دارد که به دلیل تعصب ورزی های جناحی و پیش فرضهای یک جانبه نتایج واگرا حاصل شوند.
در این پایان نامه از آنجا که هدف تعیین میزان توافق نظر بر سر عوامل مهم بوجود آوردنده دعاوی در دو حوزه هزینه و زمان در پروژه های ساخت از منظر سه عامل ذی النفوذ در پروژه یعنی کارفرما، پیمانکار و مشاور می باشد از روش سوم استفاده می شود و برای اینکه از هرگونه نظر و دیدگاه جناحی خودداری شود سوالات پرسش نامه به صورت کلی و بدون جهت دهی و طبقه بندی خاصی مطرح می شود.
۳-۳مرحله دوم : طراحی پرسش نامه
پس از آنکه مشخص شد که برخی از دلایل به علت اشتراک قابل حذف می باشند و برخی هم قبلیت ادغام در هم را دارند، از این رو با جمع بندی نهایی به ۴۷ مورد به عنوان دلایل مهم به وجود آوردن ادعا در دو زمینه هزینه و زمان، پرسش نامه ای با ۴۷ علت تنظیم گردید. نکته مهم در این پرسش نامه این بود که برای یافتن اهمیت یا بزرگی هر علت از مجموعه علل بروز دعاوی دو فاکتور ” احتمال وقوع” و ” میزان تأثیر بر روی بروز دعاوی ” مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت تا علاوه بر محتمل ترین علل بروز دعاوی بتوان مؤثر ترین آنها را نیز مشخص نمود.