۲۴

شکل ۴-۱۹، میزان واگرایی طیف پرتو را قبل از ورود به فانتوم و روی سطح خروجی نازل نشان می‌دهد. اندازۀ واگرایی برای پرتو خروجی کمتر از ۵ درجه می‌باشد. کاهش میزان واگرایی نسبت به توزیع زاویه‌ای پرتو روی سطح لگزان، علاوه بر استفاده از صفحات آلومینیوم، به دلیل استفاده از موازی‌سازی با شعاع ۶/۰ سانتیمتر می‌باشد که در انتهای نازل قرار داده شده است و پروتون‌های خارج از این شعاع را مسدود می کند. در این بررسی نیز مشابه قبل، توزیع زاویه‌ای تنها برای طیف نهایی پرتو متناظر با استوانۀ لگزان به ضخامت ۵۵/۹ سانتیمتر به‌دست آمده است. از سایر ضخامت‌ها نتایج مشابه به‌دست می‌آید.

زاویۀ واگرایی ( درجه )
تعداد پروتون‌ها به‌ازای هر ذرۀ خروجی از شتاب‌دهنده
شکل ۴-۱۹٫ توزیع زاوبه‌ای و میزان واگرایی طیف پروتون روی سطح خروجی نازل و قبل از ورود به فانتوم
متناظر با لگزان به ضخامت ۵۵/۹ سانتیمتر

۴-۳-۵- محاسبات دوزیمتری در فانتوم چشم به کمک طیف خروجی از نازل

برای انجام محاسبات دوزیمتری به کمک طیف خروجی از نازل، باید فانتومی به‌عنوان فانتوم چشم شبیه‌سازی شود؛ بر این اساس فانتوم شبیه‌سازی شده مشابه قبل، یک فانتوم سادۀ کروی‌شکل به شعاع ۲/۱ سانتیمتر (براساس کرۀ چشم انسان)، محتوای آب درنظرگرفته می‌شود. مطابق با شکل ۴-۲۰، توموری به شعاع ۱ سانتیمتر داخل این کره تعریف شده است. طیف پرتو پروتون، موازی با محور Y و از مرز تومور با مابقی فانتوم، وارد منطقۀ تحت درمان می‌شود؛ از این‌رو تومور در راستای عمق (محور Y) که هم‌راستا با جهت تابش است، وکسل‌بندی می‌شود؛ به‌طوری‌که ابعاد هر وکسل cm³ ۱/۰×۱/۰×۱/۰ می‌باشد. با کنار هم قرار دادن داده‌های مربوط به دوز پروتون در هر وکسل و رسم آن‌ها برحسب عمق نفوذ پرتو، شکل کلی پیک براگ به‌دست می‌آید. شکل ۴-۲۱، توزیع دوز عمقی و پیک‌های براگ‌ اولیه که در فانتوم و در محدودۀ تومور تشکیل می‌شوند و متناظر با هر کدام از طیف‌های خروجی از نازل می‌باشند را نشان می‌دهد. پیک عمقی متناظر با استوانۀ لگزان به ضخامت cm3/9 و پیک سطحی متناظر با ضخامت cm 8/9 می‌باشد.
شکل ۴-۲۰٫ نمایی از فانتوم مورد استفاده جهت انجام محاسبات دوزیمتری برای طیف خروجی از نازل
شکل ۴-۲۱٫ توزیع دوز عمقی و پیک‌های براگ اولیه در فانتوم چشم محتوای آب
ناشی از طیف‌های خروجی از نازل، از راست به چپ به‌ترتیب متناظر با ضخامت‌های ۳/۹، ۵۵/۹ و ۸/۹ سانتیمتر
نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره شود، این است که برخلاف پیک‌های تشکیل شده به روش اسکن پرتو، پیک‌های براگ ناشی از سیستم‌های کنش‌پذیر، به دلیل افزایش برهم‌کنش‌های پروتونی در مسیر پرتو، پهن‌تر هستند؛ از این رو برای تحت پوشش قرار دادن منطقۀ تومور، تعداد پیک‌های کمتری مورد نیاز است.
در پروتون‌تراپی، آنچه که بافت تومور از توزیع دوز در جهت عمقی دریافت می کند، ناشی از بر هم نهی پیک‌های تشکیل شده در منطقۀ تحت درمان می‌باشد که به‌منظور یکنواختی آن، لازم است که هر پیک با وزن مخصوص به خود در توزیع دوز و در SOBP مشارکت داشته باشند. برای این کار باید هر کدام از ضخامت‌های لگزان با وزنی مناسب در نازل قرار داده شوند؛ این وزن‌ها می‌توانند به صورت زمان حضور هر کدام از ضخامت‌ها در مسیر پرتو اعمال شوند تا طیف نهایی مطلوب و به‌دنبال آن SOBP یکنواخت به‌دست آید. ضرایب وزنی در این شبیه‌سازی، براساس روش ماتریسی که در قبل توضیح داده شد، به‌دست آورده می‌شوند. شکل ۴-۲۲، پیک‌های براگی که به‌وسیلۀ ضرایب وزنی، بهینه شده و نیز برهم‌نهی آن‌ها یعنی SOBP را نشان می‌دهد. از آنجایی که پیک‌های به‌دست آمده، پهن هستند، برخلاف روش اسکن پرتو (هر پیک در شکل‌گیری بخشی از SOBP حضور دارد.)، هر پیک در شکل‌گیری کل SOBP مشارکت دارد؛ از این‌رو دستیابی به SOBP کاملاً مسطح مشکل است. در جدول ۴-۶، وزن متناظر با هر ضخامت که سبب ایجاد توزیع دوز یکنواخت در تومور می‌شود، نشان داده شده است.
cm 55/9
cm 8/9
شکل ۴-۲۲٫ توزیع دوز عمقی با درنظرگرفتن وزن مناسب برای هر کدام از طیف‌های خروجی از نازل و
SOBP حاصل از برهم‌نهی پیک‌های براگ‌ بهینه شده با ضرایب وزنی
جدول ‏۰۴‑۶٫ ضرایب وزنی جهت بهینه‌سازی پیک‌های براگ‌ اولیه متناظر با ضخامت‌های مختلف استوانۀ لگزان

ضخامت لگزان (cm)

ضرایب وزنی

۳/۹

۱۲۵۲/۱

۵۵/۹

۳۴۵۸/۰

۸/۹

۴۶۷/۰

بدیهی است که اعمال وزن‌های بهینه‌کننده روی توزیع دوز عمقی، بر توزیع دوز عرضی نیز تأثیرگذار است؛ از این‌رو لازم است که این وزن‌ها روی دوز عرضی متناظر با هر کدام از طیف‌های خروجی از نازل نیز اعمال شود. شکل ۴-۲۳، توزیع دوز عرضی بهینه شده با ضرایب وزنی و برایند آنها را در منطقۀ تومور نشان می‌دهد. برای به‌دست آوردن نتایج این نمودار، کافی است که فانتوم در جهت عمود بر محور تابش پرتو، وکسل‌بندی گردد؛ به‌همین منظور در عمق ثابت و در میانۀ بخش مسطح SOBP، وکسل‌هایی به ابعاد cm³ ۱/۰×۱/۰×۱/۰ در راستای محور Z و عمود بر محور پرتو فرودی چیده شده است تا دوز تخلیه شده در جهت عرضی اندازه‌گیری شود. این کار برای هرسه ضخامت‌ استوانۀ لگزان انجام می‌شود؛ سپس هر کدام از فاکتورهای وزنی به‌دست آمده، در توزیع دوز متناظرش ضرب، و داده‌های مربوط به دوز تخلیه شده در هر وکسل برای تمامی ضخامت‌ها با هم جمع می‌شود. با کنار هم قرار دادن نتایج و رسم آن‌ها برحسب فاصلۀ عرضی از نقطۀ ایزوسنتر در مرکز تومور، شکل کلی دوز عرضی به‌دست می‌آید. از آنجایی که در این محاسبات، تنها فانتوم وکسل‌بندی شده است، نقطۀ شروع در محور افقی نمودار (cm 4/0-)، نقطه‌ای است که مرز فانتوم در آن واقع شده و قبل از آن وکسلی جهت اندازه‌گیری دوز، تعریف نشده است.
cm 3/9
cm 55/9
cm 8/9

- لوله زایا
- مورفولوژی بررسی ایجاد کلامیدوکونیدی در روی کورن میل آگار
- رشد در دماهای ۴۲ و ۴۵ درجه سانتی گراد
- بررسی ایجاد کلامیدوکونیدی در کازئین آگار
- جذب کربوهیدراتها
- واکنش زنجیره ای پلیمراز PCR و RAPD
تشخیص های غیر مولکولی بر اساس آزمون های مورفولوژی وبیوشیمیایی به شرح زیر میباشد:
۳-۲-۴-۱) بررسی پرگنه در محیط کروم آگارکاندیدا:
از تمامی نمونه های جمع آوری شده که بر روی سابورو دکستروز آگار حاوی کلرامفنیکل کشت داده شده بودند بر روی محیط کروم آگار کشت خطی داده شدند و پس از محکم کردن اطراف پلیت ها با چسب آنها را در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد به مدت ۷۲-۴۸ ساعت در داخل گرم خانه نگه داری شدند. بر اساس رنگ وفرم ایجاد شده در محیط کروم آگار یک تشخیص احتمالی در نظر گرفته شد، پرگنه هایی که ایجاد رنگ سبز، سبز روشن یا سبزآبی و سبز تیره نموده اند کاندیدا آلبیکنس در نظر گرفته شدند. وبرای تایید بیشتر از روش های زیر استفاده شد. ( شکل-۷ )

- طرز تهیه محیط کروم آگار کاندیدا:
در یک ارلن حدود ۱۰۰ میلی لیتر آب مقطر می ریزیم آن را اتوکلاو می کنیم. ۱/۲ گرم پودر کروم آگار را که از قبل آماده شده در کنار شعله یا هود تمیز به آب اضافه می کنیم و می جوشانیم. سپس محیط را به پلیت های استریل وارد می کنیم و در یخچال نگهداری می کنیم.

شکل ۳– ۷ : وجود کاندیدا آلبیکنس در محیط کروم آگار
۳-۲-۴-۲) آزمایش ایجاد لوله زایا :
این آزمایش از اولین روش های تشخیص کاندیدا آلبیکنس محسوب می شده است. در طی این آزمایش، بخشی از پرگنه تازه رشد یافته برروی محیط سابورودکستروز آگار( Merck ) در نیم میلی لیتر سرم تازه انسان (گاو، گوساله، اسب یا خرگوش) و در یک لوله همولیز به حالت سوسپانسیون در آمد. سوسپانسیون حاصل به مدت ۳ ساعت در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد انکوبه شد. پس از طی زمان انکوباسیون قطره ای از سوسپانسیون مورد نظر در زیر میکروسکوپ بررسی گردید.
۳-۲-۴-۳)مورفولوژی و بررسی کلامیدوکونیدی بر روی کورن میل آگار( CMT80 ) :
بسیاری از قارچها قادر به ایجاد کلامیدوکونیدی هستند، اما در بحث مخمر ها یک ملاک تشخیصی محسوب می شود. کاندیدا آلبیکنس قادر به ایجاد کلامیدوکونیدی می باشد.
برای بررسی ایجاد کلامیدوکونیدی از محیط های کورن میل آگار و یا دانه برنج حاوی توئین۸۰ استفاده می شود. توئین ۸۰ ایجاد کلامیدوکونیدی را تشدید می کند. در مطالعه حاضر از محیط کورن میل آگار حاوی یک درصدتوئین۸۰ استفاده شد.
طرز تهیه محیط کورن میل اگار حاوی توئین۸۰ :
۱۷ گرم از پودر محیط کورن میل اگار ( HIMEDIA ) در یک لیتر آب مقطر مخلوط شد و سپس برای آنکه کاملاً حل شود به دمای جوش رسانده شد سپس ۱۰ میلی لیتر از توئین ۸۰ ( Merck ) به آن اضافه شد و در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه اتوکلاو ( Jorgensen Germany ) گردید. پس از آن در پلیت های یک بار مصرف استریل پخش شد.
پس از آماده سازی محیط، از پرگنه های مخمری تازه رشد کرده در محیط SDA با یک آنس استریل برداشت کرده و بصورت شیار های کم عمق وموازی درمحیط کورن میل اگار کشت داده شد و در دمای ۲۵ تا۳۰ درجه سانتی گراد به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت انکوبه گردید. پس از طی زمان انکوباسیون در زیر میکروسکوپ از نظر وجود میسلیوم های کاذب و حقیقی و کلامیدوکونیدی (کلامیدوسپور) و بلاستوکونیدی بررسی گردید.
۳-۲-۴-۴)بررسی ایجاد کلامیدوکونیدی در محیط کازئین اگار:
تمام مخمر های مورد بررسی و نمونه های استاندارد ابتدا روی محیط گلوکز آگار به مدت ۴۸ ساعت و در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد کشت داده شدند. سپس نمونه های کشت داده شده با استفاده آنس یا لوپ به صورت شیار های کم عمق و موازی بر روی محیط کازئین آگار تلقیح و به مدت ۴۸ ساعت و در دمای ۲۴ درجه سانتی گراد نگهداری شدند. پس از طی مدت انکوباسیون نمونه هایی از کشت تهیه و با لاکتوفنل کاتن بلو رنگ آمیزی شدند و از نظر ایجاد کلامیدوکونیدی در زیر میکروسکوپ نوری بررسی شدند.
- روش تهیه محیط کازئین اگار:
۱۰ گرم از محیط Skim Milk در ۹۰ میلی لیتر آب مقطر حل گردید. به طور جداگانه ۳ گرم آگار نیز در۹۷ میلی لیتر آب حل شد. سپس هر کدام در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه اتوکلاو گردیدند. پس از سرد شدن تا دمای ۴۵ تا۵۰ درجه سانتی گراد هر دو محلول با هم مخلوط گردیدند و در پلیت های یک بار مصرف استریل پخش و پس از بستن محیط مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۲-۴-۵) رشد در دمای ۴۵ درجه سانتی گراد :
این آزمایش بر روی تمام جدایه هایی که در محیط کروم آگار رنگ سبز روشن، سبز تیره یا سبز آبی ایجاد کرده بودند انجام گرفت. جدایه های مورد نظر در محیط SDA کشت داده شدند و به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۳۰ درجه نگهداری شدند. سپس بخش کوچکی از پرگنه رشد یافته مجددا بر روی محیط SDA دیگری بطور خطی کشت داده شد ودر دمای ۴۵ درجه انکوبه گردید و در زمان های ۲۴و۴۸ ساعت از نظر رشد بررسی شدند.
۳-۲-۴-۶) واکنش زنجیره ای پلیمراز PCR و RAPD :
استخراج DNA از جدایه های مخمری:
برای استخراج DNA، از نمونه های رشد یافته در محیط کشت SDA استفاده شد. کلیه مراحل استخراج در شرایط استریل و زیر هود مناسب انجام گرفت.
مواد لازم:
۱- بافر لیز کننده Lysis buffer
Tris HCL 400 mM (Merck)
EDTA 60 mM (Merck)
Na Cl 150 mM (Merck)
SDS (Sodium Dodecyl Sulfate) 1% (Merck)
که در نهایت باید به pH:8 رسانده شود.
۲- بافر استات پتاسیم
Potassium Acetate 5M 60cc (Merck)
Acetic acid glacial 11.5cc (Merck)
Distilled water 28.5cc
که در نهایت آن باید به pH:4.8 رسانده شود.
۳- پروتئیناز K
۴- ایزوپوپیل الکل
۵- اتانول ۷۰ درصد
۶- دانه های شیشه ای ۵/۰ میلیمتری Glass beads
بخشی از پرگنه رشد یافته در محیط SDA ( به اندازه یک عدس) را در ۵۰۰ میکرولیتر آب مقطر استریل درون میکروتیوب های اپندورف حل می گردد و سپس جهت شستشو و پاک سازی از بقایای محیط کشت بمدت یک دقیقه در دورg × ۱۰۰۰۰ سانتریفوژ می شود.
-در مرحله بعد بر روی رسوب حاصل ۵۰۰ میکرولیتر از بافر لیز کننده و حداقل دو برابر حجم پرگنه Glass beads اضافه می گردد. پس از انجام دو مرحله ورتکس به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه به میزان ۱۰ میکرولیتر پروتئیناز K به لوله های اپندورف افزوده می شود. سپس دو تا سه مرحله ورتکس (۳۰ تا ۶۰ ثانیه)(شکل-۸) و در هر مرحله یک بار انجماد سریع در دمای ۷۰- درجه سانتی گراد انجام می شود.
شکل۳- ۸ : مرحله ورتکس در استخراج DNA
- پس از انجام این مراحل که به منظور شکست دیواره سلولی قارچ انجام می شود، میکروتیوب ها به مدت ۵ دقیقه در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد قرار داده می شود.
- ۱۵۰ میکرولیتر بافر استات پتایسم به لوله ها افزوده می شود و به آرامی تکان داده می شود. بهتر است افزودن بافر استات پتاسیم در دو مرحله انجام پذیرد(جهت رسوب بهتر بقایای سلولی و پروتئین ها) و سانتریفوژ در دورg × ۱۰۰۰۰ بمدت یک دقیقه انجام میگیرد.
- مایع روئی حاصل به لوله های جدید اپندورف انتقال داده می شود.
- در این مرحله به اندازه حجم مساوی با سوپرناتانت، ایزوپروپیل الکل سرد اضافه می شود و به آرامی تکان داده می شود. (جهت رسوب دادن DNA ) و در دورg × ۱۰۰۰۰ بمدت ۲ دقیقه سانتریفوژ می شود.
- جهت پاک سازی DNA استخراج شده از بقایای ایزوپروپیل الکل، ۵۰۰ میکرولیتر الکل ۷۰ درجه به رسوب حاصل از مرحله قبل اضافه می گردد و در در دورg × ۱۰۰۰۰ بمدت ۱ دقیقه سانتریفوژ می شود.

در مجموع می­توان گفت، رضایت تحصیلی به معنای ادراک دانشجویان از تجربیات زندگی دانشگاهی است که تعیین کننده­ نگرش مثبت یا منفی آنها از دانشگاه خواهد بود. محققان و صاحبنظران، علل و عوامل چندی را برای رضایت تحصیلی دانشجویان برشمرده­اند که چگونگی هر یک از این عوامل، بر میزان رضایت­مندی آنها مؤثر می­باشد. لذا در ادامه به برخی از ابعاد و عناصر ذکر شده توسط محققان و پژوهش­گران پرداخته شده است.

۲ ـ ۱ ـ ۳ـ ۲ ـ ابعاد رضایت تحصیلی
پیرامون ماهیت ابعاد مورد استفاده در ارزیابی رضایت تحصیلی بین صاحبنظران اختلاف نظر وجود دارد (بتز، کلاین­اسمیت و من­نه^[۱۲۱]، ۱۹۷۰). صاحبنظران و پژوهشگران ابعاد و عناصر متعددی را برای رضایت دانشجویان برشمرده­اند (آرشینو^[۱۲۲]، ۲۰۰۷؛ ساهین^[۱۲۳]، ۲۰۰۷؛ بولیگر و مارتین داله^[۱۲۴]، ۲۰۰۴) که از این جمله می­توان به عناصری مانند میزان تعاملات، اعتماد به نفس و میزان یادگیری خودتنظیمی دانشجویان اشاره کرد (بری، اُکی و دلاگوش^[۱۲۵] ، ۲۰۰۸؛ چجلکی^[۱۲۶]، ۲۰۰۶). بر اساس نظر آستین^[۱۲۷] (۱۹۹۳ ب) و وتزل^[۱۲۸] و همکاران (۱۹۹۹) متغیرهایی مانند پیشرفت علمی و سلامت روانی (مانند عزت نفس، رتبه­ی علمی و جنسیت)، کیفیت تناسب بین محیط دانشگاه و ویژگی­های شخصی افراد، اعتبار و شهرت علمی دانشگاه و میزان توانایی دانشگاه برای پیشرفت از طریق برنامه ­های علمی از جمله عناصر مؤثر بر رضایت تحصیلی دانشجویان محسوب می­شوند. بنا به نظر لچر^[۱۲۹] (۲۰۱۰) نیز هشت عامل مؤثر بر رضایت تحصیلی دانشجویان عبارتند از:
اعتماد به نفس
رضایت از برنامه ­های درسی، آموزشی و کلاس­ها
رضایت از کیفیت تدریس و مواد درسی
رضایت از فعالیت­های فوق­برنامه و فرصت­های شغلی
رضایت از مشارکت
کیفیت تدریس و ارائه بازخورد توسط اساتید
رضایت ازمیزان تسهیلات
رضایت از کیفیت و تعاملات دانشجویان.
لازم به ذکر است، مطابق با گزارش پژوهشی لچر (۲۰۱۰)، دو بُعد رضایت از کیفیت محتوای درسی و مشارکت دانشجویان دارای کمترین تأثیر و اعتماد به نفس، فعالیت­های فوق­برنامه، فرصت­های شغلی و کیفیت تدریس دارای بیشترین تأثیر بر رضایت تحصیلی دانشجویان می­باشند. طبق نظر جانسون (۱۹۹۵) نیز رضایت بالای دانشجویان نوعی بیمه کردن آنان در برابر اشتباهات احتمالی دانشگاه محسوب می‌شود. زیرا به دلیل تجربیات رضایت بخش قبلی، با دیدن اشتباهات اندک و موردی از دانشگاه، سریعاً به سمت رقبا نمی روند.
پتروزلی^[۱۳۰] و همکاران (۲۰۰۶) شاخص­ های رضایت تحصیلی در محیط­های دانشگاهی را به شرح زیر بیان کردند:
بایدها^[۱۳۱]: شامل ادراک دانشجویان از کیفیت یاددهنده، خدمات اداری، برقراری ارتباط با کارکنان و اساتید، تجهیزات یاددهی ـ یادگیری، تالار سخنرانی و آزمایشگاه.
بهترین­ها^[۱۳۲]: شامل ادراک دانشجویان نسبت به پژوهش، دوره­ کارآموزش، تلاش­ های آموزشی، میزان دسترسی به اینترنت و سالن غذاخوری.
شادکننده­ها (لذت­بخش­ها/ انرژی­دهنده­ها)^[۱۳۳]: شامل ادراک دانشجویان از کاریابی شغلی، زمان استراحت، ارتباطات بین ­المللی، دوره­ های زبان آموزی و ثبت­نام اینترنتی.^[۱۳۴].
از نظر برخی از صاحبنظران، بین رضایت تحصیلی با تناسب محیط علمی، فیزیکی و اجتماعی دانشگاه رابطه وجود دارد (هچر^[۱۳۵] و همکاران، ۱۹۹۲؛ اُکن و همکاران، ۱۹۸۶؛ اُرپن، ۱۹۹۰). در این راستا، اُکن و همکاران (۱۹۸۶) گزارش کردند که رابطه­ مثبت و معناداری بین محیط علمی و رضایت تحصیلی وجود دارد. هچر و همکاران (۱۹۹۲) نیز گزارش کردند، در حالی­که بین بعد سرمایه ­گذاری بر روی منابع انسانی (دانشجویان) و رضایت تحصیلی آنان رابطه­ مثبتی وجود دارد، بین خدمات دانشگاهی مانند هزینه­ های مالی با رضایت تحصیلی دانشجویان ارتباط معکوسی وجود دارد. لذا می­توان گفت، به دلیل وجود ارتباطی پویا و منعطف بین محیط دانشگاه و رضایت تحصیلی دانشجویان، (جیمز^[۱۳۶]، ۲۰۰۱)، توجه به نیازها و خواسته­ های دانشجویان به عنوان مخاطبان اصلی دانشگاه حائز اهمیت می­باشد (پنینگتن، وانکویک و ویلسون^[۱۳۷]، ۱۹۸۹).
گلچین­فر و بختایی (۱۳۸۸) نیز عوامل موثر بر رضایت تحصیلی را به شرح زیر طبقه ­بندی کردند:
کیفیت تدریس: شامل نحوه­ ارزیابی از دانشجویان، به روز بودن مطالب ارائه شده، کاربردی بودن مطالب، توانایی یاددهنده در امر تدریس، وجود نظم و انسجام در بیان مطالب، نظم و وقت­شناسی در شروع و خاتمه­ی کلاس، پاسخگویی مناسب به سوالات و شهرت یاددهنده.
طراحی دوره: شامل به روز بودن مطالب، کاربردی بودن مطالب، تناسب سرفصل­ها با اهداف دوره و مدت زمان دوره­ تحصیلی.
تجهیزات فیزیکی: شامل محل جغرافیایی سازمان، ابزار و تجهیزات کمک آموزشی، کیفیت لوازم و تجهیزات، نور و دما، کیفیت جزوات ارائه شده، چیدمان کلاس، وضعیت پارکینک، کتابخانه و سلف سرویس.
کیفیت خدمات ارائه شده توسط مجریان آموزشی: شامل تشکیل به موقع کلاس­ها، اطلاع­رسانی منظم و اعلان تغییرات احتمالی، ارائه­ به موقع و مناسب جزوات درسی و رفتار مسئولانه کارکنان با دانشجویان.
الیوت و شاین^[۱۳۸] (۲۰۰۲) نیز مهم­ترین عوامل موثر بر رضایت تحصیلی دانشجویان را به شرح زیر گزارش نمودند:
کسب برتری آموزشی^[۱۳۹]
توانایی جهت دستیابی به درس مورد نظر^[۱۴۰]
داشتن مشاور مطلع و باهوش^[۱۴۱]
وجود اساتید آگاه، زیرک و باهوش^[۱۴۲]
سطح کلی کیفیت آموزش^[۱۴۳]
در نظر گرفتن شهریه به عنوان نوعی سرمایه ­گذاری ارزشمند^[۱۴۴]
دارا بودن راهنما و مشاور در دسترس^[۱۴۵]
احساس امنیت و اطمینان در محیط دانشگاه^[۱۴۶]
فراهم بودن شرایط مناسب تحصیل برای اکثریت دانشجویان^[۱۴۷]
وفور امکان دسترسی به مشاوره و راهنمایی^[۱۴۸]
آزمایشگاه­های کامپیوتر مناسب^[۱۴۹]
وجود اساتید منصف و بی­غرض^[۱۵۰]
امکان دسترسی به اطلاعات^[۱۵۱]
اوم، ون و آشیل^[۱۵۲] (۲۰۰۶) نیز با بهره گرفتن از روش تحلیل مسیر، ارتباط بین رضایت تحصیلی با شش عامل را به شرح زیر را گزارش کردند:
خودانگیزشی دانشجویان^[۱۵۳]
سبک یادگیری دانشجویان^[۱۵۴]
دانش تخصصی اساتید^[۱۵۵]
ارائه بازخورد به دانشجویان توسط اساتید^[۱۵۶]
تعامل دانشجویان با همدیگر^[۱۵۷]
ساختار دوره­ تحصیلی^[۱۵۸]
از نظر آویز و روپوسو^[۱۵۹] (۲۰۰۷) نیز ارتباط معناداری بین رضایت تحصیلی با موارد زیر وجود دارد:
تصویر دانشگاه^[۱۶۰]

5- تربیت رجال وابسته، این رجال وابسته بهترین ابزار برای اعمال سیاست های استعماری دولت انگلیس در ایران محسوب می شدند.

6- تحریک جریان های تجزیه طلب قومی، تفرقه اندازی و تشدید اختلافات مذهبی بین اهل تشیع و اهل تسنن(سیاست های مربوط به بنیادگرایی قومی و مذهبی).
7- حمایت از جریان ها و سازمان های صهیونیستی(سیاست های نظامی، اقتصادی و بنیادگرایی مذهبی).
8- اقدامات تبشیری عوامل انگلیس و تلاش برای سوء استفاده از اقلیت های دینی و ترویج مسیحیت برای مبارزه با اسلام(سیاست های مربوط به بنیادگرایی مذهبی).
9- ایجاد و تقویت گروه های انحرافی، یکی از لطمات بزرگ استعمار انگلیس به اسلام و مسلمانان جعل گروه های مذهبی به اسم اسلام می باشد. از جمله آنها ترویج بهائیت و بابیگری در ایران می باشد که در مطالب قبل بدان ها پرداخته شد(سیاست های مربوط به بنیادگرایی مذهبی).
10-کسب امتیازات فراوان اقتصادی در دوران پهلوی و انعقاد قراردادهای مختلف نفتی و به زیر سلطه در آوردن تولیدات نفتی و به طور کلی غارت منابع نفتی ایران(سیاست های اقتصادی و بازرگانی).
11- نفوذ و سیطره اقتصادی بر دولت، نهادهای مالی و حضور گسترده شرکت های انگلیسی - آمریکایی در اقتصاد ایران به ویژه در دوران پهلوی(سیاست های مالی و اقتصادی).
12- نقش انگلیس در سرکوب جنبش های اسلامی و میهنی در دوره پهلوی(سیاست های نظامی).
13- پیمان های نظامی و امنیتی با رژیم پهلوی و نقش انگلیس در تاسیس اداره ساواک و جایگاه عوامل انگلیس در نظام اطلاعاتی رژیم پهلوی(سیاست های نظامی).
14- تاثیر انگلستان در جدایی های ارضی در ایران از دوران قاجار تا دوران کنونی(سیاست تجزیه طلبی ارضی).
سطح تحلیل سه گانه از نظریات دوس سانتوس-ساندرز- برچر در اینجا به خوبی نشان دهنده تطابق اقدامات بریتانیا در روزهای پایانی حکومت پهلوی دوم می باشد. با گسترش موج های انقلابی در ایران و تزلزل بیش از پیش بقای رژیم پهلوی دوم، منافع بریتانیا در ایران به شدت با چالش مواجه گردید. منافعی که فقدان آن می توانست برای بریتانیا بسیار دشوار باشد. بنابراین، بریتانیا و غرب در راستای مدیریت بحران مذکور، ابتدا در کنفرانس گوادلوپ نشستی در خصوص ادامه حکومت پهلوی داشتند و پس از جمع بمدی نهایی بدین نتیجه رسیدند که مناسبترین رویکرد در این زمینه حمایت از نیروهای انقلابی و عدم حمایت از شاه می باشد. اعمال چنین سیاستی نه تنها وجهه ای دموکراتیک از بریتانیا و غرب در میان ملت ایران ارئه می داد، بلکه ادامه روابط و وابستگی های دولت انقلابی را برای بریتانیا ممکن می نمود.
اما با شناخت دقیق امام خمینی(ره) از ماهیت اقدامات حمایت جویانه بریتانیا و غرب در ابتدا از نیروهای انقلابی در ایران و در ادامه شناخت هویت انقلابیون، نه تنها سیاست معامله ای بریتانیا با انقلابیون ایران به نتیجه ای مبدل نگردید، بلکه بریتانیا و غرب را به صف نخستین دشمنان انقلاب ایران مبدل نمود. در واقع، مدیریت بحران بریتانیا در آن زمان با شکست و یا عدم موفقیت همراه بود که در ادامه طیفی وسیعی از اقدامات از جنگ و ترور گرفته تا خشونت های وسیع علیه انقلاب اسلامی ایران از سوی بریتانیا یا منتسبین به این کشور صورت پذیرفت که در فصول بعدی به تحلیل و تبیین هریک خواهیم پرداخت.

فهرست منابع و مآخذ
منابع فارسی ۱۲۵
منبع انگلیسی ۱۲۹
فصل اول
مقدمه
۱-۱ - کلیات
بویراحمدی‌ها یکی از اقوام شش گانه مسکون در کهگیلویه و بویراحمد است که قدمت آن به قرنها پیش برمی‌گردد. نام بویراحمدکه به گویش لری«بیرَمَد»(=بیرَاحمد؟) خوانده می‌شود، نخستین بار در یک سنگ نبشته مربوط به عصر تیموریان نقر شده است. در منابع عصر صفوی، چندین بار نام بویراحمد ضبط گشته و از آن به بعد تا شکل‌گیری قاجارها، نامی از بویراحمد به چشم نمی‌خورد. منابع عهد قاجار بارها نام بویراحمد را ذکر نموده و برخی نویسندگان عصر به طوایف و تیره‌های تشکیل دهنده آن قوم اشارت ، کرده‌اند.
به رغم اینکه تمام طوایف و تیره‌های بویراحمد، دارای نیای مشترک نیستند و هر کدام تاریخ مستقل و مجزایی دارند، به دلیل قرنها سکونت در کنار هم ،از فرهنگ و گویش مشترک برخوردارند و عادات و آداب و رسوم آنان یکی است. حضور در محیط جغرافیایی واحد، در بسیاری موارد موجب آمیختگی تاریخ و فرهنگ آنها در زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و ادبی گشته و تقریبا اصل ومبنای مشترکی را ایجاد کرده است.حوادث سیاسی-نظامی و اجتماعی بویراحمدی‌ها، در سرنوشت تمام طوایف و تیره‌های آن تاًثیر گذاشته و آن‌ها را با هم مرتبط نموده است. بی‌تردید، ادبیات مربوط به این وقایع در طوایف و تیره های قوم پراکنده و منتشر گردیده و همه را با هم اتصال داده است.
بر مبنای مستندات موجود، نخستین اشعار در دست مربوط به سال های بر افتادن زندیان و برآمدن قاجارهاست. در این پایان نامه، بیش از دو سده ادبیات حماسی وسیاسی بویراحمدکه سینه به سینه نقل و نشر گردیده، بررسی و تبیین شده است. در بادی امر کاملاً روشن است که ادبیات مزبور، در باب وقایع مهم و مؤثر و شخصیت های نقش آفرین و صحنه گردان است که بر زبان و قلم جاری گشته و به ثبت و ماندگاری حوادث سرنوشت ساز منتهی شده است.این وقایع و اشخاص از آغاز سلسله قاجار تا قیام عشایر جنوب در سال های ۴۳-۱۳۴۱ استمرار داشته و در ذهن و زبان سرایندگان محلی و عامه مردم محفوظ مانده است.
بی‌تردید، به دلیل انتقال سینه به سینه اشعار و عدم کتابت آن‌ها، بسیاری از اشعار، از میان رفته و هیچ نشانی از آنان بر جای نمانده است. در حقیقت آن دسته از اشعار که تاکنون محفوظ و مضبوط مانده، به سبب اهمیت و تاثیر آنها بوده است.
در این پایان‌نامه، برای نشان دادن قرابت و یگانگی گویش لری بویراحمد و زبان فارسی کنونی-که هر دو بازمانده فارسی میانه و فارسی باستان هستند- برگردان اشعار لری را کلمه به کلمه انتخاب کرده تا هر علاقمند ادب فارسی در یابد که چه اندازه تشابه و تداخل دارند و در واقع یکی هستند و تفاوت آنها تنها در تلفظ برخی واژه ها است. در این باره، جای سخن فراوان است، که در اینجا مجال آن نیست.

این پایان نامه در پنج فصل تدوین و تنظیم گشته که به ترتیب عبارتند از:فصل اول کلیات، فصل دوم حوادث تاریخی بویراحمد در عهد قاجار و بازتاب آن در اشعار محلی، فصل سوم حوادث تاریخی بویراحمد در عصر رضاشاه و بازتاب آن در اشعار محلی، فصل چهارم حوادث تاریخی بویراحمد در دوره محمدرضا شاه و بازتاب آن در اشعار محلی و فصل پنجم قیام عشایر بویراحمد در سال های ۴۳-۱۳۴۱ و بازتاب آن در اشعار محلی است.
در پایان، از تمام کسانی که در تدوین و تنظیم این پایان نامه همکاری نمودند، صمیمانه سپاسگزاری می نمایم.
۱-۲- طرح موضوع یا مسأله تحقیق
در دوره های قاجار و پهلوی، حوادثی مهم و تاریخی در منطقه بویراحمد رخ داده که بخشی از آن در منابع اصلی مضبوط است.این وقایع هم مربوط به درگیری ومقابله با حکومت مرکزی است، و هم حوادث داخلی بویراحمد را شامل می‌گردد.هرچند منابع و اسناد موجود، دست کم موید شکل گیری بویراحمد از عهد تیموریان است (صفی نژاد،۱۳۶۸: ۲۱۲ ) اما اشتهار و حضور آشکار و موثر اتحادیه بویراحمد در حوادث سیاسی اجتماعی ، در دوره های قاجار و پهلوی بیش از ادوار گذشته است . بخشی از این رخدادها، در منابع اصلی دوره های مذکور ثبت و به دست ما رسیده است. روایات شفاهی و محلی وقایع مزبور، در چند دهه اخیر نیز ضبط گردیده و تا اندازه زیادی، غبار ابهام و گمنامی از چهره حوادث تاریخی بویراحمد زدوده شده است( غفاری،۱۳۶۲: ۲۷-۲۰). اما آنچه در ماندگاری و ثبت سینه به سینه این حوادث، خاصه نزد عامه مردم محل موثر و مفید افتاد، اشعار شاعران محلی به لهجه لری و زبان فارسی است. بازتاب این وقایع در اشعار شاعران گمنام و شناخته شده محلی، بالنسبه فراوان و قابل بررسی و اعتنا است، و تا حدود زیادی میتوان بر مبنای آن به دورنمای حوادث و علل موجده و شکل گیری، پیامدها و تبعات آن دست یافت.
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
بی تردید برای شناخت دقیق حوادث تاریخی ودرک واقعیت وقایع ، می بایست از تمام منابع و مستندات موجود استفاده کرد. روایات شفاهی، بویژه ضرب المثل ها، داستانها و قصه های قومی و بومی از منابع مهم تاریخ اجتماعی و سیاسی محسوب می شوند.اشعار محلی نیز از منابع معتبر و ممد یک محقق همه جانبه نگر است که می توان از آن بهره های بسیار برد و بخشی از واقعیت ها را دریافت. با توجه به کمبود منابع مکتوب در باره حوادث تاریخی بویراحمددر دوره مورد تحقیق، گردآوری، توضیح وتحلیل اشعار شاعران محلی کمک فراوانی به محققان می نماید و بخشی از تاریخ محلی ایران وبه تبع آن تاریخ کشور آشکار و شناخته می گردد. بنابراین، پژوهش حاضر ضرورت و اهمیت وافر دارد، و جنبه های کاربردی آن در مراکز دانشگاهی، موسسات مطالعاتی وپژوهشی قابل استفاده است .نگارنده که سالهاست در خصوص تاریخ و فرهنگ کهگیلویه و بویراحمد مشغول تحقیق می باشد، خلا چنین پژوهشی را کاملا احساس نموده و اهمیت و ضرورت آن را بایسته می داند .
۱-۴- هدف تحقیق
هدف پژوهش‌گر بررسی بازتاب حوادث تاریخی بویراحمد در ذهن و زبان شاعران و ادیبان منطقه است. شاعران منطقه در واقع نماد و نماینده مردم خویش بودند و تقریبا در اشعار خویش به آنچه که در نزد مردم رایج و شایع بود، پرداخته اند. آنها زبان گویای جامعه خویش بودند که بخشی از آمال و منویات قوم را در مضامین ادبی منعکس نموده اند. پس در بررسی متن و مضمون این اشعار به بخشی از حقایق و واقعیت های جامعه بویر احمد و حوادث تاریخی آن دست خواهیم یافت. این پژوهش موجب شناخت بیشتر و جامع تر محققان و علاقمندان تاریخ ایران _ خاصه تاریخ محلی و جامعه شناختی قومی _ می گردد و آنان را بیش از پیش با تاریخ و فرهنگ اقوام و قبایل تشکیل دهنده ملت ایران آشنا می نماید. همچنین مرجعی مهم برای دانشجویان و پژوهشگران تاریخ و فرهنگ ایران می باشد و در مراکز علمی و پژوهشی قابل استفاده خواهد بود.
۱-۵- پیشینه تحقیق
در خصوص موضوع پژوهش، تاکنون کار مستقل و منسجمی انجام نگرفته است. اشعاری که درباره حوادث تاریخی بویراحمد سروده شده، سال ها و سده هاست که سینه به سینه نقل و ضبط شده است. برای نخستین بار یک محقق غیر بومی به نام منوچهر لمعه، پیش از انقلاب چند بیت از اشعار مزبور را ثبت و ضبط کرد ( لمعه،۱۳۵۳: ۶۵-۶۴ ). پس از انقلاب یک پژوهشگر فعال بومی به اسم یعقوب غفاری، در کتابچه ای مختصر، نمونه ای از اشعار محلی کهگیلویه و بویراحمد را جمع آوری کرد و ضمن آوانویسی لاتین اشعار لری به ترجمه فارسی آنها پرداخت ( غفاری،۱۳۶۲: ۲۳-۱۰). از آن به بعد هر محققی که به اشعار حماسی و تاریخی بویراحمد پرداخت، پژوهش آقای غفاری از مهم ترین منابع کار او بود. سید ساعد حسینی، نورمحمد مجیدی و سیمین طاهری از جمله این محققان بودند. این پژوهشگران که البته زحمات زیادی کشیده اند، تنها بخشی از اشعار موجود را ضبط کرده اند. نگارنده علاوه بر اشعار مکتوب و ضبط شده، آن بخش از اشعاری که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته و یا مکتوب نگشته را جمع آوری، تعلیل و تحلیل نموده است ( در مبحث معرفی و نقد منابع توضیحات بیشتر آمده است ) .
۱-۶- روش تحقیق
در این پژوهش، از روش تحقیق تاریخی و شیوه توصیفی - تحلیلی استفاده شده و
شیوه جمع آوری اطلاعات،کتابخانه ای و میدانی است .
۱-۷- سؤالات تحقیق
۱- بازتاب حوادث تاریخی بویراحمد در دوره قاجار در اشعار شاعران محلی، چگونه بوده است؟
۲- بازتاب حوادث تاریخی بویراحمد در دوره پهلوی در اشعار شاعران محلی، چگونه بوده است؟
۱-۸- فرضیات تحقیق
۱- حوادث تاریخی بویراحمد و اشخاص تاثیرگذار آن، همواره در اشعار شاعران گمنام وشناخته شده بویراحمدی و غیر بویراحمدی، بازتاب یافته است. در جامعه بویراحمد، اشخاص موثر، مردمی ومشهور، بخشی جدایی ناپذیر از تاریخ قوم گردیده و چون مورد احترام واعتنای مردم بوده، شاعران محلی در بویراحمد وغیر بویراحمد در باره آنان شعر سروده اند.
۲- هر چه حوادث تاریخی منطقه، مهم تر وموثرتر بوده در ذهن و زبان عامه ماندگارتر شده و در اشعار شاعران قوم بازتاب بیشتری یافته است.
۱-۹- معرفی و نقد منابع
تحقیق و تفحص در باب رخدادهای گذشته ، بدون داشتن منابع وتکیه و توجه به آن ها امکان پذیر نیست . این پایان نامه که به بررسی و تبیین حوادث تاریخی بویر احمد در دوره های قاجار و پهلوی و بازتاب آن در اشعار محلی پرداخته، برمبنای منابع مکتوب و راویان شفاهی توصیف وتحلیل گردیده است . نخستین کسی که ، برخی اشعار محلی را در باره حوادث تاریخی بویراحمد ضبط کرد، یک غیربومی به نام منوچهر لمعه بود که به عنوان سپاهی بهداشت از اوایل اردیبهشت ۱۳۴۴تا تیرماه۱۳۴۵ در دهات دهدشت ،لنده ، سوق و چرام خدمت می کرد ( لمعه ، ۱۳۵۳ : اول دفتر ) . او تنها سه بیت لری را در خصوص سه شخصیت سیاسی – نظامی بویراحمد –عبدالله ضرغام پور ، ملا غلامحسین سیاهپور و غلامحسن محمدی – آورده ، که البته اشکالاتی جزیی در تدوین وترجمه آنها وجود دارد ( همان : ۵۹ و ۶۵-۶۴ ) . معهذا ، همت مولف به عنوان آغازگری غیربومی و دولتی ، آن هم در حکومت پهلوی – که افراد مذکور با آن مبارزه کرده بودند –ستودنیو شایان تقدیر است .
احتمالا در همان ایامی که منوچهر لمعه برخی ابیات محلی را جمع می کرد ، یک شاعر بزرگ و برجسته لری سرا – که در ضمن خواننده ای مبرز و صاحب سبک بود – با سرایش و خوانش دهها بیت شعر ارزنده و پر مضمون ، در حفظ حوادث تاریخی قوم واشخاص موثر و مشهور منطقه مبادرت ورزید . وی که به حق می بایست ” فردوسی ” قوم به شمار آید ، علی مراد نام داشت که چون از طایفه شیخان گل بار(=گل بهار ) بود ، پیشوند شیخ داشت وشیخ علی مراد خوانده می شد .
وی، که یک تنه بار حماسه سرایی قبایل کهگیلویه و بویراحمد را در عصر پهلوی بر دوش کشید ، اشعار ارزشمند و فراوانی در مدح مبارزین بویراحمد – از عهد قاجار تا پهلوی - سرود و خواند ، و در کاست های متعدد پخش و منتشر نمود . بخش عمده اشعار موجود در باره جنگجویان بویراحمد ، به همت نستوه و شهامت کم نظیر او در همان عصر استبداد پهلوی انتشار و عمومیت یافت . کار سترگ شیخ شجاع ، از عوامل مهم ماندگاری نام و یاد مبارزان بویراحمد تا نسل کنونی وآیندگان است . او هم چون قهرمانان منطقه که با تفنگ و فشنگ به جنگ حاکمان مستبد رفتند ، باسلاح سخن و شعر ومدح مبارزین ، به نبرد حکومتیان رفت ونوعی دگر از مبارزه را نشان داد . همه کسانی که او ستود و توصیف نمود ، مخالفان و معارضان حکومت پهلوی بودند . سالها پس از انتشار عمومی و همه‌گیر اشعار ونوارهای شیخ علی مراد ، ساواک کهگیلویه وبویراحمد به احضار او پرداخت و با تذکرات محدود کننده و تهدیدآمیز ،وی و نوارفروشی‌های منتشرکننده را مجبور وموظف به عدم ادامه کار کرد . اکثرابیاتی که در منابع مکتوب محلی در باب جنگجویان بویراحمدی آمده ،از اوست . جای ایراد و افسوس است که بیشتر نویسندگان بومی ،به این منبع معتبر و موجود اشارت ننموده وانصاف علمی را رعایت نکرده اند. در این پایان نامه ،ماخذ مهم و معتبر بسیاری از اشعاروصفی و حماسی بویراحمد درعصر پهلوی ،نوارهای کاست شیخ علی مراد بود . درباب او واشعارش باید گفت که، بسیاری از آنها برگرفته از واقعیت های تاریخی هستند ، اما خود آرایه های ادبی اش را به اوج می رساند. مبالغه و اغراق و بیان مطالبی حماسی و غیرواقعی، از خصایص شعر اوست. تشبیهات، کنایات و استعارات در شعر وی قوی و فراوان است.او آنچه ذوق و سلیقه اش می پسندید در ابیات می‌گنجاند. اشخاص شعر او همه واقعی هستند، ولی آنچه از ایشان حکایت می‌کند بخشی در ذهن او خلق شده است. به رغم این خصیصه که خود عنصر غالب در اشعار حماسی است، کار سترگ وی در حفظ و روایت وقایع تاریخی مردم کهگیلویه و بویراحمد، ارجمند و ستایش انگیز است.
منابع مکتوب پس از انقلاب به مناسبت موضوع تحقیق ، به گردآوری اشعاری پرداخته که بخشی ازآن وقایع تاریخی بویراحمد است . یکی ازشماره های نامه نور که ویژه نامه ” هنر وفرهنگ ایل بویراحمد ” بود ، به ادبیات آنها در زمینه های مختلف ازجمله حماسه نظر افکنده بود. قسمتی از آن،اختصاص به “بیت ها ی ” بویراحمد داشت که بخشی “به یاد لهراسب ” نامگذاری شده بود وعلاوه برابیات مربوط به لهراسب، اشعار دیگری را نیز ضبط کرده بود (نامه نور،۱۳۵۹:؟-۱۴۶ ) .
چون محققان ماهنامه مزبور از همان نخستین سال های بعد از انقلاب بخشی از ابیات بویراحمدی ها را گرد آوردند، اصالت و صحت آنها بیشتر از اشعار مضبوط در منابع متأخر است. تنها عیب آن عدم آشنایی پژوهشگران ویژه نامه از گویش لری است و به همین دلیل بعضی کلمات و واژه ها را به درستی در نیافته و اشتباه ضبط کرده اند. ابیات موجود در نامه نور، ترکیبی از اشعار شیخ علی مراد و شاعران گمنام دیگر است. البته، متأسفانه در این اثر، همانند بسیاری از آثار بومیان، هیچ اشاره ای به سرایندگان اشعار نشده است.
نخستین فرد بومی که سالها پیش از انقلاب به جمع آوری اشعار و آداب و رسوم محلی همت گماشت، یعقوب غفاری بود، که اکنون چندین کتاب معتبر در باب فرهنگ و رسوم مردم کهگیلویه و بویراحمد منتشر نموده است. وی در کتاب کوچک ولی ارزشمند «نمونه ای از اشعار محلی مردم کهگیلویه و بویراحمد…» ابیات متعددی را –که اصیل و صحیح هستند- گرد کرده است. اشعاری که او جمع کرده در باب موارد مهم ذیل است :
جنگ تنگ تامرادی (۱۳۰۹)، یاغی گری برادران ایزدپناه به نام های کی علی خان و کی ولی خان در دوره رضاشاه ،درگیری های میر غلام سید شاه قاسمی بویراحمد و سرانجام جنگ معروف گجستان در سال ۱۳۴۲ (غفاری، ۱۳۶۲: ۲۷-۱۰). غفاری، گزیده ای از اشعار مربوط به وقایع مذکور و شخصیت های مشهور جنگ های تامرادی و گجستان –خاصه دو فرمانده شهیر کی لهراسب باتولی و ملا غلامحسین سیاهپور جلیل- را ضبط کرده، که اکثر محققان بومی بعدی از او استفاده و استناد نموده اند. غفاری، البته اشارتی به گویندگان اشعار مضبوط نکرده است.
قدرت الله اکبری، دومین شخص بومی بود که در تاریخ خویش، اشعار اندکی را درباره اشخاص مؤثری نظیر خداکرم خان، محمدحسین خان و کریم خان بویراحمدی –مربوط به عهد قاجار- و کسان معروفی چون میرغلام و کی لهراس در عصر پهلوی اول به مناسبت توصیف رخدادهای زمانه ارائه داده است (اکبری، ۱۳۶۸: ۹، ۱۸، ۲۶، ۶۴، ۷۵ و ۹۴).اصالت ابیاتی که اکبری ضبط نموده معتبر است، اما هیچ اشارتی به سرایندگان –شناس و ناشناس- آن نکرده است .
عزیز کیاوند، فرد غیربومی دیگری بود که در اثری ارجمند به نام «حکومت، سیاست و عشایر» به تاریخچه «ظهور بویراحمد» و حوادث آن و اشعار اندکی در باب وقایع مهم قوم پرداخته است (کیاوند، ۱۳۶۸: ۸۳-۶۵).اشکال کار او در عدم آشنایی دقیق گویش محلی و تلفظ صحیح برخی کلمات اشعار است. جواد صفی نژاد محقق مشهور عشایری، در اثر ارزشمند «عشایر مرکزی ایران» اشعاری که شاعران گمنام در رثای‌هادی خان (وفات ۱۲۰۸ق) و شاهین خان بویراحمدی (مقتول ۱۲۱۲ق) سروده و بر سنگ مزار آنان حک گردیده، را خوانده و ضبط کرده که قابل تقدیر و سپاس است (صفی نژاد، ۱۳۶۸: ۶۱۰-۶۰۸).
نورمحمد مجیدی از بومیان فعال در عرصه پژوهش قومی است، که دست کم در دو اثر خود به برخی اشعار محلیان در باب رخداد ها و اشخاص مؤثر حوادث اشاره نموده است. وی در کتاب «علما و شاعران استان کوگیلویه و بویراحمد» به ابیات تاریخی خداکرم خان بویراحمدی –که از شاعران برجسته بویراحمد در عهد قاجار بود- پرداخته که هیچ معلوم نیست منابع مکتوب یا شفاهی وی کدام است (مجیدی، ۱۳۷۸: ۲۱۷-۲۱۶).این نویسنده در فصل مهمی از کتاب «مردم و سرزمین های استان کوگیلویه و بویراحمد» به بررسی و ارائه اشعار شاعران بومی درباره وقایع تاریخی اقوام منطقه، از جمله بویراحمد همت گماشته است ، اما ایرادات زیادی بر آنان وارد است (مجیدی، ۱۳۸۱: ۷۲۸-۶۲۵). او بدون ذکر نام سرایندگان، ابیات فراوانی را درباره کریم خان بویراحمدی، کی لهراس، میر غلام، جنگ داخلی دره سرد، کی علی خان و کی ولی خان و ملا غلامحسین سیاهپور ارائه داده، که به بسیاری از آنها نمی توان اعتماد و استناد کرد و نشانه های تغییر و تحریف درآن آشکار است.
کاوس تابان سیرت، آموزگار عشایری بازنشسته، در تألیف خویش با عنوان دلاوران کوهستان، به مناسبت حوادث به اندک ابیاتی اشارت دارد که برخی از آنها برای نخستین بار از جانب او ارائه گشته است. از جمله اشعاری درباره میرمذکور سید یاغی اواخر عهد قاجار -، میرغلام، کی لهراس، کی علی خان، جنگ داخلی دشتروم، جنگ گجستان و ملا غلامحسین سیاهپور (تابان سیرت، ۱۳۸۰: ۲۳۱-۲۳۰ ، ۳۱۲ ،۳۴۶-۳۴۵ ، ۳۷۹-۳۷۸ ). وی البته برخی اشعار شیخ علی مراد را که با صدای ایشان موجود است، تحریف کرده و تغییر داده است.
سید ساعد حسینی، پزشک متخصصی که با علاقه وافر به تاریخ و فرهنگ مردم کهگیلویه و بویراحمد، چند کتاب معتبر تدوین و تألیف نموده، یکی از آنها را مختص «شعر، موسیقی و ادبیات شفاهی» قرار داده است. «اشعار تاریخی حماسی» مندرج در کتاب وی، در خصوص خداکرم خان و کریم خان بویراحمدی، میر‌غلام، کی لهراس، نفرت از حکومت رضا شاه، جنگ گجستان و فرمانده آن ملا غلامحسین سیاهپور و دیگر جنگجویان نبرد است. حسینی، ابیات مربوط به هر حادثه را از منابع مکتوب محلی یا نوار های کاست خوانندگانی نظیر شیخ علی مراد و علی بابا گودرزی ممسنی اخذ و استفاده کرده، اما اشاره ای به منابع خود ننموده است (رجوع شود: حسینی، ۱۳۸۱: ۱۴۴-۱۱۹).
حامد اکبری، جوان مشتاقی که در توصیف «رجال بویراحمد» دست به تألیف زد، به تناسب توضیح در باب برخی از این رجال –چون خداکرم خان، کریم خان، میر غلام، کی لهراس، کی علی خان و ملا‌غلامحسین سیاهپور- اشعاری را ارائه نموده، که در واقع تکرار ابیات مضبوط در کتاب یعقوب غفاری است (اکبری، ۱۳۸۱: ).
الله بخش آذرپیوند، نیز در خصوص موضوعات مهم تاریخ بویراحمد، گونه هایی از اشعار را درکتاب خویش- تحولات سیاسی بویراحمد و جنگ گجستان -آورده که جز چند مورد، همه از منابع پیشین ماًخوذ است. متاسفانه وی همچون دیگران اشارتی به منابع خود ندارد و در مواردی مشخص-به عمد یا سهو-ابیات را تغییر یا تحریف کرده است. به علاوه اشعاری را که آورده به درستی نظم و چینش نداده و بسیار به هم ریخته و پراکنده اند(آذر پیوند،۱۳۸۴: ۲۸۹-۲۸۸، ۳۰۸-۲۹۳، ۴۰۱، ۴۲۴، ۴۲۸، ۴۶۸-۴۶۷).