عامل سوم

وجود سیستم انگیزش نیروی انسانی جهت تحقق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

عامل چهارم

مدیریت و برنامه ریزی مناسب برای تحقق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

عامل پنجم

وجود زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری و فرایند های اجرایی استاندارد در حوزه مدیریت دانش

عامل ششم

وجود تیم های تخصصی متشکل از نیروهای متخصص و ماهر برای اجرای موفق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

عامل هفتم

وجود معماری مناسب دانش و نظام ارزیابی تحقق مدیریت دانش

عامل هشتم

وجود ارتباط نظام مند با ذینفعان سازمان تحقیقات برای تحقق مدیریت دانش

فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات
۱-۵ نتیجه گیری
مهم ترین هدف بکارگیری مدیریت دانش در سازمان ها، انطباق سریع با تغییرات محیط پیرامون به منظور ارتقاء، نوآوری، بهره وری و سودآوری بیشتر می باشد. امروزه دانش کلید اصلی رقابت پذیری سازمان ها به شمار می رود. سازمان های جدید مبتنی بر دانش هستند و این بدان معنی است که آن ها باید به گونه ای طراحی شوند که بتوانند از دانش سازمانی خود در موقع لزوم بهره برداری نمایند.
دانش متکی به اطلاعات است و تولید اطلاعات نیز مستلزم تحقیق است؛ بنابراین، انتظار می رود در عصر اطلاعات، تحقیق یکی از مهمترین شغلها به شمار آید و سازمان های تحقیقاتی در خط مقدم جبهه رقابت و نوآوری قرار گیرند.
هدف اصلی این تحقیق استخراج عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش در سازمان های تحقیقاتی و رتبه بندی این عوامل از حیث میزان اهمیت می باشد. چراکه این فرایند به عنوان اولین گام جهت استقرار و پیاده سازی سیستم مدیریت دانش در اکثر سازمان ها از جمله سازمان های تحقیقاتی می باشد.
همانگونه که شرح آن گذشت، در قدم اول با مطالعه و مرور ادبیات تحقیق کلیه عوامل کلیدی موثر در موفقیت مدیریت دانش در انواع سازمان ها در قالب یک جدول و با ذکر مراجع و نام محققین استخراج گردید. در قدم بعدی و با تمرکز بیشتر بر سازمانهای تحقیقاتی و نیز سازمان های مشابه دیگر از بین عوامل برسی شده در مرحله قبل، ۳۴ عامل به عنوان عوامل موثر در موفقیت مدیریت دانش استخراج گشته و به کمک پرسشنامه این عوامل در یکی از سازمان های تحقیقات دفاعی کشور از بیش از ۷۳ محقق و مدیران سازمان تحقیقاتی مورد پرسش قرار گرفت. سپس به منظور کاهش داده ها و دسته بندی این عوامل از متدولوژی تحلیل عاملی استفاده گردید و نهایتا ۲۲ عامل استخراج گردید که در قالب ۸ گروه یا عامل کلی دسته بندی شدند. در قدم آخر جهت رتبه بندی این ۸ گروه یا عامل کلی بر اساس اطلاعات مرحله قبل، از آزمون فریدمن استفاده گردید. لذا توانستیم عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش در سازمان های تحقیقاتی را به ترتیب اولویت به شرح ذیل شناسایی نمائیم:

• وجود فرهنگ سازمانی مناسب تحقق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

• وجود نظام مستندسازی و ثبت و ضبط دانش در سازمان تحقیقات

• وجود سیستم انگیزش نیروی انسانی جهت تحقق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

• مدیریت و برنامه ریزی مناسب برای تحقق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

• وجود زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری و فرایند های اجرایی استاندارد در حوزه مدیریت دانش

• وجود تیم های تخصصی متشکل از نیروهای متخصص و ماهر برای اجرای موفق مدیریت دانش در سازمان تحقیقات

• وجود معماری مناسب دانش و نظام ارزیابی تحقق مدیریت دانش و

• وجود ارتباط نظام مند با ذینفعان سازمان تحقیقات برای تحقق مدیریت دانش

تحقیقات انجام شده توسط محققینی نظیر تات هیس، مرتینز، هلکوب و کیگان در خصوص سازمان های تحقیقات هوافضای مبتنی بر مدیریت دانش و مطالعات انجام شده توسط اخوان و حسنوی در چند مرکز تحقیقاتی آکادمیک ایران جهت شناسایی مولفه های کلیدی مدیریت دانش موید نتایج حاصل شده در تحقیق حاضر می باشد. همانطور که در جدول(۱-۵) نشان داده شده است، این تحقیق توانسته است به میزان قابل قبولی نتایج تحقیقات مشابه پیشین را پوشش دهد. همچنین می توان اشاره نمود که موارد جدیدی نظیر ارتباط نظام مند با ذی نفعان و ساختار سازمانی نیز در سازمان تحقیقاتی مورد نظر مورد توجه قرار گرفته است که می تواند گامی در جهت تکمیل تحقیقات گذشته باشد.
جدول۱-۵ مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات پیشین

تحقیقات هوافضای انگلستان

تحقیقات ناسا

تحقیقات هوافضای مالزی

با وجود این شباهت ها، به نظر می رسد که براساس چندین مولفه، نگرانی و افکار وسواسی با یکدیگر تفاوت های گسترده ای نیز داشته باشند. از نظر محتوا، نگرانی ها به صورت خود- هم خوان^[۱۹] تعریف می شوند یعنی به صورت واقعی و در خصوص مشکلاتی که در زندگی واقعی رخ می دهد، در حالی که افکار وسواسی به صورت خود-ناهم خوان^[۲۰] تعریف می شوند به این معنی که نامناسب هستند و یا از دسته ای هستند که فرد انتظار انجام آن ها را از خود ندارد (انجمن رون پزشکان امریکا، ۱۹۹۴). نگرانی معمولا به صورت افکار ظاهر می شود در حالی که افکار وسواسی بیش تر شامل تکانه ها و تصاویر می باشند (بورکووک و اینز، ۱۹۹۰). پاسخ های رفتاری در قبال نگرانی شامل اطمینان جویی و اجتناب است (ولز، ۱۹۹۷؛ به نقل از ریجسورت و همکاران، ۲۰۰۱) و با پاسخ های رفتاری در افکار وسواسی که شامل رفتارهای بی اثرسازی در انواع تشریفات است، یکسان نیست. تمرکز بر احتمال رخداد اتفاقات منفی، ویژگی خاص نگرانی است، در حالی که نگرانی در خصوص معنای شخصی افکار، مولفه ی پردازش خاص در افکار وسواسی است (ریجسورت و همکاران، ۲۰۰۱).
گفته شده که افکار نگرانی زا نسبت به تصاویر ذهنی با برانگیختگی هیجانی کم تر ارتباط دارند (بورکووک و هو^[۲۱]، ۱۹۹۰) و شاید پایداری آن (بورکووک و اینز، ۱۹۹۰) به دلیل اجتناب از تصویرسازی ذهنی (و بنابراین اجتناب از اضطراب) است (کلارک و فربورن، ۱۳۸۵). به عبارت دیگر، یکی از مهم ترین ویژگی های نگرانی این است که فعالیتی زبانی، کلامی و درونی است. نگرانی بیش از آن که به شکل تصویری باشد، به صورت کلامی تجربه می شود (ولز، ۱۳۸۴).

نگرانی ممکن است به منظور کارکردهای انطباقی گوناگون به کاربرده شود (دلگادو و همکاران، ۲۰۱۰). بورکووک و اینز (۱۹۹۰) تاکید کرده اند که نگرانی می تواند به صورت یک عملکرد اجتنابی شناختی عمل کند که افراد مبتلا به GAD از آن برای انحراف توجه خود از تصاویر پریشان کننده استفاده می کنند (ولز، ۱۳۸۴). تالیس^[۲۲] و آیزنک^[۲۳] (۱۹۹۴؛ به نقل از دلگادو و همکاران،۲۰۱۰) معتقدند که نگرانی به عنوان زنگ خطری عمل می کند که ما را برای مقابله با تهدیدهای پیش بینی شده آماده کرده و نسبت به مسایل حل نشده هوشیار نگه می دارد. به اعتقاد ولز نگرانی می تواند یک شکل مقابله باشد (ولز، ۱۳۸۴) . وی در مدل فراشناختی خود کوشیده است به تبیین شباهت ها و تفاوت های میان نگرانی بیمارگونه و نگرانی بهنجار بپردازد و بر نقش محوری عوامل فراشناختی در شکل گیری و پایداری اختلال اضطرابی تاکید کند (وزیری و موسوی نیک، ۱۳۸۷). براساس مدل ولز، هنگامی که باورهای منفی درباره نگرانی پدید می آید فرد این آمادگی را دارد تا نگرانی را به شیوه ای منفی ارزشیابی کند (فرانگرانی) و احتمالا تلاش هایی را برای کنترل نگرانی به کار می گیرد. بنابراین هنگامی نگرانی بهنجار به نابهنجار تبدیل می شود که فرانگرانی پدیدار شود؛ در واقع وجه تمایز نگرانی GAD و نگرانی های بهنجار، رویداد فزون تر فرانگرانی است (کلارک و فربورن، ۱۳۸۵).
نگرانی شامل فاجعه سازی است و کنترل ذهنی آن دشوار است (ولز، ۱۳۸۸). در واقع شماری از تحقیقات به این نتیجه رسیده اند که سیمایه ی اصلی نگرانی بیمارگونه، کنترل ناپذیری آن است
(کراسک^[۲۴]، همکاران،۱۹۸۹؛ بورکووک و دیگران، ۱۹۹۱؛ رپی^[۲۵]، ۱۹۹۱؛ ولز، ۱۹۹۴؛ به نقل از کلارک و فربورن، ۱۳۸۵). افرادی که مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر هستند معمولا گزارش می کنند که نگرانی آن ها، بیش تر از حدی است که می خواستند و یا بیش تر از حدی است که دیگران می گویند باید باشند. آن ها هم چنین گزارش می کنند هنگامی که نگرانی هایشان آغاز می شود، متوقف ساختن آن خیلی دشوار است. در جمعیت های غیربالینی نیز افرادی که سطح بالایی از نگرانی دارند نسبت به سایر افراد، در متوقف ساختن نگرانی هایشان، پس از آغاز آن، مشکل دارند (تالیس، دیوی و کاپوزو^[۲۶]، ۱۹۹۴؛ به نقل از بارلو، ۲۰۰۲).
افرادی که مستعد نگرانی هستند به ویژه کسانی که از نگرانی به مثابه یک راهبرد سازگاری سود می جویند (و شاید برای دوری کردن از تصاویر ذهنی) احتمالا درگیر فعالیتی هستند که جریان آگاهی را با شمار فزاینده ای از افکار مزاحم آلوده می سازد. این موضوع ممکن است به وسیله فرد چنین تعبیر شود که کنترلی بر فکر نگران کننده ندارد، هر چند این امر در واقع علامتی از کاربرد نگرانی به مثابه یک پردازشگر (و نه کمبود کنترل واقعی) است. کنترل ناپذیری درک شده می تواند ناشی از کنترل بیش از حد باشد. کنترل بیش از حد دست کم به دو شکل وجود دارد: ۱٫ اجرای کنترل شده امور شاق مربوط به نگرانی که تصور می شود به سازگاری کمک کند. ۲٫ تلاش برای به کار گرفتن فعالیت های واپس ران فکر (کلارک و فربورن، ۱۳۸۵).
تاکنون مدل ها و ضابطه مندی های شناختی مختلفی از نگرانی در ارتباط با چگونگی شکل گیری و تداوم آن در اختلالات روان شناختی مختلف به ویژه اختلالات اضطرابی انجام شده است (برای مثال بک^[۲۷] و امری^[۲۸]، ۱۹۸۵؛ بورکووک، ۱۹۹۸؛ فوا^[۲۹]و کوزاک^[۳۰]، ۱۹۸۶؛ به نقل از دیوی و ولز، ۲۰۰۶؛ داگاس^[۳۱]، مرشاندا^[۳۲]، لدوکر^[۳۳]، ۲۰۰۵؛ به نقل از خانی پور و همکاران، ۱۳۹۰). در تمامی مدل هایی که تاکنون برای تبیین نگرانی بیمارگونه ارائه شده، تاکید اصلی بر روی جنبه محتوایی شناخت واره های درگیر در نگرانی بوده است اما به نظر می رسد آن چه در تبدیل آن به حالات بیمارگون مانند اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی، اختلال آسیمگی یا اختلال وسواس فکری و عملی نقش دارد، شیوه های فکر کردن درباره ی افکار (فراشناخت) و راهبردهایی است که افراد برای کنترل توجه و بازبینی افکار خود به کار می گیرند (خانی پور و همکاران، ۱۳۹۰).
مشابه با آن چیزی که در حوزه ی اختلال اضطراب فراگیر پدیدار شد، مدل های تفصیلی و دقیقی در خصوص ایجاد و حفظ این اختلال و پروتکل های جامعی در حوزه ی کمک به افراد مبتلا به نگرانی شدید به وجود آمده است (به عنوان مثال: بورکووک و راشی^[۳۴]، ۲۰۰۱؛ براون، اولیری^[۳۵] و بارلو، ۲۰۰۱؛ داگاس و لدسر، ۱۹۹۸؛ رومر و اورسیلو، ۲۰۰۲؛ ریچ^[۳۶] و ساندرسون^[۳۷]، ۲۰۰۴؛ ولز، ۱۹۹۷؛ به نقل از دیوی و ولز، ۲۰۰۶). از آن زمان به بعد مداخلات بالینی هم چون کاربرد مراقبه ی ذهن آگاهی^{[۳۸]و[۳۹]}، بازسازی شناختی ارزیابی های نامناسب و نادرست نگرانی (به عنوان مثال باورهای مثبت در خصوص سودمندی و کارکرد نگرانی، عقاید منفی در خصوص نگران نبودن، تحمل احساس نامطمئنی)، آموزش آرام سازی و آموزش کنترل توجه پدیدار شده است (دیوی و ولز، ۲۰۰۶).
افراد نگران، اغلب تصور می کنند که ذهن آگاهی شیوه ای است که می توان از طریق آن، آرام شد. تکنیک های ذهن آگاهی (به عنوان مثال، تنفس آگاهانه و یا سایر تمرین ها) گاه ذهن را آرام می کند، اما این آرامش زودگذر است. ذهن آگاهی چیزی فراتر از از این کاربرد، می باشد. در واقع این روش می تواند به افراد کمک کند تا خود را بهتر بشناسند و در زندگی آن ها تغییرات پایداری ایجاد می کند که موجب احساس رضایت در افراد می شود. اما این مساله نیازمند هوشیار و پذیرا بودن در مقابل تمامی تجارب، حتی تجارب دردناک است (اورسیلو و رومر، ۲۰۱۱).
از زمان ورود و طرح ذهن آگاهی در گستره ی روان شناسی، تلاش های گوناگونی برای کاربرد آن
در کاهش رفتارهای نابهنجار صورت گرفته است (ر.ک. به لانگر^[۴۰]، ۲۰۰۰؛ سگال^[۴۱]و همکاران، ۲۰۰۲؛ ایوانز^[۴۲]و همکاران، ۲۰۰۸؛ دلگادو و همکاران، ۲۰۱۰ و کنگ^[۴۳] و همکاران، ۲۰۱۱).
در دهه ی ۱۹۹۰، ولز و متیوز مفهوم ذهن آگاهی انفصالی را مطرح کردند و اهمیت آن را در کاهش نگرانی نشان دادند. ذهن آگاهی انفصالی به معنای جداشدن از افکار در حالی است که آن ها را به صورت عینی مشاهده می کنیم. در زمینه ی مدل فراشناختی از نگرانی، انتظار می رود که ذهن آگاهی انفصالی، افراد را تشویق کند تا از ماشه چکان های اصلی نگرانی بدون درگیر شدن در خود نگرانی، آگاهی یابند (ولز، ۲۰۰۲). امروزه کاربرد ذهن آگاهی در موضوعات سلامت و سلامت روان از طریق دامنه ای از رویکردهای مبتنی بر ذهن آگاهی مثل MBSR (کابات زین^[۴۴]، ۱۹۸۲؛ به نقل از کانگ^[۴۵]، ۲۰۱۱)، MBCT (سگال و همکاران، ۲۰۰۲؛ به نقل از کانگ، ۲۰۱۱)، ACT (هایز^[۴۶]و اسمیت^[۴۷]، ۲۰۰۵؛ به نقل از کانگ، ۲۰۱۱) و DBT (دیمف^[۴۸] و لینهان^[۴۹]، ۲۰۰۱؛ به نقل از کانگ، ۲۰۱۱) به خوبی شناخته شده است.
افزایش آگاهی و پذیرش غیرقضاوتی تجربه ی لحظه به لحظه، که در ذهن آگاهی وجود دارد به عنوان پادزهر موثری در برابر انواع آشفتگی های روان شناختی – نشخوار فکری، اضطراب، نگرانی، ترس، خشم و نظیر آن- درنظر گرفته می شود که بسیاری از این حالات، شامل گرایشات ناسازگارانه ی اجتناب، سرکوبی یا درگیری بیش از حد با افکار و هیجانات استرس زا است (هایز و فیلدمن^[۵۰]، ۲۰۰۴؛ کابات زین، ۱۹۹۰؛ به نقل از کنگ و همکاران، ۲۰۱۱).
در هنگام نگرانی، آگاهی محدود می شود و به جای این که بر دامنه ی وسیعی از تجارب فردی
متمرکز شود بر اضطراب و آشفتگی تمرکز می یابد. تمرین های ذهن آگاهی برای افراد مبتلا به نگرانی می تواند سودمند باشد زیرا منجر به گسترش آگاهی از نشانگان درونی و بیرونی در لحظه ی حاضر می شود و پذیرش نسبت به تجارب درونی را افزایش می دهد که این امر خود، می تواند منجر به کاهش قضاوت، واکنش نشان دادن یا تلاش برای کنترل امور شود (بائر، ۲۰۰۶).
یافته های تحقیقاتی نشان می دهند که میان ترس و اجتناب از تجارب درونی و نگرانی مفرط و GAD ارتباط معناداری وجود دارد (باهر^[۵۱] و داگاس، ۲۰۰۹) و پژوهش های مختلف نشان می دهند که آموزش دو مولفه ی کلیدی ذهن آگاهی (آگاهی متمرکز و پذیرش) واکنش هیجانی به محرکات منفی را کاهش داده و تمایل به حفظ تماس با این محرکات را افزایش می دهد. در واقع مشاهده ی آگاهانه و پذیرش پاسخ های هیجانی که در ذهن آگاهی رخ می دهد، ممکن است به عنوان راهبردی موثر در کاهش اضطراب ذهنی و اجتناب رفتاری تلقی شود (کنگ و همکاران، ۲۰۱۱).
بنابراین و با توجه به تمهیدات یادشده، به نظر می رسد که بتوان در کاهش این فعالیت ذهنی مداوم و تکراری، از درمان های ذهن آگاهی سود جست. برهمین اساس، مساله اساسی پژوهش حاضر این است که آیا به کارگیری درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) می تواند در کاهش نگرانی بیمارگونه افراد مبتلا موثر باشد ؟
۱-۲- ضرورت پژوهش
نگرانی بیمارگونه به عنوان نگرانی مفرط و غیرواقعی در خصوص دو یا چند موضوع در زندگی فرد تعریف شده است. این نگرانی بیمارگونه برمبنای فراوانی، شدت، مدت نگرانی، توانایی افراد در کنترل نگرانی و تداخل قابل ملاحظه ای که در کارکرد فرد ایجاد می کند، از نگرانی بهنجار متمایز می شود (دلگادو، ۲۰۱۰). بورکووک (۱۹۸۵؛ به نقل از دیوی و ولز، ۲۰۰۶) معتقد است که نگرانی، مولفه ی شناختی اضطراب است و ضروری است که مورد بررسی قرار گیرد. براین اساس و برمبنای سایر پژوهش های انجام شده در این حوزه، می توان نگرانی را با عنوان عامل علی در اضطراب مطرح کرد.
اجتناب ذهنی از احتمال وقایع منفی آینده که از طریق مشغولیت به نگرانی به وجود می آید، راهبرد مقابله ای نامناسب و غیرموثر است، زیرا با این اجتناب نه تنها احتمال پیامدهای منفی کاهش نمی یابد بلکه راه حل های موثر در خصوص مشکل نیز ایجاد نمی شود (دلگادو، ۲۰۱۰). این زنگ خطر بالقوه و تهدید پیش بینی شده در نگرانی به فعالیت های واکنش های دفاعی چون جنگ و گریز اشاره دارد (بورکووک، ۲۰۰۲؛ به نقل از دلگادو، ۲۰۱۰). فعالیت مداوم این نوع واکنش های دفاعی بیان کننده وضعیت ثابت استرس و گوش به زنگی در خصوص اطلاعات هیجانی منفی است و از این رو ریسک مشکلات فیزیکی و روانی را افزایش می دهد (دلگادو، ۲۰۱۰).
با این که نگرانی یکی از عوامل مهم در اکثر اختلالات هیجانی است اما باید درنظر داشت که سطوح بالای نگرانی در جمعیت غیربالینی نیز یافت می شود. پژوهش تالیس، دیوی و کاپوزو (۱۹۹۴؛ به نقل از بارلو، ۲۰۰۲) نشان داد که در میان جمعیت غیربالینی افرادی که سطوح بالایی از نگرانی دارند نسبت به افراد با سطوح پایین نگرانی، زمانی که نگرانی آغاز می شود مشکل بیش تری در متوقف کردن آن دارند.
تحقیقات متعدد روی جمعیت غیربالینی نیز بیان گر وجود سطوح بالای نگرانی بیمارگونه و مزمن در بسیاری از آزمودنی ها است. نگرانی منجر به محدود شدن حوزه ی توجه فرد می شود در نتیجه ورود اطلاعاتی که تصحیح کننده ی فرض های معیوب نگرانی باشد به حیطه آگاهی فرد، دچار مشکل می شود. ادامه یافتن این سیکل معیوب منجر به تداوم مشکل و وخیم تر شدن شرایط می شود. این نگرانی مداوم باعث حفظ سطح بالایی از عاطفه منفی و برانگیختگی فیزیولوژیکی می شود که خود منجر به تنش، خستگی و سایر شکایات هیجانی می شود (انجمن روان پزشکان امریکا، ۲۰۰۰). در این حالت آرام کردن ذهن و توجه نمودن به لحظه حال این امکان را فراهم می کند که بدن در حالت آرمیدگی قرار گیرد و ذهن از تنش های غیر ضروری رها شود. این مساله از طریق درمان های مبتنی بر ذهن آگاهی میسر می شود.
ذهن آگاهی ظرفیت اساسی در انسان ها است (اورسیلو و رومر، ۲۰۰۵). این مفهوم در تمرین ها و آیین بودیسم ریشه دارد و در پی آن است که به افراد کمک کند تا با همه ی هیجانات مثبت و منفی مدارا کرده و آن ها را بپذیرند (کانگ، ۲۰۱۱).
فرد دچار نگرانی، ذهن به شدت فعالی دارد که مملو از ترس و هراس در خصوص آینده است. این آرام سازی ذهن و توجه به لحظه ی اکنون در رویکرد ذهن آگاهی، به فرد این امکان را می دهد تا تنش های غیرضروری خود را رها کرده و در حالت آرمیدگی قرار گیرد، این امر منجر به افزایش احساس آرامش و کاهش عصبانیت و اضطراب می گردد. کاهش تنش، خستگی و فرسودگی از طریق تمرین های ذهن آگاهی مسلما در بهبود کیفیت زندگی افراد موثر بوده، میزان رضایت از زندگی را بالا برده و در بهزیستی روانی نقش عمده ای ایفا می کند. در واقع ذهن آگاهی منجر به افزایش احساس شایستگی، بهبود حافظه، خلاقیت و احساسات مثبت، کاهش استرس و تنش و افزایش سلامتی و طول عمر می شود (لانگر، ۲۰۰۰).
آن چه که مشخصه ی اصلی نگرانی است، وجود افکار مزاحم و مستمر است؛ در روش ذهن آگاهی آن چه که قابل توجه است چگونگی احساس آزادی برای درک این امر است که بیشتر افکار تنها ساخته ی ذهن ما هستند و واقعیت ندارند. حرکات ساده بازشناسی افکار همان گونه که می تواند فرد را از واقعیت تحریف شده آزاد کند، اغلب باعث بصیرت شده و احساس اداره و کنترل بیش تر زندگی را به وجود می آورد.
پژوهش حاضر هم به لحاظ نظری و هم به لحاظ عملی از اهمیت برخوردار است. نخست این که نگرانی هم در اختلالات روان شناختی و هم افراد غیر بیمار دیده می شود و نیاز به ترمیم آن امری مهم است. دیگر این که یکی از روش های ترمیم روان شناختی، ذهن آگاهی است.
پس هر نوع تحقیقی از این نوع می تواند در زمینه های فرهنگی ایران، بدنه ی تحقیقی مناسبی فراهم سازد و امکان مقایسه نتایج به دست آمده را با دیگر تحقیقات فراهم سازد. از طرف دیگر تلاش بالینی در این جهت، امکان فهم دقیق تر یافته های بالینی را در مورد نگرانی، براساس ذهن آگاهی و به کارگیری آن فراهم می کند. بنابراین می تواند یاری گر بالین گرانی باشد که با مشکلاتی از این نوع سروکار دارند.
۱-۳- اهداف پژوهش
مبتنی بر مساله پژوهش حاضر ، هدف های ذیل تنظیم شده است :
تعیین اثر بخشی رویکرد MBSRدر کاهش نگرانی نمونه مبتلا به نگرانی بیمارگونه
تعیین اثر بخشی رویکرد MBSRدر کاهش میزان فرانگرانی نمونه مبتلا به نگرانی بیمارگونه
۱-۴- فرضیه های پژوهش
با توجه به مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش و در راستای اهداف پژوهشی ، فرضیه های زیر ارائه شده است:
به کارگیری درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) میزان نگرانی بیمارگونه افراد مبتلا را کاهش می دهد.
به کارگیری درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) میزان فرانگرانی افراد مبتلا را کاهش می دهد.
۱-۵- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
متغیرهای پژوهش به شرح زیر می باشند:
۱-۵-۱- نگرانی
الف) تعریف نظری: نگرانی به صورت زنجیره ای از عواطف منفی، افکار و تصاویر نسبتا غیرقابل کنترلی تعریف می گردد که منجر به گسترش تلاش های ذهنی فرد در اجتناب از تهدیدهای پیش بینی شده ی بالقوه می شود (بورکووک، ۲۰۰۲؛ به نقل از دلگادو و همکاران، ۲۰۱۰). نگرانی یکی از اجزای مهم اضطراب است و به صورت پیش بینی و انتظار وقایع ناخوشایند در آینده تعریف می شود (کابزاسکی^[۵۲] و همکاران، ۱۹۹۷؛ به نقل از نیکبخت نصرآبادی و همکاران، ۱۳۸۷).
ب) تعریف عملیاتی: در این پژوهش میزان نگرانی بیمارگونه براساس نمره ای که آزمودنی در مقیاس نگرانی پنسیلوانیا PSWQ (می یر^[۵۳] و دیگران، ۱۹۹۰؛ به نقل از دهشیری و همکاران، ۱۳۸۸) بدست می آورد، تعیین می شود. توضیحات بیش تر در بخش ابزارهای تحقیق، در فصل سوم ارائه خواهد شد.
۱-۵-۲- ذهن آگاهی
الف) تعریف نظری: ذهن آگاهی نوعی آگاهی است که از طریق توجه به یک تجربه به شیوه ای خاص به دست می آید : در این حالت توجه متمرکز بر هدف) توجه به شیوه ای آگاهانه بر قسمت های ویژه ای از یک تجربه متمرکز می شود)، متمرکز بر لحظه حال (زمانی که ذهن در افسوس گذشته و ای کاش آینده فرو می رود، آن را به لحظه حال باز می گردانیم) وغیرقضاوتی (این ویژگی حس پذیرش هر آن چه در مرکز آگاهی قرار می گیرد را در پی دارد) است ) کابات زین، ۱۹۹۴؛ به نقل از کرین^[۵۴]، ۲۰۰۹). این حالت نوعی توجه آگاهانه نسبت به اموری است که جریان دارند. براین
اساس الگوهای درمانی تنظیم شده است که هسته ی آن ها، ذهن آگاهی است .
ب) تعریف عملیاتی: در این تحقیق از یکی از الگوهای درمانی ذهن آگاهی به نام درمان کاهش استرس براساس ذهن آگاهی (MBSR) استفاده شده است. درمان MBSR شامل برنامه ۸ تا ۱۰ هفته ای است. جلسات به صورت هفتگی و هر جلسه حدود ۵/۲-۲ ساعت برگزار می گردند. دستور جلسات شامل تمرین های مقابله ای و تکالیف خانگی می باشد. هم چنین شرکت کنندگان ذهن آگاهی داشتن را در فعالیت های روزمره نظیر پیاده روی، ایستادن و خوردن به کار می گیرند (امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷؛ کاسکالسون^[۵۵]، ۲۰۱۱). توضیحات تکمیلی دراین باره در فصل سوم ارائه خواهد شد.
۱-۵-۳- فرانگرانی

در واقع تمامی این نظریه ها و تلاش ها از سوی گرماس و همچنین برمون به خاطر این است که آن ها می خواسته اند نسبت میان شکل و معنا را بیابند^[۵۹۲]. چون خود گرماس هم معتقد است که معنای متن آن سان که ساده پنداشته می شود از معنای جمله ها به دست نمی آید.^[۵۹۳] او فهم « ساختارهای بنیادین معنا شناسیک » را درک اشکال می داند.^[۵۹۴]
بنابراین گرماس با انتشار کتاب ها و نظریات خود توانست ساختارگرایی را که تا آن زمان تحت نفوذ پراپ قرار داشت تدریجاً به مسیر دیگری هدایت کند.^[۵۹۵] در واقع گرماس در متن داستان قائل به همان نظریه ی معروف دال و مدلول بوده است و وظیفه خود را یافتن ساختار ابتدایی دلالت و به گونه ای خاص شناخت دلالت متن ادبی می دانست.^[۵۹۶] می توان به طور کلی نظریه ی گرماس را این گونه تبیین کرد که تمام روایات بر روی اسکلت و چارچوبی مستحکم و درونی ساخته و پی ریزی شده اند، و این ساختار مستحکم اگر چه در بدو امر از دید خواننده پنهان است اما او می کوشد تا نمای کلی این چارچوب را برای خواننده ترسیم کند، تا خواننده نیز بتواند هر قسمت از روایت را در ساختار درونی اش جایگزین کند.

در واقع نظریه ی ساختاری گرماس به خواننده کمک می کند تا با دید متفاوت تری به مطالعه ی روایت بپردازد، دیدی که ذهن و اندیشه ی خواننده را به دنیایی فراتر از ظاهر داستان رهنمون می شود و در نهایت او را با شناخت ساختارهای کاملا همسان روایت های هر چند متفاوت و متمایز از یکدیگر به لذت حاصل از درک واقعی معانی می رساند. گرماس با طرح نظریه ی خود به مخاطب می فهماند که تمام داستان های گفته و نوشته شده ـ و نه فقط تعداد محدود یا نوع خاصی از آن ها ـ بر پایه ی روابط و افعال یکسانی طرح ریزی شده اند و تفاوت در داستان ها به خاطر جابجایی این روابط و افعال به وجود می آید و در واقع ساختار اصلی هرگز عوض نمی شود.
همان طور که گفته شد گرماس توانست شخصیت های داستان ها را بر اساس آن چه انجام می دهند دسته بندی کند.^[۵۹۷] او اصطلاح کنشگر Actant را برای این شخصیت ها برگزید. البته کنشگر با کاراکتر تفاوت دارد، چون چندین شخصیت می توانند نقش کنشگر واحدی را تقبل کنند.^[۵۹۸] او معتقد است که در ساختار تمام داستان ها شش کنشگر اصلی وجود دارد، که روابط ثابت بین این کنشگران چارچوب تمامی روایت ها را تشکیل می دهند.^[۵۹۹] این شش کنشگر عبارتند از: سوژه ـ ابژه، فرستنده ـ گیرنده، کمک کننده ـ حریف^[۶۰۰] . و به عبارت دیگر : فاعل ـ هدف، اعطا کننده ـ دریافت کننده، یاری رسان ـ مخالف.
چنانکه مشاهده می شود رابطه های اصلی مطرح شده از سوی گرماس در سه تقابل رو به روی هم قرار می گیرند و اساس شکل گیری روایات را پی ریزی می کنند. به نظر می رسد که فاعل اصلی ترین رابطه در این تقابل های سه گانه به شمار می رود، می توان گفت که تقریبا در هر روایتی فاعل وجود دارد، فاعل آن کنشگری است که در روایت در صدد دستیابی به شی، امر یا خواسته ای است که هدف نامیده شده است. در واقع تقابل فاعل ـ هدف است که موضوع و بن مایه ی اصلی هر داستانی را می آفریند، چرا که (( بنیادی ترین رابطه از دید این الگو آن میلی است که بین فاعل و هدف حکم فرماست.))^[۶۰۱]
دیگر تقابل های مطرح شده در این الگو نیز هر یک به نحوی مربوط به فاعل و هدف می شوند، چرا که هر یک از این کنشگران با نحوه ی دخالتشان در داستان چنان که از نامشان هم بر می آید در نائل شدن یا عدم رسیدن فاعل به هدف تأثیر گذار هستند . کنشگر اعطا کننده که حضور آن در داستان اگر چه اجباری نیست اما به نحوی در روند شکل گیری داستان و گاهی رسیدن یا نرسیدن فاعل به هدف تأثیر گذار است و کنشگر متقابل آن یعنی دریافت کننده هم چنان که از نامش پیداست گیرنده ی آن چیزی است که اعطا کننده بخشیده است. به نظر می رسد که این چیزی که اعطا کننده می بخشد، اغلب در روند داستان تاثیر گذار است اما گاهی هم ممکن است که این بخشش و دریافت فقط یک اتفاق فرعی ، بدون تاثیر گذاری در اصل داستان باشد.
تقابل بعدی کنشگرها، تقابل یاری رسان و مخالف است که در این جا هم به نظر می رسد اسامی ای که برای این کنشگران در نظر گرفته شده است نشان دهنده ی نقش این کنشگران در داستان است.این کنشگران هم در روند داستان تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم داشته و همچنین بر نحوه ی رفتار فاعل و دستیابی یا عدم دستیابی او به هدف هم تاثیر گذار هستند.
البته حضور هر یک از این دو کنشگر هم در داستان ها اجباری نیست و در بعضی از داستان ها این نقش ها حضور ندارند. همچنین نکته ای که درباره ی این دو کنشگر می توان ذکر کرد این است که حضور یکی از این ها بدون دیگری امکان پذیر است یعنی ممکن است که در روایتی کنشگر یاری رسان حضور نداشته باشد اما کنشگر مخالف حضور داشته باشد، و یا برعکس.
همچنین، چنان که قبلا هم ذکر شد ممکن است که یک شخصیت در داستان نماینده ی دو یا چند کنشگر مختلف باشد و گاهی هم ممکن است که دو یا چند شخصیت نماینده ی یک کنشگر واحد باشند.
علاوه بر این سه دسته ی دوتایی کنشگران، گرماس بر عنصر دیگری نیز در ساختار روایت تأکید کرده است که به نوعی مکمل نظریه ی نقش ویژه ی پراپ است اما گرماس به جای نقش ویژه از مفهوم «پی رفت» یاری گرفت.^[۶۰۲]
او معتقد بود که در هر روایتی سه نوع پی رفت اصلی و بنیادی سازنده ی کل روایت است. او این سه پی رفت را همچون « سه قاعده ی نحوی» می داند.^[۶۰۳] در واقع نحوه ی رفتار و اعمالی که از کنشگران سر می زند در چارچوب این سه پی رفت قابل شناسایی و مطالعه است.
در اصل می توان پی رفت ها را به مثابه زنجیره ی مستحکمی از اعمال و حرکات مشابه یکدیگر دانست که از کنشگران شش گانه سر می زند و داستان را به سمت جلو پیش می برد. این سه پی رفت یا زنجیره عبارتند از ۱) اجرایی ۲) پیمانی یا هدفمند ۳ ) متمایز کننده^[۶۰۴]. یا زنجیره های اجرایی، میثاقی، انفصالی.
زنجیره ی اجرایی شامل تلاش ها و زمینه چینی های نقش ویژه هاست که البته در اغلب یا تمام روایات وجود دارد.
زنجیره ی میثاقی یا پیمانی شامل عهد و پیمان ها یا اراده به انجام کاری یا سرباز زدن از آن^[۶۰۵] از سوی نقش ویژه هاست، این زنجیره نیز در اغلب روایات دیده می شود اما گاهی هم روایاتی وجود دارند که این زنجیره در آن هادیده نمی شود.
زنجیره ی انفصالی شامل انواع رفت و برگشت ها، ورود و خروج ها و به طور کلی دگرگونی ها و حرکت ها^[۶۰۶] در روایات است. این زنجیره هم ممکن است در بعضی از روایات وجود نداشته باشد.
نهایتا ذکر این نکته هم لازم است که گرماس به دو عنصر اساسی و اصلی در روایات معتقد است. یکی از این عناصر مسأله ی زمان است، به نظر او هر روایت آغازی دارد و پایانی و این آغاز و پایان هرروایت را یک ساخت زمانمند می کند، پس روایت بدون زمان بی معناست^[۶۰۷]. از طرف دیگر او تاکید کرده است که داستان تبدیل الف به ب است ، بنابراین روایت همواره با تقابل روبه روست.^[۶۰۸]
تاکید و عقیده ی گرماس بر مسأله ی زمانمند بودن داستان در پی رفت یا زنجیره های سه گانه ی روایات و تأکید او بر تقابل در شش کنشگری که طرح کرده است به خوبی نمایان است.
۵-۲ تحلیل ساختاری داستان ها
همان گونه که قبلاً ذکر کردیم در این بخش ساختار روایی داستان های کوتاه مجموعه های مورد مطالعه در این رساله بررسی خواهد شد.
از میان مجموع داستان های این آثار تعداد ۹۳ داستان را بر مبنای نظریه ی ساختاری گرماس تجزیه و تحلیل نموده ایم که برای نشان دادن نحوه ی تجزیه و تحلیل،خلاصه ی چند داستان به همراه تجزیه ی ساختاری آن ها ذکر می شود.
۵-۲-۱ خلاصه ی داستان ها و تحلیل ساختاری آن ها
۱-عجب تجلیلی از من کردند.^[۶۰۹]
در این داستان مؤلف به ذکر رویدادی واقعی پرداخته که برای خودش اتفاق افتاده است.
یکی از انجمن های ادبی تصمیم می گیرد که مراسم تجلیلی برای راوی داستان ترتیب بدهد. راوی که در بدو امر از شنیدن این خبر خوشحال می شود در ادامه متحمل زحماتی می شود که کم کم این خوشحالی را تبدیل به ناراحتی می کند و بعد از این که روای پس از صرف وقت و هزینه هایی وارد سالن مراسم می شود، شرایط پیش آمده برای او ناراحت کننده تر و سخت تر می شود. سخنرانان مجلس یا نامی از او نمی برند و یا بسیار مختصر و دو پهلو در ستایش از شعر او سخن می گویند و بعد هم لحظه به لحظه اوضاع و شرایط برای راوی ناراحت کننده تر می شود. البته واضح است که مؤلف با اغراق و غلو به ذکر اتفاقات می پردازد و همین امر هم باعث ایجاد طنزی بسیار جالب در این داستان شده است.
نهایتاً راوی خسته و ناراحت و گرسنه به همراه همسرش به خانه می رود اما به خاطر غذایی که در بیرون خورده دچار مسمومیت غذایی می شود. همچنین متحمل خسارات مالی دیگری مثل شکسته شدن شیشه ی ماشینش و از دست دادن یک جفت گلدان نقره هم می شود که همگی به خاطر این مراسم تجلیل اتفاق می افتند.
-سپس مرا صدا کرد و حلقه گلی را از طرف انجمن خود به گردنم انداخت. تشکر و تعظیمی کردم و به جای خود برگشم در حالی که حلقه گل بر گردنم بود و سخت گردنم را آزار می داد چون نوک تیز یکی از شاخه های گل پوست گردنم را خراش داده و خون انداخته بود. این زخم جزئی البته چیزی نبود که قابل تحمل نباشد ولی بعد دچار عذاب شدیدتری شدم که تقریباً غیر قابل تحمل بود چون حس کردم که جانورهایی تنم را نیش می زنند، معلوم شد لابلای شاخ و برگ های این حلقه گل مورچه بوده و همه از لای یخه ام داخل پیرهنم رفته اند. ناچار حلقه را از گردنم براشتم و دم پایم گذاشتم. این بار حس کردم که مورچه ها از پاچه ی شلوارم بالا رفته و به پر و پایم چسبیده اند…… ساعت از ده می گذشت و من از سردرد و گرسنگی و نیش مورچه ها و جوهرهای روی کتم حالی داشتم که مخلوطی از بهت و جنون و خشم بود……. از رستوران خارج شدیم و به طرف ماشین رفتیم. با تعجب دیدم شیشه ی یکی از پنجره های عقب ماشین را شکسته اند. معلوم شد کسی یا ناکسی شیشه ی ماشین را شکسته تا آن بسته کتاب را بردارد چون لابد از بسته بندی زیبا و گل کاغذی روی آن خیال کرده در داخلش جعبه ی جواهری است که صاحب ماشین خریده است. صبح می خواستم ماشین را به تعمیرگاه ببرم که شیشه اش را بیندازند ولی تا غروب نتوانستم از خانه بیرون بروم چون گرفتار مسمومیت غذایی بودم….
- تحلیل داستان
الف) کنشگرها
در این داستان ابتدا رئیس انجمن ادبی نقش کنشگر فاعل را بر عهده دارد و هدف هم تجلیل از راوی داستان است، بنابر درخواست رئیس انجمن ادبی، راوی در انجام مقدمات برگزاری مراسم با او همکاری می کند و در واقع نقش یاری رسان را بر عهده می گیرد اما در ادامه ی روند داستان زحمات زیادی بر عهده ی راوی می افتد و در واقع راوی است که نقش کنشگر فاعل را می پذیرد و هدف او هم برگزاری آبرومندانه ی مراسم است.
نحوه ی برگزاری مراسم، افراد خاصی که برای سخنرانی در مجلس حاضر می شوند و نحوه ی سخنرانی آن ها و نوع برخورد مسئولین مراسم با راوی را می توان عواملی دانست که به عنوان بازدارنده و مخالف در این داستان مانع از رسیدن راوی به هدفش شده اند.
رئیس دو انجمن ادبی به عنوان اعطاکننده و راوی داستان هم دریافت کننده هستند.
در جریان داستان اصلی، حوادث فرعی هم اتفاق افتاده است که در هر یک از این حوادث فرعی هم کنشگرهایی حضور دارند.
وقتی که جوانی با یک خودنویس و یک دفتر پیش راوی می آید تا برایش شعری بنویسد و امضا کند، راوی فاعل و نوشتن شعر در دفترچه هدف است و خراب شدن خودنویس عامل بازدارنده است ضمن این که در پایان این قسمت آسیب دیگری هم به راوی وارد می شود که یکی از عوامل بازدارنده ای است که مانع از برآورده شدن هدف کلی داستان ـ برگزاری آبرومندانه و دلخواه مراسم تجلیل ـ شده است، یعنی کثیف شدن کت و شلوار راوی به خاطر ریختن جوهر خودنویس به روی لباسش.
یکی دیگر از اتفاقات فرعی داستان اجرای برنامه ی ساز و آواز در مراسم است که این اتفاق هم به خاطر اجرای بسیار بد و صدای گوش خراش خواننده و نامناسب بودن شعر و موسیقی انتخاب شده، به نوعی کنشگر بازدارنده در کل داستان محسوب می شود.
اتفاق و روایت فرعی دیگر این داستان این است که یکی از دوستان راوی وقتی که توسط راوی به مراسم تجلیل دعوت می شود به صورت غیرمستقیم از او می خواهد که از طرف خودش وسیله ای را به دوستش بدهد تا در هنگام سخنرانی در مراسم، دوستش هم آن وسیله را به عنوان هدیه به خود راوی بدهد و راوی هم یک جفت گلدان نقره از خانه ی خودش به این دوست می دهد به امید این که مجدداً آن را پس خواهد گرفت، اما در مراسم تجلیل این دوست علاوه بر این که در سخنرانی خود هیچ اسمی از راوی نمی برد، گلدان های نقره را هم به همراه خود نیاورده که به او بدهد و پیش راوی حواس پرتی خود را دلیل این اتفاق می داند و از او عذرخواهی می کند. اما در پایان داستان راوی با او تماس می گیرد و از او می خواهد که گلدان ها را برایش پس بفرستد و او می گوید که پسر معتادش گلدان ها را بی خبر از او دزدیده و فروخته است. راوی این حرف را باور می کند ولی بعد می فهمد که این قضیه کلا حقه ای بوده که دوستش به او زده و در واقع از همان اول قصد او این بوده که شی قیمتی و گرانبهایی را به این بهانه از راوی بگیرد و دیگر هم به او پس ندهد.
در این قسمت از داستان دوست راوی عهده دار نقش کنشگر فاعل است و هدف او هم به دست آوردن گلدان های نقره است اگرچه خود او پیش راوی این طور وانمود می کند که هدفش هدیه دادن گلدان ها به اوست. راوی هم در این قسمت، اگرچه ناخواسته ولی یاری رسان به فاعل است. علاوه بر این راوی اعطاکننده هم هست و دوستش نیز دریافت کننده است.
ورود راوی و همسرش به رستوران هم یک قسمت دیگر از این داستان است. در این قسمت راوی و همسرش فاعل هستند و هدف آن ها خوردن شام مناسب در رستوران است. بی کیفیت بودن غذای رستوران و نبودن غذای دلخواه در آن جا را می توان به عنوان عامل بازدارنده در این قسمت دانست.
پیشخدمت اعطاکننده و راوی و همسرش دریافت کننده هستند.

تعریف عملیاتی سطح نظری را به سطح تجربی متصل می کند . به عبارت دیگر از طریق تعریف عملی ، معرف های قابل اندازه گیری برای هر یک از مفاهیم فرضیات اقامه می شود ( ساعی ،۱۳۸۷، ۷۶ ).

براساس فرضیه مطرح شده به نظر می رسد فضای اینترنت و وجود شبکه های اجتماعی روی جنبش اجتماعی مردم مصر و تونس تاثیر گذارمی باشد. بنابراین برای سنجش این فرضیه( جنبش اجتماعی) ازدیدگاه های مختلف اسملسر ، چالرز تیلی و آلن تورن استفاده شده است. وبرای اندازه گیری آن از شاخص هایی چون حرکت های مردمی ، اعتصابات مردمی ، تظاهرات ، حضورمعترضان ، حضورناراضیان و فعالان جنبش استفاده نموده ایم.
۲-۸-۳-اینترنت:^[۵۶]
تعریف نظری :
یک سامانه ارتباطات جهانی است وازاتصال شبکه های عمومی و خصوصی که از قراردادهای اینترنتی (IP و TCP) ،قراردادهای مرکزی (هسته ای ) وابسته به آنها مانند DNS و قراردادهای مسیریابی بسته ای استفاده می کنند ،پدید می آید. ( شهیدی ، ۱۳۹۰ ، ۴)
تعریف عملیاتی :
برای اندازه گیری مفهوم اینترنت به عنوان یک متغیراز فرضیات تحقیق از شاخص هایی با عنوان های ذیل استفاده نموده ایم تا بتوانیم فرضیات مطرح شده در این پروژه را مورد بررسی قرار دهیم و آنها عبارتند از :
شبکه های اجتماعی ، فیس بوک ، تویتر ، وبلاگ ، سایت ، صفحه ، آنلاین ، رسانه های نوین و ویکی لیکس که هر کدام شاخص های قابل اندازه گیری از مفهو اینترنت می باشد.
۳-۸-۳-ایدئولوژی : ^[۵۷]
تعاریف نظری :
مفهومی است که درآغاز به سال ۱۸۰۱ توسط فیلسوف فرانسوی تراسی^[۵۸] در معنای جدیدش به کار رفت . در نظر او مجموعه آرمانهای انسانی و اندیشه علمی را شامل می شود . در معنای لغوی دانش اندیشه هاست . امروزه به معنای مجموعه کم و بیش متجانس^[۵۹] اندیشه ها ،باورها و آرمانهایی است برورای دانش که فرد یا گروههایی را مخصوصاً به جهت داشتن بعدی عاطفی – هیجانی به حرکت آورد . معادلهایی درفارسی یافته است چون ، مسلک ، بحث درتصورات و مفهومات. ژان پل سارتر آن را چنین تعریف می کند : اندیشه ای است مرکب که توسط محیط پیرامون در ما پدید می آید وسپس بدان باز گشته برآن اثر می نهد . دیدگاه مارکس و انگلس در این باب مخصوصاً در کتاب ایدئولوژی آلمان (۱۸۲۶) جای یافته است . به نظر آنان ، ایدئولوژی سخت متاثر از شرایط مادی است . آنان ایدئولوژی را « آگاهی دروغین » دانسته دربرابردیدگاههای علمی قرارمی دهند . علاوه براین سراسر آثار مارکس مشحون از کاربرد این واژه در معناهای متفاوت و گاه متضاد است . آنچنانکه به زعم ژرژگورویچ ۱۳ معنای متفاوت از آن در آثار مارکس دیده می شود . زمانی که سخن از جامعه بورژوا می رود ایدئولوژی را مضر یافته ، آن را برآمده از طبقه حاکم و حافظ منافع آن می داند و حال آن که به زعم وی وجود ایدئولوژی در جامعه رنجبران موجب حرکت و رهایی آنان است ، از این روست که مارکس گرایان بعد از مارکس سخن از ایدئولوژی رانده ودرصدد « بهتر ساختن کیفیت ایدئولوژی » بر آمده اند .( سارو خانی ، ۱۳۸۰، ج ۱، ۳۸۲-۳۸۳)
تعریف عملیاتی :
برای اندازه گیری مفهوم ایدئولوژی به عنوان یک متغیراز فرضیه تحقیق از شاخص هایی با عنوان های ذیل استفاده نموده ایم تا بتوانیم فرضیات مطرح شده در این پروژه را مورد بررسی قرار دهیم و آنها عبارتند از : ارائه ارزشهای ضد دولتی مانند اسلام گرایی ، دموکراسی و آزادی، ارزشهای بنیادین ، ارزشهای غالب ، نظام فکری و نظام عقیدتی حاکم می باشد .
۴-۸-۳-مشروعیت:^[۶۰]
تعریف نظری:
نظام سیاسی که ازپشتیبانی بیشترمردم برخوردار است ، نیاز کمتری به به کاربردن فشار دارد . این پذیرش یا فرمان بری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسی و قدرت حاکم را دراصطلاح سیاسی « مشروعیت » یا « برحق بودن » می گویند ، برحق بودن یا مشروعیت آن قدرت پنهانی است که در جامعه و کشور هست و مردم را بدون فشار وزور وادار به فرمان بری می کند. امروزه رهبران و مسئولان سیاسی درهمه کشورها دوست دارند که نظام های سیاسی شان جاویدان باشد تا خود بتوانند هر چه بیشتر برسر قدرت بمانند . بعضی از پادشاهان ویا ریاست جمهوری های مادام العمر نمونه بارز آن است که همواره سعی دارند حکومت های نامشروع خود را مشروع جلوه دهند . نظام سیاسی می تواند پایدار باشد که از پشتیبانی انبوه مردم و حکومت شوندگان بهره مند است وبا مخالفت ها و اعتراض ها و دشواریهای سخت روبرو نیست. (طاهری ، ۱۳۷۳، ۱۸۰)
مشروعیت اشاره به حمایتی دارد که از سوی مردم جامعه نسبت به نظام سیاسی و نقش های آن نظام ابراز می شود این حمایت ، به حکام حق « اخلاقی » حکومت کردن را می بخشد . ( کوهن ، ۱۳۸۰ ، ۵۴)
تعریف عملیاتی :
برای اندازه گیری مفهوم زیر سئوال بردن مشروعیت نظام حاکم به عنوان یک متغیراز فرضیات تحقیق از شاخص هایی با عنوان های ذیل استفاده نموده ایم تا بتوانیم فرضیه مطرح شده در این پروژه را مورد بررسی قرار دهیم و آنها عبارتند از :
به چالش کشیدن نظام حاکم با شیوه هایی مانند اعتراضات ضد دولتی به بهانه هایی چون فساد اقتصادی نظام حاکم ، وجود بیکاری ، گسترش فقر ، گرفتن رشوه ماموران دولتی ، عملکرد سیاست خارجی و وجود قوانین غیر انسانی، عدم مقبولیت ، عدم پذیرش همگانی ، عدم همراهی و همکاری با نظام می باشد
۵-۸-۳-مشارکت : ^[۶۱]
تعریف نظری :
مشارکت کردن به معنای سهمی در چیزی یافتن و از آن سود بردن و یا در گروهی شرکت جستن و بنابراین با آن همکاری داشتن است . به همین جهت ، از دید گاه جامعه شناسی ، باید بین مشارکت به عنوان حالت یا وضع ( امر شرکت کردن ) و مشارکت به عنوان عمل و تعهد ( عمل مشارکت ) تمیز قایل شد . مشارکت در معنای اول از تعلق به گروهی خاص و داشتن سهمی در هستی آن خبر می دهد و در معنای دوم داشتن شرکتی فعالانه در گروه را می رساند و به فعالیت اجتماعی انجام شده نظر دارد . ( بیرو ، ۱۳۸۰، ۲۵۷ )
مشارکت شرکت فعالانه انسانهاست در حیات سیاسی ، اقتصادی فرهنگی و بطور کلی تمامی ابعاد حیات .از اینرو تشویق به مشارکت و تسهیل در فرایند تحقق آن همواره مورد توجه برنامه ریزان و مصلحان اجتماعی بوده است .( ساروخانی ، ۱۳۸۰ ، ۵۶۸)
تعریف عملیاتی :
برای اندازه گیری مفهوم مشارکت افراد در جنبش به عنوان یک متغیراز فرضیات تحقیق از شاخص هایی با عنوان های ذیل استفاده نموده ایم تا بتوانیم فرضیه مطرح شده در این پروژه را مورد بررسی قرار
دهیم و آنها عبارتند از :
شرکت افراد یا شرکت کنندگان در جنبش ، پیوستن افراد به جنبش ، پذیرش فراخوان رهبران یا سازماندهندگان ، حضور در تظاهرات ، تجمعات ، رای گیری ، تحصن و احزاب می باشد .
۶-۸-۳-تاکتیک:^[۶۲]
تعریف نظری :
از ریشه لاتینی در معنای « هنر ترتیب دادن » و « مرتب کردن » ، گرفته شده است . هنر مرتب کردن افراد به هنگام جنگ را می رساند . این هنر شامل سازماندهی و استفاده ازنیرو های نظامی در میدان جنگ به موثرترین وجه در جهت کسب پیروزی است . در معنای مجازی و وسیع تر تاکتیک یعنی ساز ماندهی و سایل گوناگون مورد استفاده در عمل ( نظیر فشار و یا مبارزه ) است خواه در جهت خنثی کردن یک قدرت مخالف ، خواه به منظور پیروزی اهداف و خواسته های آن قدرت که از این شیوه سود می برد . ( بیرو ، ۱۳۸۰، ۴۲۰-۴۲۱)
جان ویلسون^[۶۳] معتقد است افراد جامعه بیشتر متوجه تاکتیک­های جنبش‌اند تا اهداف و استراتژی­ های آن. هویت یک جنبش توسط تاکتیکی که به کار می­رود مشخص می­ شود. استراتژی ‌مربوط به شیوه ­های ایجاد تغییر است، اما تاکتیک ابزار خاص یا نحوه اجرای استراتژی است. تاکتیک­های مورد استفاده توسط جنبش‌ها شامل “سیاست‌های مبتنی‌بر نظم” مانند سخنرانی کردن و شعار دادن و “سیاست‌های مبتنی‌بر بی­نظمی” شامل تظاهرات، بایکوت­‌های  اقتصادی، اعتصاب آرام و دست کشیدن از کار است. سیاست‌های مبتنی‌بر بی­نظمی بدین دلیل مورد استفاده قرار می­گیرند که اولاً از شبکه قدرت دور هستند و با بهره گرفتن از این سیاست صدای خود را به گوش آن‌ها می­رسانند. ثانیاً گاه گروه‌های درون جنبش هستند که با شروع اعتراض حرکتی را خارج از اهداف جنبش آغاز می­ کنند. (واگو ، ۱۳۷۳، ۲۹۴ )
جدول شماره ( ۱۲ ) تاکتیک های جنبش از نظر ویلسون
ویلسون معتقد است موفقیت یک تاکتیک سه شرط دارد:

1. 1. بخش وسیعی را دربر گیرد؛ یعنی فعالیت‌هایی که فشار را ایجاد می­ کند باید به طور همزمان و از جهات مختلف باشد و در جنبه­ های مختلف مؤثر افتد.

1. 1. ساده باشد یعنی قابل اداره باشد نه وقت­گیر.

1. 1. قابل انعطاف باشد یعنی هیچ تعهد یا الزام خاصی نسبت به آن نباشد و امکان پیش ­بینی و برنامه­ ریزی در آن وجود داشته باشد. (واگو، ۱۳۷۳، ۲۹۵ )

انتخاب تاکتیک توسط جنبش نیز تحت تأثیر عواملی مشخص می­ شود. جنبش بسته به حریفان متفاوتی که ممکن است داشته باشد تاکتیک­های متفاوتی به خود می­گیرد. حریفان کسانی هستند که جنبش می­خواهد بر آن پیروز شده یا از آن حمایت کند. درجات متفاوت فرمانبری برای این حریفان وجود دارد که بسته به آن تاکتیک‌ها متفاوت خواهد بود. علاوه‌بر حریفان، انتخاب تاکتیک تحت تأثیر ایدئولوژی و ارزش‌های مسلط است. در ضمن عقاید عمومی و جلب آن نیز از عوامل مؤثر بر تاکتیک‌هاست. هیچ جنبشی بدون جلب عقاید عمومی امکان موفقیت ندارد. (واگو، ۱۳۷۳، ۲۹۵و ۲۹۶ )
تعریف عملیاتی :
برای اندازه گیری مفهوم تاکتیک های اعتراضی به عنوان یک متغیراز فرضیات تحقیق از شاخص هایی با عنوان های ذیل استفاده نموده ایم تا بتوانیم فرضیه مطرح شده در این پروژه را مورد بررسی قرار دهیم و آنها عبارتند از :
چگونگی مبارزه ، شیوه های اعتراضی مانند درگیری ، شعار دادن و نوشتن ، رمز گذاری های اینترنتی پیام ها می باشد .
۱۰-۸-۳-رهبری توده ها : ^[۶۴]
تعریف نظری :
رئیسی است معمولا طبیعی که راهبری گروه را بدست می گیرد ، هم به جهت اعتبار شخصی ، هم به خاطر پذیرش ارادی رهروان .( ساروخانی ، ۱۳۸۰ ، ۴۳۵)
رهبری پدیده تبلور رفتار ها، ممارست و پویایی یک گروه را تحت تاثیر یک رهبر می رساند . رهبری از جهت رهبر ، مستلزم بر خورداری از صفات و ویژگیهای طبیعی یک رئیس ( اقتدار ، استعدادهای موجد محبت و حتی در مواردی برتری جسمانی) است. از جهت کسانی که به دنبال یک رهبر حرکت می کنند ، رهبری مستلزم آن است که تحت تاثیر قرار گیرند ، به دنبال فر مان روند و به خرکت درآیند ، بدون آن که احساس فشار ویا اجبار کنند .

تعداد آیتم ها

آلفای کرونباخ

۱۶

۹۰/۰ نوآوری استراتژیک

۶

۹۲/۰ محصول

۶

۹۱/۰ مکانیسم های دسترس

۲

۷۴/۰ تولید و پردازش

۳-۸٫ روش تجزیه و تحلیل داده ها

در تحقیق حاضر برای تجزیه و تحلیل داده ها و دستیابی به اهداف مذکور از روش­های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد که در ادامه به تشریح آنها می پردازیم.

۳-۸-۱٫ آمار توصیفی
در این تحقیق از آمارهای توصیفی نظیر میانگین، فراوانی، درصد، واریانس، انحراف معیار، میانه، ضریب تغییرات و غیره استفاده شده است.

۳-۸-۲٫ آمار استنباطی

در این تحقیق تجزیه تحلیل داده ها با بهره گرفتن از آزمون های تحلیل همبستگی، آزمون مقایسه میانگین ها (آزمون tتک نمونه ای)، تحلیل رگرسیون گام به گام انجام شد.

۳-۹٫ خلاصه فصل سوم

در این فصل روش شناسی تحقیق حاضر شامل: ابعاد و موضوعات مرتبط با آن تشریح شد. ابتدا به توصیف روش تحقیق مورد مطالعه در این تحقیق پرداختیم. پس از آن جامعه، نمونه و روش نمونه گیری تحقیق بیان گردید و سپس ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها و مقیاس های اندازه گیری نگرش ها معرفی شدند. در ادامه به بررسی روایی و پایایی پرسشنامه تحقیق پرداختیم و سرانجام روش تجزیه وتحلیل داده ها مورد بحث قرار گرفت.

فصل چهارم

تجزیه تحلیل داده ها و اطلاعات

۴-۱٫ مقدمه

پس از گردآوری، استخراج و طبقه بندی اطلاعات و داده ها، باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ها معروف است، آغاز شود. در مرحله تجزیه تحلیل داده ها هدف این است که اطلاعات و داده ها، در مسیر رسیدن به هدف های تحقیق، پاسخگویی به سوالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه ها، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند در این فصل داده‌های خام به دست آمده از ابزارهای پژوهش، با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماری نسحه۲۲SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پرسشنامه تدوین شده شامل متغیر ملاک: وجود نوآوری استراتژیک و ابعاد آن در شرکت فولاد شاهین بناب و متغیرهای پیش بین: وجود سیستم دانش مشتری و ابعاد آن در شرکت فولاد شاهین بناب بودند،که با عوامل سن، جنسیت، مدرک تحصیلی مدیران و کارکنان مورد بررسی قرار گرفتند.

۴-۲٫ داده های توصیفی

در این قسمت با توجه به موارد سن، جنسیت، مدرک تحصیلی برای متغیرهای وابسته و مستقل موجود در پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج برای هر کدام از موارد ذکر شده به تفصیل در زیر شرح داده می شوند. شناختی هر یک از افراد نمونه درجداول شماره ۴-۱ و ۴-۲ ارائه شده است.

جدول ۴-۱٫ شاخص‌های توصیفی مربوط به سن آزمودنی‌های پژوهش

متغیر

فراوانی

درصد

دامنه سنی

۳۰-۲۰

۱۱۴

۳/۶۳

۴۰-۳۰

۶۰

۳/۳۳