رویداد دیگر در سال ۱۹۹۵ اتفاق افتاد، زمانیکه که سلمی از «ممیزی دانش» برای یک ارزیابی مفصل از وضعیت سرمایه فکری شرکت استفاده کرد. صاحبنظران نهضت سرمایه فکری کتابهای پرفروشی را درباره موضوع منتشر می کنند (کاپلان و نورتون، ۱۹۹۶؛ ادوینسون و مالان[۶۱]، ۱۹۹۷؛ اسویبای ۱۹۹۷). کار ادوینسون و مالن، بویژه، درباره فرایند و چگونگی اندازه گیری سرمایه فکری به مراتب بیشتر مورد استفاده وقاع می شود.
و در اواخر دهه ۱۹۹۰ سرمایه فکری موضوع مورد پسند بسیاری از محققان و کنفرانس های علمی، مقالات و نشریات مختلف می شود. تعداد بسیار زیادی پروژه در سطح وسیع انجام می گیرد. برای مثال، پروژه های مریتم؛ دانمارک؛ استکهلم در سال ۱۹۹۹ اُ.ای. سی. دی یک سمپوزیوم بین المللی درباره سرمایه فکری در آمستردام برگزار می کند.
۲-۳-۱-مفهوم سرمایه فکری
یکی از کاربردی ترین تعاریف سرمایه فکری توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ارائه شده است و آن عبارت است از «ارزش اقتصادی دو دسته از دارایی های ناملموس هر شرکت: ۱)سرمایه سازمانی (ساختاری)[۶۲] و ۲)سرمایه انسانی[۶۳]، که شامل منابع انسانی درون سازمان (یعنی پرسنل سازمان) و منانبع انسانی بیرون سازمان، یعنی مشتریان و تامین کنندگان است (OECD,1993).
منابع مهمی که ادبیات سرمایه فکری را بازنگری کرده اند، عبارتند از بنتیس(۱۹۹۹)، روس و همکاران (۱۹۹۷)، بروکینگ[۶۴] (۱۹۹۶) و استوارت (۱۹۹۷). تعاریف زیر توسط این چهار محقق برجسته رشته ارائه شده است، که نکات مهم آن را خلاصه می کند:
سرمایه فکری اصطلاحی مبهم و پیچیده است، اما زمانیکه درک و مورد بهره برداری قرار گیرد. می تواند یک پایگاه منابع جدید فراهم سازد که از طریق آن سازمان بتواند رقابت کند (bontis,1996:41). در تعریفی دیگر، بتنیس معتقد است که سرمایه فکری عبارت از تلاش برای استفاده مؤثر از دانش (محصول نهایی) در مقابل اطلاعات (ماده خام) است(bontis,1998:41).
سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار، دارائی فکری، دارائی انسانی و دارائی زیرساختاری است-که سازمان را برای انجام فعالیتهایش توانمند می سازند(brooking,1996).
سرمایه فکری شامل همه فرایندها و دارایی هایی می شود که معمولاً در ترازنامه نشان داده نمی شوند و همچنین شامل همه دارایی های ناملموسی می شود(مثل ، مارکهای تجاری، حق ثبت و بهره برداری محصولات و نامهای تجاری) که در روش های حسابداری مدرن مورد توجه قرار داده می شوند… سرمایه فکری عبارت از جمع دانش اعضاء سازمان و کاربرد دانش آنها است.(roos et al,1997:413-424)
سرمایه فکری شامل دانش، اطلاعات، دارائی فکری و تجربه است – که می تواند برای ایجاد ثروت آفرینی مورد استفاده واقع شود. سرمایه فکری عبارت از توانایی ذهنی جمعی یا دانش کلیدی به صورت یک مجموعه است (stewart,1997).
بطور کلی، اگرچه تعاریف ارائه شده دوباره سرمایه فکری کاملاً یکسان نیستند با این وجود این رشته به سمتی در حال حرکت است که یک همگرایی درمفهوم آن مشاهده می شود.
۲-۳-۲-مفهوم سازی های سرمایه فکری
جدول۲-۷ نشان دهنده مقایسه عناصر سرمایه فکری براساس مطالعات انجام شده توسط بروکینگ، روس، استورات و بنتیس است. اگرچه تعاریف و مفهوم سازی های ارائه شده در مورد سرمایه فکری تماماً یکسان نیستند، با این وجود رشته سرمایه فکری به سمتی درحال حرکت است که شاهد یک همگرایی در مفهوم آن باشیم. به طور کلی، محققان و دست اندرکاران رشته سرمایه فکری، بر روی سه سازه اصلی آن اتفاق نظر دارند: سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری/ سازمانی و سرمایه مشتری/ رابطه، که دراین بخش به توضیح بیشتر آنها پرداخته شده است.
۲-۳-۳-سرمایه انسانی
روس و همکاران(۱۹۹۷) نیز بحث می کنند که کارکنان سرمایه فکری را از طریق شایستگی، نگرش و چالاکی فکری شان ایجاد می کنند. شایستگی شامل مهارتها و تحصیلات فرد می شود، در حالیکه نگرش دربرگیرنده جزء رفتاری کار کارکنان می شود. چالاکی فکری[۶۵] فرد را به تغییر رویه ها و تفکر در مورد راه حل های نوآورانه مسائل قادر می سازد. بروکینگ معتقد است که دارائی انسانی یک سازمان شامل مهارتها، تخصص، توانایی حل مسأله و سبک های رهبری می شود (brooking,1996). چن و همکاران (۲۰۰۴) نیز بحث می کنند سرمایه انسانی به عنوان مبنای سرمایه فکری اشاره به عواملی نظیر دانش، مهارت، قابلیت، و طرز تلقی کارکنان دارد، که منتج به بهبود عملکرد، که مشتریان
جدول۲- ۳: مقایسه مفهوم سازی های سرمایه فکری منبع : (bontis et al 2000:85-100).
بروکینگ
(بریتانیا)
روس
(بریتانیا)
توماس استوارت
(ایالات متحده)
نایک بنیتس
(کانادا)
دارائی های انسانی
مهارتها، توانایی ها
و تخصص، توانایی های حل مسأله و سبک های رهبری
سرمایه انسانی
شایستگی، طرز تلقی و چالاکی فکری
سرمایه انسانی
کارکنان به مثابه
مهمترین دارائی سازمان
سرمایه انسانی
دانش کارکنان
دارائی زیر ساختاری
فناوری، فرایندها و روش
های کاری
سرمایه سازمانی
دارائی فکری، نوآوری،
فرایندها و دارائی
فرهنگی
سرمایه ساختاری
