کاربران اینترنتی ایرانی در استفاده از شبکه های اجتماعی همپای کاربران سراسر جهان حرکت کرده اند. همانطور که زمانی ایرانی ها در زمینه ی وبلاگ نویسی از جمله کشورهای پیشرو در دنیا محسوب می شدند، در استفاده از برخی شبکه های اجتماعی بین المللی نیز ایرانی ها زمانی در رده های بالا قرار داشتند. نخستین موج جدی فراگیر شدن شبکه های اجتماعی در ایران به استقبال از وب سایت اورکات^[۲۷] بر می گردد. اورکات شبکه ی اجتماعی تحت مالکیت شرکت گوگل است که در سال ۲۱۱۴ به وسیله یکی از کارمندان این شرکت راه اندازی شد. اورکات به سرعت مورد توجه کاربران ایرانی قرار گرفت و ایرانی ها در کنار برزیلی ها، امریکایی ها و هندی ها به چهار ملیت برتر در این شبکه ی اجتماعی تبدیل شدند. تنها فیلتر شدن اورکات بود که توانست این وب سایت را از کانون توجه ایرانیان خارج کند. پس از فیلتر شدن اورکات نوبت به شبکه های اجتماعی ایرانی بود تا وارد دنیای مجازی شوند.
از میان تجربه های ایرانی راه اندازی وب سایت های شبکه ی اجتماعی، تنها نمونه ی موفق و قابل توجه کلوب^[۲۸] است که همچنان مورد اقبال کاربران داخل کشور قرار دارد و در سال های اخیر همواره از پایگاه های اینترنتی برتر ایران بوده است. علاوه بر چندین شبکه ی اجتماعی عمومی، چند شبکه ی اجتماعی تخصصی و حرفه ای ایرانی نیز راه اندازی شده اند که هنوز چندان مورد استقبال کاربران داخل کشور قرار نگرفته اند. دوره، شبکه ی اجتماعی دانشگاهیان ایران (Doreh) و یو ۲۴ ، شبکه ی اجتماعی متخصصان ایران (u24) از جمله دیگر تجربه های ایرانی هستند. لیست سایر شبکه های اجتماعی ایرانی را در جدول۱-۱ می بینید:[۷]
جدول ۱-۱ شبکه های اجتماعی در ایران
جمع بندی
یک شبکه اجتماعی، یک ساختار اجتماعی است که از گره هایی که عموما فردی یا سازمانی هستند تشکیل شده است که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل هستند. دلیلی که باعث شده چنین شبکه هایی از موقعیت خوبی برخوردار شوند، رنگ و بوی اجتماعی آنهاست چرا که انسان موجودی اجتماعی است.
این شبکه های اجتماعی در عین حالی که فضاهایی جهت پیدا کردن دوستان جدید است افراد می توانند با دوستان قدیمی خود که در جریان تغییرات زندگی شان قرار داشته اند، ارتباط برقرار کنند. مکان هایی برای تبادل نظر هستند که در آن ها جوانان عقاید و نظرات خود را با هم به اشتراک می گذارند.

از جمله شبکه های اجتماعی مشهور که کاربران زیادی را از نقاط مختلف دنیا به خود جذب نموده است، می توان فیس بوک، توییتر، لینکدین،فلیکر و گوگل پلاس را نام برد.
برای شبکه های اجتماعی از منطرهای مختلف می توان انواعی را در نظر گرفت. این منظرها عبارتند از :
نوع ارتباطات این شبکه ها ، نوع فعالیت آنها و از نظر باز یا بسته بودن جذب اعضا.
بسیاری وب سایت های موجود در اینترنت که دارای جنبه ای از تعاملات افراد با یکدیگر و یا به اشتراک گذاری منابع اطلاعات میان افراد و به عبارت دیگر دارای جنبه اجتماعی باشند، در حوزه شبکه های اجتماعی قرار می گیرند.شبکه های اجتماعی با هدف توسعه مشارکت های اجتماعی، ساماندهی افراد در قالب اجتماعات مجازی، به اشتراک گذاشتن علاقه مندی ها توسط اعضا و ایجاد محتوا توسط ایشان، و ارائه تبلیغات هدفمند اینترنتی روی کار آمده و رشد کرده اند.
این شبکه ها دارای مزایای زیادی هستند که از جمله آنها می توان انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادیامکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف، شکل گیری و تقویت خرد جمعی، امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران ، کارکرد تبلیغی و محتوایی، ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان، تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی، یکپارچه سازی بسیاری از امکانات اینترنتی و وبی، توسعه مشارکت های مفید اجتماعی، افزایش سرعت در فرایند آموزش و ایجاد ارتباط شبانه روزی بین استاد و شاگرد و افزایش اعتماد، صمیمیت و صداقت در فضای سایبر اشاره نمود.
اما در کنار این مزایا، معایب و پیامدهای منفی ای نیز دارند که شامل شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب، تبلیغات ضد دینی و القای شبهات، نقض حریم خصوصی افراد، انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع و تأثیرات منفیِ رفتاری، می باشد.
با توجه به همه موارد یاد شده، در مجموع شبکه های اجتماعی مکان هایی غنی از اطلاعات هستند و جا دارد که مورد توجه تحلیل گران در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و غیره قرار گیرند.

۲-۱-مقدمه
در علم اجتماعی ،رویکرد ساختاری ای که مبتنی بر مطالعه ی کنش های متقابل میان کنشگران اجتماعی است تحلیل شبکه ی اجتماعی نام دارد.
تحلیل شبکه اجتماعی عبارت است از نگاشت و اندازه گیری روابط و همکاری ها در بین افراد، گروه ها، سازمانها و هر موجودیتی که قابلیت پردازش اطلاعات و دانش داشته باشد روابطی که تحلیل شبکه ی اجتماعی مطالعه میکند،معمولا آنهایی هستند که موجودات جاندار انسانی را متصل میکنند;اما روابط اجتماعی مهم افراد میتواند اجتماعی از موجودات را که انسان نیستند به هم متصل کنند:مثل مورچه های ،زنبورها ،آهوان کوهی یا زرافه ها;یا ممکن است کنشگرانی را که اصلا فرد نیستند به هم متصل کنند.محققان شبکه اغلب اتصال های میان گروه ها(شبکه های اجتماعی) یا سازمان ها و حتی دولت های ملی یا اتحاد های بین المللی را بررسی میکنند.
علم تحلیل شبکه های اجتماعی نسبتا جدید است،با ریشه هایی در اوایل قرن بیستم که بر دو قرن تلاش و تحقیق ریاضیدانان در حوزه ی گراف و گونه شناسی (Sociogram) استوار است.نظریه ی شبکه ی اجتماعی وتحلیل آن مجموعه ی نسبتا متاخر از ایده ها و روش هایی است که در طول ۸۰ سال گذشته گسترش یافته اند.
با بهره گرفتن از تحلیل شبکه ،میتوان مجموعه های پیچیده از روابط را به مثابه ی نقشه هایی (یعنی گراف یا نگاره های گروهی)از سمبل های متصل تجسم کنیم و سنجه های دقیق اندازه ،شکل و تراکم شبکه را به مثابه ی یک کل و موقعیت هر عنصر را درون آن محاسبه کنیم.تحلیل شبکه های اجتماعی به ما کمک میکند الگوهای موجود درون مجموعه های نهاد های مرتبط را که شامل مردم هستند تجسم و بررسی کنیم.
در چند کلمه تحلیل شبکه های اجتماعی را میتوان مانند (( مطالعه ی روابط انسانی بر مبنای نظریه گراف )) توصیف کرد. برای نمایش و تحلیل شبکه های اجتماعی معمولا از تئوری گراف استفاده می شود. مؤلفه های موجود در تئوری گراف ،گره و لبه است. گره ها در شبکه های اجتماعی، بازیگران فردی درون شبکه ها هستند و لبه ها نقش روابط میان این بازیگران را ایفا می کنند. چهار ویژگی لازم و اصلی برای تعیین میدان تحلیل شبکه ی اجتماعی نوین برمیشمارند:
تحلیل شبکه ی اجتماعی توسط بینشی ساختاری مبتنی بر لینک های که کنشگران اجتماعی را به هم متصل میکنند برانگیخته میشود.
بر پایه داده های علمی نظام مند بنا شده است.
تا حد زیادی بر اساس تصویرسازی گرافیکی است.
بر استفاده از مدل های محاسباتی و ریاضیاتی تکیه دارد.
۲-۲- داده های موجود در شبکه های اجتماعی
همانگونه که پیش از این بیان شد، نکته مهمی که در شبکه های اجتماعی وجود دارد این است که این شبکه ها غنی از انواع داده و اطلاعات هستند و بحث ها و فرصت های بی نظیری را برای پژوهشگران از جهت کشف دانش و داده کاوی^[۲۹] فراهم می نمایند.
به طور خلاصه دو نوع اولیه داده در این شبکه ها عبارتند از[۸] :
داده های حاصل از تحلیل ساختاری گراف شبکه و مبتنی بر لینکها: این اطلاعات با مطالعه رفتار لینکها، رأس های مهم و گسترش نواحی مختلف شبکه کشف و شناسایی می شوند.
داده های حاصل از تحلیل محتوایی: که مربوط به تحلیل تصاویر و متن های موجود به اشتراک گذاشته شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، می شود.
سایت های شبکه اجتماعی که نمونه کوچکی از گراف آن در شکل۲-۱ نشان داده شده است و نمایانگر حجم - کوچکی از این شبکه ها می باشد، منبع مهمی برای داده های مربوط به رفتار طبیعی کاربران هستند. اطلاعات پروفایلها، لینکهای موجود در آنها، دیدگاه های منتشر یا مبادله شده منابعی غنی برای تحلیل گران شبکه به شمار می آیند تا به الگوهای فکری، رفتاری و شاخصهای دیگر کنشگری کاربران دست یابند. به عنوان نمونه، گلدر در سال ۲۱۱۷ مجموعه داده های مربوط به ۳۶۲ میلیون پیام مبادله شده چهار میلیون و دویست هزار کاربر فیس بوک را طی ۲۶ ماه مورد بررسی و تحلیل قرار داد و به الگوی موقتیِ وابسته به زمان، از رفتارهای دانشجویان در این سایت شبکه اجتماعی دست یافت

شکل ۲-۱ نمونه کوچکی از گراف یک شبکه اجتماعی
لامپ^[۳۰] و همکارانش نیز دست به چنین اقدامی بر روی تحلیل روابط بین پروفایلهای فیس بوک زدند. این نوع داده ها، افزون بر اینکه برای » تجسمی « کردن شبکه کارآیی دارد می تواند استفاده های متعددی به لحاظ تجاری، سیاسی، امنیتی، جامعه شناختی، مردم شناختی و روانشناسی اجتماعی داشته باشد .
در یک تقسیم بندی دیگر داده های قابل تحلیل در شبکه های اجتماعی به چهار دسته زیر تقسیم می شود:
داده هایی که کنشگران در شبکه های اجتماعی تولید می کنند مانند تولید محتوای متنی، صوتی، تصویری، برچسب زنی و غیره
سایت های شبکه های اجتماعی» پروفایل محور« هستند. داده هایی که کنشگران در پروفایل خود درج می کنند و اطلاعات مربوط به علایق و ارتباطات خود را عرضه می کند . این داده ها منبع و سرمایه با ارزش و منبع درآمد بسیار مهمی برای سرویس دهندگان شبکه های اجتماعی است. فروش اطلاعات مربوط به علایق کاربران، آنان را در برابر حجم عظمیی از تبلیغات هدفمند قرار می دهد. افزون بر این، روشن است که اطلاعات پروفایل ها، می تواند کاربردهای گوناگون دیگری هم داشته باشد .
داده هایی که می تواند با بهره گرفتن از روش تحلیل شبکه، از نتیجه کنش ها و تعاملات کنشگران در شبکه ارتباطی، استخراج شود، تعیین نقاط ثقل ارتباط در شبکه، و » گره های«مهم، اطلاعات گسترده و ارزشمند درباره تعاملات و ارتباطات افراد و ماهیت و جهت گیری این ارتباطات در دسترس قرار می دهد .
داده هایی مربوط به شبکه، سوگیری و فضای کلی آن .نکته مورد توجه در اینجا این است که ناپایداری فضای شبکه های اجتماعی، و تغییر در اطلاعات پروفایل ها، مناسبات و روابط بین گره ها، یک شاخص برای پی بردن به تغییر مداوم و لحظه ای داده ها در درون شبکه ها است.
از این رو، اعتبار تحلیل داده ها نمی تواند طولانی باشد .شاید دسترسی هدفمند و مطالعه علمی شبکه های اجتماعی، بدون مشارکت و همکاری گردانندگان این شبکه ها، ناممکن یا بسیار دشوار باشد. گردانندگان سایت های شبکه اجتماعی به خوبی می دانند که داده های مربوط به کاربران هم اعتبار آنان است و هم سرمایه. نباید انتظار داشت که کسی سرمایه و اعتبار خود را به حراج بگذارد .
۲-۳ -روابط، اساس شبکه های اجتماعی