ب)گزارشهای قضایی: گزارشهایی که ضابطین دادگستری در راستای انجام امور ضابط بودن خود تهیه مینمایند. گزارشهای قضایی نیز بر دو قسم هستند:
۱) گزارش قضایی انفرادی
گزارشی است که مأمورین ضابط به صورت انفرادی تهیه مینمایند این گزارش معمولاً نتایج اقدامات و مشاهدات این مأمورین در خصوص مأموریت و وظیفه محوله مربوط به امور ضابطیت است. مانند گزارش مأمور انتظامی اعزامی به انجام تحقیقات محلی.
۲) گزارش قضایی گروهی (صورتجلسه)
گزارشی است که مأمورین ضابط در آن نتیجه اقدامات خود را در خصوص مأموریتهای محوله از حیث وظیفه ضابطیت، به صورت گروهی و تنظیم صورتجلسه و در قالب یک گزارش واحد امضاء و به مراجع انتظامی و قضایی ذیصلاح تقدیم مینمایند. مانند گزارش یا صورتجلسه ثبت آثار و ادوات و دلایل موجود در صحنه جرم.
نکات قابل توجه در تهیه و تنظیم گزارش قضایی:
۱-از لحاظ شکلی
۱/۱-ضرورت تحریر و تهیه فوری و بدون تاخیر گزارش
۲/۱-نوع کاغذ و اندازه برگه مورد استفاده در نگارش آن مناسب باشد.
۳/۱-نوع وسیله نگارش گزارش مناسب باشد.
۴/۱-گزارش به تعداد نسخه های مناسب و مورد نیاز تهیه شود.
۵/۱-گزارش پاکیزه و فاقد خط خوردگی و یا لاک گرفتگی باشد.
۶/۱-مشخصات مامور یا مامورین تهیه کننده بهمراه امضاء در خاتمه آن درج شود.
۷/۱-بین سطور گزارش چیزی نوشته نشود.
۲-از لحاظ محتوایی
از این حیث محتوی گزارش باید پاسخگوی سئوالات زیر باشد:
۱/۲-جرم در چه زمانی به وقوع پیوسته و چه زمانی مامورین از آن مطلع شده اند؟(کی؟)( ساعت- روز- ماه- سال)
۲/۲-جرم در چه مکانی اتفاق افتاده است؟(کجا؟)
۳/۲-جرم توسط چه کس یا چه کسانی انجام شده است؟ چه کس یا کسانی مامور، کارشناس، قاضی و .. بررسی آن بوده اند؟( چه کسی؟)
۴/۲-منبع گزارش چیست؟ ( گزارش مامورین گشت؟ گزارش مرکز۱۱۰؟ دستور قضایی؟و…
۵/۲-چه جرمی اتفاق افتاده است؟
۶/۲-چگونه اتفاق افتاده است؟
۷/۲-چرا؟ انگیزه جرم؟
۸/۲-چه مقدار؟( میزان خسارت- میزان اموال به سرقت رفته و میزان کشف شده) [۶۲]
۲-۲-۲-۹-۳٫ اسناد و مدارک و دلایل مرتبط با موضوع پرونده و جرم
الف)اسناد و مدارک مربوط به جرم:
۱-ارجاعات دادگستری شامل( دستورات کتبی قاضی، احضاریه ها و اخطاریه ها، احکام و آراء قضایی)
۲-اسنادی که توسط شاکی برای اثبات ادعای خود ضمیمه شکایت شده است.
۳-استعلامات و جوابیه استعلام های به عمل آمده از مراجع اداری، انتظامی، پزشکی و قضایی.
ب)اسباب و دلایل جرم
دلیل عبارت است از هر چیزی که برای اثبات و تعیین حقیقت امری که صحت و اصالت آن مورد تردید قرار گرفته است، ارائه می شود و در مواقع وسایل دستیابی به حقیقت را فراهم می کند. برای اثبات چگونگی وقوع جرم، جمع آوری دلایل مادی اعم از منقول و غیر منقول در جریان تحقیقات بسیار مهم تلقی می گردد. این دلایل در اثبات گناهکاری یا بیگناهی متهم بسیار مؤثر هستند. قسمت عمده وظایف مامورین کشف جرم، پیدا کردن، جمع آوری، تشخیص و نگهداری و ارزیابی این نوع دلایل است. از آنجا که مامورین انتظامی قبل از مامورین تحقیق و کشف جرم به محل وقوع جرم می رسند، آنها باید در حفظ آثار و دلایل با دقت فراوانی اقدام نمایند. هر گونه قصور و کوتاهی در این زمینه موجب عدم موفقیت تحقیقات و کشف جرم می شود. این اسباب و آثار و دلایل مربوط به جرم عبارتند از:
تارمو- لکه خون- آثار منی- ته سیگار- مواد شیمیایی و سمی- تکه پوست یا گوشت انسان- ناخن- مواد مخدر- سلاح- مهمات- مشروبات الکلی- انواع کالای قاچاق مکشوفه ،اموال مسروقه و….
غالباً توسط مقامات و یا ضابطین قوه قضائیه تنظیم و ارائه می گردد براین اساس از حیث آنکه گزارش توسط کدام یک از مقامات مذکور تنظیم شود، دارای تعریف بخصوص است. در نتیجه گزارشی که توسط مقامات قضائی از محتویات یک یا چند پرونده و یا از یک واقعه به مراجع مافوق تنظیم و منعکس می گردد با گزارشی که ضابطین قوه قضائیه در راستای انجام وظایف محوله ارائه می نمایند، فرق دارد.
معمولاً گزارشی که مقامات قضائی از یک واقعه جزائی تهیه و تنظیم می نمایند، مؤخر بر گزارشی است که توسط ضابطین قوه قضائیه تهیه شده است و غالباً حاوی گزارش ضابطین، شکایت شاکی، گواهی گواهان صورتمجلس تحقیقات محلی، قرائن و امارات قضائی و قانونی، رعایت یا عدم رعایت اصول و مقررات مربوط به تشریفات دادرسی و … است مانند گزارش تنظیمی از یک واقعه جزائی توسط مقام قضائی به رئیس حوزه قضائی یا رئیس قوه قضائیه یا دادستان انتظامی قضائی یا دادستانی کل کشور و یا گزارش تنظیمی دادیار دیوان عالی کشور از اوراق و محتویات پرونده در مقام رسیدگی شکلی و.. که از بحث ما خارج است.
یکی از وظایف ضابطین قوه قضائیه انعکاس وقایع و حوادث جزائی به مقام قضائی است. انعکاس وقوع جرایم در قالب گزارش(Rapport) صورت می گیرد.
قانونگذار در قوانین و مقررات موضوعه ایران، نه تنها تعریف از «گزارش» بدست نداده است، بلکه ارکان و عناصر و شرایط و خصوصیات گزارش را نیز بیان نکرده است.
مراد از گزارش قضائی تنظیمی توسط ضابطین قوه قضائیه آن است که مامورین تحت امر مقام قضائی، پس از اطلاع از وقوع جرم و یا حین رسیدگی به آن و یا حین جمع آوری ادله جرم و یا پس از اجرای دستورهای صادره تهیه و تنظیم می نمایند که شامل گزارش اولیه، صورت مجالس تحقیقات محلی، مواجهه حضوری و … است به عبارتی «شرح و بیان یک واقعه جزایی به مقامات قضائی را گزارش قضائی می نامند».
گزارشی که ضابطین قوه قضائیه در مقام انجام و اجرای وظیفه قانونی از یک حادثه یا واقعه قضائی تنظیم می نمایند، باید در بردارنده نکات ذیل باشد:
۱-ذکر و توصیف زمان و مکان دقیق وقوع جرم اعم از ساعت، روز، ماه،سال- شهر ، خیابان، کوچه، پلاک و..
۲-ذکر و توصیف موقعیت جغرافیایی محل وقوع جرم
۳-ذکر مشخصات کامل طرفین یا احدی از طرفین اعم از مشخصات اسمی و آدرس احتمالی و یا توصیف کامل آثار باقیمانده در صحنه جرم.
۴- انعکاس مشهودات مامور، مشخصات اسمی و آدرس مامور، یگان اعزام کننده و محل خدمتی وی.
۵- تشریح آلات و ادوات مکشوفه از جرم و محل نگهداری آنها.
گزارش قضائی بایستی دارای اوصاف زیر باشد:
۱-صحت و حقیقت داشتن گزارش ۲- اختصار ۳- ارتباط۴- انتظام ۵- جامع و کامل بودن[۶۳]
