(جدول۴-۵) : توصیف جامعه آماری بر اساس پرسشنامه های توزیع شده و جمع آوری شده …………………………………………………۵۵
(جدول۴-۶): فراوانی مطلق افراد پاسخگو بر اساس نوع فعالیت (سمت) ………………………………………………………………………………۵۵
(جدول۴-۷): فراوانی مطلق افراد بر اساس تفکیک جنسیت …………………………………………………………………………………………………۵۵
(جدول۴-۸): توصیف جامع آماری بر اساس میزان تجربه در هر گروه ………………………………………………………………………………….۵۶
(جدول ۴-۹): توصیف جامع آماری بر اساس میزان سن در هر گروه ……………………………………………………………………………………۵۶
(جدول ۴-۱۰): توصیف جامع آماری بر اساس مدرک تحصیلی در هر گروه …………………………………………………………………………۵۶
(جدول۴-۱۱): فراوانی مطلق گزینه های انتخاب شده در پرسشنامه ……………………………………………………………………………………..۵۷
(جدول۴-۱۲): نیاز به بخش مدیریت منابع انسانی در پروژه های عمرانی ……………………………………………………………………………..۵۷
(جدول ۴-۱۳): تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس شاخص اهمیت نسبی از نظر کل جامعه آماری ……………………………………………..۵۸
(جدول ۴-۱۴): تجزیه و تحلیل سئوالات کلی بر اساس شاخص اهمیت نسبی از نظر کل جامعه آماری ……………………………………۶۱
(جدول ۴-۱۵): تجزیه و تحلیل مهمترین عوامل بر اساس شاخص اهمیت نسبی از نظر کل جامعه آماری …………………………………۶۲
(جدول۴-۱۶): رتبه بندی عوامل موثر بر بهره وری بر اساس روش فازی از نظر کل جامعه آماری …………………………………………..۶۲
(جدول۴-۱۷): رتبه بندی عوامل موثر بر بهره وری بر اساس روش فازی از نظر کارفرمایان ……………………………………………………۶۵
(جدول۴-۱۸): رتبه بندی عوامل موثر بر بهره وری بر اساس روش فازی از نظر مشاوران ……………………………………………………….۶۸
(جدول۴-۱۹): رتبه بندی عوامل موثر بر بهره وری بر اساس روش فازی از نظر پیمانکاران …………………………………………………..۷۰
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
(جدول ۴-۲۰): تجزیه و تحلیل مهمترین عوامل بر اساس شاخص اهمیت نسبی از نظر کل جامعه آماری …………………………………۷۳
(جدول ۵-۱): توصیف مقدار تجربه سه شرکت پیمانکاری رتبه ۱ ……………………………………………………………………………………..۷۷
(جدول۵-۲): محاسبات عدد بهره وری منابع انسانی P.N.HR …………………………………………………………………………………………78
(جدول ۶-۱): توصیف مقدار تجربه سه شرکت پیمانکاری رتبه های ۱،۲و۳ ………………………………………………………………………..۸۸
(جدول۶-۲): عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی بر اساس روش فازی برای دسته الف (برنامه ریزی مدیریت منابع انسانی)…………………۸۸

(جدول۶-۳): عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی بر اساس روش فازی برای دسته ب (تشکیل تیم پروژه) ……………………………۸۹
(جدول۶-۴): عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی بر اساس روش فازی برای دسته ج (توسعه تیم پروژه) ……………………………..۸۹
(جدول۶-۵): عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی بر اساس روش فازی برای دسته د (مدیریت تیم پروژه) ……………………………۹۰
(جدول ۶-۶) : محاسبات ماتریس HR.P.S …………………………………………………………………………………………………………………….92
(جدول ۶-۷) : نقاط ماتریس HR.P.S …………………………………………………………………………………………………………………………..92
فهرست نمودارها
عنوان شماره صفحه
(نمودار۴-۱): فراوانی نسبی افراد پاسخگو بر اساس نوع فعالیت …………………………………………………………………………………………..۵۵
(نمودار۴-۲): فراوانی نسبی افراد پاسخگو بر اساس مدرک تحصیلی …………………………………………………………………………………….۵۶
(نمودار۴-۳): فراوانی نسبی گزینه های انتخاب شده در پرسشنامه ………………………………………………………………………………………..۵۷
(نمودار۵-۱) : تغییرات مدل P.N.HR در سه شرکت پیمانکاری در دسته برنامه ریزی منابع انسانی (الف) ………………………….۸۲
(نمودار ۵-۲) : تغییرات مدل P.N.HR در سه شرکت پیمانکاری در دسته تشکیل تیم پروژه (ب) ……………………………………….۸۲
(نمودار ۵-۳) : تغییرات مدل P.N.HR در سه شرکت پیمانکاری در دسته توسعه تیم پروژه (ج) ………………………………………….۸۳
(نمودار ۵-۴) : تغییرات مدل P.N.HR در سه شرکت پیمانکاری در دسته مدیریت تیم پروژه (د) ………………………………………..۸۳
(نمودار ۵-۵) : مقایسه عدد بهره وری منابع انسانی بر اساس مدل P.N.HR در سه شرکت پیمانکاری ………………………………..۸۴
فهرست اشکال
عنوان شماره صفحه
(شکل۱-۱): نمای کلی مدیریت منابع انسانی …………………………………………………………………………………………………………………….۱۰
(شکل۱-۲): نمونه سطوح هزینه و کارکنان در چرخه حیات پروژه ……………………………………………………………………………………..۱۱
(شکل۱-۳): چرخه حیات پروژه های عمرانی ………………………………………………………………………………………………………………….۱۳
(شکل۳-۱): سلسله مراتبی از فرایند تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………..۳۷
(شکل۴-۱): منابع اطلاعاتی جهت تهیه پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………………..۴۲
(شکل ۴-۲): دسته بندی عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی ……………………………………………………………………………………………۴۶
(شکل ۴-۳): شکل فرمول مثلثی ………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۱
(شکل ۴-۴): طیف لیکرت در حالت فازی ………………………………………………………………………………………………………………………..۵۲
(شکل ۶-۱): ماتریس HR.P.S …………………………………………………………………………………………………………………………………….91
(شکل۶-۲) : وضعیت کیفیت بهره وری ۳ شرکت بر روی ماتریس HR.P.S ……………………………………………………………………..93
(شکل ۶-۳): وضعیت بهره وری تهاجمی …………………………………………………………………………………………………………………………۹۴

مشخص شده است که افزایش سطوح فیبرینوژن پلاسما می‌تواند توسط عوامل محیطی و ژنتیکی تحت تأثیر قرار گیرد. پلی مورفیسم FGB-455G/A بر روی سطح فیبرینوژن پلاسما تأثیر می گذارد، به صورتی که حالت هموزیگوت آلل جهش یافته FGB-455A، باعث ایجاد سطح بالاتری از فیبرینوژن پلاسما، در مقایسه با حالت هموزیگوت آلل FGB-455G و هتروزیگوت G/A FGB-455 می شود (۹۰).
Michelle و همکارانش (۲۰۰۹) در یک مطالعه بزرگ، فرکانس آللی در این پلی مورفیسم را در بین زنان سالم با نژادهای مختلف بدست آوردند. افراد مورد مطالعه در این بررسی را زنان سفید پوست (۲۵۵۶۵)، آمریکایی-آفریقایی تبار (۴۷۶) و آسیایی (۳۷۰) تشکیل می دادند. در این مطالعه، شیوع آلل جهش یافته A در بین زنان سفید پوست و آسیایی (۹/۲۱%-۲/۱۷%) مشابه بودند و کمترین شیوع این آلل مربوط به زنان سیاه پوست (۶/۶%) گزارش شد (۵).
۱-۱۰-۱- بررسی ارتباط بین پلی مورفیسم FGB-455G/A و خطر ابتلاء به سرطان و ترومبوز :
مطالعات گسترده ای که بر روی تومور انسانی و حیوانی صورت گرفت، ارتباط ویژه ای را بین فیبرینوژن و متاستاز سلولهای توموری نشان می دهد. مطالعات اخیر نشان داد که بین سطوح بالای فیبرینوژن پلاسما و پیشرفت تومور در بین بیماران مبتلا به سرطان روده، مری، ریه، سینه، تخمدان، دهانه رحم ارتباط وجود دارد. فیبرین، فیبرینوژن و سایر فاکتورهای انعقادی فعالانه نقش مهمی در رشد سلولهای توموری، تهاجم، متاستاز و حمایت از چسبندگی سلولهای تومور ایفا می کنند (۱۱۷،۱۱۶،۱۰۶،۱۱۱،۶۱،۵۴).
در مطالعه ای (۲۰۱۳) نشان داده شد که افزایش سطح فیبرینوژن پلاسما با خطر ابتلاء به ترومبوز ریوی (همراه با ترومبوز وریدی) در ارتباط است اما با ترومبوز وریدی به تنهایی در ارتباط نمی باشد (۵۵).
در مطالعه ای (۲۰۰۵) نشان داده شد که اختلاف معنی داری بین فراوانی آللی FGB-455A در بیماران مبتلا به ترومبوز ریوی و وریدی و گروه شاهد وجود ندارد (۲۶).
در مطالعه ای (۲۰۰۲) دیگر که بر روی پلی مورفیسم FGB-455G/A و خطر ابتلاء به ترومبوز وریدی صورت گرفت؛ فراوانی ژنوتیپ های GG ، GA و AA در بین بیماران ترومبوز وریدی (۱/۵۳%، ۴۱%، ۹/۵%) و گروه شاهد (۶/۵۱%، ۱/۴۲%، ۳/۶%) مشابه بودند. این اطلاعات نشان می دهد که پلی مورفیسم ژن FGB-455G/A با افزایش خطر برای ترومبوز وریدی مرتبط نیست (۸۹).

۱-۱۱- بازدارنده ی فعال کننده پلاسمینوژن۱ (PAI-1):
Dawson و همکارانش (۱۹۹۳) برای اولین بار پلی مورفیسم حذفی/دخولی در پروموتر ژنPAI-1 را شناسایی کردند. جایگاه این پلی مورفیسم در موقعیت ۶۷۵ جفت باز قبل از ناحیه شروع ترجمه قرار گرفته است (۳۲). ژنPAI-1 بر روی کروموزوم ۷ قرار دارد و دارای ۸ اینترون و ۹ اگزون می باشد (شکل ۱-۷) (۱۱۵).
شکل(۱-۷) : موقعیت ژن PAI-1(7q22.1) (48)
بازدارنده ها ی فعال کننده های پلاسمینوژنی (PAIs) به عنوان یک گروه از خانواده پروتئیناز سرین (سرپین) محسوب می شوند که ویژگی مشترکشان دارا بودن آرژنین در مرکز واکنش آنها است. اعضای آنها شاملPAI-1، PAI-2 ، PAI-3 (پروتئین C غیرفعال)، پروئیناز نکسین۱ (PN-1) می شود.
PAI-1یک زنجیره منفرد از گلیکوپروتئین با وزن مولکولی ۴۵ کیلو دالتون است؛ این بیان می کند اکثر سلولهای مختلف اعم از سلولهای ماهیچه ی صاف فیبروبلاست ها، سلولهای اندوتلیالی، هپاتوسیت ها و پلاکت ها به عنوان منبع اصلی PAI-1 محسوب می شوند. نیمه عمر PAI-1فعال شده کمتر از یک ساعت است و به سادگی به شکل پایدار و غیرفعال تبدیل می شود. بیان PAI-1با اکثر فاکتورهای درونی (اعم از فاکتورهای رشد، سیتوکینازها، هورمون ها و لیپیدها) و فاکتورهای بیرونی (به عنوان مثال فاکتورهای تخریب کننده DNA و آسیب های فیزیکی به آن) کنترل وتنظیم می شوند؛ بعلاوه PAI-1 در تنظیم فیبرینوژن گردش خون و کنترل ترومبوز نقش دارد (۲۹).
مطالعات متعددی نشان داده اند که آلل جهش یافته ۴G در مقایسه آلل ۵G با فعالیت بیشتر PAI-1همراه است و فراوانی های بالاتر از آلل ۴G سطوح پلاسمای PAI-1 را افزایش می دهد (۱۱۵). همچنین پلی مورفیسم (۴G/4G) PAI-1-675، خطر ابتلاء به DVT را افزایش می دهد (۹۶).
در مطالعه ای که توسط Gohil و همکارانش (۲۰۰۹) بر روی ۱۸۰۰۰۰ فرد سالم صورت گرفت، شیوع آلل جهش یافته ۴G در سفید پوستان (۵۲%)، اسپانیایی ها (۳۸%) و در تبار آفریقایی- آمریکایی (۲۸%-۱۳%) بدست آمد (۴۰).
۱-۱۱-۱-بررسی ارتباط بین پلی مورفیسم PAI-1-675 (4G/5G)و خطر ابتلاء به سرطان و ترومبوز:
فاکتورPAI-1 احتمالاً در توسعه و پیشرفت سرطان نقش دارد، بنابراین بیان این پروتئین در تومورها بعنوان یک فاکتور پیش آگهی دهنده در تشخیص بسیاری از سرطان ها می باشد (۱۰۳).
در مطالعه ای (۲۰۱۱) ارتباط پلی مورفیسمPAI-1-675 (4G/5G) و خطر ابتلاء به سرطان اندومتر در زنان تایوان مشخص شد. طبق این پژوهش، شیوع فراوانی ژنوتیپی ۴G/4G و آللی ۴G در بین بیماران مبتلا به سرطان آندومتر بالاتر از گروه شاهد بود؛ این مطالعه نشان می دهد که افراد با ژنوتیپ ۴G/4G در معرض خطر بالاتری برای ابتلاء به سرطان اندومتر می باشند (۸).
در مطالعه ای دیگر (۲۰۰۳) که بر روی ارتباط پلی مورفیسم PAI-1-675 (4G/5G)و ترومبوز وریدی صورت گرفت، فراوانی آلل ۴G در بیماران مبتلا به ترومبوز علامت دار در مقایسه با گروه شاهد بیشتر گزارش شد (۹۷).
نقش میوم در ناباروری بحث های زیادی را در سالهای اخیر به همراه داشته است. متوسط هزینه مراقبت های بهداشتی در ایالات متحده امریکا در زنان با میوم رحمی، ۲/۳ برابر بیشتر از زنان فاقد میوم می باشد. باوجود اهمیت و شایع بودن میوم ها، در سالهای اخیر تحقیقات چندانی در مورد آن انجام نشده است که شاید به این علت باشد که میوم ها با وجود علائم ناراحت کننده خود بندرت موجب مرگ ومیر می شوند (۴۴).
در نتیجه با توجه به شیوع بالای این بیماری و عوارض بالینی، اجتماعی، اقتصادی آن، تشخیص زودرس در افراد مستعد ابتلاء به میوم، به منظور ارائه پیش آگهی های درمانی و روانی مناسب، بسیار مؤثر می باشد.
۱-۱۲- اهدف :
۱-۱۲-۱- اهدف کلی :
بررسی ارتباط پلی مورفیسم ژنتیکی PT(rs1799963) و استعداد ابتلاء به میوم رحمی
بررسی ارتباط پلی مورفیسم ژنتیکیFGB (rs1800790) و استعداد ابتلاء به میوم رحمی
بررسی ارتباط پلی مورفیسم ژنتیکی PAI-1(rs1799889) و استعداد ابتلاء به میوم رحمی
۱-۱۲-۲- اهداف جزئی :
بررسی رابطه بین سن و خطر ابتلاء به میوم رحمی در جمعیت مورد مطالعه
شیوع پلی مورفیسم ژنتیکی PT(rs1799963) در جمعیت مورد مطالعه
شیوع پلی مورفیسم ژنتیکی FGB (rs1800790) در جمعیت مورد مطالعه
شیوع پلی مورفیسم ژنتیکی PAI-1(rs1799889) در جمعیت مورد مطالعه
فصل دوم
مواد و روش ها
۲-۱- مقدمه :
جامعه آماری مورد مطالعه را ۷۰ فرد مبتلا به میوم رحمی که بیماری آنها توسط پزشک متخصص زنان و با اتکاء به تکنیک های لاپاراسکوپی تأیید شده است و ۷۰ فرد سالم به عنوان گروه شاهد، تشکیل می دهند. نمونه های افراد بیمار و سالم از بیمارستان حضرت زینب (س) شیراز جمع آوری گردید. در مورد کلیه افرادی که در این مطالعه شرکت کردند، در ابتدا مشاوره ژنتیک انجام شد و افراد رضایت خود را با پر کردن فرم رضایت نامه جهت انجام مراحل مختلف اعلام کردند. در ابتدا ۵ سی سی خون وریدی از افراد سالم و بیمار مبتلا به میوم رحمی، در لوله استریل حاوی EDTA گرفته شد. پس از خونگیری و انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، استخراج DNA به وسیله کیت BioRon صورت گرفت؛ سپس به کمک روش ARMS-PCR نواحی ژنی در برگیرنده تغییرات پلی مورفیسمی PAI-1 (4G/5G) ، فاکتور II ((G20210A و β فیبرینوژن -۴۵۵G/A)) تکثیر شدند. مواد و وسایل لازم جهت انجام مراحل مختلف آزمایش در جداول (۲-۱) و (۲-۲) آورده شده است.
۲-۲- مواد و وسایل لازم جهت انجام آزمایشهای مولکولی(استخراج،PCR و الکتروفورز) :
جدول(۲-۱): مواد لازم جهت آزمایشهای مولکولی

شامل بیش از ۶۰۰۰ گونه می باشند (نیکخواه و امانلو، ۱۳۷۴).
گرامینه ها پراکنش وسیعی داشته، اما اهمیت آنها در هر منطقه خاص عمدتاً به وسیله دما و تا حد کمتری توسط بارندگی تعیین می گردد (صوفی سیاوش و جانمحمدی، ۱۳۸۳). در مقایسه با لگوم هایی مثل یونجه، پروتئین گرامینه ها بویژه در گیاهان بالغ، تقریبا همیشه کمتر است. انرژی قابل دسترس دام در گرامینه های جوان بالا بوده (بیش از ۷۰ درصد) ، ولی سریعاً با بلوغ گیاه کاهش می یابد. از این رو این نوع مواد گیاهی امکان دارد نیازهای حیوان، حتی وقتی که مواد مغذی مورد نیاز وظایف تولیدی کاملا پایین دارند، را تامین نکنند (نیکخواه و امانلو،۱۳۷۴؛نجف نژاد، ۱۳۸۵).
Waldo-1
Graminosis -2
ب - لگومینه ها^۱(بقولات) :
تیره بقولات از سری جداگلبرگان کالسی فلور^۲ ، راسته گل سرخ^۳ می باشد .
لگوم های بسیار مختلفی بوسیله حیوانات چراکننده مورد استفاده قرار می گیرند . اگرچه لگوم های زراعی، در مقایسه با گرامینه های زراعی، گروه خیلی کوچکتری را تشکیل می دهند، با این وجود خانواده لگومینه شامل بیش از ۱۴۰۰۰ گونه است که به دو گروه کلی علف های هرز و درخت و درختچه های قابل چرا تقسیم می شوند (نیکخواه و امانلو، ۱۳۷۴).
لگوم ها به دلیل رابطه همزیستی با باکتری های تثبیت کننده ازت و مقاومت به خشکی، دارای اهمیت زیاد می باشند (صوفی سیاوش و جانمحمدی، ۱۳۸۳). ساقه لگوم ها نسبت به برگ به طور ویژه ای الیاف خام بالاتر و ارزش غذایی کمتری دارند، در حالی که برگ ها منابع غنی مواد مغذی می باشند. تغییر ترکیبات گیاه طی بلوغ، در نتیجه لیگنینی شدن و افزایش الیاف در ساقه ها به علت کاهش نسبت برگ به ساقه می باشد. لگوم ها در مقایسه با گرامینه ها ، دارای غلظت های بالایی از کلسیم، منیزیم،گوگرد و غالباً مس می باشند (نیکخواه و امانلو، ۱۳۷۴؛صوفی سیاوش وجانمحمدی، ۱۳۸۳؛نجف نژاد، ۱۳۸۵).
یونجه متداول ترین لگوم بکار رفته برای علف چراگاه، تهیه سیلو و علوفه خشک می باشد. یونجه به علت تولید محصول بالا و داشتن مقاومت خوب و نیز به علت خوشخوراکی، به عنوان یک محصول دائمی از ارزش بالایی برخوردار است (نیکخواه و امانلو، ۱۳۷۴).

۱-۲-یونجه^۴ :
یونجه در بین گیاهان علوفه ای از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا علاوه بر راندمان بالای تولید علوفه در واحد سطح و ارزش کیفی بالای تغذیه برای دامها، کشت آن سبب تقویت و بهبود خاک شده و در میزان محصول نباتات بعدی و در تناوب نیز تاثیر مثبتی دارد (خانجانی و کلافچی، ۱۳۸۲). فردیناند و همکاران^۱ (۲۰۰۵) معتقدند که یونجه یک علوفه با کیفیت خوبی است زیرا دارای مقدار پروتئین خام بالایی است و قابلیت هضم آن نیز نسبت به بسیاری از علوفه ها بالا است.
Legominosae -1
Dialy Petales -2
Rosasea -3
Medicago sativa -4
جنس یونجه در زبان انگلیسی Lucern ، SnailClove ، Medic Fodder و Alfalfa که معمولاً Medic نامیده می شود. به تیره پروانه واران^۲ تعلق داشته که خود در گذشته به نام های علمی Trigonella Radiata Falcago نیز نامیده می شده است. گیاه یونجه بیش از ۶۰ گونه دارد که به صورت یک ساله و چند ساله می باشد و ۱۸ گونه آن در بیشتر نقاط ایران یافت می شود (ترک نژاد، ۱۳۷۸).
زادگاه اصلی یونجه در دنیا ، کشور ایران و اطراف آن بوده به طوری که حدود ۴۵۰ سال قبل از میلاد بذر آن بوسیله کاروان های تجاری به اروپا و سپس به شمال امریکا برده شد. هم اکنون گونه های مختلف یونجه در امریکای مرکزی، همچنین مناطق شمالی و سیبری یافت می شود. یونجه چندساله ^۳در کلیه مناطق دنیا با زمستان های بسیار سرد مانند مناطقی از ایالات شمالی امریکا یافت می شوند (ترک نژاد، ۱۳۷۸).
ترکیب شیمیایی این گیاه بر حسب آنکه عمل تجزیه بر روی گیاه جوان (قبل از گل دادن) یا در آغاز گل دادن و یا پس از پیدایش گل انجام گیرد، متفاوت بوده به طوری که در گیاه جوان، مقدار پروتئین ها زیادتر از آغاز گل دادن و برعکس، مواد سلولزی و هیدرات های کربن آن کمتر است. اسیدهای آمینه عمده موجود در یونجه،شامل لیزین^۴،آرژینین^۵،هیستیدین^۶،آدنین^۷ ،فنیل آلانین^۸،آسپاراژین^۹و سیستئین^۱۰ است. یونجه علاوه بر مواد مذکور دارای هیدرات های کربن،دیاستازها،نوعی ساپونین،ستن ها، کومارین، اسیدفسفریک و ویتامین های A ,K ,C ,E می باشد.
Ferdinand-1
Papilionaceae(syn:Leguminoseae,Fabaceae)-2
Medicago Sativa L. -3
Lysine -4
Arginine -5
Histidine -6
Adenine -7
Phenylalanine -8
Asparagine -9
Cysteine -10
۱-۲-۲- ارزش غذایی یونجه :
تامین احتیاجات غذایی حیوانات با تنظیم جیره های متعادل امکان پذیر می باشد و علوفه، بخش قابل توجهی از جیره های متداول نشخوارکنندگان را تشکیل می دهد. در بین گیاهان علوفه ای، یونجه به علت کیفیت خوب، خوشخوراکی و دارا بودن ذخایر غذایی از جمله مواد معدنی، پروتئین و ویتامین ها بخصوص ویتامین A از اهمیت خاصی برخوردار است (کریمی، ۱۳۷۹). عوامل زیادی چون نوع گیاه علوفه ای، محتویات قسمت های مختلف گیاه به ویژه برگ ها، مرحله برداشت و شرایط آب و هوایی و مدیریتی بر کیفیت علوفه خشک موثرند. رشد گیاه در هنگام برداشت مهمترین عامل موثر بر کیفیت علوفه است (فضائلی، ۱۳۷۱؛ مهرداد وهمکاران، ۱۳۸۳). علوفه یونجه، قابلیت هضم و جذب متغیری دارد، وقتی که نمونه ها در مراحل مختلف و مشخصی از بلوغ گیاه برداشت شوند (کاواس و همکاران^۱، ۱۹۹۰).
تعدادی از عوامل، تنظیم حرکت ذرات از نگاری را مختل می نمایند که شامل اندازه ذرات، سرعت تجزیه ذرات، گرانیته عمومی ذرات، سرعت هیدراتاسیون و تحرک نگاری هستند. عوامل تغذیه ای که مدت زمان ماندگاری شکمبه ای را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از: مقدار خوراک مصرفی، شکل فیزیکی علوفه، نسبت علوفه به کنسانتره و مقدار الیاف خام علوفه (شاور و همکاران^۲، ۱۹۸۶).
ارزش غذایی یک علوفه را نمی توان تنها از روی عملکرد ماده خشک آن در واحد سطح مشخص نمود. در حقیقت آنچه اهمیت دارد مقدار ماده ای است که عملاً توسط دستگاه گوارش دام جذب می گردد. برای تعیین ارزش غذایی یک علوفه از شاخص های مختلفی استفاده می شود. در حقیقت شاخص هایی که به نحوی در ارتباط با تامین انرژی برای دام می باشند، از اهمیت خاصی برخوردار می باشند که در همین راستا تعیین قابلیت هضم علوفه یکی از این فاکتورهای مهم در بررسی میزان ارزش غذایی علوفه می باشد (نجف نژاد، ۱۳۸۵).
Kawas et al-1
Shaver et al-2
عوامل زیادی مانند مرحله رشد، گونه علوفه و روش نگهداری می توانند تجزیه پذیری پروتئین علوفه ها را در شکمبه تحت تاثیر قرار دهند (هوفمن و همکاران^۱، ۱۹۹۳).
تولرا و ساندستول^۲ (۱۹۹۹) گزارش کردند که عموماً تاخیر در برداشت گیاهان علوفه ای از طریق افزایش دیواره های سلولی، افزایش لیگنین، خشبی شدن اندام های مختلف گیاه، کاهش نسبت برگ به ساقه، کاهش پروتئین خام و بالاخره کاهش قابلیت هضم در اجزاء گیاهی باعث کاهش کیفیت گیاهان علوفه ای می شود.
یافته های دی پیترز و لیانو^۳ (۱۹۸۵) حاکی از آن است که برداشت دیرتر یونجه بهاره باعث ۶۲ % افزایش در پروتئین عبوری، ۱۰ % افزایش در دیواره سلولی و دیواره سلولی بدون همی سلولز، ۵% کاهش در پروتئین خام و ۱۲% کاهش در تجزیه پذیری ماده خشک در روش کیسه های نایلونی شده است. هوفمن و همکاران (۱۹۹۳) گزارش کردند که با افزایش سن گیاهان قسمت محلول و تجزیه پذیر کاهش می یابد. استیسی و همکاران^۴(۱۹۸۳) گزارش کردند که افزایش دیواره سلولی و کاهش میزان پروتئین خام با افزایش رشد، میزان مصرف ماده خشک، تولید شیر و قابلیت هضم گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد.
چهار عامل موثر در تشکیل الیاف خام و میزان قابلیت هضم گیاهان علوفه ای شامل درجه حرارت، سن گیاه، شدت نور و میزان مصرف کود ازته می باشد (قربانی، ۱۳۸۰). افزایش حرارت باعث افزایش لیگنین و دیواره سلولی می شود و قابلیت هضم و تجزیه پذیری علوفه را کاهش می دهد (ون سوست^۵، ۱۹۸۲). رقم گیاه و مرحله برداشت نیز در میزان تجزیه پذیری موثر است (هوفمن و همکاران، ۱۹۹۳؛ مدسن و هوپلاند^۶، ۱۹۹۴).
یونجه ای که در مرحله گلدهی کامل است محصول زیادتر و دوام بهتری را در مزرعه بدنبال دارد ولی ارزش غذایی و تجزیه پذیری کمتری خواهد داشت (مهرداد و همکاران، ۱۳۸۳).
Steacy et al -4
VanSoest -5
Madsen & Hvelplund-6
Hoffman et al -1
Tolera & Sundstol -2
Depeters & Liano-3
منصوری و همکاران (۱۳۸۲) طی آزمایشی که میزان تجزیه پذیری و تولید گاز علف یونجه را مورد مطالعه قرار دادند، حجم گاز تولیدی در ۹۶ ساعت انکوباسیون را ۹۷/۴۹ میلی لیتر به ازای ۲۰۰ میلی گرم ماده خشک گزارش نمودند. آنها در این تحقیق مشخصه های تولید گاز را چنین گزارش کردند: ۷۳/۸ % =a ، ۴۵/۴۰ % = b و۰۷/۰=c نسبت در ساعت. همچنین در این تحقیق میزان تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام در روش کیسه های نایلونی را به ترتیب ۹/۵۵ % و ۸۷/۷۱ % در ۹۶ ساعت انکوباسیون گزارش کردند. در این تحقیق میزان همبستگی بین درصد تجزیه پذیری ماده خشک و حجم گاز تولیدی را (۹۷۵/۰=r) و میزان همبستگی بین درصد تجزیه پذیری پروتئین خام و حجم گاز تولیدی را (۹۳۶/۰=r) گزارش نمودند.
تقی زاده و همکاران (۱۳۷۸) میزان قابلیت هضم ماده خشک و پروتئین خام علوفه یونجه را به روش استفاده از حیوان زنده بترتیب ۶۶ % و ۷۲ % گزارش کردند. در این تحقیق میزان تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام علوفه یونجه در روش کیسه های نایلونی مورد بررسی قرارگرفته که میزان تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام یونجه را در ۹۶ ساعت انکوباسیون به ترتیب ۶۴ % و ۳/۶۳ % گزارش کرده اند.
تقی زاده و همکاران (۱۳۸۰) میزان تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام علف یونجه را به روش in situ بررسی و میزان تجزیه پذیری آنها را در ۹۶ ساعت انکوباسیون به ترتیب ۴۷ % و ۸/۵۴ % گزارش نمودند. همچنین تقی زاده و همکاران (۱۳۸۲) میزان تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام یونجه را در ۹۶ ساعت انکوباسیون به ترتیب ۶۷ % و ۷۱ % گزارش کردند.
دانش مسگران (۲۰۰۳) طی آزمایشی میزان تجزیه پذیری ماده خشک یونجه را ۴۴ % و میزان تجزیه پذیری پروتئین خام یونجه را ۵۵ % گزارش کرد.
مهرداد و همکاران (۱۳۸۳) اثر مراحل رشد فیزیولوژیکی علوفه یونجه را بر روی قابلیت هضم و میزان تجزیه پذیری مورد بررسی قرار دادند و مشخص کردند که میزان تجزیه پذیری در چین سوم بیشترین مقدار را دارا می باشد که معادل ۴۹/۷۱ % می باشد.
عبدی و همکاران (۱۳۸۴) میزان قابلیت هضم یونجه را با روش in vivo برای ماده خشک ۳/۶۰ % و برای پروتئین خام ۲/۷۹ % گزارش کردند. همچنین در این تحقیق میزان قابلیت هضم یونجه به روش آزمایشگاهی بررسی شد و میزان قابلیت هضم آن ۵۹/۶۰ % گزارش گردید.
تغییرات فیزیکی و شیمیایی در علوفه یونجه در اثر افزایش بلوغ و نیز روش های متفاوت برداشت و نگهداری می تواند روی قابلیت هضم شکمبه ای و سرعت عبور ، تاثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به افزایش پر شدن شکمبه، تغییر در جذب ماده خشک و کاهش تولید شیر گردد (نلسون و ساتر^۱، ۱۹۹۲).
۱-۳- عوامل موثر بر ارزش غذایی گیاهان علوفه ای:
۱-۳-۱ – گونه ، واریته و سویه گیاه:

B2

سودوموناس

شکل ۱۵-۴- اثرات متقابل ارقام و سطوح کودی از نظر تعداد دانه در خوشه.
همچنین بین ارقام و سطوح کودی اثرات متقابلی وجود داشت (شکل ۱۵-۴). رقم پیشتاز در هر دو صورت کاربرد مایکوریزا به تنهایی و به صورت تلفیقی با کود شیمیایی نسبت به رقم چمران و دیگر سطوح کودی در سطح ۱% اختلاف معنی داری را بوجود آورده بود. در تیمار سودوموناس بین ارقام اختلاف معنی دار مشاهده شد، که طی آن رقم چمران به طور متوسط با تولید۲۴ دانه در خوشه نسبت به رقم پیشتاز با تولید ۵/۲۲ دانه در خوشه برتری داشت. تحقیقات انجام شده بر روی سیب زمینی (Solanum tiobersum L) (31) و چغندرقند (Beta vulgaris L) (32) نشانگر همین مطلب است. در یک آزمایش مشابه، توحیدی مقدم و همکاران (۱۳۸۳) نتیجه گرفتند که استفاده از میکروارگانیسم های حل کننده فسفات باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد دانه سویا در مقایسه با کودهای شیمیایی می شود (۶).
۳-۴-۴- تراکم خوشه
تراکم خوشه از تقسیم تعداد سنبلچه بر طول خوشه ضربدر عدد ثابت ۱۰ حاصل می شود (۱۵) پس هر عاملی که در افزایش تعداد سنبلچه در مقابل طول خوشه تاثیر گذار باشد، بر تراکم خوشه نیز تاثیرخواهد گذاشت. بین دو رقم چمران و پیشتاز از نظر تراکم خوشه در سطح ۱% و ۵% تفاوت معنی داری حاصل نشد. به گونه ای که رقم پیشتاز با تراکم خوشه ۳۱/۱۸ نسبت به رقم چمران با تراکم ۵۶/۱۷ برتری داشت (شکل ۱۶-۴). بین سطوح کودی در سطح۱% و ۵% اختلاف معنی داری وجود نداشت، ولیکن این سطوح با تیمار کود شیمیایی در سطح ۱% اختلاف معنی داری داشتند (شکل ۱۷-۴). تراکم خوشه، یکی از صفاتی بود که در آن اثرات متقابل بین ارقام و سطوح کودی مشاهده نشد. همبستگی مثبتی بین تراکم خوشه و تعداد دانه در خوشه و طول خوشه مشاهده گردید (جدول ۲-۴)، با توجه به فرمول تجربی تراکم خوشه، هر قدر طول خوشه بیشتر باشد(مخرج کسر)، تراکم خوشه باید کمتر شود، اما به دلیل لحاظ کردن ضریب ثابت ۱۰ در فرمول این امر امکان پذیر نخواهد بود، چرا که ضریب ۱۰ مقدار عددی تعداد سنبلچه در خوشه را ۱۰ برابر افزایش می دهد که این امر می تواند از اثرات طول خوشه بر تراکم خوشه بکاهد، بنابراین مقدار همبستگی مشاهده شده در جدول( ۲-۴) منطقی به نظر می رسد.

شکل ۱۶-۴- تراکم خوشه در ارقام مورد بررسی.
 

Ch0B0

شاهد

Ch1B1

مایکوریزا + ۲۵% کود شیمیایی

B1

مایکوریزا

Ch2B0

کود شیمیایی

Ch1B2

سودوموناس + ۲۵% کود شیمیایی

B2

سودوموناس

شکل ۱۷-۴- مقایسه سطوح کودی از نظز تراکم خوشه.
۵-۴- عملکرد دانه (عملکرد اقتصادی)
بین ارقام از نظر عملکرد دانه در سطح ۱% اختلاف معنی داری وجود داشت. رقم پیشتاز با عملکرد دانه معادل ۴۶/۷۶۱۸ نسبت به رقم چمران با عملکرد دانه برابر ۳۴/۵۳۷۶ کیلوگرم در هکتار برتری داشت (شکل ۱۸-۴). به دلیل تاثیر فسفر در پر شدن دانه و نیز اثر کودهای بیولوژیک در افزایش جذب فسفر، تیمارهای استفاده از کودبیولوژیکی نسبت به سایر تیمارها به میزان بیشتری عملکرد دانه را افزایش دادند. همچنین با توجه به این که فعالیت قارچ های حل کننده فسفات ۱۰ برابر باکتری های حل کننده فسفات می باشد (۷۰) در بین سطوح کودی نیز تیمار مایکوریزا + ۲۵% کود شیمیایی نسبت به دیگر سطوح و در مقایسه با شاهد عملکرد دانه بهتری را نشان داد (۴/۷۴۱۵ کیلو گرم در هکتار). تیمارهای سودوموناس + ۲۵% کود شیمیایی با عملکرد دانه ای برابر ۶۸۰۰، کود شیمیایی با ۲/۴۵۰۲، مایکوریزا با ۴/۴۳۱۲، سودوموناس با ۱/۴۲۵۹، شاهد با تولید ۲۴/۱۶۷۲ کیلوگرم در هکتار در مکان های بعدی قرار گرفتند (شکل ۱۹-۴). همچنین بین ارقام و سطوح کودی اثرات متقابل معنی داری در سطح ۱% مشاهده شد (شکل ۱۸-۴). رقم پیشتاز در تیمار مایکوریزا + ۲۵% کود شیمیایی بیشترین عملکرد دانه یعنی ۷۴۶۰ کیلوگرم در هکتار حاصل گردید. در شکل (۲۰-۴) بین دو رقم چمران و پیشتاز در دو تیمار مایکوریزا + ۲۵% کود شیمیایی و سودوموناس + ۲۵% کود شیمیایی در سطح ۱% اختلاف معنی دار وجود داشت، که طی آن رقم پیشتاز برتری داشت و این در حالی بود که رقم چمران در تیمارهای مایکوریزا، سودوموناس و کود شیمیایی نسبت به رقم پیشتاز نتایج بهتری را نشان داد. دلایل افزایش عملکرد دانه در سطوح کودی در گیاهان تلقیح شده با قارچ مایکوریزا، به افزایش جذب عناصر غذایی به ویژه روی و فسفر تولید محرک های رشد، تحمل به خشکی و مقاومت به عوامل بیماریزا های گیاهی گزارش شده است(۱۵؛ ۳۷ و ۵۴). همچنین این افزایش عملکرد دانه ممکن است که به دلیل افزایش سطح جذب ریشه ها از طریق نفوذ میسلیوم قارچ در خاک و برای دسترسی گیاه زراعی به حجم بیشتری از خاک باشد (۱۵؛ ۵۸ و ۱۱۲). که با نتایج آزمایش مزرعه ای وایتلاو و همکاران (۱۹۹۹) در تیمار سودوموناس که ۱۴% افزایش عملکرد دانه مشاهده شد (۱۵۱) و در آزمایش کاپولینک (۱۹۹۱) افزایش عملکرد ۳۰-۱۰% مشاهده شده بود (۸۹)، یکسان بوده است. وانیش (۱۹۹۰) تاثیر مایکوریزا را بر عملکرد و اجزای عملکرد مثبت و معنی دار گزارش کرد (۱۵۲). همچنین شریف (۱۹۹۹) و قاضی الکاراکی و همکاران (۲۰۰۴) گزارش کردند که مایکوریزا و باکتری های حل کننده فسفات تاثیر مثبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم دارند (۱۳۲ و ۷۸). عملکرد دانه با کلیه صفات مورد بررسی در این آزمایش به جز عملکرد بیولوژیک، تراکم خوشه، وزن کاه و کلش و کل ماده خشک همبستگی مثبت و معنی داری داشت (جدول ۲-۴).

شکل ۱۸-۴- مقایسه بین ارقام از نظر عملکرد دانه.
 

Ch0B0

شاهد

Ch1B1

مایکوریزا + ۲۵% کود شیمیایی

B1

مایکوریزا

Ch2B0

۷.۶۴

۳

۸.۰۶

۷.۱۴

میانگین کل کشور برای افراد۶سال به بالا

میانگین مرد

میانگین زن

واریانس

انحراف معیار

۶.۸۱۳

۷.۳۲۸

۶.۲۸۳

۰.۴۶۸

۰.۶۸۴

با همین روش میانگین سال های تحصیل افراد ۱۵سال به بالا رانیز محاسبه می کنیم. میانگین سال های تحصیل برای این گروه سنی را بدین علت محاسبه شده است که با توجه به تعریف جمعیت فعال اقتصادی گاهی از این میانگین استفاده می شود. تعریف جمعیت فعال اقتصادی(طرح نیروی‌کار) بدین صورت می باشد: تمام افراد ۱۵ ساله و بیش‌تر (حداقل سن تعیین شده)، که در هفته‌ی تقویمی قبل از هفته‌ی آمارگیری (هفته‌ی مرجع) طبق تعریف کار، در تولیـد کـالا و خـدمـات مشارکت داشتـه (شـاغـل) و یا از قابلیت مشـارکت برخـوردار بـوده‌اند (بیکـار)، جمعیت فعـال اقتصادی محسوب می‌شوند. محصلان، خانه‌داران و دارندگان درآمد بدون کار چنانچه شاغل و یا بیکار (جویای کار) نیز بوده اند “ فعال از نظر اقتصادی “ محسوب شده اند.
جدول ۳-۹- میانگین سال های تحصیل افراد ۱۵سال به بالابه تفکیک استان

نام استان

کل

رتبه استانی

مرد

زن

آذربایجان شرقى

۷.۰۴

۲۰

۷.۷۳

۶.۳۳

آذربایجان غربى

۶.۳۷

۲۷

۷.۳۱

۵.۴۱

اردبیل