۳ . شناخت ارتباط مددجویان و محیط کانون اصلاح و تربیت استان تهران
۴ . شناخت نوع تعاملات میان مددجویان و خانواده هایشان در کانون اصلاح و تربیت استان تهران
۵ . شناخت تجربه فردی مددجویان مستقر در کانون اصلاح و تربیت استان تهران
۱ – ۶ – ۳ ) اهداف کاربردی:
۱ . تلاش در جهت ارتقای سطح کیفیت فعالیت های کانون اصلاح و تربیت به عنوان مداخله ای جهت کاهش بزهکاری نوجوانان
۲ . تلاش در جهت کاهش پیامدهای حبس و وجوه غیر انسانی احتمالی ناشی از استقرار در این گونه اماکن برای نوجوانان

۱ – ۷ ) سوال ها
۱ . نوع تعاملات میان مددجویان با یگدیگر چگونه است ؟
۲ . نوع تعاملات میان مددجویان و کارکنان حرفه ای کانون اصلاح و تربیت استان تهران چگونه است؟
۳ . ارتباط مددجویان با محیط کانون اصلاح و تربیت استان تهران چگونه است ؟
۴ . نوع تعاملات میان مددجویان و خانواده هایشان چگونه است ؟
۵ . تجربه فردی مددجویان ساکن در کانون اصلاح و تربیت استان تهران چیست ؟
فصل دوم
پیشینه تحقیق
۲ – ۱ مقدمه
در این فصل از تحقیق به ارائه خلاصه ای از نتایج بررسی ها و مطالعاتی که در زمینه نوجوانی و بزهکاری نوجوانان صورت گرفته است ، پرداخته شده و با معرفی کانون های اصلاح و تربیت ، تاریخچه شکل گیری این مراکز ، و آیین نامه ها و قوانین مربوط به نگهداری کودکان بزهکار خاتمه می یابد .
با توجه به این که کانون اصلاح و تربیت برای نگهداری کودکان و نوجوانان معارض قانون در نظر گرفته شده است ، در بخش اول تعاریف کودک از منظر قانون ایران و پیمان نامه حقوق کودک ، تعاریف نوجوان و ویژگی های شاخص دوران نوجوانی مد نظر قرار می گیرد .
در بخش دوم پس از ارائه تعاریف بزهکاری ، به ذکر پاره ای از علل عمده بزهکاری ، انواع بزهکاری کودکان و نوجوانان ، توضیح رابطه نوجوانی و بزهکاری و در آخر به پاسخ سیستم قضایی با نوجوانان بزهکار پرداخته می شود .
در بخش سوم در خصوص معرفی کانونهای اصلاح و تربیت^[۱۱] ، اهداف ، ضرورت و تاریخچه شکل گیری این گونه مراکز ، مطالعات پیشین در باب محیط های بسته ( کانون های اصلاح و تربیت و زندان ها ) و مطالب این قسمت با معرفی کامل محیط پژوهش ( کانون اصلاح و تربیت استان تهران ) تکمیل می گردد .
در بخش چهارم و پایانی کلیه آیین نامه ها ، پیمان نامه ها و اسناد حقوقی مربوط به حقوق کودکان و نوجوانان معارض قانون و شرایط نگهداری آن ها درج شده است .
۲ - ۲ کودک
۲ – ۲ – ۱ تعریف کودک
به منظور دست یابی به تعریف کودک ، ابتدا باید آن را از حیث واژه شناسی معنا کرد : در زبان پارسی ، کودک در معنای کوچک ، به دختر و پسری گفته می شود که به حد بلوغ نرسیده باشند . Infant یا Child رایج ترین واژه هایی هستند که در زبان انگلیسی درباره کودک استفاده می شود و منظور از آن کسی است که هنوز به سن بلوغ نرسیده است . در زبان عربی هم به کودک ، صبی ، صغیر و طفل گفته می شود . در اصطلاح حقوقی ، کودک یا صغیر به کسی اطلاق می شود که از لحاظ سن به نمو جسمی و روحی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد. در تعیین مفهوم طفل، تبصره یک ماده ۴۹، قانون سن مشخصی را برای تشخیص طفل در نظر نگرفته و بلوغ شرعی را مرز میان کودکی و کبر دانسته است ( ۳۰ ) .
۲ – ۲ – ۲ دوران کودکی
وجه اشتراک هر سه تعریف بالا در پایان دوران کودکی است که همان بلوغ طبیعی می باشد . رسیدن کودک به این مرحله از حیات خود ، در نقاط مختلف جهان یکسان نیست ؛ عوامل متعددی چون وراثت و عوامل ژنتیکی ، چگونگی زیست و تغذیه و فاکتورهای محیطی تاثیر مستقیم در زندگی کودک داشته و می تواند منجر به بلوغ زودرس یا دیر هنگام کودک شود . چون کودکان در سن یکسانی به مرحله بلوغ نمی رسند ، لذا حقوق دانان در تعیین سن معینی ، به عنوان سن بلوغ کودکان با مشکل مواجه شده اند ، لذا برای رفع این مشکل در اغلب کشورهای جهان ، سن معینی را برای کودکان به عنوان زمان بلوغ مفروض می دارند ( ۳۰ ) . در قانون مدنی ایران لحظه تولد ، شروع دوران کودکی و در دختران با رسیدن به سن ۹ سال تمام قمری و در پسران در سن ۱۵ سال تمام قمری به پایان می رسد . بنابراین از نظر قانون مدنی ، دختری که ۹ سال تمام قمری و پسری که ۱۵ سال تمام قمری دارد بالغ محسوب می گردد و می تواند همچون فردی بزرگسال کلیه معاملات و و اعمال حقوقی را انجام داده و از این سن مسئولیت کیفری آن ها شروع می شود (۳۱) . ولی سن مذکور در کلیه امور حقوقی و سیاسی ( سن ازدواج ، تملک مالی و … ) یکسان نبوده و در واقع قانون گذار با توجه به قوه درک و تمیز کودک واهمیت اقدام و عملی که باید انجام دهد سن معینی را مشخص نموده که در واقع پایان کودکی در آن مسایل خاص می باشد . این مغایرت های قانونی نشان می دهد که در قوانین ایران هنوز سن واحدی برای تشخیص (( کودک)) وجود ندارد (۳۰) . پس از تصویب کنوانسیون حقوق کودک ، حداکثرسن برای کودکان به ۱۸ سال افزایش یافته است. طبق ماده ۱ پیمان نامه حاضر ، منظور از کودک هر انسان دارای کمتر از ۱۸ سال است ، مگر این که طبق قانون قابل اعمال در مورد کودک ، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد (۳۲) .
۲ – ۳ نوجوانی
نوجوانی مقوله ای بسیار پیچیده و جنجال برانگیز است که مباحث متعدد و گسترده ای درباره آن مطرح شده است . در این بخش به توضیح کوتاهی از نوجوانی و خصوصیات ویژه آن پرداخته می شود.
دوره نوجوانی ، دوره ای حد فاصل میان کودکی و بزرگسالی است و طول مدت آن در جو
امع گوناگون یکسان نیست . بنابراین دوره نوجوانی از ۱۲ تا ۱۸ سالگی و از ۱۸ تا ۲۱ سالگی به درازا می کشد ( ۸ ) . برخی دیگر از اندیشمندان در خصوص تعریف نوجوانی آن را دوره ای می دانند که حدود سنی آن ۱۸ – ۱۲ سالگی می باشد و مرحله انتقال از دوره طفولیت به دوره نوجوانی است ( ۳۳) . همچنین نوابی نژاد ، به ویژگی رشد از جنبه های متفاوت در دوره جوانی توجه نموده و بیان می دارد :
” نوجوانی به معنای رشد کردن و یا رشد تا رسیدگی است منظور از رشد و رسیدگی نه تنها رشد جسمانی بلکه رشد روانی و اجتماعی را نیز شامل می شود” ( ۳۴ ) . لارنس اشتینبرگ معتقد است که برخی از پژوهشگران مرز نوجوانی را ۱۳ تا ۱۹ سالگی می دانند . اما او نوجوانی را دوره ای می داند که از حدود ۱۰ سالگی آغاز و در اوان ۲۰ سالگی خاتمه می یابد ( ۳۵) . شفرز دوره جوانی را به سه دوره تقسیم کرده است که اولین آن دوره ۱۳ تا ۱۸ سالگی ( دوره بلوغ جنسی ) که دوره جوانی به معنای محدود می باشد ( ۳۶ ) .
۲ – ۳ – ۱ : تئوری های نوجوانی
استانلی هال ، پدر روان شناسی بلوغ ، نوجوانی را توام با رنج، عشق و شورش علیه ارزش های بزرگسالان می داند . برجسته ترین نظریه او ، « طوفان و فشار^[۱۲] » است . به اعتقاد او ، افراد در دوران نوجوانی دستخوش دگرگونی های چشمگیری می شوند که معمولا نوسان های پرشور عاطفی به دنبال دارد و دوره ای همراه با طوفان و تنش است ( ۳۷) . البرت بندورا ابراز می دارد که نوجوانی لزوما دوره ای از طوفان و فشار نیست زیرا تجربه های نوجوان صرفا به عواملی زیستی متکی نیست ، بلکه به محیط زندگیش هم بستگی دارد ( ۳۸ ) . همچنین کرت لوین در تئوری خود بیان می کند که نوجوان خود را گاهی به کودکی و گاهی به بزرگسالی متعلق می داند ، در صورتی که به طور کامل نه به این گروه و نه به آن گروه متعلق است . والدین ، آموزگاران و جامعه هم از وضع نامفهوم این گروه و تعریف واضحی برای آن در ابهام به سر می برند و هنگامی این احساس ابهام مشخص می گردد که با نوجوان گاهی به صورت کودک و گاهی به گونه بزرگسالان ، رفتار می کنند . در نتیجه مشکلات زمانی بروز می کند که رفتار کودکانه آنان دیگر قابل قبول نیست و در همین حال گاهی اوقات رفتار بزرگسالی آنان هم جایز نمی باشد ( ۳۹ ) .
۲ – ۳ – ۲ : دو دوره در تحولات نوجوانی
ویس معتقد به ۲ دوره در تحولات نوجوانی است :
الف : دوره اول با طغیان و عصیان علیه محیط خانوادگی و به طور کلی قدرت بزرگسالان آشکار می شود. در طی این دوره نوجوانان با توسل به نفی به طرد ارزش ها و با نشان دادن تعارض و پرخاشجویی و با یک خودنمایی چشم گیر موجودیت خود را به ثبوت می رسانند ؛ و بندهای کودکی را رها می کنند .
ب : در دوره دوم ، این تحولات و طغیان ها شکل می گیرند ، یعنی به همان گونه در یک انقلاب ، یک نظم و ترتیب ، جانشین برهم خوردگی اولیه شده ، خود مقدمه نظم و ترتیب بعدی می شود ، به همین طریق نیز از حدود ۱۶ سالگی به بعد زمان تعمق و تفکر و پروراندن وجود درونی ، فرا می رسد ( ۸ ) .
۲ – ۳ – ۳ برخی از ویژگی های عمومی رفتار نوجوانان
پاره ای از ویژگی های عمومی رفتار نوجوانان را می توان بدین ترتیب برشمرد :
- نوجوانان و جوانان از جنبه های فرهنگی و اجتماعی ، تابع شرایط محیط هستند .
- نوجوانان همه چیز می خواهند اما دقیقا نمی دانند چه چیزهایی باید بخواهند . فکر می کنند توانایی انجام هر کاری را دارا می باشند اما واقعیت این است که ناتوانند . فکر می کنند همه چیز می دانند اما در واقع چیزی نمی دانند چون اندوخته تجربی به قدر کفایت ندارند .
- برای پذیرش ارزش های مطلوب اخلاقی و معنوی آمادگی دارند ودر صورت ارائه ی الگوهای مناسب و راهنمایی صمیمانه از جانب خانواده ،معلمین و مسوولین مربوطه مسیر کمال و پیشرفت را سپری می کنند .
- نوجوانان به تقویت روحی و محیط مناسب برای فعالیت و ارتباطات اجتماعی محتاج هستند .
- نوجوانی ، مرحله مهمی از زندگی انسان است که در آن فشارهای خاصی از جمله فشارهای ناشی از تغییرات بیولوژیکی ، اجتماعی ، تغییرات شناختی و احساسی – عاطفی تجربه می شود .
- تنبیه و مجازات به تنهایی عامل پیشگیری از بزهکاری های نوجوانان نیست . باید در شناخت عوامل بزهکاری به آن ها کمک کرد و و با همت و همکاری متخصصین به تربیت صحیح آن ها پرداخت ( ۴۰) .
۲ – ۳ – ۴ برخی از مسایل و مشکلات پیش روی نوجوانان و جوانان
با توجه به ویژگی ها و تحولات دوره نوجوانی و جوانی می توان خلاصه ای از مسایل و مشکلات این دوره را به صورت زیر طبقه بندی کرد:
۱) فرایند بلوغ و مسایل ناشی از آن
۲) شکل گیری هویت