فصل دوم
سابقه و پیشینه تحقیق
در دهه ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰ یک تکنولوژی به نام الکتروپیور از اروپا وارد آمریکا گردید که در سال ۱۹۰۹ در اروپا اوج پیدا کرد که برای پاستوریزه کردن شیر از جریان الکتریسیته استفاده می شد. شیر از طریق الکترود های کربنی در معرض جریان برق ۲۲۰ ولت قرار می گرفت که موجب گرم شدن شیر تا ۷۰ درجه سانتیگراد می شد و شیر در این دما حدود ۱۵ دقیقه نگهداری می شد که موجب پاستوریزاسیون شیر می گردید. در این روش از جریان برق به منظور گرم کردن استفاده می شد اما به علت افزایش هزینه مصرف انرژی این روش منسوخ شد. (۳)

در دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ دو دانشمند به نامهای سیل و همیلتون یک سری پژوهش های نظاممندی روی تاثیر میدانهای الکتریکی پالسی بر میکروارگانیسمها انجام دادند و متوجه اثرگذاری روی میکروارگانیسمها شدند و نهایتا در دهه ۱۹۸۰ کاربرد این سیستم به دو شاخه تقسیم شد:
افزایش نفوذپذیری سلول و ایجاد خلل و فرج به طور برگشت پذیر به منظور انتقال مواد ژنتیکی (DNA )، به داخل سلول.
غیرفعال کردن میکروارگانیسمها و در نتیجه افزایش ماندگاری ماده غذایی.
۲-۱- تعریف فرایند میدانهای الکتریکی پالسی یا PEF:
عبارتست از به کار گیری پالسهای الکتریکی کوتاه باشد که با شدت میدان بالا kv/cm 10 - 80 و با تعداد پالس ۱۰ تا ۱۰۰ به یک نمونه که بین دو الکترود در یک اتاقک تیمار( محفظه فرایند) به صورت بچ یا مداوم قرار دارد. وقتی جریان الکتریسیته از مواد غذایی عبور می کند به صورت پالسی ولی با شدت میدان بالا به صورت خیلی کوتاه اعمال می شود. در واقع جریان در کسری از ثانیه اعمال می شود. (۳)
در این روش نمونه باید قابل پمپ و رسانای الکتریسیته باشد.بنابراین این روش برای مواد غذایی مایع یا مایع حاوی ذرات بسیار ریز بکار می رود. (۴)
بر اساس تئوری انقطاع دی الکتریک، میدانهای الکتریکی خارجی یک اختلاف پتانسیل الکتریکی در غشائ سلول القا می کند که به پتانسیل انتقال غشایی معروف است. وقتی که پتانسیل انتقال غشایی به حد آستانه و یا بحرانی برسد، منافذی در غشاء سلول ایجاد می گردد و در نتیجه آن نفوذپذیری غشای سلول افزایش می یابد. چنانچه قدرت میدانهای الکتریکی خارجی برابر و یا کمی بیشتر از حد بحرانی باشد تغییر ایجاد شده در غشای سلولی قابل برگشت است. (۳)
۲-۲- اجزاء سیستمهای میدان الکتریکی پالسی:
سیستمهای فرآوری در میدانهای الکتریکی پالسی قوی از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که عبارتند از: منبع انرژی، خازن ذخیره سازی، کلید، محفظه واکنش، پروب ولتاژ، پروب جریان برق، پروب درجه حرارت و نیز تجهیزات بسته بندی اسپتیک جهت شارژ نمودن خازن از یک منبع انرژی استفاده می شود. وظیفه کلید نیز تخلیه انرژی ذخیره شده در خازن به ماده غذایی موجود در محفظه واکنش است سیستم کلید ممکن است ایجاد جرقه و اشتعال جیوه، جرقه گاز و یا آهنربا باشد در این روش ممکن است ماده غذایی در یک محفظه ثابت قرار گیرد و یا از طرق یک سیستم مداوم به داخل محفظه پمپ گردد. (۴)
محفظه های ثابت برای مطالعه اولیه درسطح آزمایشگاهی مناسب هستند ولی در مقیاس پایلوت و یا تولید صنعتی استفاده از منبع مداوم توصیه می شود. قدرت میدان الکتریکی، ولتاژ و شدت جریان نیز به کمک سیستم نمایش نوسانات اندازه گیری می شوند. درمرحله بعد ماده غذایی فرایند شده در ظروف کوچک و یا به میزان انبوه در ظروف بزرگتر به روش اسپتیک بسته بندی می گردد. جهت افزایش زمان نگهداری توصیه می شود ماده غذایی فرایند شده در درجه حرارتهای سرد نگهداری شود. (۵)
در فراوری مواد غذایی به کمک میدانهای مغناطیسی ممکن است حرارت نیز تولید شود. معمولا در داخل سیستم وسیله ای جهت خنک کردن محفظه واکنش تعبیه شده است.
یکی از اجزای مهم و پیچیده این سیستم ،محفظه واکنش است .تابحال انواع مختلفی ازمحفظه های ثابت و مداوم طراحی شده اند. (۱)
۲-۳- طرح محفظه های ثابت:
۲-۳-۱- محفظه سیل و همیلتون:
سل و همیلتون دوتن اولین پژوهشگرانی بودند که در زمینه مهار میکروارگانیسم هابه کمک میدانهای الکتریکی پالسی قوی مطالعه نمودند. در این سیستم الکترودهایی از جنس کربن با پوشش برنج مورد استفاده قرار می گیرند. اتاقک میانی محفظه به شکل U و از جنس پلیتن در بین الکترود ها جای دارد انواع مختلفی از اتاقکها وجود دارند که در هر یک فضای اشغال شده توسط الکترودها و مقدارماده غذایی که می تواند در هر مرحله فرایند شود متفاوت است. قویترین میدان مغناطیسی که می توان در محفظه ایجاد نمود۳۰ kv/cm می باشد. میدان قویتر سبب تجزیه هوای بالای نمونه غذا می شود. درجه حرارت ماده غذایی از طریق سیرکولاسیون آب در میان محفظه های برنجی کنترل می گردد. در این سیستم از پالس های مربع مستطیل با عرض ۲ و۲۰ میکروثانیه و اختلاف ۲ میکروثانیه از یکدیگر استفاده می شود دوره تناوب نیز یک پالس در ثانیه می باشد.
۲-۳-۲- محفظه دان و پرلمن:
این محفظه از دو الکترود استیل و یک اتاقک میانی استوانه ای از جنس نایلون تشکیل شده است ارتفاع محفظه دوسانتیمتر و قطر داخلی آن ده سانتیمتر است محیطی که الکترد اشغال می کند نیز ۷۸ سانتیمتر مربع می باشد. این محفظه برای فراوری مواد غذایی مایع طراحی شده است. ماده غذایی از طریق یک روزنه کوچک در یکی از الکترودها تزریق می گردد. از این روزنه جهت اندازه گیری دمای ماده غذایی درطی فراوری در میدان الکتریکی استفاده می شود. این سیستم شامل یک منبع تامین ولتاژ قوی، دو مقاومت با ظرفیت ۴۰۰ کیلو اهم، شش خازن ( ظرفیت هر یک ۴/۰ میکروفاراد) یک کلید ایجاد جرقه، یک سیستم ذخیره موقت اطلاعات، یک نمایانگر و یک پروپ ولتاژمی باشد.
۲۳-۳– محفظه گرال و همکاران:
این محفظه مشابه محفظه سل و همیلتون است الکترودها از جنس کربن– برنج بوده و اتاقک مربع مستطیل میانی محفظه با ضخامت ۵/۰ یا ۲/۱ سانتیمتر از جنس پلکسی گلاس می باشد. منطقه موثر الکترود۵۰ سانتیمتر مربع و حداکثر قدرت میدان الکتریکی kv/cm30 است. در این محفطه هیچ نوع سیستم خنک کننده ای تعبیه نشده است.
۲–۳۴- محفظه دانشگاه ایالتی واشنگتن:
محفظه ایالتی واشنگتن(wsu) از دو الکترود استیل گرد موازی تشکیل شده است که توسط اتاقک میانی محفظه از جنس پلی سولفون از یکدیگر فاصله گرفته اند فضای موثر الکترود ۲۷ سانتیمتر مربع و شکاف بین الکترودها ۹۵/۰ و یا ۵۱/۰ سانتیمتر می باشد. جنس اتاقکی که این فضا را تشکیل می دهد می تواند متفاوت باشد. الکترودها حاوی ژاکتهای داخلی جهت سیرکولاسیون آب و یا ماده خنک کننده به منظور کنترل درجه حرارت می باشد. محفظه واکنش دارای دو منفذ جهت پر و خالی کردن ماده غذایی می باشد. همچنین این منافذ خروج هوا از محفظه را پس از تزریق مواد غذایی تسهیل می نماید. میانگین قدرت میدان الکتریکی (E) از فرمول ذیل محاسبه می گردد.
E=V/d
در فرمول فوق v اختلاف پتانسیل الکتریکی بین دو نقطه از فضا و d فاصله بین آنها میباشد .فاصله d در محفظه واکنش برابر با فاصله بین الکترودهاست. در یک میدان الکتریکی یکنواخت مقدارd باید کمتر از قطر الکترودها باشد.
یکی از نکات مهم، دقت در طراحی محفظه واکنش به منظور اجتناب از تجزیه دی الکتریک مواد غذایی می باشد. چنانچه قدرت میدان الکتریکی مورد استفاده بیشتر از قدرت دی الکتریک ماده غذایی باشد تجزیه دی الکتریک اتفاق می افتد. علت تجزیه دی الکتریک ماده غذایی که به صورت ایجاد جرقه قابل رویت است عبارتند از:
جریان قوی دی الکتریکی در یک کانال باریک؛
افزایش تدریجی حجم حبابهای گاز؛
شکل گیری حفراتی بر روی سطح الکترودها؛
افزایش فشار که همراه با صدای انفجار است.
جهت ساخت محفظه wsu، سطوح الکترود صیقل داده می شود تا تبدیل به یک سطح آینه ای گردند. همچنین لبه های آنها به منظور کاهش اثرات میدانی و نیز تجزیه دی الکتریک مواد غذایی گرد می شود.
۲-۳-۵- محفظه میزونو و هوری:
در این سیستم چهار نوع ترکیب قرار گرفتن الکترود به منظور بررسی اثر شکل الکترود بر مهار میکروارگانیسمها طراحی شده اند:
صفحه ای– صفحه ای:
در این سیستم الکترودها از دو صفحه موازی تشکیل شده اند که توسط پلکسی گلاس از یکدیگر جدا می گردند و بدین ترتیب محفظه واکنش شکل می گیرد. طول محفظه ۱۰ میلی متر، قطر داخلی ۸ میلی متر و حجم آن ۵/۰ میلی لیتر می باشد.
سوزنی– صفحه ای:
در این سیستم از یک الکترود صفحه ای و یک الکترود سوزنی استفاده می شود. قسمت فوقانی محفظه توسط صفحه ای از پلکسی گلاس پوشانیده شده است.یک الکترود سوزنی به صفحه پلکسی گلاس متصل شده و نوک آن به میزان ۵/۰ میلی متر از سطح صفحه بیرون آمده است. شعاع انحنا نوک الکترود سوزنی حدود ۱/۰ میلی متر است. یک الکترود صفحه ای نیز در قسمت پایینی محفظه قرار داده شده است. فاصله بین نوک الکترود سوزنی و الکترود صفحه ای ۵/۹ میلی متر و حجم محفظه ۵/۰ میلی متر است.
سیمی- استوانه ای:
در این سیستم یک الکترود استوانه ای و یک الکترود سیمی وجود دارد.قطر داخلی الکترود استوانه ای ۱۹ میلی متر و قطر الکترود سیمی ۵/۰ میلی متر می باشد.الکترود سیمی در مرکزسیلندر و به کمک واشر از جنس سیلیکون تثبیت شده است.طول این سیستم الکترودی ۳۰ میلی متر و ظرفیت آن ۵/۸ میلی لیتر می باشد.
میله ای- میله ای:
در این سیستم الکترودهای میله ای در محفظه ای از جنس پلی وینیل کلراید (pvc) با ضخامت ۶ میلی متر قرار گرفته اند. الکترودهای میله ای در مرکز محفظه محکم شده اند به طوریکه، یک سر آنها متصل به سطح فوقانی و سر دیگر آنها متصل به صفحه پایینی محفظه است. فاصله بین قسمت فوقانی الکترودها ۳ میلی متر می باشد. قطر الکترودها ۴میلی متر بوده و زاویه ۹۰ درجه با نوک مخروطی شکل آن می سازد.
در سیستمهای فوق، الکترودهای صفحه ای واستوانه ای از جنس آلومنیوم و الکترودهای سوزنی، سیمی و میله ای از از جنس استیل می باشند در سیستم های الکترودی سوزنی– صفحه ای، استوانه ای- سیمی و میله ای- که از میدانهای الکتریکی با ولتاژ بالا استفاده می شود، عمل تخلیه الکتریکی صورت می گیرد. قابلیت ماندگاری میروارگانیسم (R ) را میتوان به کمک توزیع ویبال محاسبه کرد.
R=exp(-αNW_i)
در فرمول فوق،آلفا عدد ثابت، Nتعداد پالس ها W_i انرژی ورودی است. مقدار انرژی ورودی( فاکتور ) برای کاهش قابلیت ماندگاری میروارگانیسم ها تا حد زیادی تحت تاثیر نوع الکترود قرار دارد. سیستم های میله ای- میله ای، استوانه ای- سیمی سوزنی– صفحه ای وصفحه ای– صفحه ای به ترتیب به ۱۰- ۵، ۳۰- ۱۰، ۹۰ -۴۵ و۳۷۰- ۷۰ کالری انرژی ورودی به ازای هر میلی لیتر ماده غذایی نیاز دارند. بازدهی بیشتر سیستم سوزنی– صفحه ای نسبت به صفحه ای– صفحه ای ممکن است مربوط به منطقه نزدیک به الکترود سوزنی باشد که در آن قدرت میدان الکتریکی زیاد است سلولهایی که در منطقه ضعیف میدان الکتریکی پخش شده اند بوسیله یک جریان جابجایی به منطقه قویتر هدایت می شوند. سلولهایی که به دیواره عایق محفظه بر خورد می کنند بخصوص آنهایی که در گوشه های فوقانی محفظه قرار می گیرند ممکن است نتوانند توسط این جریان منتقل شوند و لذا فعال باقی بمانند. راندمان سیستم استوانه ای- سیمی از دو سیستم مذکور بیشتر می باشد چرا که هم قدرت میدان الکتریکی درنزدیکی سیستم زیاد است و هم دیواره عایق بین الکترود سیمی و الکترود استوانه ای وجود ندارد. بیشترین راند مان مربوط به سیستم میله ای- میله ای است، زیرا در این سیستم میدان الکتریکی قوسی شکل اعمال می گردد. (۱۶)
۲-۳-۵- محفظه زنگ– یینگ و یان:
زنگ– یینگ ویان از سیستمهای میله ای– میله ای و نیز ۳ الکترود میله ای جهت طراحی این محفظه استفاده کرده اند. در این سیستم الکترودها در یک محفظه استوانه ای از جنس پلکسی گلاس با قطر ۱۰ میلی متر، طول ۵۰ میلی متر و حجم ۵-۱ میلی لیتر قرار می گیرند. یک محفظه استوانه ای دیگر از جنسpvc با ظرفیت ۱۸۰۰ میلی لیتر به نحو مشابهی طراحی شده است. همچنین، محفظه کروی دیگری از جنس مس که سطح داخلی آن با رنگ پوشش داده شده طراحی است. حجم این مدل ۱۶۰۰ میلی لیتر قطر الکترود ۳ میلی متر و زاویه نوک مخروطی شکل آن ۶۰ درجه است. این محفظه هادر صنایع غذایی کار برد ندارند چرا که همراه با تخلیه قوسهای الکتریکی به منظور غیر فعال سازی میکروارگانیسم ها عمل الکترولیز در ماده غذایی صورت می گیرد. (۱۶ )
۲-۴- طرح محفظه های مداوم:
۲-۴-۱- محفظه دان و پرلمن:
این سیستم حاوی یک مخزن ذخیره برای ماده غذایی فراوری شونده، سیستم تخلیه هوا، محفظه واکنش، نمایشگر ولتاژ و درجه حرارت، منبع تامین پالس هایی با ولتاژ قوی و سیستم تبادل حرارت به منظور فرایند حرارتی اولیه و سرد کردن ماده غذایی پس از فراوری در میدان مغناطیسی می باشد. مسیر فرایند حرارتی اولیه ماده غذایی به یک سیستم تخلیه هوا متصل است تا به کمک آن گازهای غیر قابل حل تخلیه گردد و سپس ماده غذایی وارد محفظه واکنش میدان الکتریکی شود. ماده غذایی فراوری شده ابتدا در یک سیستم تبادل حرارت و سپس به منظور کاهش بیشتر دما در یک سیستم خنک کننده تا دمای ۱۰- ۵ درجه سانتیگراد سرد می شود. در انتهای عمل ماده غذایی فراوری و سرد شده در ظروف کوچک و یا بسته های بزرگ به صورت اسپتیک بسته بندی می گردد.
محفظه از دو الکترود صفحه ای موازی و یک فضای دی الکتریک در بین آنها تشکیل شده است الکترودها در تماس مستقیم با ماده غذایی نیستند و از طریق غشاهای هادی جریان الکتریکی از ماده جدا می شوند. غشاهای نفوذ پذیر نسبت به یون و مجاز در صنایع غذایی از جنس پلی استایرن سولفوناته، کوپلیمرهای اکریلیک اسید و یا پولیمرهای هیدروکربن فلوئورینه شده به همراه برخی از گروهای جانبی متصل به آن می باشند. انتقال الکترون به الکترودها و غشاهای قابل نفوذ نسبت به یون از طریق یک الکترولیت صورت می گیرد. از الکترولیت های مناسب برای این منظور میتوان به کربنات سدیم، هیدروکسید سدیم، کربنات پتاسیم و هیدروکسید پتاسیم اشاره کرد. الکترولیت به طور دائم به منظور تخلیه محصولات حاصل از الکترولیز، سیرکوله شده و دائما به منظورکاهش غلظت و یا تخلیه اجزای یونی با محلول جدید جایگزین می گردد. زمان ماندگاری ماده غذایی در محفظه واکنش با بکار گیری بافل افزایش می یابد.
سیستم دیگری از محفظه های مداوم توسط دان و پرلمن طراحی شده است. این سیستم از چند ین الکترود ذخیره تشکیل شده است که به کمک فضاهای دی الکتریک از یکدیگر جدا شده اند.
ماده غذایی از میان شکافهای بین دو ناحیه میانی الکترودها عبور می کند. در هر قسمت( شکاف) الکترودها ممکن است در تماس مستقیم ماده با ماده غذایی باشند و یا بوسیله غشاهای نفوذ پذیر نسبت به یون از ماده غذایی جدا گردند. شدت میدان الکتریکی در قسمت شکاف ها اقزایش می یابد. مواد غذایی مایع تحت فشار زیاد از بین شکاف ها عبور می کنند و زمان عبور از هر شکاف کمتر از یک دقیقه می باشد. (۱۷)

۳-۱-۵- آیا حافظه دیداری افراد تحت درمان نگهدارنده متادون و بوپرنورفین تفاوت معناداری دارد؟
با توجه به یافته های به دست آمده می توان نتیجه گرفت بین دو گروه تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین از نظر حافظه دیداری تفاوت معنا داری وجود نداشت. این یافته ها، با نتایج پژوهش های سویکا و همکاران (۲۰۰۵)، رپیلی و همکاران (۲۰۱۲) هم خوانی دارد.
۴-۱-۵- آیا زمان پاسخ های صحیح افراد تحت درمان نگهدارنده متادون و بوپرنورفین تفاوت معناداری دارد؟
با توجه به یافته های به دست آمده می توان نتیجه گرفت بین دو گروه تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین از نظر زمان پاسخ های صحیح تفاوت معنا داری وجود نداشت. این یافته ها، با نتایج پژوهش های سویکا و همکاران (۲۰۰۵)، رپیلی و همکاران (۲۰۰۷) هم خوانی دارد.
۵-۱-۵- آیا حافظه کاری افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
در راستای پاسخگویی به سؤال پنجم یافته های به دست آمده نشان داد که میزان دوز مصرفی (بالا-پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین بر حافظه کاری تفاوت معناداری ندارد. اگرچه میانگین نمرات در گروه تحت درمان با بوپرنورفین با دوز مصرفی پایین بالاتر از گروه تحت درمان با متادون با دوز مصرفی پایین است ولی تفاوت معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش‏های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۶-۱-۵- آیا حافظه کلامی افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
با توجه به یافته های به دست آمده بین میزان دوز مصرفی (بالا- پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین و حافظه کلامی تفاوت معناداری وجود ندارد. این یافته ها، با نتایج پژوهش‏های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۷-۱-۵- آیا حافظه دیداری افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
با توجه به یافته های به دست آمده بین میزان دوز مصرفی (بالا- پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین و حافظه دیداری تفاوت معناداری وجود ندارد. این یافته ها، با نتایج پژوهش‏های روتنبرگ و همکاران(۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۸-۱-۵- آیا زمان پاسخ های صحیح افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
با توجه به یافته های به دست آمده بین میزان دوز مصرفی (بالا- پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین و زمان پاسخ های صحیح تفاوت معناداری وجود ندارد. این یافته ها، با نتایج پژوهش­ های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۹-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر حافظه کاری کنش متقابل دارند؟
در راستای پاسخگویی به سؤال نهم یافته های به دست آمده نشان داد اثر تعامل گروه × دوز دارو بر حافظه کاری معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)،گوران وهمکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر وعملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود (مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد( سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۱۰-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر حافظه کلامی کنش متقابل دارند؟
با توجه به یافته های به دست آمده اثر تعامل گروه × دوز دارو بر حافظه کلامی معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر وعملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود (مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد (سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۱۱-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر حافظه دیداری کنش متقابل دارند؟
با توجه به یافته های به دست آمده اثر تعامل گروه × دوز دارو بر حافظه دیداری معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر و عملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود (مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد (سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۱۲-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر زمان پاسخ صحیح، کنش متقابل دارند؟
با توجه به یافته های به دست آمده اثر تعامل گروه × دوز دارو بر زمان پاسخ های صحیح معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر وعملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود(مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد (سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۲-۵- محدودیت های پژوهش
۱- عدم کنترل ابتلا بیماران به ویروس ایدز که پژوهش­ها نشان داده است HIV با اختلالات شناختی همراه است در این مطالعه امکان تشخیص افتراقی فراهم نبوده است.
۲- نمونه گیری این مطالعه از نوع در دسترس است لذا برای تعمیم های غیر مجاز احتیاط شود.

۳- مطالعه بر روی معتادان مراجعه کننده به کلینک های شهر سمنان انجام شد. لذا قابلیت تعمیم به سایر معتادان را ندارد.
۴- اعتبار ابزارهای انداره گیری به ویژه ( آزمون یادداری - دیداری) کمتر از ۷/۰ بوده است.
۵-با توجه به متغیرهای کنترل (سن، تحصیلات، نوع ماده مصرفی، تعداد دفعات عود) قابلیت تعمیم به سایر گروه ها را ندارد.
۶- تعداد کم افراد تحت درمان بوپرنورفین.
۳-۵- پیشنهادهای پژوهش
۱- از آن جا که کلیه نمونه های این مطالعه را مردان تشکیل میدادند، یافته های آن به زنان تعمیم ناپذیر است. پیشنهاد می شود در پژوهش های بعدی کارکردهای شناختی زنان نیز بررسی شود.
۲- در مطالعات آینده از روش های نمونه گیری تصادفی استفاده شود.
۳- استفاده از افراد (نمونه) که طول درمان آنها بیش از یکسال است.
۴- استفاده از ابزارهای اندازه گیری که اعتبار آنها بالاتر از ۷/۰ باشد.
منابع فارسی
استرنبرگ، رابرت. (۲۰۰۶). روان شناسی شناختی، ترجمه سید کمال خرازی؛ الهه حجازی، تهران: انتشارات سمت.
اتکینسون، ریتا ال؛ اتکینسون، ریچارد سی؛ اسمیت، ادوارد ای؛ بم،داریل ج؛ هوکسما، سوزان نولن.(۲۰۰۰ ). زمینه روان شناسی هیلگارد، ترجمه یوسف کریمی، تهران: انتشارات رشد.
احمدوند، افشین؛ قریشی، فاطمه سادات؛ سپهرمنش، زهرا؛ موسوی، سید غلامعباس. (۱۳۸۵). بررسی تأثیر مصرف متادون بر افسردگی در معتادان تزریقی زندانی. دو فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری، دوره۴ ،۱و۲ ،۸۸-۷۲٫
حدادی، روح الله؛ رستمی، رضا؛ رحیمی نژاد، عباس؛ اکبری، سعید. (۱۳۹۰). اثر بخشی گروه درمانی شناختی- رفتاری کنترل تکانه بر کاهش تکانشگری، ولع مصرف و شدت اعتیاد در معتادان مصرف کننده کراک- فصلنامه علمی سوء مصرف مواد،سال سوم، شماره ۱۰،۲۱۰-۱۷۵٫
روحانی، صمد؛ سالاریه، ایرج؛ عابدی، صالح خیرخواه، فرزان. (۱۳۹۱). بررسی تأثیر درمان نگهدارنده متادون بر کیفیت زندگی افراد وابسته به مواد مخدر. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست و دوم ، شماره ۸۷، ص۴۷-۵۵٫
رستمی، رضا؛ حدادی، پروانه. (۱۳۸۴). راهنمای عملی درمان نگهدارنده با متادون. تهران: انتشارات تبلور.
عبیدی زادگان، افسانه؛ مرادی، علیرضا؛ رابرت، فرنام . (۱۳۸۷). بررسی کارکرد های اجرایی در بیماران تحت درمان با متادون . مقاله پژوهشی اصیل، ۳، ۷۵-۸۱٫
فراهانی، محمد نقی؛ کرمی نوری، رضا؛ اوحدی، محمود (۱۳۹۰). روان شناسی، چاپ و نشر کتاب های درسی ایران سهامی خاص.
کرمی نوری، رضا. (۱۳۸۳). روان شناسی حافظه و یادگیری: با رویکردی شناختی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، تهران: انتشارات سمت.
گراث - مارنات، گری. (۱۹۹۳). راهنمای سنجش روانی ،مشاوران و روان پزشکان (دو جلد). ترجمه حسن پاشا شریفی، تهران: انتشارات رشد.
معزز، رقیه؛ پورحسین، رضا؛ بشارت، محمدعلی. (۱۳۸۹). آسیب شناسی حافظه بینایی در بیماران مبتلا به صرع .مجموعه مقالات سومین کنگره انجمن روان شناسی ایران، ۵،۷۱۴-۷۱۳٫
مستشاری، گلاره. (۱۳۸۰). ارزیابی مقدماتی درمان نگهدارنده با متادون، تهران: سازمان بهزیستی کشور، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
ممتازی، سعید؛ جعفری، سارا؛ خسروی، ناصر؛نیک فرجام، علی. (۱۳۹۱). علم اعتیاد: مواد، مغز و رفتار، موسسه ملی سوء مصرف داروها، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر سلامت روانی، اجتمایی و اعتیاد، تهران: انتشارات سپیدبرگ.
نوربالا، احمد علی؛ باقری یزدی،کاظم محمد؛ یاسمی، محمد تقی. (۱۳۸۰). نگاهی بر سیمای سلامت روان در ایران. چاپ اول، نشر مؤلف.

• • محاسبه قیمت تمام شده هر کیلووات ساعت برق براساس روش سازمان ملل در این روش بر اساس یکی از انتشارات بخش اقتصادی اجتماعی سازمان ملل بنام هزینه برق و تعرفه، قیمت تمام شده هر کیلووات ساعت برق محاسبه میشود. مطابق روش فوق هزینه ها به دو بخش جاری و سرمایه ای تقسیم می شود، هزینه های جاری به دو گروه متغیر و ثابت تقسیم شده و هزینه تمام شده در بخشهای تولید، انتقال و توزیع با توجه به سرشکن سایر هزینه ها محاسبه شد. با توجه به وضعیت مشترکین و برخی از خصوصیات مصرفی آنها از قبیل بار، مصرف انرژی و تعداد مشترکین، هزینه تمام شده برای هر یک از بخشهای مصرفی نیز محاسبه گردید. پس از محاسبه هزینه تمام شده جاری، هزینه تمام شده سرمایه ای نیز با احتساب بهره سرمایه و تعدیل نرخ ارز محاسبه شده است(لاجوردی و محدث، ۱۳۸۸).

۲-۴- هزینه های سربار
این هزینه‌ها معمولاً شامل هزینه‌های کارخانه به استناد هزینه‌های مواد مستقیم و کار مستقیم می‌باشد به عبارتی هزینه‌هایی که نمی‌توان آنها را به سهولت به یک واحد محصول تخصیص داد و برای تخصیص این هزینه‌ها به محصول باید از فرایند تخصیص و تسهیم استفاده نموده مانند هزینه‌های مواد غیر مستقیم ، کار غیر مستقیم و سایر هزینه‌های ساخت. هزینه‌های مواد غیر مستقیم و کار غیر مستقیم مفهومی قابل هزینه‌ مواد مستقیم و کار مستقیم را دارند. برای هزینه های غیر مستقیم می‌توان به عنوان مثال هزینه‌ چسب و یا نخ مصرفی در تلوید کنش اشاره کرده و برای هر سه کار غیر مستقیم می‌توان به عنوان مثال به هزینه حقوق و مزایای سر کارگر و یا مدیر تولید و یا هزینه حقوق و مزایای انباردار ، نگهبان و… اشاره نمود. سایر هزینه‌های ساخت شامل کلیه هزینه‌های غیر مستقیم به جز مواد غیر مستقیم و کار غیر مستقیم می‌باشد مانند هزینه‌های تعمیرات و نگهداری ماشین آلات ، هزینه بیمه ماشین آلات کارخانه، هزینه سوخت کارخانه هزینه آب و برق و تلفن کارخانه و سایر هزینه‌های غیر مستقیم کارخانه. سربار به طور کلی به سه گروه عمده زیر تقسیم می گردد:
۱- سربار ساخت ۲- سربار اداری و تشکیلاتی ۳- سربار توزیع و فروش
سربار ساخت: در واقع شامل هزینه های تولید به غیر از مواد خام مصرفی و دستمزد مستقیم تولید می باشد. هزینه های سربار ساخت را در حساب سربار ساخت نشان می دهند در ضمن با نامهای دیگری چون سربار کارخانه یا هزینه های غیرمستقیم تولید و یا هزینه های عمومی کارخانه نام برده می شوند. همچنانکه حساب سربار ساخت به حساب کالای در جریان ساخت منتقل می شود.
سربار اداری و تشکیلاتی و سربار توزیع و فروش در حسابهای سربار اداری و سربار توزیع و فروش ثبت شده و به عنوان هزینه های دوره شناسایی می شوند و به حساب سود و زیان انتقال می یابند.
به جمع هزینه‌های (مواد مستقیم، کار مستقیم، هزینه‌های سر بار ساخت) هزینه‌های ساخت یا هزینه‌های تولید و یا تمام شده تولید اطلاق می‌شود. همچنین به جمع مواد مستقیم و هزینه دستمزد مستقیم، بهای اولیه یا هزینه‌های اولیه اطلاق می‌شود یعنی دو نوع هزینه‌ای که مستقیماً قابل ردیابی در هر واحد محصول است.
هزینه محصول همان هزینه تولید و یا به عبارتی جمع هر سه هزینه مواد مستقیم، کار مستقیم و هزینه‌های سربار ساخت است. هزینه دوره به کلیه هزینه‌هایی اطلاق می‌شود که نتوان این هزینه‌ها را به عنوان هزینه‌های محصول قلمداد نمود این هزینه‌ها به نوعی یا دوره زمانی که طی آن واقع شده‌اند ارتباط دارد و در دوره وقوع در صورت سود و زیان انعکاس می‌یابند این هزینه‌ها در صورت سود و زیان تحت عنوان هزینه‌های عملیاتی طبقه بندی می‌شوند مانند هزینه‌های توزیع و فروش و هزینه‌های عمومی و اداری هزینه‌های دوره به عبارتی هزینه‌هایی هستند که نه به طور مستقیم و نه به طور غیر مستقیم با تولید هیچ گونه ارتباطی ندارند.
۲-۴-۱- طبقه بندی هزینه‌ها براساس رفتار هزینه‌
در این نوع طبقه بندی موضوع از این است که هزینه‌ها در مقابل تغییرات تولید چه رفتاری از خود نشان می‌دهد.
الف) هزینه‌های ثابت :
هزینه‌های ثابت هزینه‌هایی هستند که بدون توجه به تغییرات حجم تولید در دامنه معین از تولید (دامنه مربوط) بدون تغییر هستند مانند هزینه استهلاک (روش خط مستقیم) هزینه بیمه ، هزینه اجاره ، عوارض و… هزینه ثابت در یک دامنه مربوط ثابت است ولی تغییرات حجم تولید هزینه‌های ثابت در دامنه‌های مختلف، تغییر می‌باید هزینه‌های ثابت در سطح تولید در یک دامنه مربوط هر اندازه تولید بیشتر باشد هزینه ثابت هر واحد کمتر خواهد بود. هزینه ثابت هر واحد برابر است با هزینه ثابت تقسیم بر میزان تولید.
ب)هزینه‌های متغیر :
هزینه‌های متغیر هزینه‌هایی هستند که با توجه به متغیر در سطح تولید این گونه هزینه‌ها نیز متغیر می‌یابند هزینه‌های متغیر در سطح کل تولید متغیر ولی در سطح هر واحد ثابت است. طبقه بندی هزینه‌ها برحسب رفتار هزینه‌ها به چگونگی واکنش هزینه‌ها در برابر تغییر در سطح فعالیت اشاره دارد به بیان دیگر مقصود از رفتار هزینه‌ها مدلی است که براساس آن یک هزینه مشخص نسبت به تغییر در سطح فعالیت واکنش نشان می‌دهد.
۲-۴-۲- بهای اولیه و بهای تبدیل
بهای اولیه مستقیماً مربوط به تلولید بوده و شامل هزینه‌های مواد مستقیم و کار مستقیم می‌باشد بهای تبدیل یا هزینه‌های تبدیل مربوط به هزینه‌هایی می‌شود که مواد مستقیم را به محصول تکمیل شده تبدیل می کند که شامل هزینه‌ کار مستقیم و هزینه‌های سربار کارخانه می‌شود.
۲-۴-۳- انواع موجودی‌ها در شرکت‌های تولیدی
شرکت‌های تولیدی دارای سه نوع موجودی به شرح زیر می‌باشند :
۱ـ موجودی مواد اولیه :
قیمت تمام شده موادی است که در تولید مورد استفاده قرار نگرفته و در انبار موجود می‌باشد.
۲ـ موجودی کالای در جریان ساخت :
قیمت تمام شده کالای تکمیل نشده است که شامل مواد مستقیم، کار مستقیم و سربار کارخانه می‌باشد.
۳ـ موجودی کالای ساخته شده :
قیمت تمام شده کالای تکمیل شده است که در انبار موجود می‌باشد که شامل مواد مستقیم ، کار مستقیم و سربار کارخانه می‌باشد.
۲-۴-۴- سیستم‌های هزینه یابی
نحوه جمع آوری، انباشت و تخصیص هزینه‌های تولید به محصولات با توجه به نوع سیستم عملیات تولیدی می‌تواند مبتنی بر یکی از سیستم‌های هزینه یابی و یا ترکیبی از هر دو سیستم هزینه‌یابی به شرح زیر می‌باشد :

• سیستم هزینه یابی سفارش کار

• سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای

در شرکت‌هایی که تولید محصولات طبق مشخصات دریافتی از مشتریان انجام می‌شود بکار گیری سیستم هزینه یابی سفارش کار ودر شرکت‌هایی که تولید محصولات به صورت انبوه و پیوسته صورت می‌گیرد بکارگیری سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای مناسب می‌باشد. هر دو سیستم هزینه‌یابی سفارش کار و مرحله‌ای به سه روش زیر قابل اجرا می‌باشند.

• هزینه‌یابی واقعی

• هزینه‌یابی نرمال

• هزینه‌یابی استاندارد

در هزینه‌یابی واقعی، کلیه عوامل تشکیل دهنده قیمت تمام شده محصول شامل هزینه‌هایی است که به طور واقعی انجام شده‌اند ولی در هزینه‌یابی نرمال، از عوامل قیمت تمام شده محصول ، هزینه‌های مواد مستقیم وکار مستقیم واقعی بوده ولی سربار کارخانه بصورت برآورده شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هزینه‌های استاندارد با بهره گرفتن از استانداردهای مواد مستقیم، کار مستقیم و سربار کارخانه قبل از شروع سال مالی ، قیمت تمام شده محصول محاسبه و تعیین می‌گردد.
۲-۴-۵- هزینه‌های واقعی سربار کارخانه
هزینه‌های واقعی سربار کارخانه بصورت روزانه یا دوره‌ای انجام و ثبت می‌گردد برای کنترل هزینه‌های سربار کارخانه، در دفتر کل از حساب کنترل سربار کارخانه استفاده می‌شود حساب کنترل سربار کارخانه دارای معین برای هر نوع عامل هزینه مانند استهلاک ، سوخت و روشنایی می‌باشد مانده حساب کنترل سرباره کارخانه یابد به جمع مانده معین‌های آن مساوی باشد اصولاً در شرکتهای تولیدی برای ثبت هزینه‌های واقعی سربار کارخانه از کار هزینه سرابر کارخانه استفاده می‌کنند و برای هر دایره (تولیدی و خدماتی) کارت هزینه سربار کارخانه جداگانه‌ای نگهداری می‌شود کارت هزینه سربار کارخانه معین حساب کنترل سربار کارخانه می‌باشد.
۲-۵- پیشینه پژوهش
در این بخش به پژوهشهای صورت گرفته در این زمینه پرداخته می شودئ.
اولین پژوهش توسط محمد ساتکین در سازمان انرژی های نو ایران انجام شده با عنوان تحلیل اقتصادی اجتماعی بکارگیری انرژی خورشیدی در تأمین آبگرم مصرفی خانواده های ۴ الی ۵ نفره در ایران که در این تحلیل با لحاظ نمودن دو پارامتر سودآور در پروژ ه های خورشیدی (عدم آلودگی محیط زیست و صادرات انرژی حاصل از عدم بکارگیری سوختهای فسیلی ) به منظور توجیه اقتصادی سرمای ه گذاری کلان، در سیستم آبگرمکن خورشیدی ارائه می گردد. در توجیه اقتصادی مذکور با جمع ارزش دلاری دو پارامتر فوق، درآمد طرح محاسبه شده و با تعیین سرمایه گذاری اولیه لازم جهت اجرای طرح، دوره بازگشت سرمایه آن برای بهره برداری خانواده های ۴ الی ۵ نفره ایرانی تعیین گردیده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد برای تأمین آبگرم مصرفی سالانه منازل مسکونی در کشور:

• بشکه معادل نفت خام انرژی مصرف می گردد.

• ۱۵۰۰۰۰ تن Sox 83600 تن NOx و ۴۴۳۰۰۰ تن Cox آلودگی تولید می کند

• ۱۵/۶۸۵ میلیون دلار به منظور رفع آلودگی محیط زیست ناشی از مصرف سوختهای فسیلی هزینه می گردد

• دلار درآمد ناشی از صادرات سوختی که از بابت تأمین آبگرم، به مصرف می رسد محروم می گردیم

• دلار در سال زیان ارزی به کشور تحمیل می شود.

پژوهش دوم توسط فریده عتابی، عبدالرزاق کعبی نژادیان و المیرا موسی زاده نمینی با عنوان آنالیز فنی، اقتصادی و زیست محیطی استفاده از سیستمهای آبگرمکن خورشیدی در ساختمانهای مسکونی در این پژوهش با توجه به مشخصات جغرافیایی و اقلیمی شهر تهران، مشخصات یک نمونه ساختمان مسکونی ۸ واحدی و میزان تقاضای گازطبیعی و آبگرم مصرفی ساختمان مورد نظر، دو سناریو با در نظر گرفتن نرخ داخلی و جهانی الکتریسیته و گازطبیعی مورد بررسی قرار گرفته است. در سناریوی A یک سیستم آبگرمکن خورشیدی چرخش اجباری برای تأمین آبگرم مورد نیاز با نرخ داخلی الکتریسیته و گاز طبیعی و در سناریوی B همان سیستم با نرخ جهانی الکتریسیته و گازطبیعی با بهره گرفتن از نرم افزار RETScreen مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان میدهد که در سناریو های A. B سهم آبگرمکن خورشیدی د ر تأمین انرژی مورد نیاز جهت گرمایش آب ۵۳% می باشد. میزان صرفه جویی گاز طبیعی ، مقدار کل هزینه سرمایه گذاری ۷۸۹۸دلار و میزان کاهش انتشار گازهای گلخانه ای yrمی باشد. در سناریوی A میزان کاهش هزینه خسار ت های زیست محیطی حاصل از تولید گازهای گلخانه ای دلار و دوره بازگشت سرمایه /yr 9/16 می باشد. در سناریوی B میزان کاهش هزینه خسارت های زیست محیطی حاصل از تولید گازهای گلخانه ای دلار و دوره بازگشت سرمایه /yr 6/3 می باشد. بنابراین استفاده از سیستم های آبگرمکن خورشیدی با در نظر گرفتن قیمت الکتریسیته و گاز طبیعی در سطح جهانی، توجیه اقتصادی دارد.
ساتکین ( ۱۳۸۰ ) به تحلیل اقتصادی- اجتماعی بکارگیری انرژی خورشیدی در تأمین آب گرم مصرفی خانواده های۴الی ۵ نفره به منظور توجیه اقتصادی سرمایه گذاری کلان، در سیستم آبگرمکن خورشیدی در ایران پرداخت. ایشان میزان مصرف انرژی و آلایندگی حاصل از روش های سنتی را تعیین و دوره بازگشت سرمایه اولیه بکارگیری آبگرمکن۵/۴سال اعلام نمود.
عیوضی ( ۱۳۸۴ ) بکارگیری آبگرمکن خورشیدی به منظور استفاده بهینه از انرژی خورشیدی را در منطقه ۲۲ تهران مورد بررسی قرار داد. ایشان همچنین میزان صدور آلاینده ها و در نهایت درصد صرفه جویی در میزان صدور آلاینده ها و هزینه های ناشی از آن را مورد بررسی قرار داده و دوره بازگشت سرمایه اولیه بکارگیری آبگرمکن خورشیدی را ۴/۱۰سال اعلام نمود.

۱- مدارک زیادی در دست است که افراد ناراضی، سازمان را ترک می­ کنند و بیشتر استعفاء می­ دهند. اما افراد راضی کمتر در کار غیبت می­ کنند و کارشان را منظم و دقیق انجام می­ دهند.
۲- ثابت شده است کارکنان راضی از سلامت بهتری برخوردارند و بیشتر عمر می­ کنند. افراد ناراضی مستعد انواع بیماری­ها از سر درد تا بیماری­های قلبی و عروقی هستند.
۳- رضایت شغلی از کار پدیده­ای است که از مرز سازمان و شرکت فراتر می­رود و اثرات آن در زندگی خصوصی فرد و خارج از سازمان مشاهده می­ شود وکارمند راضی، شادابی را ازسازمان به خانه و جامعه منتقل می­ کند. بنابراین می­توان با توجه به مسئولیت­های اجتماعی و مقدار پولی که در سایۀ وجود رضایت شغلی نصیب جامعه خواهد شد، از این پدیده دفاع کرد. (فروتن، ۱۳۷۹)

انواع رضایت
رضایت درونی: یکی از انواع رضایت­ها، رضایت درونی است که از دو منبع حاصل می‌شود؛
اول احساس لذتی که انسان صرفاً از اشتغال به کار و فعالیت عائدش می­ شود.
دوم لذتی که بر اثر مشاهده پیشرفت و یا انجام برخی مسئولیت­های اجتماعی و یا ظهور رساندن توانایی‌ها و رغبت­های فردی به انسان دست می‌دهد رضایت درونی از رضایت بیرونی پایدارتر است.
رضایت بیرونی: دیگر نوع رضایت، رضایت بیرونی است که با شرایط اشتغال و محیط کار ارتباط دارد و همیشه در حال تغییر و تحول است.
عوامل اثرگذار بر رضایت شغلی
پارسون رضایت شغلی را وابسته به پنج عامل می­داند این عوامل عبارتند از:
عزت نفس: انسان­ها با هنجارها و نیازهای اخلاقی که در درون خود به وجود می‌آورند زندگی می‌کنند. محترم شمردن این هنجارها و الگوی رفتاری در کسب رضایت شغلی آنان تاثیر بسزایی دارد. مدیر شایسته آن است که کارکنان را در خلق این هنجارها یاری کند.
شناسایی: همه انسان­ها به طور شدید یا ضعیف علاقه دارند تا از سوی دیگران مورد شناسایی و احترام قرار گیرند.
ارضای خواست‌ها: انسان­­ها همواره در پی ارضای نیازهای مادی و معنوی خویش­اند این امر بر رضایت شغلی آنان موثر است.
لذت: لذت بخش بودن شغل و فعالیت­های شغلی در کارکنان ایجاد خشنودی و رضایت شغلی می‌کند.
صمیمیت: دوستی و صمیمیت در روابط میان کارکنان یک محرک قوی انگیزشی که به رضایت شغلی منجر می­ شود، به شمار می‌آید. (سایت آفتاب^[۱۷])
اینگونه به نظر می‌رسد که عوامل درونی که شامل خصوصیات و عوامل فردی می‌باشند، در مقایسه با عوامل بیرونی همچون شرایط محیط کار، از ثبات بیشتری برخوردار باشند. لذا شاید بتوان گفت که رضایت درونی پایدارتر از رضایت بیرونی است. رضایت شغلی نتیجه تعامل بین رضایت درونی و بیرونی است. ( شفیع آبادی، ۱۳۸۵، ص۹۹)
ابعاد رضایت شغلی
۱- بعد ماهیت کار: قلمرو وظایفی که کارکنان انجام می­ دهند و فرصت­هایی برای یادگیری و پذیرش مسئولیت فراهم می­سازد.
۲- بعد سرپرستی: توانایی­های فنی و مدیریتی سرپرستان و ملاحظاتی که سرپرستان برای علایق کارکنان نشان می­ دهند.
۳- بعد حقوق و دستمزد: میزان حقوق دریافتی، برابری ادراکی در مورد حقوق و روش پرداختی.
۴- فرصت­های ارتقاء: دسترسی به فرصت­های واقعی برای پیشرفت.
۵- همکاران: میزان دوستی، صلاحیت فنی و حمایتی که همکاران نشان می­ دهند (عطار، ۱۳۷۴). شکل شماره (۲-۱) این ابعاد را نشان می­دهد.
شکل شماره (۲-۱) ابعاد رضایت شغلی
عوامل سازنده رضایت شغلی
وقتی درباره رضایت شغلی صحبت می‌شود، ذکر این نکته بسیار مهم است که افراد با نیازهای بسیار متفاوتی وارد سازمان می‌شوند و هر یک از آنها به گونه پیوسته به رقابت در رفتار می‌پردازند. هیچ فردی به گونه کامل آمیزه‌ها و نیرومندی­های یکسانی در این نیاز‌ها ندارد. برخی افراد اساساً با پول راضی می‌شوند و برخی دیگر تنها به فکر ارضای حس امنیت خود هستند.
با آنکه در نظر گرفتن تفاوت­های فردی مطلب بسیار مهمی‌است، اما بدان معنا نیست که می‌توان درباره آنچه باعث رضایت کارکنان است پیش ­بینی‌های اساسی به عمل نیاورد. از این رو یک پرسش عمده و مهم برای مدیران و پژوهش­گران رفتار کار وجود دارد و آن این است که کارکنان واقعاً از شغل خود چه می‌خواهند.
یکی از نخستین پژوهش‌هایی که برای پاسخ به این پرسش انجام گرفت مطالعه لارنس (۱۹۴۹) (هرسی و بلانچارد، ۱۹۹۳) است که بر روی کارکنان صنعت اجرا شد. از سرپرستان خواسته شد سعی کنند خود را به جای کارگران بگذارند و این کار را با درجه­بندی ترتیب و اهمیت رشته عواملی انجام دهند که توصیف کننده چیزهایی است که کارگران از شغل خود می‌خواهند. تاکید بر این بود که سرپرستان نباید بر پایه آنچه خود مایلند، بلکه براساس آنچه فکر می‌کنند کارگران می‌خواهند، رتبه بندی کنند. از کارگران نیز خواسته شد رتبه ­بندی را برای آنچه از شغل خود می‌خواهند انجام دهند.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که سرپرستان به گونه کلی به دستمزد خوب، امنیت شغلی، ارتقاء و شرایط مناسب کار به عنوان چیزهایی که کارگران از شغل خود می‌خواهند بیشترین رتبه را دادند. از دگرسو، کارگران احساس می‌کردند آنچه بیش از هر چیز می‌خواهند قدردانی کامل به خاطر انجام کار، احساس سهیم بودن در کار و درک همدلانه مشکلات شخصی است. نکته جالب در این مطالعه آن است که آنچه کارگران به آن بیشترین اهمیت را می‌دادند، سرپرستان با کمترین اهمیت رتبه ­بندی کرده بودند. یکی از نخستین تقسیم ­بندی­های مربوط به عوامل سازنده رضایت شغلی را
لوکه (۱۹۷۶) ارائه داده است. به اعتقاد وی سه مکتب عمده­ی فکری درباره عوامل رضایت شغلی وجود دارد:
۱) عوامل فیزیکی اقتصادی: که بیش از همه بر شرایط فیزیکی مناسب برای کار تاکید دارد،
۲) عوامل اجتماعی:‌ که بیشتر بر اهمیت سرپرستی مؤثر، ارتباط کاری و کارگروهی به هم پیوسته تمرکز دارد،
۳) ماهیت کار: که بر احساس کارکنان تاکید دارد، و از طریق انجام وظایفی که از نظر روانی چالش بر انگیزاست، ارضاء می‌شود.
به اعتقاد لوکه متغیرهای وابسته به کار (مانند ویژگی‌های شغل، مسئولیت‌ها، حجم کار و کنترل بر راهبردها) برای درک نگرش­های شغلی از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا سبب ایجاد تاثیرات موقعیتی آنی و نیرومند می‌گردد. پژوهش‌های تجربی نیز نشان داده است متغیرهای وابسته به کار بر رضایت شغلی کارکنان اثر دارد. (هومن، ۱۳۸۱، ص۳۵)
تقسیم ­بندی دیگری که درباره عوامل زیرساز رضایت شغلی انجام گرفته مربوط با ازکمپ (۱۳۷۲) است. به اعتقاد وی هر چند سطوح مطلق رضایت شغلی را باید با احتیاط مورد تعبیر و تفسیر قرار داد، اما سطوح نسبی آن در رابطه با شرایط و عواملی که موجب افزایش یا کاهش رضایت شغلی می‌شود، در بردارنده­ی اطلاعات چندی است. از این رو می‌توان عواملی را که بر رضایت شغلی تاثیر دارد و به دو طبقه عمده عوامل محتوایی درونی و عوامل زمینه­ای بیرونی تقسیم کرد. در این تقسیم بندی، عوامل محتوایی درونی که جزء ذات کار به حساب می‌آید شامل کار، کاربرد مهارت و مانند آن است. در حالی که عوامل زمینه­ای بیرونی شامل شرایط کاری غیر شخصی (دستمزد، ایمنی شغلی، ابهام نقش، ساختار سازمانی، شرایط مادی کار، ‌عوامل محیطی) و مناسبت‌های شخصی (روابط با همکاران،‌ سرپرستی و مشارکت در تصمیم ­گیری) است.
کورمن (۱۳۷۸) معتقد است همبسته‌های رضایت شغلی را می‌توان به دو طبقه عوامل محیطی (شامل سطح شغل، محتوای شغل، رهبری ملاحظه کار، دستمزد و فرصت‌های ترفیع، تعامل اجتماعی و کار در یک گروه) و عوامل شخصی (سن، سطح تحصیلات و جنسیت و تجربه و مانند آن) تقسیم کرد.
یکی از تازه ترین نظریه‌ها درباره عوامل سازنده رضایت شغلی را رولینسون و همکاران (۱۹۹۷) ارائه کرده اند. به اعتقاد آنان رضایت شغی یک نوع نگرش وابسته به کار است که برای سازمان‌های مختلف اهمیت بسیار دارد. البته این مفهوم تا مدت‌ها یکی از جالب­ترین مفاهیم برای پژوهش و مطالعه بوده است، در حالی که اکنون آنچه بیش از همه مورد توجه قرار دارد، تعهد کارکنان است. (هومن، ۱۳۸۱، ص۳۵)
عوامل موثر در رضایت شغلی
مطالعات مختلف در زمینه­ رضایت شغلی نشان می‌دهد که متغیرهای زیادی با رضایت شغلی مرتبط است که این متغیرها در چهار گروه قابل طبقه ­بندی است و در شکل شماره (۲-۲) به طور خلاصه به همراه ریز فاکتورها به تصویر کشیده شده است؛

1. 1. عوامل سازمانی

1. 1. عوامل محیطی

1. 1. ماهیت کار

1. 1. عوامل فردی

شکل شماره (۲-۲) عوامل موثر بر رضایت شغلی

۴- امام خمینی (ره) قال اگر ۳ ماه گذشت و یکی از ۲ مورد (رجوع _طلاق)را انتخاب نکرد وی را زندانی می کنند و در آب و غدا یر او سخت می گیرند تا یکی را بر گزیند.^[۱۳۱]
برخی از فقها برای مظاهر به حبس تصریح ننموده اند بلکه در فتوای خودشان سخت گیری و در مضیقه قرار دادن شخص ظهار کننده تأکید نموده اند^[۱۳۲] و به نظر می رسد این گروه هم قائل به حبس هستند چون سختگیری در آب و غذا و مضیقه قرار دادن در حبس مظاهر است .

گفتار هفتم: مجازات زندان برای دانشمندان- پزشکان- دلالان کلاهبردار

در برخی روایات به حبس افراد فوق الذکر اشاره شده است که ذیلآ اشاره می‌شود:
۱- صاحب رسائل از کتابهای من لا یحضره الفقیه و تهذیب از احمدبن ابی عبدا… البرقی عن علی (ع) قال: یحب علی الام ان یحبس الفساق من العلماء و الجهال من الاطباء و المفالیس من الاکریاء^[۱۳۳].
ترجمه: حضرت علی (ع) فرمود: بر امام واجب است که عالمان فاسق و پزشکان نادان و دلالان مفلس و کلاهبردار را زندانی نماید.
در این مورد روایت مرسله ای از طریق شیخ صدوق (ره) وارد شده است که حضرت علی (ع) فرمود:
یجب علی الامام ان یحبس الفساق من العلماء و الجهال من الأطباء و المفالیس من الاکبریاء.^[۱۳۴]
بر امام واجب است که عالمان فاسق، طبیبان جاهل و اکریا مفلس (کسانی که چارپا کرایه می دهند و وجه آن را می ستانند ولی به هنگام سفر چارپایی ندارند) را حبس نماید.
مجلسی اول می گوید: این حدیث مرسل است. این روایت ولایت دارد که بر امام واجب است، اما در این که بر حاکمان هم واجب باشد، اشکال است. البته شکی نیست که این حکم لازمی است، زیرا منشا اصلی فساد در جان و مال و دین مردم غالباً این افراد هستند.
منظور از مکری مفلس چه کسی است؟ طریقی می گوید منظور کسی است که حقوق دیگران را به تاخیر می اندازد. فیض کاشانی (ره) می گوید منظور کسی است که اموال مردم را نمی پردازد و تاخیر می اندازد.
از میان فقهای امامیه ظاهراً تنها یحیی بن سعید حلی^[۱۳۵] و آیه الله گلپایگانی^[۱۳۶] به مضمون این روایت فتوی داده اند. از میان علمای اهل سنت ابن رشد درباره طبیبی که در کار خود اشتباه کند و دارای دانش طبابت نباشد قائل به تازیانه، زندان و دیه می باشد.^[۱۳۷]

مبحث دوم: زندان در جرائم مرتبط با اموال

امروزه شایع ترین جرایمی که مجازات آن اعمال زندان است جرائم مرتبط با اموال می باشد که موارد بسیاری را در بر می گیرد.

گفتار اول: حبس سارق

تمامی فقهای امامیه بر این مسئله اتفاق دارند که دزد بار اول دستش قطع می‌شود. بار دوم پایش و بار سوم اگر دزدی کند زندانی می‌شود.
عده‌ای از اهل سنت نیز همین نظر را دارند؛ مانند شعبی، حسن بصری، نخعی، زهری، بنابر نقل ابن قدامه در مغنی^[۱۳۸] و کاشانی در بدایع الصنایع.
همینطور حنیفه آنطور که در الفقه علی المذاهب الاربعه آمده است^[۱۳۹]، چنین گفته‌اند. رأی مالک نیز همین است.
از میان فقهای امامیه احدی با این حکم مخالفت ننموده است.
از جمله شیخ مفید^[۱۴۰]، شیخ طوسی^[۱۴۱]، سعد بن عبدالعزیز دیلمی، ابن ادریس^[۱۴۲].
در همین مورد از طریق فریقین روایاتی وارد شده است، که بالغ بر ۱۸ حدیث می‌باشد. از جمله روایتی که کلینی از امام باقر (ع) نقل می‌کند که ایشان فرمودند: قضی امیرالمومنین فی السارق اذا سرق قطعت یمینه و اذا سرق مره اخری قطعت رجله الیسری ثم اذا سرق مره اخری سجنته و ترکت رجله الیمنی یمشی علیها الهی الغائط ویده الیسری یأکل و یستنجی بها و قال: انی لأستحیی من الله ان اترکه لا ینتفع بشیء ولکننی أسجنه حق یموت فی السجن^[۱۴۳].
امیرمؤمنان (ع) در مورد دزدی چنین حکم کرد: وقتی دزدی کرد، دست راستش را قطع می‌کنم و اگر بار دیگری دزدی کرد، پای چپش را و اگر بار سوم دزدی کرد، وی را به زندان می‌افکنم و پای راستش را می‌گذارم تا با آن قضای حاجت کند و دست چپش را می‌گذارم تا با آن بخورد و تطهیر کند و فرمود: من از خداوند حیاء می‌کنم که او را به گونه‌ای رها کنم که هیچ کاری از دستش نیاید، ولی او را زندانی می‌کنم تا در زندان بمیرد.
علامه مجلسی می‌فرماید این حدیث حسن و همانند صحیح است.
اما از اهل سنت، این روایت را ابن ابی شیبه نقل نموده است که :ان علیأ أتی بسارق فقطع یده الیمنی، ثم اتی به فقطع رجله الیسری، ثم اتی به ثالثه فقال انی استحیی ان اقطع یده یاکل بها و یستنجی بها و فی حدیث بعضهم ضربه و حبسه.
دزدی را نزد امام علی (ع) آوردند دست راستش را قطع نمود. باز او را آوردند، پای چپش را قطع کرد و برای بار سوم آوردند فرمود من خجالت می کشم که دستش را که با آن می‌خورد و تطهیر می‌کند قطع کنم و در حدیث بعضی از آنها آمده است او را زد و زندانش نمود.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود. که آیا باید تا ابد در زندان بماند یا خیر اگر توبه کرد آزاد می‌شود؟ یا اینکه بسته به صلاحدید امام است؟
تمام فقهای شیعه قائل هستند به اینکه دزد برای بار سوم به زندان می‌افتد اما آیا این زندان دائم و ابدی است؟ از آرای شیخ مفید^[۱۴۴]، سید مرتضی، دیلمی، و عده‌ای دیگر از فقها چنین بر می‌آید که اگر توبه کند و امام صلاح بداند آزاد می‌شود. البته نظر اکثر فقهای امامیه، این است که دزد برای بار سوم به زندان می‌افتد تا بمیرد و اگر باز دزدی کرد کشته می‌شود^[۱۴۵].
نظر شیخ صدوق (ره) : وقتی دزد دستگیر شد، دستش از وسط کف بریده می‌شود و اگر تکرار کرد، پایش از وسط قدم بریده می‌شود و بار سوم به زندان می‌افتد و اگر در زندان دزدی کرد کشته می‌شود^[۱۴۶].
نظر شیخ مفید (ره): اگر پس از اینکه پای چپش قطع شد، بار سوم دزدی کرد و دزدی‌اش از داخل حرز و به مقدار یک چهارم دینار بود، به زندان ابد می‌افتد تا بمیرد و اگر امام دید که وی فردی صالح و تائب گشته و دیگر دست به دزدی نخواهد زد و بداند که آزادی او مصلحت است، با وجود این شرایط آزاد می‌شود.
ابوالصلاح حلبی: اگر بار سوم دزدی کرد به حبس ابد می‌افتد و اگر در زندان دزدی کرد به قتل صبر کشته می‌شود؛ بعضی مثلاً رگ او را می‌زنند و رهایش می‌کنند تا بمیرد.

بند اول: حبس جیب بر، رباینده، کیف زن

از روایات بر می آید که حضرت علی علیه السلام در موارد زیر مجازات را اعمال می نمود .
حدیث اول :علی بن ابراهیم عن ابی عن السکونی عن ابی عبدالله علیه السلام قال :ان امیرالمومنین علیه السلام اتی برجل اختلس دره من اذن جاریه . قال : هذه الدغاره المعلنه ، فضر به وصبر. ^[۱۴۷]
ترجمه: مردی را نزد امام آوردند امام آوردند که گوشواره ها از گوش بچه ربوده بود و حضرت فرمود این ربودن علنی است پس او را زد و حبس کرد .
حدیث دوم : عن جعفربن محمد علیه السلام : انه لا یقطع الطرار و هو الذی یقطع النفقه من کم الرجل او ثوبه ولا المختلس و هو الذی یفتطن الثی ولکن یضربان ضریا شدیداً او یحبان^[۱۴۸]
امام صادق علیه السلام فرمود :طرار قطع عضو نمی شود طرار کسی است که جیب مردم میزند و هم چنین است مختلس و او کسی است که چیزی را از کوچه و بازار می رباید ، ولی هر دو زده می شوند و به حبس می افتند.
دیدگاه فقها در مجازات جیب بر
۱-شیخ مفید :کفیر خیانت و ربودن پایین تر از حد است.^[۱۴۹]
۲-سلار بن عبدالعزیز: کسی که از جیب انسان یا آستین لباس دزدی کند حکمش قطع نیست بلکه تعزیر می شودو اگر لباس زیرین باشد حکم آن قطع است.^[۱۵۰]
۳-محقق حلی: کسی که از جیب یا آستین ظاهر دزدی کند حکمش قطع نیست بلکه تعزیر می شود و اگر لباس زیرین باشد حکم آن قطع است .^[۱۵۱]
دیدگاه فقها عامه در حبس جیب بر
۱- ابویوسف : هم چنین طرار اگر آستین را ببرد و ۱۰درهم بردارد دستش قطع می شود و اگر کمتر از ۱۰ درهم باشد قطع نمی شود و کیفر میبیند و زندانی میشود تا توبه کند اما قفاف و مفتلس باید ادب و زندانی شوند تا توبه کنند.
۲- ابن حرم : بن ارکاه با عمر عبدالعزیز درباره شخصی که خانه دار را نقب زده وارد خانه شده اجناس را جمع آوری کرده و در خانه دستگیر شده بود مکاتبه کرد . وی جواب داد : او به خانه نقب نزد ه تا اجناس آن را برای کار خیری جمع آوری کند . او را مجازات شدیدی کن و به زندان بینداز و فراموش نکن که درباره او به من گزارش کنی.
عناوین فوق گرچه با سرقت شباهت دارند ولی عنوان سرقت بر آنها صدق نمی کند زیرا سرقت ۲ شرط مهم دارد. اولاً مال در حرز باشد. ثانیاً ربودن مخفیانه باشد در حالی که موارد فوق ربودن علنی است و عنوان رباینده یا جیب بر … دارند نه سرقت.

بند دوم: حبس نباش

قال جعفربن محمد (ع) : لا تقطع ید النباش الان یوخذ و قد نبش مرارا و یعاقب فی کل مره عقوبه موجعه و ینکل و یحبس^[۱۵۲].
ترجمه: امام صادق (ع) می‌فرماید دست نباش قطع نمی‌شود مگر بعد از چند بار نبش کردن دستگیر شود و هرگاه نبش کند مجازات شدید و زندانی می‌شود.
دیدگاه فقها در حبس نباش