باولینگ^[۴۸] و هاموند^[۴۹] (۲۰۰۸ ) ، براساس مطالعه و فراتحلیل ۲۱ هزار و ۹۶۸ تحقیق طی سالهای ۱۹۷۹-۲۰۰۷ در زمینه پرسش نامه ی رضایت شغلی ( براساس پرسشنامه ی ارزشیابی سازمانی میشیگان ) به ارائه ی مدلی پرداخته اند که متغیرهای مربوط به رضایت شغلی در سه دسته ی اصلی قابل تقسیم بندی می باشند : الف ) متغیرهای پیش آیند که موجبات شکل گیری رضایت شغلی را فراهم می کنند . متغیرهای مورد بررسی ، به عنوان پیش نیازهای رضایت شغلی تلقی شده اند . ب ) همبسته های رضایت شغلی ج ) پس آیندهای رضایت شغلی . متغیرهایی می باشند که به عنوان پی آمدهای و اثرات رضایت شغلی در نظر هستند (نمودار۲).
پس آیندهای رضایت شغلی :
۱ ) عملکرد شغلی
۲ ) رفتار شهروندی سازمانی
۳ ) رفتارهای ضد بهره وری کار
۴ ) رفتارهای تعاقبی : ترک خدمت ، تمیل به جابه جایی و غیبت
پیش آیندهای رضایت شغلی :
۱ ) پیچید گی شغلی :
تنوع مهارت ، هویت شغلی ، اهمیت شغل ، خود مختاری در شغل و بازخورد
۲ ) استرس های شغلی :
تضاد نقش ، ابهام در نقش ، فشارهای سازماانی ، تعارضات بین فردی ، تضاد بین کارخانه
۳ ) حمایت های سازمانی و اجتماعی
۴ ) کامل بودن فرد و سازمان
همبسته ها رضایت شغلی:
۱ ) نگرش های شغلی : تعهد سازمانی ، الزام شغلی ، رضایت کارکنان و عدالت سازمانی
۲ ) فشارهای شغلی : تنش های شغل ، اضطراب ، افسردگی ، واکنش های هیجانی ، احساس محرومیت و فشارهای جسمانی .
۳ ) رضایت از زندگی
رضایت شغلی
نمودار ۲
– انواع متغیرهای پیش آیند ، همبسته ها و پس آیندهای رضایت شغلی ( مدل باولینگ و هاموند ، ۲۰
عوامل فردی :
جنسیت ، سن
سنوات شغلی
وضع تآهل
سطح تحصیلات
عوامل شغلی :
هویت شغل
تنوع در شغل
منظم بودن شغل
استرس های شغلی
تمایل به ماندن
رضایت شغلی
عوامل سازمانی :
پیشرفت و ارتقاء نوبت کاری حمایت همکاران ، حمایت مدیریت ، فشار وبار کار ، التزام شغلی ، خودمختاری و استقلال در شغل ، حقوق و پرداخت انصاف ، شناخت و اهمیت
تمایل به ترک خدمت
نمودار۳ – انواع عوامل مؤثر بر رضایت شغلی و نقش آن بر تمایل به ترک خدمت ( مصدق راد ، ۲۰۰۸ )
۲-۲-تعاریف و مفاهیم رضایت شغلی
رضایت شغلی عبارت است از رضایت نسبت به شغل خود ( اسمیت و همکاران ۱۹۶۹ ). رضایت شغلی عبارت است حدی از احساسات و نگرشهای مثبت که افراد نسبت به شغل خود دارند ، وقتی که یک شخص می گوید ، دارای رضایت شغلی بالایی است این بدان مفهوم است که او واقعا ” شغلش را دوست دارد ، احساسات خوبی درباره کارش دارد و برای شغل خود ارزش زیادی قائل است . در یک تعاریف دیگر رضایت شغلی عبارت است از رضایت به مفهوم لذت روحی ناشی از ارضاء نیازها وتمایلات و امیدهایی که افراد از کار خود بدست می آورند ( محبی ، ۱۳۷۸ ) .

رضایت شغلی عبارت است از (( نگرش کلی افراد نسبت به شغل خود )) ( رابینز ترجمه پارسیان و اعرابی ، ۱۳۷۴ ،ص ۲۷۹ ) .نگرش مثبت به شغل رضایت شغلی بالا و نگرش منفی به شغل رضایت شغلی پایین را موجب می گردد .
اغلب گفته می شود که (( کارمند خوشحال یا کارمند کار است )) یک کارمند خوشحال بایستی با شغلی ارضاء شود اهمیت رضایت شغلی از آنجا ناشی می شود که بیشتر افراد تقریبا” نیمی از ساعات بیداری خود را در محیط کار می گذرانند (( رضایت شغلی مجموعه ای از احساسات و باورهاست که افراد در مشاغل کنونی خود دارند )).
( جورج^[۵۰] و جونز^[۵۱] ۱۹۹۱ ) . رضایت شغلی یکی از عوامل مهم در موقعیت شغلی است ، عاملی که موجب افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می گردد .
رضایت شغلی یعنی دوست داشتن شرایط و لوازم یک شغل ، شرایطی که در آن کار انجام می گیرد و پاداشی که برای آن دریافت می شود . ( شرترز^[۵۲] ۱۹۶۹ ) . در کل می توان گفت : (( رضایت شغلی )) یعنی احساس خرسندی و خشنودی که فرد از کار خود می کند و لذتی که از آن می برد و در پی آن به شغل خود دلگرمی و وابستگی پیدا می کند . (( رضایت شغلی )) حالتی مطبوع ، عاطفی و مثبت حاصل از ارزیابی شغل یا تجارت شغلی است ( لاک^[۵۳] ۱۹۷۶ ) . مفهومی دارای ابعاد ، جنبه ها و عوامل گوناگون که باید مجموعه آنها را در نظر گرفت . از جمله این عوامل می توان به صفات کارگر ، کارمند ، نوع کار ، محیط کار و روابط انسانی کار اشاره نمود .
رضایت شغلی نگرشی است که چگونگی احساس مردم را نسبت به مشاغلشان به طور کلی و یا نسبت به حیطه های مختلف آن نشان می دهد ( اسپکتور^[۵۴] ، ۲۰۰۰ ) . فیشر و هانا ، رضایت شغلی را عامل درونی می دانند که آن را نوعی سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال می انگارند . یعنی اگر شغل مورد نظر رضایت و لذت مطلوب را به فرد ندهد در این حالت او کار خود را فرمت می کند و در صد تغییر آن بر می آید . ( شفیع آبادی ، ۱۳۷۶ ) به نظر هاپاک^[۵۵] ، (( رضایت شغلی )) مفهومی پیچیده و چند بعدی است و با عوامل روانی ، جسمانی و اجتماعی ارتباط دارد . تنها یک عامل موجب رضایت شغلی نمی شود . بلکه ترکیب معینی از مجموعه عوامل گوناگون سبب می گردد که شاغل در لحظه ای معین از زمان از شغلی احساس رضایت کند و به خود بگوید که از شغلش راضی است و از آن لذت می برد . ( سفیری ، ۱۳۷۷ )
از تعاریف ارائه شده در باره ی (( رضایت شغلی )) چنین بر می آید که این مفهوم بیانگر احساسات و نگرشهای مثبتی است که شخص نسبت به شغلی دارد . وقتی گفته می شود که کسی از رضایت شغلی سطح بالایی برخوردار است یعنی بطور کلی شغلش را دوست دارد ، برای آن ارزش زیادی قائل است و به گونه ای مثبت به آن می نگرد در یک کلام از احساس خوب و مطلوبی نسبت به آن برخوردار است .
رضایت شغلی : صاحبنظران معتقدند که رضایت شغلی نوعی نگرش است و در تعریف آن می گویند که رضایت شغلی عبارت از نگرش کلی فرد نسبت به شغل می باشد .
تحقیقات نشان می دهد که علت دیدگاه مثبت و منفی افراد نسبت به شغل و کارشان در علل زیر می باشد :
عواملی که مربوط به سیاست ها و رویه های سازمان است .
عواملی که مربوط به شرایط به خصوص از کار و یانحوه قرار گرفتن افراد در محل انجام کار می باشد .
عواملی که در ارتباط با شخصیتها ی فردی کارکنان می باشد . ( مدیریت منابع انسانی و امور کارکنان ، جوادین .۱۳۹۱ ص ۱۱۳-۱۱۴).
از عوامل سازمانی که سبب می شود افراد تصور رضایت مندی از کار در آن سازمانها پیدا نمایند و اغلب مشغول به کار در آنجا شود نظام حقوق و دستمزد، پاداش ، ارتقاء و دیگر مزایای سازمان است که به صورت عادلانه توضیع می گردد و اینکه افراد تا چه حد در تعیین سرنوشت شغلی و نوع حضور خود در سازمان می توانند موثر باشند و آیا کیفیت و نوع نظارت سرپرستان مبتنی بر رعایت شئونات انسانی است یا نه ، عامل مهمی در تمایل افراد به انتخاب مشاغل دارد .
تلاش کلاسیک برای تعریف رضایت شغلی در سال ۱۹۳۵ به وسیله رابرت پاک انجام شد او به دلیل میزان محدود دانش موجود و قابل استفاده در این موضوع در خصوص دشواری تنظیم یک تعریف مناسب هشدار داد، با وجود این او رضایت شغلی را به عنوان ترکیبی از شرایط روانشناسی ، محیطی و فیزیولوژیک توصیف کرد که فرد را وا می دارد تا بگوید (( من از شغلم راضیم )) یعنی رضایت شغلی حدی است که در آن افراد شغل هایشان را دوست دارند .
عوامل تعیین کننده رضایت شغلی : اینکه بحث درباره رضایت شغلی ، به عنوان یک متغیر وابسته ، می پردازیم . یعنی در پی آنیم که برای این پرسش پاسخی بیابیم ؛ چه عواملی برای کار تعیین کننده رضایت شغلی هستند ؟
یک بررسی جامع از ادبیات موجود نشان می دهد که عوامل زیر ، در صحنه ی رضایت شغلی نقش مهمی ایفا می کنند و دوستان و همکاران مساعد . ( رفتار سازمانی / استیفن پی^[۵۶] .رابینز^[۵۷] ۱۹۴۰ .ص ۲۹۷-۲۹۸ )
کارهایی که هماورد طلب هستند. افراد مشاغل یا پست ها یی را ترجیح می دهند که بتوانند با توجه به فرصت هایی که در آنجا پیش می آید از توانایی ها و مهارتهای خود استفاده کنند و در نهایت دستاوردهای موفقیت آمیز خود را آزادانه به نمایش بگذارند . این ویژگی شغلی را هماورد طلبی اندیشه ای یا چالشگری فکری می نامند . کارهایی که هماورد طلب نباشند باعث کسالت فرد می شوند و از سوی دیگر ، اگر چالشگری شغلی بسیار زیاد باشد باعث خواهد شد که کارگر یا کارمند مستاصل شود و احساس سرخوردگی ، ناکامی و شکست به وی دست دهد . در مواردی که کار ، از نظر چالشگری یا هماورد طلبی ، حالت افراط و تفریط نداشته باشد ، شادی آفرین و رضایت بخش می گردد .