۲-۳-۳- برنامه آماده‌سازی - غنی‌سازی اولسون
۲-۳-۳-۱- تاریخچه برنامه آماده‌سازی اولسون
برنامه آماده‌سازی اساسا پس ازدرک مشکلات کار با زوجین در مرحله قبل از ازدواج قرار گرفته، شکل گرفت. در اواخر دهه ۱۹۷۰ دیوید اولسون در سه برنامه پیش از ازدواج که در آن برای گروه های ۵۰ نفری زوجین برنامههای سخنرانی ترتیب داده می‌شد، شرکت نمود. یک ارزیابی انجام شده حاکی از ناموثر بودن این برنامه‌ها و رویگردانی و مایوس شدن زوجین از این برنامه‌ها بود. سوال این بود که چه کمکی به زوجین باید کرد تا آمادگی بیشتر و بهتری برای ازدواج پیدا کنند؟ ایده اولیه این بود که یک پرسشنامه زوجین ساخته شود که از طریق آن زوجین بتوانند با یکدیگر در مورد رابطه خود صحبت نمایند. با طرح موضوعات مرتبط با زوجین در این پرسشنامه، جای این امیدواری وجود داشت که زوجین شروع به صحبت در مورد موضوعات خود نموده و حتی قبل از ازدواج آن را حل نمایند. پس از ساخت اولیه پرسشنامه، یک طرح پژوهشی برای تعیین اثربخشی آن بعنوان یک پرسشنامه پیش از ازدواج و نیز مشاوره برای زوجین طرح‌ریزی گردید (اولسون و فورنیر۱۹۸۷). این مطالعه بر روی پنج گروه انجام شد: زوجینی که هیچگونه آمادگی قبل از ازدواج نداشتند، آنهایی که در یک برنامه آماده‌سازی شرکت کرده بودند، آنهایی که در برنامه آماده‌سازی بدون دریافت بازخورد شرکت کرده بودند، آنهایی که در برنامه آماده‌سازی به همراه دو ساعت بازخورد‌دهی شرکت کرده بودند و در نهایت آنهایی که در برنامه آماده‌سازی به همراه چهار جلسه دو ساعته بازخورد دهی شرکت کرده بودند. نتایج مطالعه به روشنی نشان داد که گروه‌های آماده‌سازی در مقایسه با دو گروه اول به نتایج قابل ملاحظه‌تری دست یافته‌اند. ضمن اینکه گرروه آماده‌سازی و گروهی که از چهار جلسه دو ساعته بازخورد‌دهی برخوردار شده بودند. تغییرات مثبت‌تری را در بین کلیه این گروه‌ها نشان دادند. این یافته‌ها به شکل‌گیری پرسشنامه آماده‌سازی انجامید که از آن برای سنجش زوجین بهره گرفته می‌شود.
۲-۳-۳-۲- ریشه‌های نظری برنامه آماده سازی- غنی‌سازی السون
نسخه ۲۰۰۰ برنامه آماده‌سازی – غنی‌سازی، یک برنامه پیش از ازدواج جامع و برخوردار از پایه و اساس نظری و تجربی و شواهد بالینی مرتبط با زوجین می‌باشد. این برنامه با مد نظر قرار دادن چهار نکته مهم، به یک رویکرد پیشگیرانه موثر تبدیل شده است. این چهار نکته عبارتند از: ۱- باید عوامل مرتبط با موفقیت زناشویی شناسایی شود. ۲- باید زوجین در ارتباط با عوامل فوق الذکر سنجش گردند. ۳- با ارائه بازخورد و تمرینات به زوجین باید به آنها در حل مشکلات مشکل‌زا کمک نمود. و ۴- زوجین به تمرینات کسب مهارت نیازمندند که به مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض تاکید داشته باشند. ابزار یا برنامه‌ای که درصدد بهبود ارتباط زوجین است باید بتواند اطلاعاتی را در خصوص عوامل تعیین کننده در شکل‌گیری و تحول روابط قبل از ازدواج که پیش‌بینی‌کننده رضایت و ثبات زناشویی است، به دست بیاورد.
۲-۳-۳-۳- اهداف برنامه آماده‌سازی-غنی‌سازی اولسون
برنامه آمادگی سازی- غنی‌سازی دارای شش هدف است که هر یک از این اهداف دارای یک تمرین جداگانه می‌باشد. این شش هدف از این قرار هستند: کمک به زوجین در شناسایی و تکیه نمودن بر نقاط قوت رابطه و شناسایی حیطه‌هایی از رابطه که مشکل‌زا بوده یا نیازمند برنامههای غنی‌سازی می‌باشد، آموزش زوجین به منظور ارتباط موثرتر در زمینه موضوعات مهم، حل موضوعات مشکل‌زا با بهره گرفتن از الگوی حل تعارض ده مرحله‌ای، کند و کار و موضوعات مربوط به خانواده اصلی با بهره‌گیری از نقشه زوجین و خانواده، طرح‌ریزی برنامه‌ای برای نیل به اهداف فردی، زوجینی و خانوادگی، برنامه آماده‌سازی- غنی‌سازی پنج تمرین را برای کمک به زوجین در دستیابی به این اهداف طراحی نموده است. که هدف از آنها تشویق زوجین به همیاری و برنامه‌ریزی با یکدیگر برای مواجهه باموضوعات مهم می‌باشد (اولسون و اولسون، ۱۹۹۹).
تمرین ۱: سهیم شدن نقاط قوت و رشد آفرین
هر یک از زوجین سه حیطه که احساس می‌کنند از حیطههای رشد آفرین رابطه آنان محسوب می‌شود، انتخاب می‌نمایند. سپس هر یک از آنها تشویق می‌شود تا آنچه را که نقطه قوت رابطه می‌پندارد با دیگری در میان بگذارد.
تمرین ۲: تهیه یک فهرست از درخواست‌ها
جرات‌ورزی و گوش‌دادن فعال دو مهارت مهم هستند که در تمریین ارتباطی شماره دو زوجین بر آنها تاکید می‌شود. زوجین سه کار که از همسر خود انتظار دارند در اکثر مواقع انجام دهد را فهرست می‌کنند و به نوبت آن را با هم در میان می‌گذارند، که در این میان گذاردن خواست‌ها باعث افزایش جرات‌ورزی آنان در قبال یکدیگر می‌شود.
تمرین ۳: مراحل حل تعارض زوجین
در این تمرین مشاور یک فرایند ده مرحله‌ای را برای حل تعارضات، در خلال یک جلسه بازخورد‌دهی به زوجین معرفی می کند سپس زوجین با انتخاب یک موضوع خاص، به عنوان تکلیف بر روی آن کار می‌کنند.
تمرین ۴: طرح‌ها و بودجه مالی
در این تمرین از زوجین درخواست می‌شود تا جدول‌بندی بودجه را تکمیل نموده و هر یک فهرستی از اهداف مالی کوتاه و بلند مدت خود تهیه نمایند. این تمرین غالبا به شکل یک تکلیف به زوجین ارائه می‌شود. در این بین مشاور می‌تواند برای طرح‌ریزی یک بودجه‌بندی واقع بینانه و عملی و تعیین اهداف مالی کوتاه و بلند مدت به زوجین کمک نماید (اولسون و دیفراین[۱۴۴]، ۱۹۹۷).
تمرین ۵: اهداف فردی، زوجی و خانوادگی
تعیین و سپس در میان نهادن اهداف به عنوان یک زوج، افزایش ارتباطات، صمیمیت نیز پیوند عاطفی را در پی می‌آورد. در تمرین ۵ به هر یک از زوجین یک تکلیف جداگانه داده می‌شود به این صورت که باید به تعیین دو یا سه هدف فردی، زوجی و خانوادگی بپردازند. سپس با بهره گرفتن از الگویی که تغییر[۱۴۵] نام دارد سعی کننند تا برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود کوشش کنند. اهداف باید ظرف یک مدت ۱ تا۵ ساله قابل دستیابی باشند. مشاور در خلال جلسه بازخورد دهی از زوجین درخواست می‌کند تا به نوبت اهداف خود را با یکدیگر در میان گذارده و به شباهت و تفاوت‌های موجود بین آنها توجه کنند.
۲-۴- پیشینه پژوهشی
بر اساس بررسی‌های محقق مشخص گردید که تا کنون در داخل کشور، پژوهشی در خصوص تاثیر مداخلات غنی‌سازی بر تعهد و تاب‌آوری توامان انجام نشده است. در اینجا سعی می‌شود به تحقیقات نزدیک به موضوع، اشاره شود.
۲-۴-۱- تحقیقات انجام شده پیرامون اثربخشی غنی‌سازی بر تعهد زناشویی در خارج از کشور
بروکس و همکاران (۲۰۰۱) زوج درمانی گروهی به شکل غنی‌سازی روابط را روی۲۲ زوج اجرا کردند. نتایج نشان داد که این دوره باعث افزایش صمیمیت، تعهد، اعتماد و سازگاری زناشویی شده است.
موری، رز، بلیویا، هولمز و دیگران (۲۰۰۲) اثربخشی غنی‌سازی روابط را بر بهبود عزت نفس و ابعاد ارتباط زوجین بررسی نموده‌اند. یافته‌‌های پژوهش نشان داد که غنی‌سازی روابط عزت نفس زوجین را افزایش داده است. همچنین صمیمیت، تعهد و سازگاری زوجین افزایش یافت.
بررسی‌های محقق در خصوص تحقیقات انجام شده پیرامون اثربخشی غنی‌سازی بر تاب‌آوری، نتیجه‌ای در برنداشت. هر چند این موضوع با توجه به جدید بودن حوزه‌ی مطالعات تاب‌آوری دور از انتظار نبود.
۲-۴-۲- نتایج حاصل از پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه غنی‌سازی زوجین در خارج از کشور
ماتسون و انگلند (۱۹۹۰؛ به نقل از کانفلید، ۱۹۹۹) مطالعه‌ای در خصوص اثربخشی آموزش غنی‌سازی ازدواج انجام دادند. نتایج این مطالعه که دربردارنده‌ی یک طرح ارزیابی پیش بینی- پس‌آزمون مربوط به ۳۸ زوج بود، نشان داد که برنامه آموزش غنی‌سازی ازدواج تاثیر مثببت بر ادراک شرکت کنندگان در حیطههای خودارزیابی، ارتباطات زناشویی، سازگاری زناشویی و تغییر رابطه داشته است.
آکاردینو و جورنی (۱۹۹۸) اثر بخشی برنامه غنی‌سازی روابط را بر کیفیت زناشویی افراد زندانی و همسران آنها بررسی نمودند. یافته‌ها نشان داد که این دوره باعث افزایش سازگاری زناشویی، سازگاری عمومی و سلامت روانی زندانیان و همسران آنها شده است.
الیزابت و همکاران (۲۰۰۲) ازدواج‌‌های مدرن در معرض استرس‌‌های مختلفی قرار دارند وسازگاری کمتری دیده می‌شود. در آفریقای جنوبی به علت نبود برنامههای جامع و عدم برآورده شدن نیازهای زوجین نرخ طلاق بالا است. بنابراین انجام تحقیقات و توسعه برنامه غنی‌سازی زناشویی مدنظر قرار گرفت. هدف از این پژوهش ارائه برنامههای غنی‌سازی زوجین برای زوجها با محوریت گروه های رشد بود. نتایج این پژوهش نشان داد که رضایت زناشویی زوجین بعد از شرکت در این برنامه بهبود داشت.
تامی و امی لین (۲۰۰۴) پژوهشی تحت عنوان تغییرات زوجین پس از اتمام برنامه غنی‌سازی زوجین انجام دادند. هدف از این مطالعه سنجش تغییرات زوجین تازه ازدواج کرده پس از دریافت ۱۴ جلسه برنامه غنی‌سازی است. این برنامه به دنبال پیچیدگی‌‌های تازه زندگی زن و شوهر در طول زمان بود و طبق آن برنامه تغییر داده می‌شد تا به نیازهای زوجین بهتر پرداخته شود. یافته‌‌های این مطالعه نشان می‌دهد که پس از اتمام برنامه بسیاری از الگوهای رفتاری تغییر یافته بود و زوجها افزایش توانایی حل تعارض و ارتباط موثرتر با یکدیگر را نشان دادند و همچنین زوجین از مجموعه برنامه‌ها رضایت داشتند. برنامه غنی‌سازی برای رسیدگی به نیازهای خاص زن و شوهرها و همچنین ارائه مداخله مفید و بهنگام با تمرکز بر نیازهای جدید زوجین برنامه بسیار موفقی است.
ویرجینیا (۲۰۰۵) پژوهشی در کلیسای کاتولیک لس آنجلیس زیر نظر اسقف اعظم با برنامه غنی‌سازی ازدواج انجام شد. هدف توسعه‌ی یک برنامه غنی‌سازی ازدواج شامل مسائل مهم زناشویی برای زوجین جوان بود. جزواتی برای تقویت مفاهیم تدریس داده شد و زوجین اجازه شرکت در گروه و پرسش و ارائه اطلاعات را داشتند. نتایج این تحقیق رضایت بخش بود.
در پژوهشی که توسط استنلی، آماتور، جانسون و مارکمن (۲۰۰۶) صورت گرفت به بررسی رابطه آموزش پیش از ازدواج، کیفیت زناشویی و ثبات زناشویی پرداخته شد. نمونه تحقیق شامل زوجین سطح متوسط آمریکایی بود. نتایج نشان داد که شرکت کنندگان در برنامه آموزشی پیش از ازدواج سطوح بالایی از رضایت و تعهد در ازدواج و سطوح پایین تعارض و همچنین طلاق را نشان می‌دادند
۲-۴-۳- پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه‌ی غنی‌سازی ازدواج در داخل کشور
نظری (۱۳۸۳) در پژوهشی به بررسی و مقایسه اثربخشی برنامه غنی‌سازی ارتباط و مشاوره راه حل محور بر رضایت زناشویی زوجین هر دو شاغل پرداخته است. نتایج این پژوهش که بر روی ۳۴ زوج صورت گرفت، نشان داد که هر دو رویکرد تاثیر معنی‌داری بر افزایش ابعاد مختلف سازگاری داشته‌اند، ولی غنی‌سازی روابط بر ابعاد پرخاشگری، زمان با هم بودن و مسائل مالی اثربخشی بیشتری را نشان داده است.
عدالتی شاطری (۱۳۸۸) پژوهشی با هدف اثربخشی غنی‌سازی ازدواج بر رضایت زناشویی زوج‌‌های دانشجو انجام داد. نتایج این مطالعه حاکی از تاثیر آموزش با رویکرد غنی‌سازی ازدواج، در رضایتمندی زناشویی زوجها بود. علاوه بر این، بهبود مشاهده شده در ارتباط زناشویی زوج‌‌های شرکت کننده، تغییری محدود به زمان مداخله نبوده و تاثیرات آن تا ده هفته بعد از اتمام دوره نیز حفظ شده بود. این امر تاییدی بر صرفه بودن کاربرد چنین آموزش‌‌هایی است.
عیسی نژاد (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان اثربخشی غنی‌سازی بر بهبود کیفیت روابط زناشویی زوجین بر روی ۳۶ زوج مرکز جامع پزشکی و مشاوره اصفهان انجام گرفت. غنی‌سازی روابط بر بهبود نمره کل کیفیت زناشویی زوجین و ابعاد آن شامل توافق زناشویی، رضایت زناشویی و انسجام زناشویی موثر بود. همچنین بین گروه آزمایش و گواه در میزان کیفیت روابط زناشویی و ابعاد آن تفاوت معناداری وجود داشت و اثر غنی‌سازی بعد از یک ماه باقی مانده بود.
۲-۴-۴- پژوهش‌‌های انجام شده در درزمینه‌ی تعهد زناشویی خارج از کشور
برایان، جک (۱۹۸۸) در تحقیقی که با عنوان بررسی استقلال ۳ تعهد صورت گرفت. ۳ تعهد سازمانی، شغلی و اجتماعی و متغیرهای کار، برنامه‌ریزی شغلی، ثبات زناشویی، رفتارهای مقابله‌ای و وضعیت مالی در هر کدام از انواع تعهد سنجیده شد. نمونه شامل ۱۸ زن ازدواج کرده شاغل بود. یافته‌ها نشان دادند که کار اضافه عامل رشد تعهد شغلی و نفوذ سازمانی و تعهد ضعیف اجتماعی است. امنیت مالی، مقابله با رفتار و رضایت زناشویی پیش‌بینی مثبت تعهد حرفه‌ای است. تعهد سازمانی در زنانی که احساس ناامنی مالی و مشارکت در برنامه‌ریزی کارهای شخصی دارند، بالاتر بود. خانمی که درآمدی بیشتر از همسرش داشت به سازمان متعهدتر و به جامعه تعهد کمتری داشت.
گائو (۲۰۰۰) در پژوهشی با عنوان صمیمیت، شهوت و تعهد در روابط رومانتیک در چین و آمریکا، نظریه مثلثی عشق را در دو کشور بررسی کرده است. اطلاعات از ۹۰ زوج چینی در چین و ۷۷ زوج آمریکایی در ایالات متحده جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با بهره گرفتن از واریانس چند متغیره و جمع نمرات انجام شد، نتایج نشان داد که تعهد، عشق و صمیمیت باعث افزایش رابطه عاشقانه بطور جدی شد. همچنین شهوت به طور معنی‌داری در زوجین ایالات متحده آمریکایی بالاتر از زوجین چینی است، اما میزان تعهد و صمیمیت در دو فرهنگ تفاوتی نداشت.
ریویز (۲۰۰۶) در تحقیقی با موضوع تعهد زناشویی به این نتیجه رسید که در روابط زناشویی پستی و بلندی‌‌هایی وجود دارد که برای حفظ یک رابطه متعهدانه، لازم است زوجین با کمک یکدیگر روی مشکلات و حل آنها کار کنند. وی کلید ساخت یک ازدواج موفق را در تعهد و وفاداری، تفکرمثبت، ارتباط مناسب، مهربانی، درک واحترام و اهداف مشترک می‌داند.
گالنا و استنلی (۲۰۰۶) تحقیقی با عنوان تعامل فبل از ازدواج و تعهد در افراد متاهل پرداختند. نویسندگان به بررسی طولی سطح تعهد فردی ۱۹۷ فرد متاهل بر اساس تعاملات قبل از ازدواج پرداختند. نتایج نشان داد مردانی که قبل ازدواج با همسر خود تعامل و همزیستی داشته‌اند، سطح تعهد کمتری را نشان دادند و مردان نسبت به همسرانشان این گونه بودند. همچنین بین تعهد و دینداری نیز رابطه وجود داشت.
سارا، اسکات واستنلی (۲۰۰۸) تحقیقی با عنوان اثرات طلاق بر اعتماد به نفس و تعهد زناشویی انجام دادند. تحقیق بر روی کسانی که والدین شان طلاق گرفته بودند و کسانی که تجربه طلاق والدین نداشتند، نشان داد کسانی که والدین طلاق گرفته داشتند، نگرش منفی به ازدواج دارند. همچنین کسانی که والدینشان طلاق گرفته‌اند، هنگام ورود به ازدواج تعهد شخصی کمتری داشته‌اند واعتماد به نفس کمتری نسبت به توانایی خود برای حفظ یک ازدواج شاد و سالم دارند. و احتمال خطر بالقوه بالایی برای طلاق دارند.
برنان و همکاران (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان کاربرد مقبولیت و تعهد درمانی در رفتار اضطرابی زوجین، مطالعه موردی با دو زوج، به این نتیجه رسیدند که تعهد درمانی در افزایش سازگاری و رضایت زناشویی موثر بوده و اضطراب فردی و روانی در زن و شوهر را کاهش می‌دهد.
اسکات و هریس (۲۰۰۹) تحقیقی با عنوان دینداری و تعهد مذهبی در جمعیت مذهبی همگن در ایالات اوکلاهاما انجام دادند. نتایج نشان داد که بین تعهد زناشویی و داشتن ارزشهای مشترک رابطه مثبت وجود دارد.
آوریل (۲۰۱۰) در تحقیقی با عنوان گرایش به تعهد و مراسم مذهبی در زوجین، ۵۵ زوج برای اندازه‌گیری مشارکت در آیین‌ها و میزان تعهد انتخاب کرد. این مطالعه دو تعهد شخصی و اخلاقی را سنجید و این بررسی مشخص کرد که برای مردان بین تمایل مراسم مذهبی و تعهد رابطه وجود دارد، در حالی که برای زنان رابطه خاصی دیده نشد.
شلی و جوهان (۲۰۱۱) تحقیقی با عنوان تعهد مذهبی، دلبستگی و سازگاری زناشویی در زوج‌‌های تازه ازدواج کرده انجام داد. به دلیل استفاده مکرر از نمونه دردسترس و عدم وجود یک چارچوب نظری تعیین نقش دینداری در عملکرد زناشویی اغلب دشوار است. مطالعه حاضر به بررسی اثر تعهد مذهبی و وابستگی بر سازگاری زناشویی می‌پردازد. جامعه این تحقیق ۹۲ زوج بدون فرزند هستند. ارتباط مثبتی بین تعهد مذهبی و تعهد زناشویی وجود داشت و همچنین ارتباط منفی بین اجتناب از دلبستگی و تعهد و سازگاری زناشویی وجود داشت.
۲-۴-۵- نتایج حاصل از پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه‌ی تعهد زناشویی در داخل کشور
تبعه امامی (۱۳۸۲) در پژوهشی با عنوان تعیین و بررسی رابطه بین ویژگی‌‌های مرکزی و پیرامونی عشق و تعهد در بزرگسالان جوان متاهل شهر اصفهان، به این نتیجه رسید که نمرات میانگین درجه‌بندی ویژگی‌‌های مرکزی عشق و تعهد، همچنین نمرات میانگین درجه‌بندی ویژگی‌‌های پیرامونی عشق و تعهد در حد بالایی رابطه داشتند. میانگین درجه‌بندی زنان و مردان از طریق تحلیل واریانس مقایسه شد. هر چند در مورد ویژگی‌‌های مرکزی عشق و تعهد در بین زنان و مردان تفاوت دیده شد، ولی در ویژگی‌‌های پیرامونی عشق و تعهد تفاوت معنی‌داری بین دو جنس دیده نشد. نتیجه قابل توجه از این داده‌ها این شد که آزمودنی‌ها برخی ویژگی‌ها را بیشتر معرف هر مفهوم دانسته و بر آن توافق داشتند. بر اساس این فرضیه ها، سازماندهی عشق و تعهد بر مبنای پیش نمونه‌ها اعتبار می‌یابد.
دانشپور و همکاران (۱۳۸۶) در پژوهشی با عنوان پیش‌بینی صمیمیت اجتماعی بر اساس سبک‌‌های هویت، تعهد هویت و جنسیت، به این نتایج رسیدند که سبک هویت اطلاعاتی بر تعهد و صمیمیت اجتماعی اثر مستقیم وثبت و معنادار؛ سبک هویت هنجاری بر تعهد و صمیمیت اجتماعی اثرمستقیم مثبت و معنادار؛ جنس و سبک هویت سردرگم- اجتنابی بر تعهد و صمیمیت اجتماعی اثر مستقیم مثبت و معنادار؛ جنس و سبک هویت سردرگم- اجتنابی بر تعهد اثر مستقیم منفی و معنادار دارد. اثر غیر مستقیم سبک‌‌های هویت اطلاعاتی و هنجاری از طریق تعهد بر صمیمیت اجتماعی مثبت و غیر معنادار؛ اثر غیر مستقیم جنس و سبک سردرگم از طریق تعهد بر صمیمیت اجتماعی منفی و غیر معنادار است. در مجموع، یافته‌‌های پژوهش نشان داد که متغیر تعهد هویت نتوانست رابطه بین سبک‌‌های هویت و صمییمیت اجتماعی را در دو جنس میانجی گری کند.
شاه سیاه (۱۳۸۷) در پژوهش خود، باعنوان بررسی رابطه‌ی رضایت جنسی و تعهد زناشویی، نتیجه گرفتند که بین تعهد زناشویی و رضایت جنسی رابطه معنادار وجود دارد و بین طول مدت ازدواج و تعهد زناشویی و رضایت جنسی رابطه است و هر چه طول مدت ازدواج کمتر باشد رضایت جنسی نیز بیشتر است.
نجارپوریان (۱۳۸۷) درپژوهشی تحت عنوان تاثیر آموزش تعهد پیش از ازدواج بر بهبود ویژگی‌‌های تعهد در دختران دانشجوی دانشگاه آزاد فسا، که بر روی ۳۰ نفر دانشجود دختر دانشگاه به صورت تصادفی انجام گرفت، نشان داد که آموزش تعهد بر بهبود ویژگی‌‌های تعهد در میان دانشجویان تاثیر‌گذار بوده است و همچنین نمرات پس‌آزمون گروه آزمایش به طور معنی‌داری نسبت به نمرات گروه کنترل بیشتر بوده است. این پژوهش پیشنهاد می‌کند که در برنامه آموزش قبل از ازدواج، اهمیت و نقش تعهد و ویژگی‌‌های آن گنجانده شود تا زوجین با احساس مسئولیت بیشتری وارد پیوند زناشویی شوند.
پروژه های پژوهشی دانشگاه ها درباره اثر بخشی آموزش غنی‌سازی ازدواج بر تعهد و ...
