۱۴- منطقه سکونت دانشجویان چه تأثیری به پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین دارد.
۱۵- میزان برخورداری دانشجویان از رفاه اقتصادی چه تأثیری به پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین دارد.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
بررسی آثار و پژوهش های انجام شده
زواریان، زهرا/ نیک خواه ناهید/ مهدی پور، سهیلا/ جایگاه مذهب در اعتقاد عملی جوانان
این تحقیق به بررسی میزان شناخت و نحوه برداشت جوانان از مذهب می پردازد و این که جوانان تا چه اندازه با دین آشنایند و دین تا چه حد در عملکرد و زندگی روزمره آنان مؤثر است.
جمعیت نمونه تحقیقی حدود ۷۰۰ نفر از دانش آموزان دبیرستانهای دخترانه و پسرانه مناطق مختلف شهر تهران بوده اند.
مهم ترین یافته های تحقیق عبارتند از:
۹۵ درصد پاسخگویان وجود خدا را با ور داشته و نسبت به خداوند ابراز علاقه و دوستی کرده اند در حالی که تنها ۷۶ درصد قیامت را باور داشته اند.
۷۱ درصد پاسخگویان نقش مذهب را در زندگی مثبت دانسته و نسبت کسانی که اسلام را دین کاملی تلقی کرده اند تنها ۵۴ درصد بوده اند.
تنها ۵۱ درصد پاسخگویان اعمال مذهبی را انجام می دهند ۶۷ درصد نماز می خوانند که از این نسبت ۳۲ درصد از روی عادت یا اجبار نماز می خوانند گرایش به مطالعه کتابهای مذهبی ۱۶ درصد است.
۳۴ درصد پاسخگویان اعمال خلاف مذهب انجام می دهد .
۶۷ درصد پاسخگویان اطلاعات مذهبی خود را ناکافی اعلام کرده اند.
نتیجه گیری نهایی محققین آن است که عملکرد دینی و رعایت اصول مذهبی کاهش چشمگیر داشته ونگرش جوانان نسبت به مذهب سطحی موردی و بدون شناخت فلسفه مذهب و احکام دینی است علت نگرش به دین از نظر محققین و براساس نتایج تحقیقی، ناکافی مبلغین دینی در معرفی و تفهیم درست دین و از سوی دیگر عدم ارضای نیازهای اولیه جوانان است.
رونقی، مرضیه، بررسی تأثیرنگرش های دینی بر نحوه عملکرد اقتصادی
گروه های اجتماعی مختلف (بازاریان)، پایان نامه کارشناس ارشد جامعه شناسی، به راهنمایی غلامعباس توسلی، دانشگاه تهران
محقق نگرش به دین دارد در سه سطح مردی، نهادی، اجتماعی مورد بررسی قرار داده و شاخص هایی نظیر شناخت از افراد مذهبی جامعه، علائق مذهبی پاسخگو میزان دغدغه دینی پاسخگو، حضور در مساجد زیارتگاه ها از نظر پاسخگویان را سنجیده است نحوه عملکرد اقتصادی نیز با شاخص هایی نظیر قناعت اقتصادی، فعالیت اقتصادی فردی یا گروهی، اهمیت پول در زندگی و رابطه با افراد پولدار غیر متدین اندازه گیری شده است. نمونه تحقیق شامل ۲۲۸ واحد تجاری در بازار تهران است که با روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که:
اولاً: افراد در سنین مختلف نگرش های دینی متفاوتی دارند.
ثانیاً: بین نگرش های دینی در سنین مختلف و نحوه عملکرد اقتصادی افراد رابطه وجود دارد در واقع شکل گیری نحوه خاصی از عملکرد اقتصادی نمی تواند به دور از چارچوب اعتقادات دینی افراد مورد بررسی قرار گیرد.
ثالثاً: سن و سابقه در نحوه عملکرد اقتصادی اثر می گذارند یعنی افراد واقع در سنین بالاتر و دارای سابقه بیشتر در عملکرد اقتصادی خود بیشتر شؤن و ضوابط دینی را رعایت می کنند.
صباغ پور/ علی اصغر، بررسی نگرش های سیاسی مذهبی جوانان
دکور تهرانی (۲۲-۱۷ ساله) و عوامل مؤثر بر شکل گیری آن، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، به راهنمایی غلامعباس توسلی، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده تحقیق بر روی ۲۲۶ نفر در منطقه شمال و جنوب تهران انجام شده است. تحلیل یافته ها با بهره گرفتن از روش های آمار توصیفی نظیر توزیع فراوانی و هیستوگرام و آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون، تا اوبی، کاما، کرامر، آزمون کی دو و نیز تحلیل واریانس و تحلیل رگرسیون چند متغیری صورت گرفته است.
نگرش مذهبی بر اساس شاخص های زیر بررسی شده:
میزان شناخت افراد مذهبی جامعه
علاقه و رجحانهای مذهبی پاسخگو
میزان اطلاعات و آگاهی های مذهبی پاسخگو
میزان دین حسی پاسخگو (به معنای واکنش پاسخگو نسبت به کسانی که تفاوت مذهبی با آنان دارند که با طیف بوگاردوس سنجیده شده است.)
میزان گرایش پاسخگو به مشارکت در امور دینی
نگرش جوانان نسبت به کیفیت حجاب بانوان
یافته های تحقیق بیانگر آن است که نگرش های مذهبی (و البته نگرش های سیاسی) جوانان در هر دو منطقه شمال و جنوب تهران در حد اندکی قرار دارد. به نظر محقق دلیل را باید در مشکلات و نیازهای اساسی معیشتی جوانان، دلزدگی جوانان از مذهب به دلیل نوع تبلیغات حکومتی، اشتغال به تحصیل، ورزش و هنر و اشباع ذهن و عاطفه جوانان به وسیله مقولات جستجو نمود. از دیگر نتایج تحقیق آن که در شمال و جنوب تهران،بعد عاطفی نگرش های مذهبی در رتبه اول، بعد رفتاری دررتبه دوم و بعد شناختی در ربته سوم قرار گرفته است. البته بعد رفتاری نگرش در جنوب تهران قوی تر از شمال تهران است.
مرجایی سید هادی، بررسی میزان دین گرایی و ایمان دینی در بین دانشگاهیان، شورای عالی انقلاب فرهنگی با کمک جهاد دانشگاهی تهران ۱۳۷۹
پژوهش مذکور ضمن سنجش اعتقادات دینی دانشجویان دانشگاه های تهران با تکیه بر بعد فردی دینداری، جهت گیری دانشجویان را در قالب گونه آماری (idealtype) دو گرایانه شامل جهت گیری بنیاد گرایانه و سکولاریتی (عرقی گرایانه) بررسی کرده است.
جامعه آماری این پژوهش مشتمل بر ۶۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی شهر تهران که به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده بودند می باشد.
یافته های نشان داده به لحاظ اعتقادات دینی، یعنی رعایت شعائر و مناسک دینی که بر جنبه فردی دینداری دلالت دارد دانشجویان در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارند به نحوی که اعتقادات دینی ۷۸ درصد آنها در سطح متوسط به بالا ارزیابی شده است. ولی در بخش جهت گیری دینی تفاوت ها قابل توجه تر است. در این بخش چهار عامل تعامل دین، سیاست ، تعامل دین و دنیا، دین و علمای دینی و تکثیر گرایی سنجیده شده میزان جهت گیری سکولاریتی دانشجویان به ترتیب ۵/۳۶%، ۱۶%، ۵/۴۳%، ۶/۴۸% بوده است.
نتایج بدست آمده از نه گویه ای که جهت گیری دانشجویان در عرصه دین و سیاست را ارزیابی کرده اند نشان می دهد. در مجموع حدود ۳۶ درصد دانشجویان درباره رابطه دین و سیاست جهت گیری سکولاریتی و حدود ۳۵ درصد جهت گیری بنیاد گرایانه داشته اند. محقق نتیجه می گیرد با توجه به این که دانشجویان در جهت گیری درباره این موضوع به دو طیف کاملا مساوی با دو جهت گیری متعارض تقسیم شده اند شکاف ا عتقادی بوجود آمده در جامعه دانشگاهی ناشی از اعتقادات دانشجویان به مناسک و شعائر نیست بلکه محل تعارض و اختلاف در نوع برداشت بنیاد گرایانه یا سکولاریتی از مبادی در عرصه سیاست است هم چنین ۱۶ درصد دانشجویان درباره تعامل دین ودنیا دارای جهت گیری سکولاریتی و ۴۵ درصد دارای جهت گیری بنیادگرایانه اند.
بررسی گرایش های دینی دانشجویان، معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان ۱۳۷۵
جامعه آماری ۹۵۸ نفر از دانشجویان دانشگاه های اصفهان (علوم پزشکی، صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان) بوده اند.
پرسش محوری پژوهش این بوده است که آیا با تحولات و نوسازی هایی که در دو دهه پس از انقلاب صورت گرفته اعتقادات دینی دانشجویان سکولار شده یا خیر؟ پژوهشگران این بررسی جهت سنجش سکولاریسم ابتدا از بعد نظری یک سنخ شناسی عرضه نمودند و میزان پایبندی و اعتقادات دینی را بر روی پیوستاری که یکسوی آن بی دینی (معاند) و سوی دیگر مسلمان انقلابی قرار داشت بررسی کردند. یافته های تحقیق نشان داد که ۲/۷۱% دانشجویان در حد مسلمانان انقلابی، ۷/۶۴% مسلمان روشنفکر، ۴/۵۶% مسلمان سنتی، ۳/۴۳ مسلمان علم زده، ۶/۴۰% مسلمان حجیته ای ، ۵/۱۶% بی دین )معاند) ۱۶% مسلمان اسمی و ۱/۱۳% به دین بی اعتنا بوده اند. به این معنا که دخالت دین در دنیا را امری پسندیده و مقبول دانسته اند بررسی عامل سوم نشان داد که ۵/۴۳ درصد پاسخگویان دیدگاه سکولاریتی و ۱/۲۶ درصد جهت گیری بنیاد گرایانه دارند. بنابراین بخش قابل توجهی به جایگاه برتر و ممتاز علمای دین و نهاد روحانیت تردید دارند و براساس دیدگاه سکولاریتی معتقد به تقدس زدایی از علمای دین و نهاد روحانیت هستند.
توزیع نظرات پیرامون عامل چهارم نیز نشان می دهد که ۴۸۶ درصد دانشجویان جهت گیری سکولاریتی و ۱۷ درصد جهت گیری بنیاد گرایانه دارند. این عامل (انحصار گرایی دینی) مشتمل بر دو بعددینی (سنجش حقانیت دین اسلام نسبت به سایر ادیان) ودرون دینی (حقانیت مذهب شیعه نسبت به سایر مذاهب) است به لحاظ سنخ شناسی تجربی عرصه های مختلفی که در آن از غلظت بنیاد گرایی کاسته شده و به دامنه تفکرات سکولاریتی افزوده شده به ترتیب اهمیت عبارتند از: تعامل دین با سایر مذاهب و ادیان (تکثر گرایی دینی) تعامل دینی و علمای دینی، تعامل دین و سیاست و تعامل دین با امور دنیا و عقلانیت.
بلالی- اسماعیل، سنجش گرایش دینی دانشجویان روزانه دانشگاه تبریز و بررسی نقش یادگیری اجتماعی در آن ۱۳۷۷
محقق در این پژوهش با بهره گرفتن از روش مطالعه پیمایشی و با بهره گیری از ۴۵ گویه به سنجش میزان گرایش دینی ۳۲۵ نفر از دانشجویان پرداخته است. مجموعه گویه ها از طریق تحلیل عاملی به سه بعد اساسی شامل اعتقاد دینی، آمادگی رفتاری دینی و شناخت دین دلالت می کنند. ضرایب مربوط به روایی مقیاس ها برای بعد اول ۸۰% ، بعد دوم ۸۵% و بعد سوم ۸۶% گزارش شده است.
یافته های تحقیق نشان دادکه بین اعتقاد دینی و آمادگی رفتاری دینی و جنسیت تفاوت معنی داری وجود دارد بدین ترتیب که بعد اعتقاد دینی دانشجویان دختر نسبت به پسر بیشتر است ولی در بعد آمادگی رفتاری نمره مردان بیش از زنان است و در بعد شناختی تفاوتی بین دو جنس وجود ندارد.
تحلیل ها رگرسیونی متغیرهای مستقل مطالعه فوق با ابعاد اعتقاد و دینی نشان دهنده وجود رابطه بین اعتقاد دینی با نوع الگوی مذهبی، نوع دوستان، ارزیابی فرد از اطلاعات منابع دینی، هم اتاقی های فرد، ارزیابی وی از اطلاعات خود و مذهبی بودن مادر و پدر اوست.
علی اسدی و مهدی برکشی و منوچهر محسنی تحقیقی با عنوان گرایش های فرهنگی و نگرش های اجتماعی در ایران، انجام داده که رفتارهای مذهبی مورد مطالعه قرار گرفته در این پژوهش عبارت بوده است از: نماز، روزه، نذر و نیاز، خمس و زکات، زیارت اهل قبور، شرکت در هیأت های مذهبی، نماز رایجترین رفتار مذهبی بوده که با کاهش سن از عمومیت آن کاسته می شده و روزه دومین رفتار رایج بوده که با افزایش سن بر عمومیت آن افزوده می گشته است.
