2. 2. نظریه برابری قدرت خرید

 

رهیافت دیگر در تعیین نرخ ارز در بلندمدت نظریه‎ای است که نرخ مبادله ارز میان دو کشور را نسبتی از سطح عمومی قیمت‎ها در آن دو کشور می‏داند. براساس این رویکرد نرخ ارز باید به گونه‎ای تعیین شود که قیمت یک کالای یکسان در دو کشور، یکسان شود (قانون قیمت واحد).
این نظریه فروضی ضمنی، از جمله عدم وجود هزینه‏ های حمل و نقل، تعرفه‏ها یا سایر محدودیت‏های تجاری دارد. به نحوی که تمام کالاها در سطح بین‏الملل قابل مبادله‏اند و هیچ تغییر ساختاری نیز رخ نمی‏دهد. در نتیجه در صورتی که نرخ ارز موجود قانون قیمت واحد را رعایت نکند با آرییتراژ^[۲] کالا، نرخ ارز به نرخ تعالی خود می‏رسد.
به دلیل فروض مطلق این نظریه، نظریه دیگری با عنوان برابری قدرت خرید نسبی پدید آمد که در آن تغییرات نرخ ارز را با تغییر نسبی سطح قیمت‎های دو کشور متناسب می‏داند. به‎گونه‎ای که با داشتن نرخ ارز در سال پایه می‎توانیم با توجه به تغییرات سطح عمومی قیمت‎ها در دو کشور در فاصله سال پایه تا زمان حال، نرخ ارز تعادلی فعلی را مشخص کنیم.
البته نظریه برابری قدرت خرید نسبی، مانند نظریه برابری قدرت خرید مطلق، با مشکلات روبه‎رو است از جمله اینکه تمام کالاها و خدمات قابل تجارت نیستند. کالاها و خدمات به دو دسته قابل تجارت و غیرقابل تجارت تقسیم می‎شوند، قابل تجارت بودن یعنی در مکانی دور از جایی که تولید شده‎اند، قابل فروش باشند. مسکن و مستغلات و خدماتی مانند آرایشگری و تاکسیرانی نمونه‎هایی از کالاهای غیرقابل تجارت هستند. در نتیجه مبادله یک کالای غیرقابل تجارت ممکن نیست و قانون قیمت واحد رعایت نخواهد شد.
از آنجا که شاخص عمومی قیمت‎ها شامل قیمت کالاها و خدمات تجاری و غیرتجاری می‎شود و قیمت کالاها و خدمات غیرتجاری حتی با آزادی تجارت بین‎الملل در کشورها مساوی نخواهد شد (در کشورهای توسعه یافته بیش از کشورهای در حال توسعه است)، لذا نظریه برابری قدرت خرید در کشورهای توسعه یافته کمتر از واقعیت در کشورهای در حال توسعه بیشتر از واقعیت تخمین زده می‎شود هر چه اختلاف کشورها از نظر توسعه‎یافتگی بیشتر باشد، انحراف میان این تخمین‎ها نیز بیشتر است.^[۳]۲

 

3. 3. رویکرد پولی

 

در این رویکرد، پول نقش اساسی را در ایجاد تغییرات بلندمدت‎تر از پرداخت‎ها و تعیین نرخ ارز ایفا می‎کند. عدم تعادل عرضه و تقاضای کل پول ملی موجب عدم تعادل تراز پرداخت‎ها شده و براساس نوع نظام ارزی کشور بر نرخ ارز یا تراز پرداخت‏ها تاثیر می‎گذارد تا مجدداً تعادل عرضه و تقاضای پول را برقرار سازد. در این دیدگاه عرضه پول تابعی از جزء داخلی پایه پول ملی، جزء خارجی آن و ضریب فزاینده است:
MS = m(D+F)
در این معامله MS عرضه پول ملی m ضریب فزاینده پول D جزء داخلی و F جزء خارجی پایه پول ملی هستند.
سطح تقاضای پول نیز تابعی از درآمد حقیقی، سطح عمومی قیمت‎ها و نرخ بهره است. البته در بیان ساده این رویکرد تنها به دو متغیر درآمد حقیقی و سطح عمومی قیمت‏ها اشاره شده که هرچقدر میزان آنها بیشتر باشد تقاضای پول از سوی اشخاص و ینگاه‎ها برای انجام معاملات روزمره بیشتر خواهد شد. معامله رویکرد ساده تقاضای پول به شرح ذیل است:

در این معامله Md تقاضای پول V سرعت گردش پول PY تولید یا درآمد ملی اسمی است.
در یک نظام نرخ ارز ثابت اگر تقاضای پول فزونی یابد و مقامات پولی کشور جزء داخلی پایه پول ملی را به میزانی که این افزایش تقاضا را پاسخ دهد، افزایش ندهند، این امر موجب جریان ورودی ذخایر بین‎المللی و مازادتر از پرداخت‎ها می‎شود، ورود جریان ذخایر بین‎المللی موجب افزایش جزء خارجی پایه پول ملی و عرضه پول شده و تا تعادل مجدد عرضه و تقاضای پول ادامه می‎یابد. در مقابل افزایش میزان عرضه پول در مقابل تقاضای آن منجر به جریان خروج سرمایه و کسری تراز پرداخت‎ها به میزانی می‎شود که مازاد عرضه پول را در کشور از بین ببرد. بنابراین در بلندمدت و تحت نظام ارز ثابت، مقامات پولی کنترلی بر عرضه پول نخواهند داشت. تحت یک نظام نرخ ارز شناور، عدم تعادل در عرضه و تقاضای پول موجب عدم تعادل ترازپرداخت‎ها می‎شود اما این عدم تعادل به سرعت با تغییر نرخ ارز از بین رفته و جریان بین‎المللی پول یا ذخیره، ایجاد نمی‎شود و مقام پولی نیر بر عرضه پول و سیاست‎های پولی تسلط خود را حفظ می‎کند. در نتیجه نرخ ارز به نرخ رشد عرضه و تقاضای پول یک کشور در مقابل عرضه و تقاضای پول دیگر کشورها بستگی خواهد داشت. شایان ذکر است که در مدل پیچیده رویکرد پولی تقاضای پول (و در نتیجه نرخ ارز) از انتظارات تورمی و تفاوت نرخ بهره کشورها نیز تأثیر می‎پذیرد.^[۴]۱ رویکرد پولی نیز در تعیین نرخ ارز تغییرات آن در دوره پس از سال ۱۹۷۳ با ابهاماتی روبه‎رو شد. این رویکرد بیش از حد بر نقش پول تاکید می‎کند و نقش تجارت را به عنوان عنصر مهم و تعیین‎کننده نرخ ارز به ویژه در بلندمدت نادیده می‎گیرد. همچنین در این رویکرد دارایی‎های مالی خارجی و داخلی از جمله اوراق قرضه جانشین کاملی برای یکدیگرند که در واقع چنین نیست.

 

4. 4. رویکرد تراز موجودی اوراق بهادار

 

افراد و بنگاه‎ها ثروت مالی خود را به صورت ترکیبی از پول داخلی و اوراق قرضه داخلی و خارج نگه می‎دارند.
نگهداری ثروت مالی به شکل نقد (پول داخلی) ریسک صفر دارد؛ اما شخص را از نرخ سود احتمالی محروم می‎کند. البته افراد همواره مقداری پول نقد برای انجام معاملات نگاه می‏دارند.
در رویکرد تراز موجودی اوراق بهادار با توجه به معادلات ریاضی تقاضای افراد کشور برای پول داخلی و اوراق قرضه‎های داخلی و خارجی، به رابطه زیر برای تعیین نرخ ارز دست می‎یابیم که در آن R نرخ ارز i نرخ بهره داخلی i* نرخ بهره خارجی W کل ثروت جامعه F نرخ اوراق قرضه خارجی و cیک ضریب است.
براساس فرمول بالا نرخ از تابع مستقیمی از نرخ بهره خارجی و کل ثروت جامعه و تابعی معکوس از نرخ بهره داخلی و اوراق قرضه خارجی است. از کاستی‎های اصلی مدل به فرم ارائه شده در بالا، درنظر نگرفتن مبادلات تجاری، درآمد حقیقی و انتظارات درمدل است.
با توجه به رویکردها و نظریه‎های بالا و همچنین مزایا و معایب نظام‎های مختلف ارزی می‎توان عنوان کرد به‎رغم مطالعات متعددی که – درخصوص الگوهای مختلف تعیین نرخ ارز- انجام شده؛ نتایج یکسانی حاصل نشده و گاهی نتایج متفاوت و مغایر یکدیگر نیز بوده‎اند. براساس شواهد تجربی این الگوها موفقیت چندانی در تبیین گذشته نرخ ارز و پیش‎بینی روند آتی آن نداشته‎اند و این امر جهت‏گیری‏های جدیدی در باره الگوسازی نرخ ارز ایجاد کرده است.
«در جهت‎گیری‏های جدید الگوسازی نرخ ارز سعی شده در بلندمدت از متغیرهای اساسی اقتصاد (سطح قیمت‎ها، نرخ‎های بهره، تراز پرداخت‎ها و عرضه پول) و در کوتاه مدت از تحلیل‎های تجربه‎گرایانه نیز استفاده شود. در بلندمدت اساس الگوسازی نرخ ارز مبتنی بر نظریه‎های برابری قدرت خرید، الگوهای پولی و غیره است. تحلیل‎های کوتاه‎مدت دراین الگوها تلفیقی از متغیرهای بنیادی و تحلیل‎های تجربه‎گرانه است. در جهت‎گیری‎های جدید عمدتاً سعی بر آن است تا نوسانات کوتاه‎مدت ارز در قالب یک الگوی مبتنی بر عوامل غیراقتصادی مورد بررسی قرار گیرد» (صمصامی، ۱۳۷۸).^[۵]۱
۱-۸-تعاریف متغیرها و اصطلاحات تحقیق
الف) تعریف نظری:

 

• • نرخ ارز

 

نرخ ارز از برابری قیمت واحد پول یک کشور با واحد پول کشورهای دیگر به دست می آید. تجارت بین کشورها مستلزم داد و ستد متقابل واحد پول کشورها می باشد و داد و ستدهایی که در بازار ارز انجام می شود، نرخ ارز را تعیین می کند. در بازار ارز دو نوع معامله صورت می گیرد که نوع رایج آن معاملات نقدی می باشد و نوع دیگر معاملات تحویل آتی است که مستلزم تحویل کالا و تسویه معامله در آینده می باشد. به منظور معاملات آنی از نرخ ارز آنی و برای معاملات آتی از نرخ ارز آتی استفاده می شود. در مواقعی که واحد پول کشوری ارزش بیشتری داشته باشد، کالاهای تولیدی این کشور در خارج گرانتر می شود و کالاهای خارجی در آن کشور ارزانتر خواهند شد و هنگامی که ارزش واحد پول یک کشور کاهش یابد، کالاهای آن کشور در خارج ارزانتر و کالاهای خارجی در آن کشور گرانتر می شود. افزایش ارزش پول یک کشور باعث می شود که تولیدکنندگان داخلی نتوانند به راحتی کالاهای خود را به خارج بفروشند و در داخل نیز به دلیل این که قیمت تمام شده کالاهای خارجی کمتر است باید در برابر کالاهای خارجی به رقابت بپردازند (طهماسبی و همکاران، ۱۳۸۹).

 

• • مدل سه شاخگی:

 

مدلی است که در زمینه آسیب شناسی و شناسایی عوامل موثر در حوزه های مختلف توسط میرزایی اهرنجانی طراحی شده است و شامل سه شاخه، ساختاری؛ محتوا یا رفتار؛ زمینه یا محیط می باشد.
شاخه ساختاری^[۶] :
علل و عواملی که ساختارها را در معرض بحران قرار می دهند؛ آسیب های ساختاری نامیده می‌شوند. ساختارها مسیرها، کانالها و ظروفی هستند که فرآیندها وعملیات در آنها جاری می‌شوند. شاخه ساختاری در برگیرنده همه عناصر، عوامل و شرایط فیزیکی و غیرانسانی می باشد که با نظم، قاعده و ترتیب خاصی بهم پیوسته و چارچوب و قالب فیزیکی ومادی سازمان را می سازند (میرزایی اهرنجانی، ۱۳۷۱).
شاخه محتوا یا رفتار^[۷]:
همانطورکه اشاره شد ساختار به مثابه ظرف فعالیتها و حرکات است. محتوا یا ماده های که در ظرف سازمان می ریزد، همان کار یا رفتار عوامل مدیریتی و انسانی است. بنابراین محتوای اصلی سازمان را رفتار انسانی تشکیل می دهد و فعالیتها و رفتارهای انسان نیز برای نیل به اهداف از قبل تعیین شده انجام می پذیرند، برآیند کار و انرژی انسان و اهداف در کارکردها یا وظایف اصلی تبلور پیدا می کند. در شناخت عوامل رفتاری، کانون توجه به کارکردها و عملکردهاست و باید آن دسته از عواملی بررسی شود که کارکردهای سازمانی را مختل و یا عملکرد انسانها را از حالت طبیعی منحرف کرده و به اثربخشی آنها به قدری صدمه می زنند که درسازمان ایجاد بحران کرده و سازمان را به طور کلی از رشد سالم باز می دارند (میرزایی اهرنجانی، ۱۳۷۱).
شاخه زمینه یا محیط^[۸]:
شاخه زمینه در تئوری سه شاخگی جایگاه خاص دارد. اولاً مهمترین ویژگی، اهمیت وسعت و قدمت این شاخه نسبت به شاخه های ساختار و محتوا است. در اهمیت زمینه و محیط همین بس که دو شاخه دیگر وجود و پیدا شدن خود را وابسته به شاخه محیط می دانند. مفهوم زمینه که در تئوری سیستمی معادل و مترادف مفهوم محیط است، به قدری مهم است که از سطح مفهوم به سطح تئوری ارتقاء یافته و امروزه محققین و تئوری پردازان نظریه های سازمانی، تئوری های مهمی درباره محیط ارائه داده اند. اصلی ترین کار عوامل زمینه یا محیطی تنظیم روابط سازمان با سیستم های بالاتر از خود است. چون هر سیستم یا سازمانی درجایگاه خاص خودش همواره با سیستم های بالاتر از خودش درکنش و واکنش دایمی است و نسبت به سیستم های بالاترسیستم فرعی محسوب می شود. بنابراین، همه علل و عواملی که موجبات برقراری، تنظیم و واکنش به موقع و مناسب سازمان نسبت به سیستم های اصلی تر را فراهم می آورند، زمینه یا محیط نامیده می شوند. بنابراین، عوامل زمینه­ای یا محیطی آسیب هایی هستند که رابطه و تعامل مناسب و درست و یا به عبارت سیستمی، واکنش به موقع و درست سازمان را با سیستم های همجوار محیطی اش بر هم زده و در این روابط ایجاد بحران می نمایند (میرزایی اهرنجانی، ۱۳۷۱).
ب) تعریف عملیاتی:
با بهره گرفتن از مبانی نظری و پیشینه تحقیقات انجام شده، پرسشنامه ای محقق ساخته، تدوین و متغیرهای تحقیق مورد سنجش قرار می گیرند.
۱-۹-ساختار تحقیق
پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم و ارائه گردیده است.
فصل اول: در این فصل مفاهیم کلی درخصوص طرح پژوهش، تعریف مسأله، اهمیت موضوع، اهداف و فرضیه های پژوهش و تعریف متغیرها و اصطلاحات تحقیق ارائه گردیده است.

(ابن حسام، ۱۳۷۸:۲۳ )

 

 

 

ابن حسام باور دارد که عالم خواب،عالمی روحانی است و ارواح،به ویژه ارواح پاک،با یکدیگر ارتباطی راستین و تعیین کننده دارند. این عالم اسرار آمیز،بالاتر و برتر از عالم بیداری است و دراین گسترۀ نامتناهی، نه تنها به پرسش های دشوار، پاسخ داده می شود، بلکه رهنمودها وارائه طریق ها به نحو روشن و واضح به پاکدلان القا می گردند تا مانع سر در گمی،اشتباه وکجروی احتمالی آنان شوند. نکتۀ دیگری که در برخی از رؤیاها و از جمله رؤیای اخیر حضرت علی (ع) جلب نظر می کند، این است که گاهی رسول اکرم (ص) علاوه بر رفع ابهام و اشکال،باتأکید بر یک دستور موافقت و همسویی خود را باعلی (ع) در فتوحاتش تصریح می کند. آن بخش خاصی را رسالتی ویژه از جانب خویش می شمارد. مثلاً در بیت زیر، از علی (ع) می خواهد که بنابر فرمان او و برای خاطر او تفّحص کند و از آنچه بربالای کوه قرار دارد،آگاه گردد:

 

 

ببین تا نها ده برآن کوه چیست

 

 

 

بباید زبهر منت بنگریست
(ابن حسام، ۱۳۸۲: ۱۴۸)

 

 

 

در حادثه ای دیگر، کشتی مالک براثر باد نا موافق، به سوی «طلسم دال» تغییر جهت می دهد و مالک علی رغم منع همراهان،برای آگاه شدن از راز و خروش های شبانه از کوه بالا می رود و از دو جهت گرفتار حادثه می شود، از یک سو، پس از روبه رو شدن با مار،اژدها و پیل شیفته، به افسون «زال» دچار می گردد؛ و از سوی دیگر «کفتار» زن کافری که قبلاً منافقانه تظاهر به اسلام نموده است، اینک غیبت مالک را غنیمت شمرده، عمرو امیّه را به بند می کشد و کشتی رابه حرکت در می آورد تا مالک، بی یاور و تنها بدون کشتی،در بلای زال بماند. همۀ این ماجرا ها در شرایطی به وقوع می پیوندند که علی (ع) با بی خبری نگران و منتظر یاران سفر کردۀ خویش است. حضرت از این که نمی داند چه به روز مالک، عمرو امیّه و فتّاح آمده است، اندوهگین و ملول گشته و در این دلگیری و ملال، سر بر بالش غم می‌گذارد.
آن شب چون شب های ناگوار دیگر، رسول حق به خوابش می آید و با نمودن اسرار و باز گفتن جای کشتی نشینان، او را از سر گردانی می رهاند:

 

 

چو افکند تهماس کشتی بر آب
که پیغمبرش پیشباز آمدی
به خواب اندرون، حیدر نامدار
چو دید آفتاب دلارای او

 

 

 

چنان دید حیدر، همان شب به خواب
به نزدیک حیدر فراز آمدی
زدیده بیفشاند بررخ نثار
بغلتید چون سایه در پای او
( ابن حسام، ۱۳۸۲:۲۱۷ )

 

 

 

پیامبر (ص) از حال مالک چنین خبر می دهد:

 

 

پیمبر سر آوردش اندر کنار
ز مالک نداری همانا خبر
به گرد حصار طلسمات دال

 

 

 

بدو گفت کای شیر دلدل سوار
که مر پهلوان را چه آمد به سر
فرو ماند ناگه به دستان زال
( ابن حسام، ۱۳۸۲:۲۱۷ )

 

 

 

و نیز دربارۀ عمروامیّه و فتّاح می گوید:

معانی: از یک جملهٔ انشایی و پنج جملهٔ خبری تشکیل شده است. هدف، ارشاد و تحذیر مخاطب نسبت به دلبستن به دنیا است.
بیان: درعبارت« لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْیَا عَلَیْنَا … » تشبیه بلیغ وجود دارد و اگر فقط قسمت اول عبارت را درنظر بگیریم استعارهٔ مکنیه وجود دارد، زیرا دنیا به شترماده یا مادری مهربان تشبیه شده است.
بدیع: امام (×) در پایان سخن خویش آیه قرآنی تلاوت فرمودند که این خود یکی از زیباییهای بلاغت موجود در کلام امام است که سخنش را مزّین به کلام خداوند نموده تا این گونه نظر مخاطب را به مفهوم کلامشان جلب کند و این در صنایع ادبی به نام صنعت «انتها» شناخته میشود که در یکی از حکمتهای گذشته نیز به آن اشاره گردید.

 

6. 6. ۵۹٫ ۶٫ ترجمه حکمت

 

امام (×) فرمود: «دنیا پس از سرکشی، به ما روى مى کند، چونان شتر مادهٔ بدخو که به بچهٔ خود مهربان گردد. سپس این آیه را تلاوت فرمودند. ﴿وَ نُریدُ اَنْ نَمُنُّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِى الاَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمُ أئمّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الوارِثینَ؛ مى‏خواهیم بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‏اند منّت نهاده آنها را پیشوایان و وارث بندگان قرار دهیم.﴾»^[۲۲۱]

 

7. 7. ۵۹٫ ۶٫ شرح

 

«ضروس» به معناى شتر بدخویى است که وقتی شخصى آن را مى‏دوشد گاز مى‏گیرد تا شیر براى بچه‏اش بماند و این کار به خاطر زیادى علاقه به بچه‏اش مى‏باشد. کلمهٔ «شماس» یعنى تندخویى و آن حضرت این کلمه را براى دنیا استعاره آورده است، به خاطر شباهتى که دنیا به اسبى دارد که مانع از سوار شدن بر پشتش مى‏شود. امام (×) روآوردن دنیا را به ایشان و آماده شدن براى استقرار حکومت امام (×) را پس از رنجها و مشقتهاى فراوان به مهربانى شتر گازگیرنده بر بچه‏اش تشبیه مى‏کند و بنا بر اینکه وجه شبه میان دنیا و شتر گاز گیرنده زیادى مهر و علاقه‏مندى است امام این تشبیه را به کار برده است. با توجه به آیهٔ قرآنی فوق که امام پس از ایراد سخنانش تلاوت فرمودند چنین مینماید که این حکمت اشاره به قیام و انقلاب حضرت مهدی (#) دارد .

 

60. 60. ۶٫ حکمت شماره ۲۱۰: الگوهاى پرهیزکارى (اخلاقى، تربیتى)

 

60. 60. ۶۰٫ ۶٫ متن حکمت

 

«اتَّقُوا اللَّهَ تَقِیَّهَ مَنْ شَمَّرَ تَجْرِیداً وَ جَدَّ تَشْمِیراً وَ کَمَّشَ فِى مَهَلٍ وَ بَادَرَ عَنْ وَجَلٍ وَ نَظَرَ فِى کَرَّهِ الْمَوْئِلِ وَ عَاقِبَهِ الْمَصْدَرِ وَ مَغَبَّهِ الْمَرْجِعِ.»

 

2. 2. ۶۰٫ ۶٫ لغت

 

تقیّه: فرد پرهیزکار. شمَّر: خفّ و أَسرعَ: شتافت. تجریداً: کندن علائق و خواسته های حیات دنیا از خویش. کمَّشَ: جدّ و أسرع: شتافت. مهل: امهال: فرصتها. وَجل: ترسان و شتابان. کرَّه: الرجعه: برگشت. المَوئِل: المَرجع: مکان برگشت. مَغبَّه: العاقبه: سرانجام.

 

3. 3. ۶۰٫ ۶٫ توضیحات صرفی

 

اتَّقوا: فعل امر، للمخاطبین، مبنی، معتل (لفیف مفروق)، ثلاثی مزید (باب افتعال). شمَّرَ: فعل ماضی، للغائب، مبنی، صحیح، ثلاثی مزید (باب تفعیل). مَهَل: اسم، جمع مکسر، نکره، معرب، جامد. الموئل: اسم، مفرد، مذکر، معرب، مشتق (اسم مکان از وَئَلَ)، معرفه به"ال.” مغبّه: اسم، مفرد، مؤنث، معرفه به اضافه، معرب، جامد.

 

4. 4. ۶۰٫ ۶٫ توضیحات نحوی

 

اتَّقوا: فعل امر و فاعل آن ضمیر بارز«واو.» اللهَ: مفعولٌ به. تقیهَ: مفعول مطلق نوعی. مَنْ: مضاف الیه و مجرور محلاً. تجریداً: حال و منصوب.

 

5. 5. ۶۰٫ ۶٫ توضیحات بلاغی

 

معانی: ازشش جمله تشکیل شده است که در بین جملات آخر به خاطر وجود تناسب وصل برقرار است.
بیان: تشبیه بلیغ وجود دارد.
بدیع: در عبارات« شمّرَ تجریداً و جدَّ تشمیراً» طرد و عکس، در کلمات «مهل و وجل» سجع متوازی و میان کلمات «موئل و مصدر و مرجع» سجع متوازن به کار رفته است.

 

6. 6. ۶۰٫ ۶٫ ترجمه حکمت

 

امام (×) فرمود: «از خدا بترسید، ترسیدن انسان وارستهاى که دامن به کمر زده و خود را آماده کرده و در بهره بردن از فرصت ها کوشیده و هراسان در اطاعت خدا تلاش کرده و در دنیاى زودگذر و پایان زندگى و عاقبت کار، به درستى اندیشیده است!»

 

7. 7. ۶۰٫ ۶٫ شرح

 

مقصود امام (×) آن است که، بترسید از خدا همانند کسى که از روى جدّ به خاطر اطاعت خدا دامن به کمر زده و خود را براى خوشنودى خدا آماده کرده است و به اعمال نیکو تا وقتى که فرصت عمر هست شتافته و در حالت ترس براى آمرزش از نتایج گناهانش اقدام کرده است، و درباره بازگشت به سرآغازى که از آنجا وجودش آغاز گرفته یعنى حضرت ربوبى و همچنین در پایان مبدأ پیدایشى که از آنجا صادر گشته و بدانجا بازگشت دارد و سرانجام درباره عمل خیرى که بدان دست یابد و یا عمل شرى که چه کند تا از آن نجات یابد اندیشیده است .^[۲۲۲] اکنون با بهره گرفتن از شرح حکمت و ترجمهٔ آن به ترتیب عبارات کنایی که امام(×) در این حکمت به کار برده اند توضیح داده خواهد شد:
امام (×) لفظ «شمَّرَ» را کنایه از شتافتن برای رسیدن به خشنودی خدا «کمَّشَ عن وجلٍ» را کنایه از حرکت به سوی انجام اعمال صالح در طول زندگی، «کرَّه المَوئل» را کنایه از رفتن به سوی قرارگاه آخر یعنی آخرت، «الموئل و المرجع» را کنایه از آخرین مقر یعنی آخرت، «النظره» کنایه از کار برای آخرت و «مغبَّه» نیز کنایه از مزد و پاداش کاری که برای رضای خدا انجام شده آورده است.

 

61. 61. ۶٫ حکمت شماره ۲۱۱: ارزش هاى اخلاقى (اخلاقى، اجتماعى، اقتصادى)

 

61. 61. ۶۱٫ ۶٫ متن حکمت

 

«الْجُودُ حَارِسُ الْأَعْرَاضِ وَ الْحِلْمُ فِدَامُ السَّفِیهِ وَ الْعَفْوُ زَکَاهُ الظَّفَرِ وَ السُّلُوُّ عِوَضُکَ مِمَّنْ غَدَرَ وَ الِاسْتِشَارَهُ عَیْنُ الْهِدَایَهِ وَ قَدْ خَاطَرَ مَنِ اسْتَغْنَى بِرَأْیِهِ وَ الصَّبْرُ یُنَاضِلُ الْحِدْثَانَ وَ الْجَزَعُ مِنْ أَعْوَانِ الزَّمَانِ وَ أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْکُ الْمُنَى وَ کَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِیرٍ تَحْتَ هَوَى أَمِیرٍ وَ مِنَ التَّوْفِیقِ حِفْظُ التَّجْرِبَهِ وَ الْمَوَدَّهُ قَرَابَهٌ مُسْتَفَادَهٌ وَ لَا تَأْمَنَنَّ مَلُولًا.»

­­­­­­­­

 

 

 

(اتابکی، ۱۳۷۴: ۳۱ـ۳۰).
تمام گفتار سعدی موعظه و اندرز است و همواره مردم را به عدل و دادرسی و مهربانی و دلجویی از فقرا و ضعفا و ترس از خدا و تهیه توشه آخرت و به‌دست آوردن نام نیک تشویق و ترغیب می‌کند پرداختن به موضوع عدل و آثار نیک آن یکی دیگر از اندیشه‌های مدیریتی سعدی است، ظلم را اگر به موری باشد روا نمی‌دارد.
نگاه سعدی به امیران و شاهان چنان است که پیوسته آن‌ها را به داد و دادگری فرامی‌خوانند. او می‌گوید شاهان مردم‌آزار را مرگ بهتر است تا زندگی.

 

 

ای زبردست زیردست آزار به چه کار آیدت جهان‌داری
­­­­­­­­

 

 

 

گرم تا کی بماند این بازار مردنت به که مردم‌آزاری
­­­­­­­­

 

 

 

(احمدی گیوی، ۱۳۸۶: ۱۹۹).
سعدی مردم را ریشه‌های اصلی درخت حکومت می‌داند و به شاهان هشدار می‌دهد که متوجه تاز‌گی و استواری این ریشه‌ها باشند ورنه درخت حکومت آن‌ها فرو می‌افتد.

 

 

برو پاس درویش محتاج دار رعیت چو بیخ‌اند و سلطان درخت دل زیردستان نباید شکست
­­­­­­­­

 

 

 

که شه از رعیت بود پاسدار درخت ای پسر باشد از بیخ سخت مبادا که روزی شوی زیردست
­­­­­­­­

 

 

 

سعدی رابطه‌ی مردم و شاهان را با بهره گرفتن از تمثیل گوسفندان و شبان بیان کرده است. سلطان اختیار کامل دارد که با مردم چگونه رفتار کند، همان‌گونه که شبان می‌تواند هرگونه رفتاری با رمه‌ی گوسفندانش داشته باشد او هم قانون می‌سازد و هم آن را اجرا می‌کند. همان‌گونه که شبان یا صاحب رمه می‌تواند رمه‌ی خود را به هر جایی بکشاند، بفروشد، یا بکشد. رمه باید به‌دنبال او راه بزنند و تا آن‌جا می‌توانند آزاد باشند که او می‌خواهد یعنی سلطان همان شبان است و مردم همه همان رمه. با این همه شبان این مسؤولیت را دارد که گوسفندان را از چنگ و دندان گرگان نجات دهد و برایشان چراگاه‌های خرم و چشمه‌های گوارا فراهم سازد، اما همیشه چنین نیست. این شبان گاهی خود همان گرگ است و هرگونه که بخواهد گوسفندان را می‌درد. بدبختی گوسفندان آن‌گاه چند برابر می‌شود که گرگی در جامه‌ی شبانی اختیار گوسفندان را در دست گیرد.

خوافی نیز همسو با سعدی این‌گونه بیان می‌دارد:

 

 

«چه خوش گفت با شاه ایران وزیر گر از گرگ ظلمی رود بر رمه
­­­­­­­­

 

 

 

که ما گوسفندیم و چوپان امیر کرا غیر چوپان بود مظلمه»
­­­­­­­­

 

 

 

 

 

 

 

«شنیدی آنکه در تمثیل گوید ز گرگ ایمن شود آن لحظه گله

 

 

 

 

 

هزینه‏ی بررسی شکایت از تأمین ‏کنندگان
هنگامی‌که از تأمین ‏کنندگان بایت مواد خام معیوبی که ارسال کرده‏اند، شکایت می‌شود، تأمین ‏کنندگان دلایل خرابی‏های خود را بیان می‏ نمایند. هزینه‏ی شکایت و بررسی جوابیه‏ی شکایت برای هر ماده‏ی خام معیوب، به‌عنوان کسری از حقوق و دستمزد کارکنان مسئول آن برابر باδ می‏باشد.

بنابراین مجموع هزینه‏ های بررسی شکایت در کلیه‏ی پریودها برابر با رابطه‏ی زیر می‏باشد:

 

 

معادله ‏۳‑۱۳

 

 

 

 

 

هزینه‏ی بازرسی مواد اولیه
مواد خام تحویل‌شده از سوی تأمین ‏کنندگان در کارخانه مورد بازرسی قرار می‏گیرند تا مواد سالم از مواد معیوب تفکیک شود. کسری از هزینه‏ی حقوق و دستمزد کارکنانی که زمان خود را صرف بازرسی هر ماده‏ی خام می‏کند برابر باΩ بوده و هزینه‏ی کل آن در کلیه‏ی پریودها برابر است با:

 

 

معادله ‏۳‑۱۴

 

 

 

 

 

درنهایت هزینه‏ی کیفیت تأمین ‏کنندگان برابر است با:
هزینه‏ی کیفیت محصول تولیدی
هزینه‏ی کیفیت محصول تولیدی همان‌طور که پیش‌ازاین ذکر شد برابر است یا مجموع هزینه‏ های پیشگیری، ارزیابی و شکست که برای فرمولی کردن آن، از دو تابع مختلف استفاده می‌شود.

 

 

• تابع هزینه‏ی پیشگیری و ارزیابی(به‌صورت یکپارچه)

 

 

 

• تابع هزینه‏ی شکست(شامل شکست داخلی و خارجی)

 

 

توابع هزینه‏ی پیشگیری و ارزیابی و شکست به‌صورت توابع نمایی در نظر گرفته‌شده‌اند. تابع هزینه‏ی پیشگیری و ارزیابی دارای این خصوصیت می‏باشد که هر چه سطح کیفیت محصول تولیدی بیشتر باشد هزینه‏ی آن نیز بیشتر خواهد بود و از سوی دیگر هر چه به سمت کیفیت بیشتر گام برداریم به مقدار بیشتری با افزایش هزینه روبرو می‏شویم. تابع هزینه‏ی خرابی نیز دارای این خصوصیت است که هر چه سطح کیفیت بیشتر باشد مقدار هزینه‏ی آن کمتر و هرچه به سمت سطح کیفیت بیشتر گام برداریم به مقدار کمتری با کاهش هزینه روبرو خواهیم شد. با توجه به گفته‏های فوق، تابع هزینه‏ی ۱)پیشگیری و ارزیابی و ۲)شکست به ترتیب برابرند با :

 

 

معادله ‏۳‑۱۵

 

 

 

 

 

معادله ‏۳‑۱۶

 

 

 

 

 

که در آن کمترین هزینه‏ی پیشگیری و ارزیابی می‏باشد که در کمترین سطح کیفیت (بیشترین مقدار خرابی)رخ می‏دهد و کمترین هزینه‏ی شکست می‏باشد که در بیشترین سطح کیفیت(کمترین مقدار خرابی)اتفاق می‏افتد. نیز به ترتیب نرخ افزایش هزینه‏ی پیشگیری و ارزیابی و نرخ افزایش هزینه‏ی شکست هست. با توجه به روابط فوق، مجموع هزینه‏ی کیفیت محصولات تولیدی در کلیه‏ی پریودها برابر است با: