قربانعلی پور و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهش خود تحت عنوان تاثیر اضطراب مرگ و سن بر رفتارهای ارتقاء بخش سلامتی در جوانان و سالمندان به این نتیجه دست یافتند که اثر تعاملی بین مرگ و سن نیز معنیدار بود. نتایج حاکی از آن بود که جوانان دارای اضطراب مرگ بالا در مقایسه با سالخوردگان دارای اضطراب مرگ بالا رفتارهای ارتقاء بخش سلامتی بیشتری نشان می دهند. همچنین نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که اضطراب مرگ عاملی تعیینکننده در فراوانی رفتارهای ارتقاء بخش سلامتی در میان جوانان و سالخوردگان میباشد و افرادی که اضطراب مرگ بالایی داشتند در مقایسه با افرادی که فاقد اضطراب مرگ بودند، بیشتر درگیر رفتارهای ارتقاء بخش سلامتی میشوند.
بلسکی (۱۹۹۹) در پژوهش خود نشان داد در بیمارانی که دارای اعتقادات مذهبی بالایی بودند میزان اضطراب مرگ کمتری گزارش شده است.
در پژوهشی که توسط لستر (۲۰۰۷) انجام شد، بین زمان وقوع حادثه دردناک و شدت اضطراب مرگ رابطه معناداری یافت شد. به طوری که با طی شدن زمان بیشتری از وقوع حادثه میزان اضطراب مرگ افراد نیز کاهش پیدا کرد. موریس و دبش[۲۰۷] (۲۰۰۷) نشان دادند ارتقای سطح اعتقادات مذهبی افراد به شکل معناداری اضطراب مرگ آنان را کاهش میدهد. نتایج پژوهش ماکسفیلد[۲۰۸] و دیگران (۲۰۰۷ ) نشان دادند که علیرغم احتمال بالای مرگ در افراد سالخورده در مقایسه با جوانان، آنها دفاعهای کمتری از خود در برابر مرگ نشان می دهند.
سهیل و اکرم[۲۰۹] (۲۰۰۲) در بررسی عوامل مرتبط با اضطراب مرگ در نمونه پاکستانی به این نتیجه دست یافتند که جنسیت، سن و باورهای مذهبی بر میزان اضطراب مرگ افراد موثر است. چنانکه اضطراب مرگ در زنان، افراد مسنتر و کمتر مذهبی بالاتر گزارش شده است.
اوتوم[۲۱۰] و همکاران (۲۰۰۶) در پژوهش خود به بررسی اضطراب مرگ در بیماران صرع پرداختند. آنها دریافتند که دوره بیماری و سطحهای آموزشی پیش بینیکننده های قابلتوجهی از اضطراب مرگ است.اضطراب مرگ در بیماران زن، بیماران با صرع تعمیم یافته و کسانی که سطح پایین آموزشی پایینی داشتند بالاتر بود. استراتژی های درمانی پیشرفته، درمانهای مشاورهای و حمایت اجتماعی برای افراد مبتلا به صرع اضطراب مرگ را کاهش داده و منجر به بهبود کیفیت بیماران می شود. یافتههای بسر و پرایل[۲۱۱] (۲۰۰۸) حاکی از آن است که حمایت اجتماعی نقش تعدیلکننده ای در افسردگی و اضطراب مرگ در سالمندان داشته است و افراد با حمایت بالاتر با مرگ و وقایع استرسزای زندگی انطباق و سازگاری بهتری نشان دادند.
فصل سوم
روش پژوهش
در این فصل ابتدا طرح پژوهش و سپس جامعه آماری و نمونه پژوهش معرفی میشود. پس از آن ابزار گردآوری دادهها و روشهای تعیین قابلیت اعتماد و اعتبار مقیاسها مطرح شده است. همچنین مراحل اجرای پژوهش و روشهای آماری مورد استفاده جهت تحلیل دادهها مورد بررسی قرار میگیرد.
۳-۱- روش و طرح پژوهش
روش اجرای این پژوهش توصیفی و طرح پژوهش همبستگی از نوع رگرسیون چندگانه است. زیرا در این پژوهش رابطه متغیرهای ارزشهای شخصی و حمایت اجتماعی با اضطراب مرگ مورد بحث قرار میگیرد.
۳-۲- جامعه آماری تحقیق، روش نمونه گیری و حجم نمونه
جامعه آماری پژوهشی شامل کلیه بیماران ام اسی است که در انجمن ام اس ایران عضو شده اند که حدود ۱۰۰۰۰ نفر تخمین زده شده اند. شیوه نمونه گیری در این پژوهش نمونه گیری تصادفی ساده میباشد. شیوه انتخاب افراد نمونه بدین ترتیب بود که لیست تمامی اعضای انجمن به صورت کامپیوتری در اختیار محقق قرار گرفت و از بین تمامی اعضا ۲۵۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس در روزهای مراجعه به انجمن پرسشنامه ها در اختیار آنان قرار گرفت. از ۲۵۰ نفری که انتخاب شدند ۱۶۷ نفر (۱۰۳ زن، ۶۴ مرد) به پرسشنامه ها پاسخ دادند و بقیه از پژوهش حذف شدند.
۳-۳- موقعیت، شیوه اجرا و جمعآوری اطلاعات
از آنجا که نمونه مورد بررسی بیماران ام اس میباشد و با توجه به اینکه دسترسی به این افراد محدود به مراکز درمانی است، نمونه از بین بیمارانی که جهت درمان به انجمن مراجعه میکردند، انتخاب شدند. همچنین به منظور دستیابی به اطلاعات کامل، هدیهای برای همکاری بیماران با پژوهشگر در نظر گرفته شد. پرسشنامه های مورد استفاده در این پژوهش در پیوست آمده است.
۳-۴- ابزار گردآوری داده ها
در پژوهش حاضر به منظور گردآوری داده ها، مجموعه مقیاسی براساس پرسشنامه های خودگزارشدهی مقیاس اضطراب مرگ تمپلر (۱۹۷۰)، مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده چند بعدی زیمت و همکاران (۱۹۸۸) و زمینه یاب ارزشی شوارتز (۱۹۹۲)، تنظیم گردید.
۳-۵- اعتبار مقیاسهای پژوهش بر اساس تحلیل عاملی تأییدی
از آنجایی که برای تعیین اعتبار سازه پرسشنامه از روش تحلیل عامل تأییدی استفاده شده است، قبل از بحث در مورد مقیاسها به طور اختصار به بحث در مورد تحلیل عامل تأییدی و مشخصههای برازندگی آن می پردازیم.
تحلیل عامل تأییدی در واقع یک مدل آزمون تئوری است که در آن پژوهشگر تحلیل خود را با یک فرضیه قبلی آغاز می کند. این مدل که مبتنی بر یک شالوده تجربی و نظری قوی است، مشخص می کند که کدام متغیرها با کدام عاملها، و کدام عاملها با کدام عاملها همبسته شود. برای ارزشیابی اعتبار سازه نیز یک روش قابل اعتماد به پژوهشگر عرضه می کند، تا از این طریق بتواند به گونه بارزی، فرضیه هایی را درباره ساختار عاملی داده ها که ناشی از یک مدل از پیش تعیین شده با تعداد و ترکیب مشخصی از عاملهاست، بیازماید. روش تأییدی بعد از مشخص کردن عاملهای پیش تجربی، از طریق تعیین برازندگی مدل عاملی از پیش تعیین شده، تطابق بهینه ساختارهای عاملی مشاهدهشده و نظری را برای مجموعه داده ها آزمون می کند. در این پژوهش برای ارزیابی مدل تحلیل عامل تأییدی از مشخصههای χ۲/df , RMSEA ,GFI, CFI ,PGFI ,AGFA استفاده شده است. شاخص χ۲/df ، فاقد یک معیار ثابت برای یک مدل قابل قبول است، اما مقدار کوچک آن، دلالت بر برازش بهتر مدل دارد.
براونی و کادک توصیه کرده اند از جذر برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA) که استیگر (۱۹۹۰) به عنوان اندازه تفاوت برای هر درجه آزادی ارائه کرده است، استفاده شود. شاخص RMSEA برای مدلهای خوب برابر با ۰۵/۰ یا کمتر است. مقادیر بالاتر از آن تا حد ۰۸/۰ نشان دهنده خطای معقولی برای تقریب در جامعه است. مدلهایی که RMSEA آنها ۱۰/۰ یا بیشتر باشد، برازش ضعیفی دارند. جارزکاگ و سوربوم (۱۹۸۹) در برنامه لیزرل، شاخص برازندگی(GFI)، شاخص برازندگی تطبیقی(CFI) ,شاخص تعدیل شده برازندگی(AGFI) و شاخص امساک برازندگی(PGFI) را معرفی نمودند. سه شاخص GFI ,CFI و AGFI نشان می دهند که مدل تا چه حد نسبت به عدم وجود آن، برازندگی بهتری دارد. بر پایه قرارداد، مقدار این سه شاخص باید برابر یا بزرگتر از ۹۰/۰ باشد تا مدل مورد نظر پذیرفته شود. همچنین این شاخص ها تحت تأثیر حجم نمونه است و می تواند برای مدلهایی که به گونه ضعیفی فرمولبندی شده اند بزرگ باشد. درباره کاربرد آنها توافق کلی وجود ندارد. شاخص PGFI نیز برای مدلهای خوب باید حداقل ۵/۰ باشد (هومن،۱۳۸۷).
۳-۶- مقیاس اضطراب مرگ
در این پژوهش جهت سنجش اضطراب مرگ، از مقیاس اضطراب مرگ (DAS) استفاده گردید. این پرسشنامه در سال ۱۹۷۰ توسط تمپلر ساخته شده است و شامل ۱۵ ماده است که نگرش آزمودنیها را نسبت به مرگ میسنجد. آزمودنیها پاسخهای خود را به هر سؤال با گزینه های بلی یا خیر مشخص می کنند. پاسخ بلی نشانگر وجود اضطراب در فرد است. بدین ترتیب، نمره های این مقیاس می تواند بین صفر تا ۱۵ متغیر باشد که نمره بالا معرف اضطراب زیاد افراد در مورد مرگ است. در این پژوهش از فرم ۱۴ سوالی مقیاس که توسط رجبی و بحرانی(۱۳۸۰) در ایران روی ۱۳۸ دانشجوی کارشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا و هنجاریابی شده است، استفاده گردید.(سوال ۱۴ آزمون اصلی روایی لازم را برای سنجش اضطراب مرگ در ایران نداشته است).
۳-۶-۱- پایایی مقیاس اضطراب مرگ
به منظور تعیین پایایی این مقیاس از روش آلفای کرونباخ و تصنیف استفاده گردید. بررسیهای به عمل آمده در مورد روایی و پایایی مقیاس اضطراب مرگ نشان میدهد که این مقیاس از اعتبار قابل قبولی برخوردار است. در فرهنگ اصلی، ضریب پایایی بازآزمایی مقیاس۸۳/۰ گزارش شده است. (به نقل از رجبی و بحرانی، ۱۳۸۰ ). توماس[۲۱۲] و همکاران (۲۰۰۲) نیز پایایی این پرسشنامه را با بهره گرفتن از روش بازآزمون ۷۶/۰ و ثبات درونی آن ۸۳/۰ محاسبه کرده اند. همچنین پایایی این پرسشنامه را در ایران رجبی و بحرانی ( ۱۳۸۰ ) مورد بررسی قرار داده و بر این اساس ضریب پایایی تصنیفی را ۶۲/۰ و ضریب آلفای کرونباخ (همسانی درونی) را ۷۳/۰ گزارش کرده اند. در مطالعه حاضر نیز ضریب پایایی مقیاس اضطراب مرگ با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ و تصنیف به ترتیب ۷۳/۰ و ۶۴/۰ بدست آمد.
۳-۶-۲- اعتبار سازه مقیاس اضطراب مرگ
طبق مطالعات صورت گرفته در فرهنگ اصلی، روایی همزمان آن بر اساس همبستگی با مقیاس اضطراب آشکار۲۷/۰ و با مقیاس افسردگی ۴۰ /۰ گزارش شده است. (به نقل از رجبی و بحرانی، ۱۳۸۰ ). در ایران نیز برای بررسی روایی مقیاس اضطراب مرگ از دو آزمون مقیاس نگرانی مرگ و مقیاس اضطراب آشکار استفاده شده که نتیجه آن۴۰/۰ برای ضریب همبستگی مقیاس اضطراب مرگ با مقیاس نگرانی مرگ و۴۳/۰ برای ضریب همبستگی مقیاس اضطراب مرگ با مقیاس اضطراب آشکار بود (رجبی و بحرانی، ۱۳۸۰.( در پژوهش حاضر به منظور تعیین اعتبار مقیاس اضطراب مرگ از روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. نتایج مشخصههای نکویی برازش این خردهمقیاس در جدول آورده شده است.
جدول ۳- ۱ شاخص های برازندگی مدل اندازه گیری مقیاس اضطراب مرگ
ردیف | شاخص | مقدار | ملاک | نتیجه |
۱ | χ۲/df | ۱۷/۱ | ۲ و کمتر | مطلوب |
۲ | RMSEA | ۰۲۳/۰ | ۰۵/۰ و پاینتر | مطلوب |