مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری بتواند خصیصه مورد نظر را اندازه بگیرد. به عبارتی، وقتی اندازه گیری از اعتبار و روایی لازم برخوردار است که همه متغیرهای تاثیرگذار در مدل مورد توجه قرار گیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه گیریهای مناسب و ناکافی می تواند پزوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد (خاکی، ۱۳۸۷).
برای تعیین روایی یا اعتبار ابزار اندازه گیری سه روش زیر وجود دارد:
اعتبار محتوا[۸۶]
اعتبار ملاکی[۸۷]
اعتبار سازه[۸۸]
در این پزوهش، اعتبار پرسشنامه با بهره گرفتن از دو روش اعتبار محتوا و اعتبار عاملی سنجیده شده است.
اعتبار محتوایی نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزا تشکیلدهنده یک ابزار اندازه گیری بکار برده می شود (بطحایی، ۱۳۸۵). از این رو اعتبار محتوا به قضاوت داوران بستگی دارد. اعتبار محتوای این پرسشنامه توسط برخی اساتید دانشگاه، از جمله اساتید راهنما و مشاور مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحات لازم در پرسشنامه اعمال شد.
اعتبار عاملی نیز صورتی از اعتبار سازه است که از طریق تحلیل عاملی بدست می آید. یک عامل یک متغیر فرضی (سازه) است که نمرات مشاهده شده را در یک یا چند متغیر تحت تاثیر قرار میدهد. هرگاه تحلیل عاملی روی یک ماتریس همبستگی صورت گیرد، آزمونهای خاصی را که تحت تاثیر عوامل خاص قرار گرفته، دارای بار عاملی بالا در آن عامل است (سرمد و همکاران، ۱۳۸۷).
به کارگیری این تکنیک آماری در اکثر تحقیقاتی که در آنها از آزمون و پرسشنامه استفاده می شود، ضروری است. کاربرد این فن در آمار به حدی است که کرلینجر از تحلیل عاملی تحت عنوان ملکه روششناسیها یاد می کند. تحلیل عاملی و موارد استفادهی آن، به دو بخش کلی تقسیم می شود، تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی (کلاین، ۱۳۸۵).
تحلیل عاملی اکتشافی به منظور کاهش تعداد داده یا کشف ساختار آنها بکار میرود که در آن کاهش داده ها به معنی حذف متغیرهای اضافی و زائد (متغیرهایی که شدیدا به هم وابستهاند) از فایل داده ها و جایگزینی کل داده ها یا تعداد کمتری متغیر غیر همبسته و کشف ساختار همان بررسی روابط (متغیرهای مکنون) مهم بین متغیرها است.تحلیل عاملی تاییدی برای تقریب و تایید مدلی به کار میرود که حاصل قیاس تئوریک باشد. به عبارتی دیگر، در تحلیل عاملی تاییدی، روابط بین متغیرها و سازههای مکنون بر مبنای تئوری و فرضیات معین ترسیم شده اند.
تحلیل عاملی عموما به منظور تعریف تعداد کمی از عوامل مورد استفاده قرار میگیرد که بیشترین سهم واریانس از متغیرهای مشهود مورد استفاده، و یا مجموعه ای از متغیرها که با هم همبستگی زیاد و نسبت به بقیه نا همبسته هستند، را به یک یا چند عامل مکنون نسبت میدهد. در واقع در تحلیل عاملی این گونه فرض می شود که تغییرات یا واریانس متغیرهای مورد نظر، در اثر عوامل مکنونی ایجاد می شود، و در نتیجه با تعداد کمی عامل میتوان واریانس مشاهده شده تعداد زیادی متغیر را تبیین نمود و از این نتایج در تحلیلهای بعدی استفاده کرد.
جدول ۴-۳ نتایج تحلیل عاملی تائیدی متغیرهای تحقیق
متغیر | شاخص | بار عاملی | آماره t |
حس لذت | Q1 | ۷۶/۰ | ۳۰/۱۵ |
Q2 | ۶۴/۰ | ۴۶/۱۲ | |
Q3 | ۵۵/۰ | ۳۱/۱۰ | |
Q4 | ۴۶/۰ | ۴۸/۸ | |
انگیختگی | Q5 | ۳۳/۰ | ۱۲/۶ |
Q6 | ۶۵/۰ | ۶۰/۱۲ |