bs = broad singlet

dd=­ doublet of doublet

bd=­ broad doublet

dt=­ doublet of triplet

ddd=­ doublet of doublet of doublet

m= multiplet

۲۲-۲) روش های سنتزی مورد استفاده :
۲-۲-۱) سنتز ۴و۵و۵- تری متیل-۴و۵- دی هیدرو پیرولو ]۳،۲،۱– [hiایندول-۱و۲- دی اون
در این کارپژوهشی برای تهیه پیش ماده مورد نظر از ایزو پروپیل متیل کتون، فنیل هیدرازین، سدیم بورو هیدرید و اگزالیل کلراید استفاده شد که روش کار در زیر به طورکامل ذکر شده است.

۲-۲-۱-۱) تهیه ۲و۳و۳- تری متیل-۳H- ایندول :

شمای ۲-۱
مخلوطی از فنیل هیدرازین هیدرو کلراید (۹/۶ میلی مول، ۱ گرم) و ایزو پروپیل متیل کتون اضافی (۱۲/۱ میلی لیتر، ۸۹/۰گرم) درحلال استیک اسید (۱۵میلی لیتر) به مدت ۲۴ ساعت رفلاکس شد. بعد از تکمیل واکنش محتویات بالن را در یک بشر ریخته، مقداری آب مقطر (۳۰ میلی لیتر) به آن اضافه کرده و با بهره گرفتن از پتاسیم هیدروکساید خنثی می شود. محلول توسط اتیل استات ( ۵۰ میلی لیتر) استخراج گردید. پس از خشک کردن فاز آلی بر روی سدیم سولفات و تبخیر حلال توسط روتاری، محصول روغنی قهوه ای رنگ به مقدار ۷۴/۰ گرم بدست آمد. (شمای ۲-۱)
(Yield: 68 %)
IR (KBr, cm^-1) ʋ ۲۹۶۴, ۲۹۲۶, ۱۵۷۷, ۱۴۵۵ cm^-1
HNMR:(δH)(300MHz) 1.31(s,6H,CH₃) 2.30(s,3H,CH₃) 7.22(d,1H,Ar-H,J=6.9Hz),7.30(dd,2H Ar-H,J₁=7.8Hz,J₂=9.3Hz), 7.56(d,1H,Ar-H,J=7.2Hz).
۲-۲-۱-۲) تهیه ۲و۳و۳- تری متیل ایندولین

شکل ۲-۲
سدیم بوروهیدرید (۴۳/۰گرم) به آرامی به محلول ایندولنین (۷۴/۰ گرم، ۶۴/۴ میلی مول) در متانول (۱۵میلی لیتر) اضافه شد. وبه مدت ۵ ساعت در دمای اتاق هم زده شد.پس از تکمیل واکنش محلول متانول در HCl (2مولار) ریخته ،محلول اسیدی توسط KOH خنثی شد. محلول توسط اتیل استات ( ۵۰ میلی لیتر) استخراج گردید. پس از خشک کردن فاز آلی برروی سدیم سولفات و تبخیر حلال، محصول روغنی قهوه ای رنگ به مقدار ۴۵/۰ گرم بدست آمد. ( شمای ۲-۲)
(Yield: 64 %)
IR (KBr, cm-1) ʋ ۳۳۶۷,۲۹۶۲, ۱۶۰۷, ۱۴۸۰, ۱۴۶۱, ۱۲۴۵ cm^-1
HNMR: 1.06 ( s,3H,CH3), 1.19(d,3H,CH3,J=6.3Hz), 1.29(s,3H,CH3), 3.52(q,1H,CH,J=6.6 Hz) 4.83(s,NH), 6.63(d,1H,Ar-H,J=7.8Hz), 6.76 (d,1H,Ar-H,J=7.5Hz), 7.03(dd,2H,Ar-H,J₁=7.5Hz, J₂=0.9Hz).
۲-۲-۱-۳) تهیه۲و۳و۳- تری­متیل­ایندولین-۱-ایل)-۲-اکسواستیل­کلراید

شمای ۲-۳

داخل محلولی از۲، ۳، ۳- تری متیل ایندولین (۴۵/۰ گرم، ۷۹/۲ میلی مول) در ۱۰ میلی لیتر بنزن در دمای^°C5 به آرامی اگزالیل کلراید (۵۶۸/۰ میلی لیتر، ۸۴/۰ گرم ) اضافه شد. مخلوط حاصل به مدت ۹ ساعت در دمای اتاق به هم زده شد. در انتها، بعد ازحلال گیری حد واسط مورد نظر به مقدار ۴۲/۰ گرم بدست آمد. (شمای ۲-۳)
(Yield: 60%)
IR (KBr, cm^-1) ʋ ۲۹۶۷, ۱۷۳۹, ۱۶۴۸, ۱۴۸۲, ۱۳۷۸ cm^-1
۲-۲-۱-۴) تهیه ۴و۵و۵- تری متیل-۴و۵- دی هیدرو پیرولو ]۳،۲،۱ [hi- ایندول-۱و۲- دی اون
در این تحقیق برای تهیه پیش ماده مورد نظر ،از ایندولین و اگزالیل کلراید استفاده شد که روش کار در زیر بطور کامل آورده شده است.

شمای ۲-۴
آلومینیم کلراید سوبلیمه شده (۸۴/۵ میلی مول، ۷۸/۰ گرم) به آرامی به محلول۲- (۲، ۳، ۳- تری متیل ایندو لین-۱-ایل)-۲-اکسو استیل کلراید (۶۶/۱میلی مول،۴۲/۰ گرم ) در ۲۰ میلی لیتر دی کلرو متان اضافه شد. مخلوط حاصل به مدت۲۴ ساعت در دمای اتاق هم زده شد، اسید کلریدریک (۳۰ میلی لیتر، M2 ) افزوده شده سپس فاز آلی جداسازی شده وبه ترتیب با سدیم بی کربنات (M2، ۴۰ میلی لیتر) و ۲۰ میلی لیتر آب مقطر شستشو داده شد.سپس با استفاده ازسدیم سولفات آبگیری شده ودر نهایت حلال گیری شد. محصول بصورت رسوب قهوه ای رنگ به مقدار ۱۷۵/۰ گرم بدست آمد. ( شمای ۲-۴).
(Yield: 50 %) mp: 158 ℃ Decom. IR (ν_max (KBr) cm^-1) ʋ ۲۹۶۶,۱۷۲۳ ۱۶۴۴, ۱۵۸۹, ۱۴۵۵, ۱۳۷۸ cm^-1
δH (300 MHz, CDCl₃): 1.06(s, 3H,-CH₃), 1.19(d, 3H, CH₃, J=6.3Hz), 1.29(s,3H, CH₃), 3.52(q, 1H, J=6.6Hz), 6.72-6.77(d, 1H,Ar-H,J=6.6Hz), 7.0-7.05(dd, 2H, Ar- H,J₁=0.9,J₂=7.5Hz).
۲-۳) روش سنتزی مورد استفاده از تترا هیدروکینولین
۲-۳-۱) سنتز ۵و۶ – دی هیدرو ۱-H پیرولو ]۳،۲،۱-[ij کینولین-۴-H ۱و۲ دی اون
در این پروژه برای تهیه پیش ماده مورد نظر از ۴،۳،۲،۱-تترا هیدرو کینولین و اگزالیل کلراید استفاده شد که روش کار در زیر بطور کامل آورده شده است
۲-۳-۱-۱) تهیه ۲-(۳و۴-دی هیدرو کینولین ۱- (۲H) 1-ایل –اکسو استیل کلراید
به محلولی از ۱، ۲، ۳، ۴-تترا هیدرو کینولین (۷/۲ میلی مول) در بنزن (۱۰ میلی لیتر) در دمای۵ درجه سانتی گراد به آرامی اگزالیل کلراید (۵/۵ میلی مول) اضافه شد. مخلوط حاصل به مدت ۲ ساعت در دمای اتاق به هم زده­شد. در انتها، بعد از تبخیر حلال حد­واسط مورد نظر بدست آمد. (شمای ۲-۵)

شمای ۲-۵
IR ν_max (KBr): 3039, 2946, 1735, 1663, 1598, 1488, 1411 cm^-1
۲-۳-۱-۲) تهیه ۵و۶ – دی هیدرو ۱-H پیرولو ]۳،۲،۱-[ij کینولین-۴ -H ۱و ۲دی اون
آلومینیم کلراید سوبلیمه شده (۳/۱ میلی مول ، ۴۰۰ میلی گرم) به آرامی به محلول ۲-(۳و۴-دی هیدرو کینولین-۱(H2)-ایل)-۲-اکسو استیل کلراید (۲/۱ میلی مول ،۲۲۵ میلی گرم) در دی کلرو­متان (۲۰ میلی لیتر) اضافه شد. مخلوط حاصل به مدت ۲۴ ساعت در دمای اتاق هم زده شد. سپس اسید کلریدریک(۳۰ میلی لیتر، M2 ) افزوده شده ، فاز آلی جداسازی شده و به ترتیب با پتاسیم بیکربنات (M2، ۲۰ میلی لیتر) و آب مقطر (۲۰ میلی لیتر) شستشو داده شد. بعد از حلال پرانی باقی مانده از حلال اتانول نوبلور گردید. محصول بصورت بلور های قرمز رنگ با نقطه ذوب ℃۱۹۷و راندمان ۸۵%(۱۸/۰ گرم ) بدست آمد(شمای ۲-۶).

مشتری و کارکنان

مشتری،کارکنان و جامعه

آثار مثبت

ترویج روش های آماری کنترل کیفیت،اعتلای مستمر سطح کیفیت،اهمیت برقراری روابط مناسب با عرضه کنندگان مواد

رضایت مشتری
مقایسه رقابتی الگوی خود ارزیابی

برقراری ارتباط با جامعه
رضایت مشتری
رضایت کارکنان
آثار مثبت مالی و غیر مالی

مفهوم کیفیت

مطابقت با معیارهای تولید کننده

مطابقت با معیارهای مشتری

مطابقت با معیارهای مشتری،کارکنان و جامعه

چارچوب زمانی درخواست تا ممیزی

۵-۲ سال

هر ساله

۵-۲ سال

نحوه شرکت در مسابقه

بنا به درخواست

بنا به درخواست

بنا به درخواست

پیشینه تحقیقات
الف) پیشینیه داخلی
ادب و گل‌آور (۱۳۹۲) در تحقیقی تحت عنوان ارزیابی تعالی سازمانی شرکت ملی گاز ایران بر اساس مدل تعالی سازمانی نتایج نشان داد که در ارزیابی معیارهای رهبری و راهبرد شرکت ملی گاز ایران میان نظر مدیران و کارشناسان تفاوت معنی‌داری وجود داشت و به مدیران شرکت پیشنهاد می‌شود با توجه به کارامد بودن این مدل با بررسی مفاهیم و زیرمعیارهای مدل تعالی سازمانی سعی در بهبود هر یک از معیارها در شرکت نمایند، زیرا جهت نیل به موفقیت و اجرایی نمودن طرح‌ها پس از برنامه‌ریزی و اجرای آنها، بررسی و بازبینی مجدد کلید اصلی برای موفقیت خواهد بود. به دلیل اینکه این مدل وضعیت عملکرد سیستم را در دو بخش توانمندسازها و نتایج مشخص می‌سازد، این امکان را به سازمان‌ها می‌دهد که با درک وضعیت، برای رسیدن به وضعیت بهتر و بهبود مستمر برنامه‌ریزی نمایند.

کریمی، حیدری، نوش مهر (۱۳۹۲) در تحقیقی تحت عنوان نمونه عملی اجرایی مدل تعالی سازمانی در سازمان بهداشتی درمانی به این نتیجه رسیدند که دیدگاه سیستماتیک قوی، توجه دقیق به رویکرد فرایندی سازمانی و نتیجه‌گرایی مدل تعالی سازمانی برای سازمان‌های ایرانی معمولا در حوزه‌های با مشکلات جدی روبرو است و باید قبل از اجرا در سازمان‌ها به شیوه دقیق‌تر و منظم‌تر از قبل ارزیابی شود.
جعفری و همکاران(۱۳۹۰) در تحقیقی تحت عنوان مقایسه تعالی سازمانی در اداره کل و ادارات تربیت بدنی استان لرستان بر اساس مدل تعالی سازمانی تعالی سازمانی نتایج آزمون آنوا و سطح معناداری می‌توان نتیجه گرفت بین مولفه رهبری و تعالی سازمانی تفاوت معنی‌داری وجود دارد، همچنین نتایج نشان می‌دهد بین سایر مولفه‌های اعم از خط‌مشی و راهبرد، کارکنان، مشارکت‌ها و منابع، فرایندها، نتایج مشتری، نتایج کارکنان، نتایج جامعه، نتایج عملکردی تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. نتایج نشان می‌دهد میانگین نمره تعالی سازمانی کل کارکنان ادارات تربیت بدنی استان لرستان بر اساس مدل تعالی سازمانی برابر با ۰۶/۵۵ است نتایج کلی تحقیق بیانگر آن است که شهرستان بروجرد از نظر ارزیابی تعالی سازمانی در بالاترین جایگاه و شهرستان کوهدشت در پایین‌ترین جایگاه قرار دارد.
حکیمی‌فرد سال (۱۳۸۹) در تحقیقی با عنوان بررسی و ارزیابی عملکرد شرکت هواپیمایی آسمان در تامین رضایت گروه‌های ذی‌نفع مبتنی بر نظام‌های تعالی و سرآمدی سازمان‌ تعالی سازمانی^[۵۹] پس از جمع‌ آوری داده‌ها بوسیله پرسش‌نامه، اطلاعات بوسیله نرم‌افزار SPSS در چرخه تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و در نتیجه مشخص گردیده است که معیارهای رهبری، فرایندها، خط‌مشی و راهبرد، مشارکت‌ها، نتایج در ارتباط با جامعه و نتایج کلیدی عملکرد در وضعیت مطلوب قرار دارند در حالی که نتایج مشتریان، نتایج در ارتباط با منابع انسانی و معیار کارکنان در وضعیت نامطلوب قرار داشته‌اند.
میرسپاسی و همکاران (۱۳۸۹) در تحقیقی تحت عنوان طراحی مدل تعالی منابع انسانی در سازمان‌های دولتی ایران با بهره گرفتن از تکنیک دلفی فازی مدلی را ارائه دادند که این مدل تعالی منابع انسانی در چهار بعد، ۱۵ مولفه و ۵۷ معیار طراحی گردیده و بعنوان مدلی پیشنهادی جهت آسیب‌شناسی منابع انسانی و جایزه ملی تعالی منابع انسانی در سازمان‌های دولتی ایران ارائه شده است. تا بدینوسیله سازمان‌ها بتوانند ضمن تحلیل وضعیت موجود و بهینه کاوی از تجارب موفق سایر سازمان‌ها، اقدام به ارائه طرح‌ها و اقدامات بهبود نمایند.
نتایج تحقیقات مدرسی ۱۳۸۹ انجام شده در زمینه عملکرد سازمانی ،تعالی و توسعه، توجه مدیران را به تفکر کارکنان نشان می دهند. خلاقیت و توسعه توجه مدیران به تفکر استراتژیکی کارکنان افزایش دهنده و ارتقاء دهنده عملکرد سازمانی است به طوری که افراد خلاق و دارای انگیزه بالاتر برگرفته از محیط کار و محیطی از پیشرفت شغلی خوبی نیز برخوردارند.
فخرالدینی و همکاران (۱۳۸۸) در تحقیقی تحت عنوان بکارگیری مدل تعالی سازمانی در تحلیل ابعاد فرهنگ سازمانی مراکز خدمات درمانی در بیمارستان‌های یزد به این نتیجه رسید که سازمان‌ها برای حرکت به سمت تعالی، ناگریز از استقرار سیستم‌های نوین مدیریتی هستند. رهبری سازمان، برنامه‌ریزی استراتژیک ارتقا و رضایت کارکنان، استفاده بهینه از منابع و تدوین و بکارگیری فرایندها از جمله عواملی هستند که طراحی و استقرار برنامه‌های بهبود مرتبط با آنها می‌تواند سازمان‌ها را در جهت رشد و تکامل به پیش ببرد. بی‌شک تلاش برای حصول به نتایج و ارزیابی ‌های دوره‌ای و بازنگری در برنامه‌ها نیز برای دست‌یابی تعالی بسیار ضروری است. در این راستا فراهم کردن شرایط و امکانات لازم به منظور بهبود ابعاد فرهنگ سازمانی در نظر گرفته شده در این پژوهش، علاوه بر این که باعث ایجاد شرایط مطلوب برای سازمان و کارکنان می‌گردد، می‌تواند زمینه‌های لازم جهت رشد و تعالی سازمانی را نیز در بر گیرد.
ابزری و دلوی (۱۳۸۸) در تحقیقی به عنوان نیل به تعالی ( سرآمدی) از طریق تقویت فرهنگ سازمانی در صنعتی که ۴۱۴ نفر جامعه آماری بودند با ۱۱۶ نمونه که ترکیبی از مدیران و سایر کارکنان بودند ، که مقایسه میان فرهنگ سازمانی در وضعیت موجود و مطلوب از نظر از نظر کارکنان و مدیران انجام شد به این نتیجه رسیدند که فرهنگ سازمانی به عنوان یک عامل اصلی، نیل به تعالی و موفقیت در جهت اثربخشی سازمانی را تسهیل می کند. در این راستا، به یک مدل بومی- کاربردی برای نیل به تعالی از طریق تقویت فرهنگ سازمانی میسر می‌گردد.
ب) پیشینه خارجی
مارتا و ام جز (۲۰۱۳) در تحقیقی تحت عنوان بررسی تاثیر کیفیت اطلاعات بر کیفیت تعالی سازمانی به این نتیجه رسیدند برای پیاده‌سازی مدل تعالی باید اطلاعات موثر فراهم شود تا به سازمان در دستیابی به نتایج بهتر و افزایش رقابت در سازمان کمک کند.
فتمن^[۶۰] (۲۰۱۱) در مطالعات خود با عنوان ((بررسی ارتباط بین فضای سازمانی و بهره‌وری با بهره گرفتن از روش آماری رگرسیون دریافت فضاهای سازمانی (اصول انسانی حاکم در سازمان) که در آن‌ها تصمیم‌گیری متمرکز است و رفتار کارکنان، تحت نظارت قوانین و رویه‌های زیادی قرار دارد، بهره‌وری، رضایت شغلی و خلاقیت کاهش یافته و نگرش منفی درباره گروه کاری افزایش می‌یابد.
دالگارد^[۶۱] (۲۰۰۹)، در یک مطالعه موردی تحت عنوان ” به سوی مقیاس انسان‌محور در بهبود و تغییر” با هدف درک اهمیت بعد ناملموس سازمان یعنی بعد انسانی مدیریت کیفیت جامع و مدیریت تغییر با بکارگیری مدل تعالی سازمانی به این نتیجه رسید که توجه به بعد انسانی در TQM و تغییر سازمانی فرصت‌های جدیدی را برای بسترسازی جهت نیل به تعالی فراهم می‌سازد.

یکی از شیوه های اساسی برای شناسایی مناطق محروم و ارزیابی عملکرد و موفقیت سیستم های آموزشی در پوشاندن ضعف ها و نقایص استفاده از شاخص ها می باشد(Jhingran and Sankar ,2009:1) نتایج تحقیقات مختلف نشان می دهد که مطالعات نابرابری عمدتا به صورت مقایسه بین گروه ها و با بهره گرفتن از شاخص ها انجام می گیرد . شاخص ­ها ارقامی هستند که برای اندازه‌گیری و سنجش نوسان­های عوامل متغیر در طول زمان به ‌کار می‌روند National Forum on Education Statistics, 2005:17) ).شاخص ها ویژگی های جامعه را با بهره گرفتن از اندازه های تمایل مرکزی یا واریانس به عنوان مثال میانگین نسبت درصد احتمال یا پارامترهای آماری دیگر توصیف می کنندHutmacher,2001: 7)).به عبارت دیگر، با تبدیل متغیرها به سرانه‌ها، نسبت­های مختلف، درصدها و غیره، می‌توان به شاخص‌سازی متغیرها اقدام کرد. شاخص های آموزشی یا داده هایی که سیستم های آموزشی برای تعریف ، توصیف، تحلیل، مشروعیت بخشی و پایش خویش مورد استفاده قرار می دهند ابزار سودمندی در تحلیل مشکلات آموزشی و شکل گیری سیاستهای آموزشی می باشد (Louzano,2001:2).

شناسایینقاطقوتوضعفوکمبودامکاناتآموزشیدرمناطقآموزشوپرورشمی‌تواندمدیرانوبرنامه‌ریزانرادرجهتارتقاءکمبودهاوشاخص‌هایاریرساند. ازانجاکهآموزش و پرورش به عنوان وسیله ای برای ایجاد یک جامعه برابر و ابزاری برای توسعه پایدارمحسوب می شود، در اینجا این سؤال مطرح است که آیا نظام آموزش و پرورش به عنوان ابزاری برای توسعه موفق شده است با غلبه بر نارسایی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مناطق مختلف ، نظام آرمانی خود را گسترش دهد و آموزش و پرورش برابر را برای تمام گروه های اجتماعی شامل دختران و پسران ، دانش آموزان متعلق به قومیتهای مختلف، دانش آموزان ساکن در مناطق مختلف جغرافیایی استان و نیز دانش آموزان متعلق به طبقات اجتماعی مختلف تامین نماید؟ بر اساس اهداف کلی آموزش و پرورشنظام جمهوری اسلامی ایران، کمال انسان در رسیدن به قرب الهی است که این هدف غاییشامل اهداف اعتقادی، اخلاقی، علمی آموزشی، اجتماعی و … است. بنابراین وظیفه نهادتعلیم و تربیت کشورمان این است که برنامه‌های درسی و آموزشی خود را در رسیدن به ایناهداف جهت‌دهی کند. از دیدگاه عدالت آموزشی هریک از افراد به موجب خلقتشاناستحقاق‌ها و حقی دارند که نظام تعلیم و تربیت جامعه اسلامی باید زمینه رشد و پرورشاستعدادهای فطری معنوی آنها را فراهم سازد. آیا همه دانش‌آموزان در اینمسیر تحت تعلیمات صحیح و برنامه‌ریزی شده قرار گرفته‌اند؟ آیا دانش‌آموزان متعلق به تمام گرووهای اجتماعی همگی به یک اندازه از شرایط و محیط مناسب برای رشد و شکوفاییاستعدادهای فطری برخوردار بوده‌اند؟ هرچند از میان برداشتن نابرابری فرصتهای آموزشی دشوار و مستلزم اجرای برنامه های دراز مدت بسیاری از مؤسسات و نهادهاست اما قبول این واقعیت مانع از طرح این سؤال نمی شود که اقدامات نظام آموزشی کشور در استان آذربایجان غربی به چه نتایجی دست یافته است؟ بدین ترتیب پژوهش حاضر می‌کوشد با در نظر گرفتن کارکرد مدارس به شکل سیستمی و وجود نابرابریها در زمینه ، درونداد، فرایند و برونداد سیستم آموزش و پرورش، وضعیت موجود مناطق را شناسائی نماید تا بتواند با شناخت کمبودها و امکانات در مناطق مختلف استان، مدیران و برنامه‌ریزان امور آموزش و پرورش استان را یاری نماید تا بتوانند راهکارها و استراتژی‌های مناسبی در جهت رفع این کمبودها اتخاذ کنند.
بنابراین هدف از این تحقیق بررسی وضعیت آموزشی مناطق ۲۴ گانه و شناخت زمینه های نابرابری آموزشی در مقطع متوسطه آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی و شناسایی علل و عوامل نابرابری های آموزشی و در نهایت ارائه راهکارها و پیشنهادات برای بهبود شرایط آموزشی دانش آموزان مقطع متوسطه می باشد.دراینتحقیقمحققبهدنبالبررسی نابرابری های آموزشی دربین مناطقبیستوچهارگانهآموزشوپرورشاستانآذربایجانغربیبهمنظورنیلبهتوسعهپایدارآموزشی می باشد.علاوه بر نابرابری بین مناطق، نابرابری بین دانش آموزان دختر و پسر و دانش آموزان متعلق به اقوام و مذاهب دیگر و در بین وضعیتهای اجتماعی اقتصادی مختلفنیز مورد بررسی قرار می گیرد.
مبتنی بر مطالب بالا٬ در این تحقیق نابرابری آموزشی به معنی نابرابری در برخورداری دانش آموزان و سیستم های آموزشی از نظر شاخص های زمینه ای٬ درونداد٬ فرایند و برونداد سیستم های آموزشی می باشد که در میان گروه های مقایسه شامل بین مناطق ۲۴ گانه آموزشی مقطع متوسطه استان آذربایجان غربی، بین دختران و پسران ، بین دانش آموزان متعلق به زبانها، مذاهب و اقوام مختلف استان و نیز در بین دانش آموزان متعلق به طبقات اجتماعی مختلف دانش آموزان مقطع متوسطه استان آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفته است. مدل مفهومی و نظری پژوهش در شکل ۱-۱٫ ارائه شده است.در این مدل عوامل تشکیل دهنده و تاثیرگذار بر نابرابری های آموزشی دوره متوسطه مناطق آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی در ۴ عنصر سیستم های آموزشی شامل زمینه، درونداد، فرایند و برونداد ارائه شده است و در راستای اهداف پژوهش و مطالعه مقایسه ای نابرابری در بین گروه های مورد نظر تحقیق با بهره گیری از ادبیات موضوع و تحقیقات انجام یافته قبلی به ویژه تحقیقات “گروه اروپایی تحقیق درباره سیستم های آموزشی” و موسوی و حسنی(۱۳۹۰) در هر یک از عناصرزمینه، درونداد، فرایند و برونداد شاخص هایی در دو سطح دانش آموزان و سطح منطقه آموزشی انتخاب شده است که این شاخص ها در مجموع شاخص های نابرابری آموزشی را تشکیل داده است.
دستیابی به توسعه پایدار در آموزش، منوط به رفع نابرابری های موجود در زمینه دسترسی به خدمات آموزشی می باشد. با وجود افزایش نرخ رشد اقتصادی و پیشرفت های شگرف مربوط به بخش آموزش در قرن اخیر، نابرابری های عظیمی در این بخش بین کشورها و نیز بین مناطق مختلف یکنابرابری در برخورداری هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه وجود دارداما در کشورهای در حال توسعه، شدیدتر است.کشورهای در حال توسعه با چالش گسترش آموزش با منابع محدود روبرو هستند. همچنین ارتقای برابری برای تحقق اهداف توسعه، حیاتی و اساسی می باشد. برای ارائه آموزش جامع و اثربخش استراتژی های مناسب لازم است.بنابراین بعد از شناخت وضعیت موجود مناطق آموزشی٬ برای کاهش نابرابری ها و رسیدن به توسعه آموزشی پایدار استراتژی هایی ارائه می شود.
توسعه پایدار
استراتژی تهاجمی
استراتژی رقابتی
استراتژی اقتضایی
استراتژی تدافعی
شاخص زمینه خانوادگی
ساختار خانواده
حساسیت تحصیلی والدین
آرزوی تحصیلی دانش اموزان و ولدین
شاخص امکانات فیزیکی(فضا)
شاخص نیروی انسانی
شاخص بروندادهای غیرشناختی
شاخص فرایند مدرسه
سرمایه فرهنگی
وضعیت اجتماعی اقتصادی
تحصیلات والدین
شغل والدین
درآمد والدین
شاخص پیشرفت تحصیلی ( شناختی)
شاخص اقتصادی
شاخص دانش آموزی
جو انظباطی
ارتباط
ادراک عدالت
کارآمدی معلم
حمایت
انتظارات
تعلق به مدرسه
انگیزش نسبت به مدرسه
خود پنداره تحصیلی
رشد اعتقادی
معدل دروس نهایی
درصد قبولی در کنکور
نرخ ارتقا پایه
پوشش تحصیلی
کاهش
شاخص های برونداد
شاخص درونداد
شکل ۱-۱٫ مدل ترکیبی مفهومی و نظری تحقیق
۱-۳٫ اهمیتوضرورتپژوهش
نابرابری آموزشی یکی از بزرگترین و ضروری ترین چالشهایی است که امروزه کل جهان و کشور ما به نوعی با آن مواجه است. آمار فزاینده جرم و جنایتها بین جوانان و نوجوانان(ساباتز^[۲۲] و همکاران، ۲۰۰۸)، بدبختی ها، بیکاریها و عدم موفقیتهابه ویژه در مناطق محروم و بین دختران نشانگر فقدان فرصتهای آموزشی برابر برای تمام گروه های سنی واجب التعلیم کشور است.
نابرابری آموزشی و عدالت آموزشی مفاهیمی هستند که همانند دو روی یک سکه واقعیتی به نام میزان دسترسی دانش آموزان و لازم التعلیمان طبقات جنسیتها، نژادها، فرهنگ ها و مناطق متفاوت را به تحصیل تعریف می کنند. به عبارت دیگر افزایش هر روی سکه موجب کاهش روی دیگر آن خواهد شد. با این وصف چنانچه جامعه ای بخواهد در جهت بسط عدالت آموزشی حرکت کند ناگزیر است نابرابری فرصتهای آموزشی را کاهش دهد. این ضرورت به عنوان یک حرکت اصلاحی همواره مورد توجه صاحب نظران و دست اندرکاران آموزشی کشورهای گوناگون بوده است چرا که نابرابری های آموزشی از یک سو می تواند موجب ایجاد زیانهای درون سیستمی مانند افزایش افت تحصیلی شود و از سوی دیگر نظام اجتماعی را دچار بحران کند(دهقان، ۱۳۸۳)
برابری آموزشیمی تواندآموزش و پرورشمارادرهمهحوزههادچارتحولکندوزمینهبروزاستعدادهاوتوانمندیهارادر سطحکلانفراهمآورد. برابریبهزلالچشمه ای می ماندکهمیتواندروحرابپالایدوخصوصاًتحققایناصلدرآموزشوپرورشمیتواند فردایروشنرابرایفرزندانایندیاربهارمغانآورد.اماعلیرغماهمیتنقشبرابری در مدارس،توجهکمیبهتوزیعایدهآلخدماتمتفاوت آموزشیشدهاست. برقراریمفهومبرابریازخانوادهوبهخصوصدستگاهتعلیموتربیت شروعمی شود.
در دوران ما ، آموزش و پرورش به عنوان موثرترین ابزار جوامع برای ورود به چالشهای آینده موردتوافق قرار گرفته است و اصولاً پذیرفته شده است که در پرتو آموزش و پرورش امروز دنیای فردا شکل خواهدگرفت.تعلیم و تربیت مهمترین عامل موثر در دگرگونی طرزنگرش و رفتار بشری است که در مسیر رشد اقتصادی، بهبود کیفیت زندگی، ایجاد دانش ومهارت، تامین فرصتهای شغلی و افزایش تولید جامعه به کار گرفته می شود، از این رو در جوامع «منزلتی یگانه» یافته است. آموزش و پرورش پایدار به مفهوم وسیع خود در دهه های آینده این توانمندی را خواهد داشت، تا به مثابه ابزاری قابل اعتماد پل مستحکمی بین کلاس درس و اجتماع و بین کلاس درس و بازار بنا کند.اهمیت آموزش و پرورش پایدار نه تنها در عرصه مطالعات که درعمل و نیز در عرصه نهادهای بین المللی موردتوافق جمعی قرار گرفته است. برای انجام این مهم بایستی میزان و علل نابرابری شناخته شده تا مسئولانو دست اندرکاران نظام آموزشی از وضعیت موجود مطلع شده و با اتخاذ تصمیمات منطقی وبرنامه‌ریزی‌های صحیح در جهت کاهش و رفع نابرابری‌ها اقدامات لازم را به عمل آورند.
کودکانخانواده هایشانرابرمبنایثروت،نژاد،زبانیاگروهقومیو جنسیتانتخابنمی­کنند،بااینوجودچنینشرایطازپیشتعیین شده ایبرتوزیعفرصتبهآموزشدردرونکشورهااثرمی­گذارد. امروزه دولتها درچهارچوببرنامه هایشاندرصددآنهستندکه محرومیتهاراازمیانبردارندوفرصتهارامتعادلسازند. زیربنایچنینتعهدیدوفکرعمدهاست: نخستآنکهفرصتبرابرشاهبیت عدالتوبرابریاجتماعیاستودومآنکهبرابریعاملاصلی پیشگیریازمحرومیتوفقرزداییاست. برابریفینفسهدر آموزشوپرورشحائزارزشاست،ازطرفیدیگرنابرابرینهتنها ارزشیبهحسابنمیآید،بلکهارزشهایدیگررانیززیرسؤالمی برد. بسیاریازکشورهاییکهدارایسطوحبالاییازفقرومحرومیت مطلقآموزشی اند،بانابرابریهایفراتریازحیثدسترسیآموزشی تعریفومعرفیمیشوند؛دلیلاهمیتنابرابریدرچیست؟فرصتهاینابرابردرآموزش،به خصوصآنهاییکهطبیعتحادیدارند،حداقلبهسهدلیل مشکلسازهستند:اولآنکهفرصت های نابرابر بالقوهناعادلانههستند و مخالفدرکاولیهدربارهآنچهکهیکجامعهعادلاجتماعیبایدبه نظربرسدعملمیکنندوآموزشبهعنوانیکحق انسانیاولیهوجهانیرانقضمیکنند.دومآنکهنابرابریهادر آموزشبهپیشرفتبهسمتآموزشبرایهمهوهدفویژه تاسال۲۰۱۵صدمهمیزنند. سوموجداازملاحظاتبرابریوبه پیرویازتعهدهایگستردهدجهانی،نابرابریهایمفرطدر آموزشناکارآمدهستند. زیرا منجربهکاهشفرصتهابرایپیشرفتاقتصادیواجتماعیدرخیلیازجوانبمیشوند . بهطورخلاصه،فائقآمدنبرنابرابری آموزشتنهاکاردرستنیستکهبایدانجامشود؛بلکهحداقلکاری استکهمیتوانکرد (گزارش جهانی پایش آموزش برای همه٬ ۱۳۸۸).
در کشور ما نیز با توجه به نقش فراگیر و گسترده ای که آموزش و پرورش به عنوان مهم ترین نهاد اجتماعی می تواند ایفا نماید، تعمیم و بسط آموزش و پرورش عمومی به دورترین نقاط جامعه از جمله اهداف نظام آموزشی کشور می باشد که به ویژه این نهاد کارساز می تواند با ایجاد تغییرات رفتاری مطلوب ارزشهای اسلامی را در بین نسل جوان گسترش و تعمیم دهد(سرخ، ۱۳۸۶: ۱۰۶) که در اصل سی ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره شده استو اهمیت زیر پوشش قرار دادن تمامی لازم التعلیمان و فراهم کردن فرصت های آموزشی برابر برای همگان روشن می باشد. بنابراین تحقیق و بررسی درباره نابرابری های آموزشی ، علل و پیامدهای آن و عملکرد رسمی نظام آموزشی و قدرت نفوذ آن بر شرایط برخورداری و عدم برخورداری حائز اهمیت می باشد.
از طرف دیگر استان آذربایجان غربی هم به جهت تنوع قومی و مذهبی و نیز مرزی بودن و زیاد بودن فاصله اعلب مناطق با مرکز شهرها و صعب العبور بودن برخی از مناطق روستایی و موقعیت استراتژیک ان در کشور با مشکل نابرابری فرصتهای اموزشی روبروست (آمار واطلاعات آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی، ۱۳۸۰-۱۳۹۱) .
از سوی دیگر با توجه به طرح وزارت علوم مبنی بر حذف کنکور برای ورود به دانشگاه و ایجاد فرصتهای برابر برای ورود به آموزش عالی توجه به مسئله حذف نابرابریها از ضرورت زیادی برخوردار می باشد.

• • کیت الایزا ساخت کشور چین برای اندازه گیری واسپین در موشها

Rat vaspin (VASPN) ELISA Kit Cusabio Biothech China

• کیت الایزا ساخت کشور چین برای اندازه گیری کمرین در موشها

Rat Retinoic acid receptor responder protein 2 (RARRES2) ELISA Kit Cusabio Biothech China

• نوارگردان مخصوص موشها ساخت کشور ایران

• ترازوی دیجیتال Beurer با دقت ۱/۰ گرم ساخت کشور چین برای اندازه گیری وزن موشها

۳-۶- ابزار جمع آوری اطلاعات پژوهش

۳-۶-۱- هورمون واسپین

هورمون واسپین، به روش آزمایشگاهی ساندویچ توسط کیت الایزا در دستگاه الایزا اندازه‌گیری میشد.

۳-۶-۲- هورمون کمرین

هورمون کمرین به روش آزمایشگاهی ساندویچ توسط کیت الایزا در دستگاه الایزا اندازه‌گیری میشد.

۳-۶-۳- وزن

وزن موشها توسط ترازوی دیجیتالی اندازه گیری میشد.

۳-۷- روش اجرا

در ابتدا ۳۵ سر موش ماده ۲ ماهه نژاد اسپراگوداولی از آزمایشگاه علوم پزشکی شیراز خریداری شد و بعد از وزنکشی همه موشها به طور تصادفی به دو گروه، یک گروه تجربی (۲۰سر) و یک گروه کنترل (۱۵سر) تقسیم شدند. پس از انتقال به محیط آزمایشگاه، جهت تطابق با محیط جدید و آشنایی با نوارگردان، آزمودنیها به مدت یک هفته با سرعتm/min 5 و با شیب صفر درجه به مدت ۱۰ دقیقه بر روی نوارگردان به تمرین پرداختند. در مدت دوره ۸ هفته تمرین نیز به صورت گروه های ۵ سر موش در قفسهای پلیکربنات شفاف و در محیطی با دمای ۲ ± ۲۳ درجه سانتیگراد، رطوبت ۵ ±۶۰ درصد و چرخه تاریکی به روشنایی ۱۲:۱۲ ساعت نگهداری شدند. حیوانات از غذا به صورت پلت مصرف کردند. ضمناً آب مورد نیاز حیوانات نیز به صورت آزاد و از طریق بطریهای ۳۰۰ سیسی ویژهی حیوانات آزمایشگاهی در دسترس آنها قرار داده شد. آزمودنیهای گروه های تمرینی با شدت بالا مطابق با برنامه تمرینی، فعالیت دویدن روی نوارگردان را به مدت ۸ هفته و ۵ جلسه در هفته اجرا کردند. این تمرین به صورت فزاینده و با رعایت اصل اضافه بار انجام شد که سرعت و زمان طبق برنامهای مشخص تنظیم گردید و هر جلسه تمرین در ساعت مشخصی از صبح انجام شد (جدول ۱). پس از اعمال متغیر مستقل (۸ هفته فعالیت هوازی شدید) دو گروه با شرایط کاملاً مشابه و در شرایط پایه (حداقل ۲۴ ساعت پس از آخرین جلسه تمرینی برای گروه تمرینی) با کتامین و زایلازین بیهوش و سپس کشته شدند. سپس ۵ سیسی خون مستقیماً از قلب استخراج شد. به مدت ۱۰ دقیقه با سرعت ۴۰۰۰ دور بر دقیقه سانتریفیوژ انجام شد و سپس پلاسما جدا گردید. پلاسمای حاصل از آن را در تیوپهای ۵/۱ سیسی و در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد نگه داشته شد و برای اندازه گیری هورمونهای واسپین و کمرین به آزمایشگاه منتقل گردید. جهت شروع آزمایش، پلاسماهای گرفته شده را در دمای محیط قرار دادند تا به دمای محیط برسد. سپس توسط کارشناس آزمایشگاهی با کیتهای ساخت کشور چین و روش آزمایشگاهی الایزا اندازه سرمی هورمونهای واسپین و کمرین را بهدست آوردند.

۳-۷-۱-پروتکل تمرینی

جدول ۳-۱- برنامه تمرینات هوازی شدید (سرعت، شیب و زمان)

روزها
کمیتها
هفته
اول
هفته
دوم
هفته
سوم
هفته چهارم
هفته
پنجم
هفته
ششم
هفته
هفتم
هفته
هشتم

شنبه
سرعت
(متر بر دقیقه)
۱۰
۱۰
۱۲
۱۳
۱۷

با این حال، به نظر می­رسد یکی از مصادیق اجرای مجازات در ملأعام در قانون مجازات اسلامی در بخش حدود، مادّه­­­­ی ۸۷ می­باشد. طبق این ماده” مرد متاهلی که قبل از دخول مرتکب زنا شود به­ حدّ جلد، تراشیدن سر، تبعید به مدّت یکسال محکوم خواهد شد". بنابراین ماده، حد جلد از جمله مجازات حدی محسوب می­ شود که معمولا در ملأعام اجرا می­ شود.

اکنون نیز چند سالی است که افرادی تحت عنوان شرور و اراذل و اوباش در محلّه­هایی که مرتکب شرارت شده ­اند به عنوان مجازات، ساعت­ها در حالی که مشخصّات فردی آنها از گردنشان آویزان است یا کلاه بوقی بر سر گذاشته­اند یا نیمی از سرشان تراشیده شده است و یا اینکه لباس زن برآنها پوشانده­اند در مقابل عموم مردم به نمایش گذاشته­ می­شوند در حالی که هیچ متن فقهی و قانونی صریحی در این باره مشاهده نشده است.
مطلب قابل توجهّی در یکی از مقالات قدیمی در خصوص مجازات در ملأعام بیان شده است که ذکر آن در اینجا خالی از فایده نیست. امروز دیگر در جوامع مترقّی، مجازات در ملأعام متروک گردیده و مجرم را وارونه سوار استر کردن و سر او را تراشیدن و در میادین سنگسار کردن یا کلاه بوقی بر سر گذاشتن و در شهر گردانیدن منسوخ گردیده است (گارو،۱۳۴۴: ۳۵). نکته اینجاست که در زمان نگارش این مطلب(سال۱۳۴۴) اجرای مجازات در ملاءعام با توسّل به چنین روشهایی که امروزه احیاء شده است، در زمره­ی مجازاتهای متروک و منسوخ قرار گرفته است. بنابراین، باید در سبز فایل برای صدور حکم به چنین مجازاتهایی در مورد مجرمین، نهایت دقّت به عمل آید و طبق ضوابط و قواعد خاصّی آن هم در جرایم خاصّی، انجام گردد.
سایر کشورها
اشاره به سابقه­ تاریخی اجرای مجازات در ملأعام در حقوق موضوعه برخی از کشورها در مقایسه با حقوق ایران خالی از فایده نیست. زیرا، علاوه بر آشنایی با نحوه­ عمکرد کشورها در این خصوص، با امکان مقایسه­ میان کشورهای مختلف و ایران ارزیابی­های بعدی نیز میسّر خواهد شد. بنابراین به مواردی که مجازات در ملأعام اجرا می­گشته یا مصادیقی را که می­توان در زمره­ی مجازات­های علنی به حساب آورد، اشاره می­ شود.
۱-۲-۶-۱ انگلیس
با بررسی منابع مختلف در خصوص اجرای مجازات در ملأعام می­توان پی برد که این مجازات در این کشور چندان رواج نداشته ولی اکثر مجازات­ها به صورت علنی و در ملأعام اجرا می­گشته است. به عنوان مثال، در مورد مجازات شلاّق که از جمله مجازاتهای خوارکننده محسوب می­شده، آمده است که این مجازات در فرانسه و بریتانیای کبیر و بسیاری از کشورهای اروپایی شبیه مراسمی تحقیرآمیز بود که علیه بزهکاران به عنوان نمونه ­ای عبرت انگیز به کار می­رفت (مارتینژ ،۱۳۸۵: ۸۹). قانون کیفری انگلستان همه وحشیگری­هایی را که انگلیسیان سرسخت برای جلوگیری از قانون­شکنی فطری بشر لازم می­شمردند تجویز کرده بود؛ هرگاه محکومی را به پشت ارابه­ها می­بستند و در خیابان­های شهر تازیانه می­زدند، تماشاگران به جلاد مزد اضافی می­دادند تا سخت­تر تازیانه بزند (همان، ۱۳۹) بنابراین، علاوه بر مجازت اصلی شلّاق نسبت به مجرم، با شناساندن او به افراد مختلف جامعه به همراه تحقیر او در انظار عمومی، نوعی مجازات مضاعف بر مجرم تحمیل می­شد. در مورد مجازات گرداندن مجرم در شهر، نقل شده است (همان، ۵۲) که در انگلستان، زنان را بر گاری قرار می­دادند و آنها را در محّل وقوع جرم می­گرداندند یا در مواردی، محکوم را در حالی که جلوتر از جارچی می­رفت در کوچه پس کوچه­های شهر به گردش در می­آوردند.
کیفرهای وحشیانه در ملأعام مردم را درنده­خو می­ساخت. هنگام اعدام که مجرم هنوز جامه به تن داشتند، مجرم را می­دریدند و امحا و احشای آنان را در برابر دیدگانشان می­سوزانیدند، سپس آنان را سرمی­بریدند و تکه تکه می­کردند. در همه محلات لندن چوبه­های دار برپا شده بود و بر بسیاری از آنها لاشه­های محکوم را می­آویختند تا طعمه­های پرندگان شوند. گاهی نیم ساعت طول می­کشید تا محکومی بر چوبه­دار جان دهد. به محکومان برای آنکه کمتر درد بکشند عرق می­نوشانیدند و مامور اعدام اگر خوشرو و مهربان بود پاهای آنان را می­کشید تا زود بمیرند. سنگدلی تماشاگران و جنایتکاران روزهایی را که محکوم به دار کشیده می­شد چون روزهای جشن می­ساخت. مردم برای تماشای محکومانی سوار بر ارابه بسوی چوبه­های دار می­رفتند، در راه صف می­بستند؛ دکه­ها و دستفروشان جین و نان زنجبیلی، گردو و سیب به جمیعیت می­فروختند. آوازخوانان دوره­گرد چگامه می­خواندند. مردم که به قانون و ماموران انتظامی دلبستگی نداشتند از بزهکارانی که در کار خویش کامیاب بودند و به هنگام گرفتاری با لبخند و تحقیر با محاکمه و مرگ روبرو می­شدند قهرمانی می­ساختند (همان: ۱۳۶و ۱۳۷).
بنابراین، یکی از مصادیق اجرای مجازات در ملأعام در این کشور اجرا می­شده، البتّه معلوم نبوده است که این مجازات با توسل به چه شیوه­ هایی انجام می­شده است لیکن از آنچه گفته شد می­توان دریافت که انجام مجازات با توسّل به چه شیوه­ هایی انجام می­شده است لیکن از آنچه گفته شد می­توان دریافت که انجام اعمال خوارکننده و اقدامات ترذیلی به هنگام گرداندن مجرم در میادین شهر ممکن بود سبب برانگیختن احساسات عموم افراد و بروز اعتراضاتی شود.
علاوه بر این موارد، به مطالبی درباره اعدام­های در ملأعام نیز اشاره می­ شود. در این کشور در قرن ۱۸ میلادی اعدام­ها به صورت علنی اجرا می­شده است و اقشار مختلف مردم بدون هیچ گونه محدودیتی نظاره­گر صحنه­های اعدام بودند.
در این باره نقل شده است که به دارآویختن محکومین به اعدام در انظار عمومی یکی از سنّت­های متدوال در این کشور به شمار می­رفت و چوبه­های دار و میادینی که در آنها اعدام اجرا می­شده است، در زمره اماکن عمومی نظیر کلیسا و معابد محسوب می­شده است تا بدان جا که روزهای برگزاری مراسم از ایّام تفریح و خوشگذرانی مردم به حساب می­آمد (طلیعه، ۱۳۴۸: ۳۶).
با شدت یافتن اعتراضات نسبت به اجرای مجازات در ملأعام به خصوص اعدام، کمسیونی مامور بررسی وضعیّت اعدام در ملأعام شد؛ در گزارشی که از سوی این کمسیون منتشر شده است نکته­ی قابل توجهّی به چشم می­خورد. در گزارشی آمده است که میادین اعدام بهترین مکان برای جیب­بری محسوب می­ شود در حالی که در آن زمان، جرم جیب­بری نیز مجازات اعدام را در پی داشته است(میرمحمدصادقی، ۱۳۷۷: ۳۸۶).
نکته دیگر این­است که در همه محلّات لندن، چوبه­های دار برپا شده بود و بر بسیاری از آنها لاشه­های محکومین به اعدام برای مدّت­های طولانی آویخته می­شدند و دلیلی که برای این­گونه اعمال بیان می­شده این­است که چنین امری باعث عبرت گرفتن سایرین می­شوند(مارتینژ،۱۳۸۲: ۵۲)، که خود جای تامل دارد.
در هر حال، حصول نتیجه­ای مثبت از اجرای مجازات­های خوارکننده و غیرانسانی بسیار دشوار است و ممکن است منجر به برانگیختن احساسات افراد مختلف و یا اعتراضاتی شود. لازم به ذکر است که در سال ۱۸۸۶ میلادی لایحه­ ای در مجلس مطرح گردید که بر اساس آن اجرای مجازات در ملأعام ممنوع شد و بالاخره در ماه می ۱۸۹۶ میلادی اجرای مجازات در ملأعام لغو گردید. همین امر نشانگر تاثیرات منفی اجرای نادرست این مجازات و عدم تحقّق اهداف پیشگیرانه­ی آن است.
۱-۲-۶-۲ فرانسه
در کشور فرانسه به ویژه در زمان قبل از انقلاب کبیر، مجازات­های سخت و وحشتناکی متداول بوده است که می­بایستی در منظر عمومی اجرا شود. از جمله مجازات­هایی که تا سال ۱۷۸۹ میلادی در فرانسه نسبت به محکومین اعمال می­شد می­توان به مواردی چون غل و زنجیر کردن مجرمین و بستن آنها به ستون، وادار کردن مجرمین به انجام اعمال شاقّه، شکنجه و آزار به هنگام تبعید، بستن متهمان به چوبه­ی­دار و در انظار عمومی گذاشتن آنها و غیره اشاره کرد (مظلومان، ۱۳۴۹: ۱۳۶). از مطالعه­ متون مختلف می­توان دریافت که اجرای مجازات­های مختلف در مورد مجرمین به منظور تعذیب و آزار آنها بوده است. برای مثال، مجرم را در ملأعام به نمایش می­گذارند و او را در حضور مردم شلاق می­زدند یا داغ می­کردند و یا او را در خیابان­ها می­گرداندند و در اماکن پر رفت و آمد به ویژه کلیساها جرم او را با صدای بلند ندا می­دادند و او را وادار به اظهار ندامت می­کردند (فوکو، ۱۳۷۸: ۶۵). واضح است که توجه به تحقق اهداف اصلاحی مجازات در مجرم و حفظ شخصیّت و اعتبار او در میان افراد نقش چندانی نداشته است.
در مورد محکومین به اعدام نقل شده است که قبل از اجرای مراسم اعدام، محکوم را آزار و شکنجه می­دادند و گاهی زبان، گوش­ها و پوست صورت او را کنده و سپس او را در میادین شهر می­گرداندند (شمس­الدین مجرد،۱۳۴۶: ۶۸). علاوه بر اعدام، به هنگام اجرای سایر مجازات­ها نیز می­بایستی مجرم در میان عموم افراد به گردش درآمده و به همگان معرفی شود. یکی از مصادیق اجرای مجازات در ملأعام به شیوه­ای ترذیلی این بوده است که زندانیان با لباسهای راه راه با سرهای تراشیده در برابر دیدهمگان قرار گیرند و مورد سرزنش و تحقیر ناظرین واقع شوند و جهت جلوگیری از هرگونه واکنش محکومین به گردن آنها طوقی نیز آویخته شود (فوکو، ۱۳۷۸: ۱۷).
به نظر می­رسد که یکی از اهداف این­گونه مجازات­ها تحکیم قدرت قوه­ی حاکمه بوده است تا هر گونه تهدید یا خطری که علیه حکومت یا نظام اجتماعی ایجاد می­ شود خنثی گردد و علاوه بر آن نتایج شوم چنین اقداماتی نیز به همگان گوشزد شود. لازم به ذکر است که سر انجام، مجازات غل و زنجیر کردن متهمان یا محکومان در انظار عمومی با قانون ۱۸۳۲ میلادی در فرانسه برداشته شد و به نمایش گذاشتن زندانیان در آوریل ۱۸۴۸ میلادی لغو شد ولی در دادگاه مذهبی برای بازجویی از عقاید مرتکبین قتل پدر و مادر همچنان لازم است که محکوم به اعدام در حالی که پیراهنی بر تن و کلاهی بر سر داشته، در محل مخصوصی حاضر شود وقبل از اعدام نیز در انظار عمومی مورد توهین و تمسخر دیگران قرار گیرد (گارو، ۱۳۴۴: ۵۱۲).
همه این اقدامات و تلاش­ها نشانگر عدم کارایی مجازات­های ترذیلی و غیر انسانی در اصلاح فرد مجرم و اجتماع بوده است چراکه اعمال اینگونه مجازات­ها قادر به کنترل جرایم و کاهش آن نبوده است و چه بسا خود موجب طبیعی شدن چنین اموری در میان مردم گشته و خاصیّت بازدارندگی موردنظر مجازات را خنثی نماید.
۱-۲-۶-۳ آمریکا
در دورانی که هنوز جوامع بسیار کوچک و محدود بوده است، در میان قبایل مختلف امریکایی مجازات­های ترذیلی وجود داشته است که برای افراد آن زمان جزء مجازات­های سنگین به حساب می­آمده است چرا که موجب لکّه­دار شدن اعتبار و حیثیّت بزهکار در میان اطرافیانش می­شده و همین امر زمینه­ ساز پیشگیری و جلوگیری از تکرار جرم بوده است. در این باره، نقل شده است (مظلومان، ۱۳۵۳: ۱۵۲) که سرخپوستان، بزهکاران را به وسیله­ خنده و مسخره کردن مورد تنبیه قرار می­دادند.
پس از پیدایش نظام زندان­ها و روشنگری­های قرن هیجدهم، شرمسار کردن مجرم در انظار عمومی و اجرای مجازات در ملأعام در خصوص جرایم کم اهمیّت بیشتر به چشم می­خورد که در اینجا به مواردی اشاره می­ شود:
در مستعمرات ویرجینیا وچساپیک،مجازات زنانی که فرزند نامشروع به دنیا می­آورند یا فرزتدی را در وضعیت غیرازدواج به دنیا می­آورند این بود که اگر قادر به پرداخت جریمه نبودند آنها را در حضور مردم تا کمر برهنه می­کردند و شلّاق می­زدند. در نیوانگلند نیز در مورد جرایم اخلاقی و جرایم علیه اموال، مجازات در ملأعام اجرا می­شد.کیفر قتل غیر عمدی در سال ۱۸۰۵ میلادی داغ زدن بر پیشانی مرتکب در ملأعام بود (میچل، ۱۳۸۹: ۱۳۱).
در مورد مجرمانی که تهدیدی جدّی علیه جامعه محسوب می­شدند مانند دایم الخمرها یا ولگردها بایستی مجرم در ملأعام مورد تحقیر و سرزنش قرار می­گرفت و در مقابل کلیساها در حضور مردم اقرار به گناهان و توبه می­کرد (همان: ۱۳۱).
۱-۲-۶-۴ ژاپن
در مورد اجرای مجازات در ملأعام در این کشور نکته­ای که می­توان مطرح کرد این است که در دوران گذشته، در مورد زنان بزهکار رسم براین بوده است که آنها را برهنه و عریان در میادین عمومی شهر در معرض دید عموم قرار می­دادند و آنها را مجبور می­کردند که مانند چهارپایان راه بروند (مظلومان، ۱۳۵۳: ۲۶۴)_. چنان­که ملاحظه می­گردد این مجازات که از مصادیق اجرای مجازات در ملأعام آن هم به صورت مفتضحانه و ترذیلی است بدون توجّه به کرامت انسانی فرد مجرم و به­خصوص روحیّات لطیف زن و همچنین بدون درنظرگرفتن اینکه تاثیرات مخرّب آن تا مدتها بر مجرم قابل پیش ­بینی بوده، اجرا می­شده است و چه بسا او را جری­تر کرده و به سوی تکرار جرم سوق می­دهد.
۱-۲-۶-۵ لبنان
در قانون جزای لبنان، مجازات­ها به سه دسته تقسیم شده ­اند: مجازات­های اصلی، فرعی و تبعی یا تکمیلی. از مجازات­های تکمیلی انتشار حکم و الصاق آن است که در بعضی جرایم پیش ­بینی شده است. بنابراین علاوه بر اجرای کیفر اصلی در برخی از جرایم، انتشار و الصاق حکم به عنوان مجازاتی مضاعف برای شهره کردن مجرم به کار می­رود.
در مورد الصاق حکم به عنوان یکی از مصادیق مجازات­های فرعی ماده­ ۶۷ قانون جزایی لبنان^[۱۳] مقرر داشته است: حکمی که متضمن مجازات جنایی است باید به مدت یک ماه بر درب سالن دادگاه جنایی و به نزدیکترین محل وقوع جنایت و به محله­ای که محکوم در آنجا ساکن است الصاق گردد و نحوه­ اجرای آن نیز چنین است که در مکان­هایی که ممکن است اعتبار و شهرت محکوم زیر سوال برود و تا حدی موجبات تنبیه و شرمساری او فراهم گردد، انجام می­ شود (القهوجی، ۱۹۸۸: ۱۰۴۷).
در مورد ماهیت این مجازات باید گفت که از مجازات­هایی است که به اعتبار و حیثیت محکوم آسیب می­رساند و شهرت او را زیر سوال می­برد و اعتماد مردم را نسبت به محکوم لکه­دار می­ کند.
۱-۲-۶-۶ کویت
قانون جزای کویت در ماده ۱۸۰ کیفری خود می­گوید: در مورد اجرای مجازات قطع دست و پا، باید همه احکام وارده در مورد حد سرقت رعایت شود. همچنین در مورد اجرای احکام اعدام باید همه احکام وارده در مورد قصاص لحاظ شود، با این تفاوت که در اینجا عفو و مصالحه پذیرفته نمی­ شود. مجازات اعدام، کشتن و یا به صلیب کشیدن باید در مکانی اجرا شود که توده مردم بتوانند شاهد اجرای مجازات باشند.
با توجه به قسمت اخیر ماده مذکور به نظر می­رسد منظور از اینکه در مکانی اجرا شود که توده مردم بتوانند شاهد اجرای مجازات باشند این است که در ملأعام نباشد، یعنی به صورت علنی باشد. بدین صورت که هر شخص که تمایل داشت بتواند در مکان اجرای مجازات شرکت کند نه اینکه در ملأعام باشد که بعضا افراد ناخواسته این گونه صحنه ­ها را مشاهده کند.
۲٫منابع، مبانی و اصول اجرای مجازات در ملأعام
اصولا در هر نظام کیفری، جرم­انگاری و پیش ­بینی مجازات مبتنی بر یک سلسله دلایل بوده و از مبانی خاصی برخوردار است. در مورد اجرای مجازات در ملأعام نیز شایسته است به مبانی و توجیهاتی که برای اعمال آن مطرح شده است اشاره­­ای گردد. در این راستا، ابتدا به مبانی اجرای مجازات در ملأعام با توجه به دیدگاه های فقهی می­پردازیم. پس از بیان مبانی اجرای مجازات در ملأعام از دیدگاه فقهی، مبانی و اجرای مجازات در ملأعام را با توجه به اصول حقوقی و نظریات جرمشناسی بررسی می­کنیم؛ چرا که در مورد انواع مختلف مجازات­ها، نظرات گوناگونی مطرح می­ شود و موافقان و مخالفان برای دفاع از نظرات خود به دلایلی استناد می­ کنند. براین اساس، مطالب مطرح در این مبحث در قالب سه گفتار جداگانه تحت مبانی و اصول فقهی و حقوقی و جرمشناسی ارائه خواهد شد.
چرایی مجازات در ملأعام از دیدگاه فقهی
در هر نظام کیفری، شیوه­ اجرای مجازات­ها متاثر از مبانی­ای است که در آن نظام برای مجازات­ها در نظر گرفته شده است. مجازات­ها به عنوان مهم­ترین وسیله­ سرکوبگرانه­ی جرایم باید بتوانند در راستای تحقق آن مبانی گام بردارند تا مثمرثمر واقع شوند. در نظام کیفری اسلام، اصول مهمی چون تحقق عدالت و اصلاح و بازسازی مجرم مبنای مجازات­های پیش ­بینی شده در آن بوده و نتایج و پیامدهای حاصل از اجرای مجازات­ها، همواره مورد نظر این نظام بوده است.
منابع و مبانی مجازات در ملأعام از دیدگاه فقهی
فقهای اسلامی، اعم از امامیه و عامه در خصوص وجوب و یا استحباب حضور عده­ای به هنگام اجرای حد اختلاف­ نظر دارند. لازم به ذکر است که این اختلاف اقوال، تنها در مورد اجرای حد زنا وجود داشته و در مورد سایر مجازات­ها، اعم از قصاص و سایر حدود و تعزیرات مطرح نگردیده است. برخی از فقها، حضور عده­ای از مومنین را به هنگام اجرای حد زنا، واجب دانسته و برخی دیگر قائل به استحباب هستند.
وقتی به منابع فقهی مراجعه می­کنیم خصوصاً هنگامی­که مسایل جزایی را بررسی می­کنیم نه در کلمات قدماء و نه در کلمات متأخرین، اصلاً موضوعی با عنوان ملأعام نداریم. تنها در مورد حدّ زنا یک آیه داریم که می­فرماید:و لِیشهد عذابهما طائفه من المؤمنین: یعنی وقتی حدّ زنا اجرا می­ شود طائفه­ای از مؤمنین حضور داشته باشند. بعضی از فقها نیز به استناد این آیه بدون اینکه صراحتاً اشاره­ای به اجرای مجازات­ها در ملأعام نمایند، چنین بیان نموده ­اند که بهتر است برای اجرای حد، عده­ای از مردم را خبر نمود، که از اقوال آنها نمی­ توان در ملأعام بودن را استفاده کرد. به طور کلی باید اذعان داشت که عنوان اجرای حدود در ملأعام به شکل موجود اصلا در فقه مطرح نیست و این اصطلاح یک اصطلاح فقهی نمی ­باشد و در قوانین شرع نیامده است. از آنجا که اجرای مجازات در ملأعام بعضاً با توجیهات شرعی اعمال می­ شود و اجرای این شیوه از مجازات یا به صورت علن در شرع سابقه داشته است در این گفتار به بررسی مبانی فقهی اجرای مجازات در ملأعام می­پردازیم.
۲-۱-۱-۱قائلین به وجوب
برخی از فقهاء عظام، قائل به وجوب حضور جمعی از مومنین، به هنگام اجرای حد جلد و رجم زانی و زانی شده ­اند. از آن جمله است: شیخ مفید در المقنعه، (العکبری البغدادی،۱۴۱۰: ۷۸۰) ابن حمزه در الوسیله (الطوسی،۱۴۰۸: ۴۱۲)، ابن ادریس در السرائر (الحلی،۱۴۱۱: ۴۵۳) شهیدثانی در مسالک الافهام (الجبلی العاملی، ۱۴۱۹: ۳۸۸) و الروضه البهیه (الجبلی العاملی۱۴۲۵: ۹۵) محقق حلی در مختصر المنافع (الحلی، ۱۴۰۵: ۲۹۵).
مرحوم آیت­الله خوئی، وجوب حضور عده­ای از مومنین را به هنگام اجرای حد زنا، استظهار نموده است (الموسوی الخوئی، بی­تا: ۲۲۰) فقهای حنبلی نیز قائل به وجوب شده ­اند(المقدسی، ۱۴۱۸: ۱۰۸).
جملگی فقهاء مذکور، برای حکم وجوب حضور عده­ای به هنگام اجرای حد زنا، به ظاهر آیه شریفه"الزّانِیهُ وَ الزَانی فَاجلِدُوا کُل واحِد مِنهُما مِائَهَ جَلدَه وَ لا تاخُذ کم بِهِما رَافه فیِ دینِ اللهِ اِن کُنتُم تُومِنُونَ باللهِ و الیومِ الاخِرِ و لیِشهَد عذابهُما طائِفه منَ المُومنین” استناد نموده و تصریح نموده ­اند که امر “و ِلیشهد” ظهور در وجوب دارد.
صاحب‌ جواهر (ره ) درشرح‌ کلام‌ شرایع‌ مایل‌ به‌ وجوب‌ حضور طائفه‌ شده‌ است‌ و این‌ که‌ در آیه‌ شریفه‌ و ِلیَشهَد عذابهما طائفه‌ من المؤمنین ، ظاهر امر، وجوب‌ است‌ و وجوب‌ حضور طائفه‌ احوط است‌ اگر اقوی‌ نباشد(النجفی، ۱۴۰۸: ۳۵۳).محقق حلی در شرایع الاسلام آورده که سزاوار است هنگام اجرای حد رجم اعلام کنند تا اینکه مردم بر او حاضر شوند و ایشان معتقدند که واجب است که در هنگام اجرا نمودن حدّ طایفه­ای حاضر شوند؛ محقق حلی در مختصر النافع منظور از طایفه را حداقل یک نفر می دانند و چنین استدلال می­ کند که طایفه یکی از فرق است(الحلی، ۱۴۰۵).کمال­بن همام فقیه معروف حنفی بر این باور است که مجازات در نظام کیفری اسلام برای تحقق بازدارندگی عمومی وضع شده است. بنابراین اگر بر فردی خاص اعمال شود در آن صورت فقط آن فرد خاص را از ارتکاب دوباره آن جرم باز می­دارد و اساسا مسئله اجرای مجازات در ملأعام بر همان معنای بازدارندگی عام تاکید می­ کند. فقهایی که اجرای مجازات در ملأعام را مشروع می­دانند در دلیل خود بر آیه دو سوره نور اشاره می­ کنند و آن را به سایر جرایم تعمیم می­ دهند.
استدلال این فقها این است که چیزی که موجب تحقق بازدارندگی عمومی نزد طرفداران نظریه بازدارندگی در فقه کیفری اسلام می­ شود، اعمال مجازات در ملأعام است، همچنین فقیهان مسلمان علت اجرای مجازات در ملأعام را بازداشتن عموم مردم یا کسانی که احتمال ارتکاب جرم در مورد آنها وجود دارد می­دانند.
۲-۱-۱-۲ قائلین به استحباب