فسفر:
فسفر در فسفریلاسیون نوری، مسیر پنتوز فسفات و گلیکولیز و یا به عبارت دیگر در چرخه­های متابولیکی که به ATP و NADPH مربوط می­ شود، نقش مهمی دارد. فسفر عضو مهم غشاهای بیولوژیکی (در فسفولیپیدها) و اسیدهای نکلوئیک است. در گیاهانی که دارای کمبود فسفر هستند. تحرک نشاسته به رگبرگ­های آن­ها خسارت وارد می­ کند. در چنین گیاهانی نشاسته به مقدار زیاد در کلروپلاست­ها تجمع می­یابد. وجود فسفر در محیط کشتی که دارای سطح بالای فسفات معدنی است، مانع سنتز بیولوژیکی اتیلن^[۹۲] می­گردد. در محیط کشت دارای آگار، میزان فسفر قابل دسترس به دلیل جذب توسط آگار کاهش می­یابد (ادوین، ۲۰۰۸).
۱-۶-۱-۳- عامل ژلی:
آگار^[۹۳] گران­ترین ترکیب در محیط کشت جامد می­باشد. آگار قابل حل به صورت ژل در می ­آید که قادر به جذب آب می­باشد. نوع آگار مورد استفاده می ­تواند بر روی آزمایش­های کشت بافت تاثیر بگذارد. متخصصین کشت بافت گیاهی اغلب از آگار دیفکو-باکتو با غلظت ۶/۰ تا ۸/۰ درصد استفاده می­ کنند اگر چه سایر انواع آگار (گیبکوفیت آگار، فلوآگار و غیره) نیز مورد استفاده قرار می­گیرند (ادوین، ۲۰۰۸).
۱-۶-۱-۴- ویتامین­ها:
ویتامین­ها دارای وظایف کاتالیزوری در واکنش­های آنزیمی می­باشند. ویتامین­ها دارای اهمیت زیادی در کشت سلولی می­باشند. از جمله ویتامین­های مورد استفاده در کشت بافت می­توان از تیامین (B₁)، کلسیم پانتوتنات یا اسید پانتوتنیک، اسید فولیک (ویتامین M)، ریبوفلاوین (لاکتوفلاوین، ویتامین B₂)، اسید اسکوربیک (ویتامین C)، اسید نیکوتنیک (ویتامین PP، نیاسین)، پیرودوکسین (آدرمین، ویتامین B₆)، بیوتین (ویتامین H)، پاراآمینواسید بنزوئیک، توکوفرول (ویتامین E) و اینوزیتول (میواینوزیتول، مزواینوزیتول) نام برد (ادوین، ۲۰۰۸).
۱-۶-۱-۵- تنظیم کننده­ های رشد گیاهی:
نوع و غلظت تنظیم کننده­ های رشد گیاهی مورد استفاده در کشت­بافت بر حسب کشت سلولی تغییر می­ کند. مواد تنظیم کننده رشد گیاهی را می­توان به پنج گروه اکسین­ها، جیبرلین­ها، سیتوکینین­ها، بازدارنده­های رشد و اتیلن تقسیم ­بندی نمود (کریکوریان، ۱۹۹۵).
اکسین­ها:
اکسین­ها طیف وسیعی از عکس­العمل­های رشد را باعث می­شوند. اکسین­ها معمولا باعث رشد طولی ساقه، تورم بافت­ها، تقسیم سلولی (تشکیل کالوس) و تشکیل ریشه ­های نابجا و ممانعت از تشکیل شاخه­ های نابجا و جانبی می­شوند و غالبا رویان­زایی را تحریک می­ کنند. در غلظت کم اکسین، تشکیل ریشه ­های نابجا، حالت غالب دارد در حالی که در غلظت زیاد اکسین تشکیل ریشه صورت نمی­گیرد و تشکیل کالوس اتفاق می­افتد (بلارمینو و همکاران، ۱۹۹۴).
سیتوکینین­ها:
این گروه شامل سیتوکینین­های طبیعی ۲- ایزوپنتنیل آدنین^[۹۴] (۲ip) و زآتین و سیتوکینین مصنوعی کینتین و بنزیل آمینو پورین^[۹۵] (BAP) هستند. سیتوکینین­های مصنوعی، فعالیت بیولوژیکی بسیار بالا دارند و گران نیستند، لذا کاربرد وسیعی در کشت بافت دارند. سیتوکینین­ها باعث تورم بافت­ها، تحریک نمو جوانه­های جانبی و نابجا و تحریک تقسیم سلولی می­شوند. در کشت بافت گیاهی، نقش سیتوکینین­ها در تحریک نمو جوانه جانبی از طریق کاهش غالبیت انتهایی بسیار با اهمیت است. سیتوکینین­ها در حضور گرما پایدار هستند و ممکن است که قبل از اتوکلاو کردن به محیط کشت اضافه شوند (معینی و کهریزی، ۱۳۸۲).
جیبرلین­ها:
در بین انواع جیبرلین­ها، GA₃ بیشتر از همه مورد استفاده قرار می­گیرد (اسکاتلند^[۹۶] و لنگیل^[۹۷]، ۱۹۹۸) جیبرلین­ها نیز علاوه بر افزایش رشد طولی ساقه­ها، باعث کاهش میزان غده­زایی در سیب­زمینی می­شوند (بابر^[۹۸] و جین^[۹۹]، ۱۹۹۸).
۱-۵-۱- عوامل فیزیکی موثر بر کشت بافت:
عوامل فیزیکی شامل نور (شدت و مدت)، دما، pH، رطوبت، قابلیت دسترسی به آب (اسمولاریته محیط کشت)، میزان اکسیژن قابل دسترسی، میزان گاز کربنیک موجود در فضای کشت و هم­چنین میدان­های الکتریکی، عوامل جوی و فضایی مثل پرتوها، امواج صوتی و الکترومغناطیس (ادوین وهمکاران، ۲۰۰۸). pH مناسب برای رشد و کشت بافت گیاهی معمولا در محدوده ۵٫۵ تا ۶ می­باشد. در pH بالاتر از ۶، ژل سفت و سخت می­ شود (بلارمینو و همکاران، ۱۹۹۴).

در رابطه با نور باید سه عامل طول روز، شدت نور و ترکیب آن را در نظر گرفت. در رابطه با تاثیر طول روز در کشت درون شیشه ­ای اطلاعات کمی موجود است. معمولا طول روز بین ۱۴ تا ۱۶ ساعت در نظر گرفته شده ولی نور مدوام هم به کار رفته است. البته در موارد بسیار خاص، رشد در تاریکی مداوم هم اتفاق افتاده است. غالبا در کشت بافت از میزان تشعشع پایین استفاده می­ شود (اسکاتلند و لانگیل، ۱۹۹۸).
۱-۶-۱- تاثیر مواد گیاهی بر کشت بافت:
ریزنمونه قطعه­ای از بافت گیاهی است که در محیط کشت قرار می­گیرد. انتخاب ریزنمونه مناسب در کشت بافت گیاهی از اهمیت زیادی برخوردار است. عوامل زیادی در انتخاب ریزنمونه مناسب دخالت دارند.
در کشت میزان موفقیت در ریزنمونه­هایی که از جوانه­های انتهایی گرفته شده بیشتر از جوانه­های جانبی است (سنِویرات­نی^[۱۰۰] و همکاران، ۱۹۹۸). به نظر می­رسد که قدرت رشد جوانه­های انتهایی نسبت به جوانه­های جانبی بیشتر بوده و استفاده از ریزنمونه­های انتهایی در اغلب کشت­ها مناسب­تر است.
سن ریزنمونه در انتخاب ریزنمونه مناسب اهمیت زیادی دارد. بافت­های جوانتر معمولا در محیط درون شیشه ­ای زودتر پاسخ می­ دهند (اسمیت^[۱۰۱] و درو^[۱۰۲]، ۱۹۹۰).
فصلی که ریزنمونه از گیاه جدا می­ شود نیز بر روی پاسخ ریزنمونه به کشت بافت موثر است. به عنوان مثال، جوانه­ ها یا ساقه­های گرفته شده از گیاه در فصل بهار که گیاه در حال رشد است، پاسخ خوب و سریعی به کشت بافت نشان می­ دهند (اسمیت و درو، ۱۹۹۰).
اندازه ریزنمونه نیز تاثیر مهمی در کشت بافت دارد. عموما القا رشد در ریزنمونه­های کوچک­تر نسبت به ریزنمونه­های بزرگ­تر مشکل­تر است. ریزنمونه­های گرفته شده از گیاهان سالم نسبت به گیاهانی که تحت تنش مواد غذایی و آبی بوده یا در معرض عوامل بیماری­زا می­باشند، مفیدتر هستند. هم­چنین نوع گونه گیاهی تاثیر مهمی در پاسخ به کشت بافت گیاهی دارد. معمولا کشت بافت در گیاهان دولپه­ای نسبت به گیاهان تک لپه­ای با موفقیت بیشتری همراه است (موحدی، ۱۳۹۰).
۱-۷-۱- تولید غده^[۱۰۳]:
با توجه به این­که هدف اصلی کاربرد کشت بافت، بهبود تولید سیب­زمینی در سطح مزرعه است، بنابراین کلیه روش­های به کار رفته باید توانایی خود را در شرایط مزرعه به اثبات برسانند. بطور مثال، در روش­های مختلف تکثیر نهایتا به گیاهچه می­رسیم این گیاهچه بایستی بتواند در شرایط مزرعه رشد کرده و نهایتا تولید غده کند. ولی به دلیل این­که گیاهچه در شرایط کنترل شده از نظر نوری و حرارتی رشد کرده، توانایی تحمل نوسانات شرایط محیطی را ندارد و در نتیجه اگر بلافاصله گیاه به شرایط مزرعه منتقل شود، سریعا از بین می­رود، بنابراین نشاء کردن گیاهچه در شرایط مزرعه بدون این که تدریجا با شرایط محیطی سازگاری پیدا کند، بی نتیجه خواهد بود (وانگ و هو، ۱۹۸۵).
در طی چند سال اخیر توجه زیادی به تولید غده در شرایط درون شیشه شده است و تا کنون تحقیقات وسیعی در ابعاد مختلف، جهت رسیدن به شرایط ایده­آل انجام گرفته است.
مزایای تولید غده در شرایط درون شیشه عبارتند از:

• • امکان انتقال مستقیم ریزغده از آزمایشگاه به مزرعه (آکیتا و تاکایاما، ۱۹۹۴).

• • به دلیل این­که غده­ها دارای رکود هستند، ذخیره­سازی و ارسال آن­ها به سهولت انجام می­ شود (وانگ و هو، ۱۹۸۵).

• • تولید غده می ­تواند به مقدار زیاد و بدون در نظر گرفتن فصل خاصی انجام گیرد (باجاج و ساپوری، ۱۹۸۸).

• • در صورتی که غده­ها از گیاهچه­های عاری از بیماری بدست آیند، از نظر قوانین قرنطینه بین ­المللی، ارسال آن­ها با مشکل مواجه نخواهد بود (دادس^[۱۰۴]، ۱۹۸۸).

• • برای ارسال مواد گیاهی به سایر نقاط، اگر مرحله ترانزیت به تاخیر بیافتد، در صورتی که ماده ارسالی غده باشد، در کیفیت رشد بعدی آن افتی ایجاد نخواهد شد (دادس، ۱۹۸۸).

• • جهت حفظ ژرم­پلاسم نیاز به کشت مجدد در محیط کشت جدید نیست (هوسی^[۱۰۵] و استیسی^[۱۰۶]، ۱۹۸۴).

• • سازگاری بیشتر با انواع ماشین­های کشت مکانیزه دارد (هوسی و استیسی، ۱۹۸۴).

بنابراین، با توجه به مزایای ذکر شده، از این روش می­توان جهت حفظ ژرم­پلاسم و انتقال سریع نتایج آزمایشگاهی به مزرعه استفاده نمود.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
با توجه به این­که سیب­زمینی دارای تکثیر رویشی می­باشد، بنابراین گیاهان حاصل از تکثیر آن از نظر ژنتیکی با گیاه منشاء خود تفاوتی ندارند. به همین دلیل در کاربرد روش­های کشت­بافت و تکثیر سیب­زمینی بایستی از روش­هایی که تنوع ژنتیکی ایجاد نمی­کند استفاده کرد. یکی از روش­هایی که دارای خصوصیت فوق باشد، روش کشت قلمه­های ساقه و رشد جوانه­های جانبی در محیط کشت مصنوعی (درون شیشه) است. اکثر محققین جهت تکثیر کلون­های سیب­زمینی از این روش استفاده می­ کنند ولی شرایط و نوع استفاده ممکن است در بررسی­های مختلف متفاوت باشد. در ادامه مطلب به بررسی برخی از آن­ها و نتایج حاصله اشاره می­ شود.
لاوارنس^[۱۰۷] و بارکر^[۱۰۸] (۱۹۶۳) از جوانه­های جانبی رویشی که در شرایط تاریکی رشد کرده بود، استفاده کرده و آن­ها را در محیط کشت وایت همراه با ۵/۲ میلی­گرم در لیتر کلسیم پانتوتنات کشت دادند. هدف آن­ها از این آزمایش مطالعه درجه حرارت­های مطلوب، فتوپریود مناسب و غلظت­های مختلف ساکارز بود. نتیجه­ای که در این آزمایش حاصل شد به این صورت اعلام گردید که جهت غده زایی، استفاده از ساکارز در غلظت ۸% و روشنایی متوسط یا تاریکی مناسب­تر است. هم­چنین فتوپریودهای ۸، ۱۶ و ۲۴ ساعت روشنایی برای غده زایی مطلوب نیست.
هارمی^[۱۰۹] و همکاران در سال (۱۹۶۶) بیان کردند که افزودن تنظیم کننده­ های رشد تنها در صورتی نمو ریز­غده­ها را افزایش می­دهد که ساکارز کافی (۸%) تامین باشد.
در آزمایشی که روکا^[۱۱۰] و همکاران (۱۹۷۸) روی تکثیر ارقام سیب­زمینی انجام دادند، تکثیر مواد گیاهی در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول از ساقه گیاهان عاری از عوامل بیماری­زا، قلمه­های تک جوانه برش زده و در محیط کشت پایه MS که با ۳% ساکارز و ۲ میلی­گرم در لیتر کلسیم پانتوتنات و هورمون­های NAA و BAP و GA₃ تکمیل شده بود، کشت دادند. سپس ظروف کشت شده در دمای ۲۴-۲۲ درجه سانتی ­گراد و شدت نور ۱۰۰۰ لوکس و فتوپریود ۱۶ ساعته قرار گرفتند.
در مرحله دوم، از گیاهچه­های حاصل از مرحله قبل، قطعاتی را برش زده و درون فلاسک­های ۱۲۵ میلی­لیتری محتوی ۱۵ میلی­لیتر محیط غذایی کشت شدند. جهت رشد جوانه­های جانبی کشت­ها را روی دستگاه شیکر با ۹۰ دور در دقیقه با فتوپریود و درجه حرارت مشابه مرحله قبل ولی شدت نور ۲۰۰۰ لوکس که توسط لامپ­های فلورسنت ۴۰ وات ایجاد می­شد، قرار دادند. آن­ها از این آزمایش چنین نتیجه گرفتند که استفاده از روش فوق بیشترین ثبات ژنتیکی را در گیاهان حاصل از تکثیر ایجاد می­ کند.
وانگ و هو در سال (۱۹۸۲) آزمایشی با هدف تولید انبوه غده سیب­زمینی به روش درون شیشه انجام دادند. آن­ها جهت تکثیر از مواد گیاهی عاری از ویروس حاصل از کشت مریستم استفاده کردند و برای تولید غده، گیاهچه­های عاری از ویروس را در یک محیط مایع محتوی محیط پایه MS همراه با BAP و ساکارز کشت نمودند. آن­ها در این تحقیق، روی مقادیر مناسب BAP و ساکارز مطالعه می­کردند و به این نتیجه رسیدند که شرایط مطلوب جهت غده زایی انبوه در شرایط درون شیشه استفاده از محیط کشت مایع MS محتوی ۱۰ میلی­گرم در لیتر BAP و ۸% ساکارز است. شرایط مطلوب جهت رشد را نیز دمای ۲۰ درجه سانتی ­گراد و فتوپریود ۸ ساعته با شدت نور ۱۰۰۰ لوکس تعیین کردند. در این تحقیق در مرحله غده زایی از فلاسک­های ۵۰۰ میلی­لیتری محتوی ۲۰۰ میلی­لیتر محیط کشت غده­زایی استفاده شد.
سنگر^[۱۱۱] و دینگرا^[۱۱۲] در سال (۱۹۸۴) جهت تکثیر مواد گیاهی حاصل از کشت مریستم با بهره گرفتن از روش کشت قلمه تک جوانه آزمایشی با هدف بدست آوردن گیاهچه­های زیاد با ساقه و ریشه ­های قوی انجام دادند. در این آزمایش از غلظت­های مختلف NAA در محیط کشت استفاده شد. در پایان چنین نتیجه گیری شد که غلظت ۵/۰ میلی­گرم در لیتر NAA بهترین غلظت جهت رشد ساقه و ریشه قوی گیاهچه­ها است.در این آزمایش گیاهچه­ها در شرایط نوری ۲۰۰۰ لوکس و فتوپریود ۱۶ ساعته و دمای ۲±۲۵-۲۰ درجه سانتی ­گراد قرار گرفته بودند.
هوسی و استیسی (۱۹۸۴) با آزمایشی که بر روی فاکتورهای موثر بر غده­زایی سیب­زمینی در شرایط درون شیشه انجام دادند چنین نتیجه گرفتند که غده­زایی در محیط کشت دارای ۲ میلی­گرم در لیتر BAP و ۶% ساکارز و در فتوپریود ۸ و ۲۴ ساعته انجام می­گیرد. اما اثر تحریک کنندگی BAP در شرایط روز کوتاه بیشتر از روز بلند می­باشد. هم چنین افزودن کلروکلین کلراید^[۱۱۳] (CCC) به تنهایی باعث کاهش غده­زایی نسبت به حالتی که همراه با BAP در محیط کشت باشد می­گردد. ABA دارای اثر کم و GA₃ دارای اثر بازدارندگی بر روی غده­زایی است و نیز با بستن درب ظروف کشت، غده زایی محدود می­ شود ولی اگر از مواد جذب کننده اتیلن مثل زغال فعال^[۱۱۴] استفاده شود تاثیری نخواهد داشت.
این محققین هم­چنین محیط مناسب برای ریز­غده­زایی را محیط MS دارای ۲ میلی­گرم در لیتر BAP و ساکارز ۶% و دوره­ نوری ۸ ساعتی بیان کردند. هم چنین نشان دادند زمانی که BAP و CCC تامین باشد ساکارز ۶% برای غده­زایی بهینه است.
اسکیلد-رنت­اسکلر و اسکمیدیش در سال (۱۹۸۴) از محیط­های MS دارای سایتوکینین ۱۴-۱۰ میلی­گرم در لیتر و ساکارز ۶ تا ۸% برای ریز غده­زایی استفاده کردند و دریافتند در صورت عدم استفاده از سیتوکینین به عنوان محرک غده­زایی می­بایست از دوره­ های نوری بلند با شدت زیاد و در صورت استفاده از سیتوکینین می­بایست از دوره کوتاه نوری با شدت کم و یا تاریکی پیوسته استفاده کرد.
وانگ و هو در سال (۱۹۸۵) در آزمایشات خود جهت تولید گیاهچه حاصل از ساقه، ابتدا غده­ها را با آب معمولی شسته سپس در محلول هیپوکلریت کلسیم^[۱۱۵] ۱% به مدت ۱۰ دقیقه خیسانده و بعد با آب مقطر استریل شستشو دادند. پس از ضدعفونی، جهت شکستن رکود جوانه­ ها غده­ها را به مدت یک ساعت در محلول ۰۳/۰ میلی­مول GA₃ فرو برده سپس بر روی کاغذ صافی قرار دادند و در زمان­های مختلف با محلول یک میلی­مول کلرید کلسیم آن­ها را مرطوب می­کردند. جهت رشد ساقه، غده­ها را در حرارت ۱۸ درجه سانتی ­گراد قرار داده و پس از رشد آن­ها را به قطعاتی که دارای یک جوانه جانبی باشد، تقسیم کردند. برای کشت قطعات سیب­زمینی از محیط کشت MS محتوی ۱/۰ میلی­گرم در لیتر GA₃ و ۳% ساکارز استفاده شد. سپس جهت رشد در فتوپریود ۱۶ ساعته با شدت نور ۴-۳ کیلولوکس و دمای ۲۵-۲۲ درجه­سانتی ­گراد قرار گرفتند.
تاور و همکاران در سال (۱۹۸۵) روش جدیدی جهت تولید غده در شرایط درون شیشه ارائه کردند. آن­ها در این روش از ۳ مرحله استفاده کردند:

N₂-O-N EMITTED = مقدار کل اکسید نیتروژن منتشر شده در واحد سطح در ماه
N UPTAKE= مقدار کل نیتروژن جذب شده در واحد سطح در ماه
مشاهده تمام این حالت ها در ماهای زیاد شبیه سازی در جدول SOIL SYM MONTH دشوار است و به این ترتیب رسم گرافها به صورت جداگانه در ماه های مختلف شبیه سازی هرکدام از تب های مذکور قابل روئیت و بررسی می باشند.

شکل۲-۷) خروجی نیتروژن در مدل NLEAP
در قسمت خروجی های آب می توانیم خروجی های بالانس آب را نیز مشاهده کنیم. نرم افزار همیشه بالانس آب را برای هر شبیه سازی N انجام می دهد. (با ماکزیمم اجرای ترکیبات)

در این نسخه خروجی بالانس آب به صورت روزانه و خروجی های نیتروژن ماهانه هستند.
برای ترسیم گراف ها اگر شبیه سازی بلند مدت باشد تعداد ماه های زیادی را در خروجی خواهیم داشت مثلا در یک شبیه سازی ۲۴ ساله تعداد ۲۸۸ ماه را داریم، اگر بخواهیم شبیه سازی را تنها برای سال آخر داشته باشیم محدوده زمانی را که از ۱ تا ۲۸۸ می باشد از ۲۶۶ تا ۲۸۸ انتخاب می کنیم و بدین ترتیب شبیه سازی سال آخر را خواهیم داشت این گرافها می توانند هم به صورت خطی و هم به صورت میلهای انتخاب شوند.
متغیرهای گراف آب در NLEAP GIS 4.2 شامل موارد زیر می باشد:
WC(IN)= بالانس آب خاکها در انتهای ماه بای کشت اخیر در منطقه ریشه محصول(برحسب اینچ)
SUM ET= تبخیر و تعرق پتانسیل تجمعی ماهانه (اینچ)
SUM PET= تبخیر و تعرق پتانسیل تجمعی ماهانه (اینچ)
DPRE= مجموع ماهانه بارندگی روزانه (اینچ)
DIRR= مجموع ماهانه آبیاری روزانه (اینچ)
DRO= مجموع ماهانه رواناب سطحی روزانه (اینچ)
DDF= مجموع ماهانه نفوذ عمقی روزانه (آبشویی) (اینچ)
و در نهایت می توان برای یک خاک و یک سناریوی خاص یا ترکیباتی از این دو هم خروجی های آب و هم خروجی های نیتروژن را داشته باشیم تا با بهره گرفتن از آن بتوانیم بهترین سناریو را از جهت کاربرد آب و مدیریت کود انتخاب نماییم.

۲-۲- واسنجی مدل:

۲- ۲ -۱- روش اعتبار سنجی مدل

اعتبار مدل از مقایسه مقادیر اندازه گیری شده در مزرعه و مقادیر پیش بینی شده توسط مدل با محاسبه سه پارامتر آماری شامل میانگین خطا (AE )، جذر میانگین مجذور خطا (RMSE)، و ضریب تبیین R² در روابط ۲- و ۲- مورد ارزیابی قرار می گیرد.
اگر میانگین خطا صفر و نزدیک صفر باشد نشان دهنده پیش بینی خوب مدل است و اگر این مقدار بالای صفر باشد نشان دهنده بیش برآوردی و زیر صفر نشان دهنده کم برآوردی مدل می باشد.
(۲-۱) AE=
در این رابطه AE میانگین خطا، n تعداد مشاهدات O_i مقادیر مشاهده شده در مزرعه و Pi مقادیر شبیه سازی شذه می باشد. همچنین جذر میانگین مجذور خطا از رابطه (۴-۸ ) محاسبه گردید:
(۲-۲) ]^۰٫۵RMSE=[
RMSEنشان دهنده پراکندگی دادههاست و هرچه این عدد مقدار کمتری را نشان دهد و به صفر نزدیکتر باشدکارایی خوب مدل را بیان میکند.

۲-۳- آنالیز حساسیت:

این نرم افزار برای اطلاعات آب و هوایی منطقه مورد مطالعه و گیاه نیشکر مورد واسنجی قرار گرفت که در بررسی آنالیز حساسیت مشخص گردید نسبت به دو عامل زیر حساسیت نرم افزار بیشتر است:

• • (KDNIT) ضریب دنیتریفیکاسیون

• • (KN) ضریب سرعت نیتریفیکاسیون

البته این آنالیز حساسیت مربوط به گیاه نیشکر و کاربرد کود اوره به صورت محلول در مزرعه می باشد و بدیهی است که گیاهان دیگر و انواع کودهای دیگر با نحوه کاربردهای متفاوت ممکن است نرم افزار را به فاکتورهای دیگری حساس تر نشان دهند.

۲-۴- نحوه اجرای طرح

روش های اعمال تنش آبی می تواند به صورت تغییر در دور و یا حجم آب آبیاری نسبت به آبیاری کامل باشد. دراین مطالعه دور آبیاری ثابت و از تغییر در میزان حجم آب استفاده شده است.
سه تیمار آبی در نظر گرفته شد که تیمار اول آبیاری کامل (I1) و برحسب تبخیر از تشت تبخیر کلاس A تعیین شد و تیمارهای بعدی (I2 و I3 ) که به ترتیب ۸۵ و ۷۰ درصد تیمار I1 منظور گردیدند. دور آبیاری دوره معمول در منطقه بود و میزان نیاز آبی با توجه به میزان تبخیر تجمعی هر دور تعیین گردید. ۲۰ درصد آب جهت شستشو به میزان آب آبیاری اضافه گردید. آبیاری مزارع به صورت سطحی صورت گرفت و آب مورد نیاز گیاه توسط هیدروفلوم به مزارع آزمایشی انتقال یافت. برای اندازه گیری میزان جریان در هر قطعه آزمایشی، از فلوم WSC^[30] تیپ ۲ استفاده شد. در شکل (۴-۲) نحوه آبیاری کرت های آزمایشی نشان داده شده است(بهمنی، ۱۳۸۸).
تیمار اول کوددهی به میزان ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره (N1) ، تیمار دوم به میزان ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار(N2) و برای تیمار سوم ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار (N3) تعیین گردید و همراه با آب آبیاری به زمین داده شد. کودهای ازته به صورت محلول و در دو مرحله به زمین داده شدند. اولین کوددهی در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۶ با مقادیر ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار در تیمارهای N1 ، N2 و N3 و دومین کوددهی در دوم تیر ۱۳۸۶ با مقادیر ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار صورت گرفت(بهمنی، ۱۳۸۸).
تیمار دوم آبدهی شامل آبیاری کامل(I3)، ۸۵ درصد آبیاری کامل (I2) و ۷۰ درصد آبیاری کامل (I1) میباشند.جهت تعیین طرح آزمایشی، تیمارهای آبیاری به عنوان تیمار اصلی و سطوح کود ازته به عنوان تیمارهای فرعی در نظر گرفته شدند و برای هر تیمار سه تکرار لحاظ گردید. نوع طرح های آزمایشی کرت های خرد شده و در قالب بلوک های کامل تصادفی انجام گرفت. تعداد ۲۷ کرت جهت انجام عملیات آبیاری و کوددهی لحاظ شد که طول هر کرت ۵۰ متر و عرض ۱۵/۹ متر انتخاب گردید. فاصله پشته ها ۸۳/۱ متر و عمق آن ها حدود ۳۰ سانتی متر بود. به منظور حذف اثرات ناشی از نفوذ آب و ازت از تیمارهای مختلف روی یکدیگر، دو جویچه مجاور بین دو کرت به عنوان اثرات حاشیه ای در نظر گرفته شد. اعمال تنش آبی بعد از کوددهی اولیه صورت گرفت و در این مرحله گیاه نیشکر به صورت چند برگه در آمده بود. شکل(۴-۳) جانمایی تیمارهای طرح آزمایشی را نشان می دهد (بهمنی، ۱۳۸۸).

۲-۴-۱- کوددهی مزارع

جهت تنظیم کود مصرفی، سیستم کوددهی مورد استفاده شامل: بشکه، نیم بشکه، ظرف یک لیتری جهت اندازه گیری و شیر گازی ۷۵/۰ اینچ می باشد. برای انجام عمل کوددهی، کود اوره را در بشکه آب حل کرده و سپس با توجه به زمان آبیاری و دبی آب ورودی به مزرعه مقدار اوره محلولی که باید به سیستم توزیع آب وارد شود توسط شیر خروجی تنظیم میگردد. مدت زمانی که باید یک لیتر کود محلول وارد مزرعه شود از رابطه زیر تعیین شد(بهمنی ، ۱۳۸۸).
(تعداد هکتارX تعداد کوددهی)/ (ساعت آبیاریX (حجم بشکه) / ۳۶۰۰) = زمان لازم برای ورود یک لیتر کود در هکتار

Ii: تیمارهای تنش آبی
Ni: تیمارهای نیتروژن
جدول۲- ۱) نقشه شماتیک تیمارهای اصلی و فرعی به صورت طرح آزمایشی (بهمنی، ۱۳۸۸)
I, II, III: تکرارها
فصل سوم: نتایج و بحث

۳-۱ مقدمه

در این بخش به نتایج بدست آمده از مدل NLEAP، و بحث در مورد آنها پرداخته میشود. همانطور که در فصول پیشین به آن اشاره شد، در تحقیق حاضر داده های ورودی مربوط به فصل کشت در سال ۸۶-۱۳۸۵ در مزرعه-۱۴ ARC2که در مزرعه راتون بود، برداشت و به مدل معرفی گردید.
داده های ورودی مربوط به هر یک از تیمارها به طور جداگانه به مدل معرفی شد و مقادیر شبیه سازی شده توسط مدل با اندازهگیریهای مزرعهای مقایسه گردید. ابتدا مدل با تغییر در ضرایب دنیتریفیکاسیون، معدنی شدن و نیتریفیکاسیون، در دامنه پیشنهاد شده از سوی دیگر محققان، برای تیمار N1 و از سطح خاک تا عمق ۱۲۰ سانتی متری، واسنجی گردید. سپس مدل واسنجی شده با بهره گرفتن از تیمار N1، جهت ارزیابی دقت و برآورد مدل ، برای تیمارهای N2 و N3 نیز عمل نموده است. همچنین نتایج آماری حاصل از مقایسه اندازه گیری های واقعی و مقادیر شبیهسازی شده توسط مدل NLEAPبا نتایج آماری حاصل از مدل LEACHMکه توسط بهمنی (۱۳۸۸)، با سناریوهای مشابه آبیاری و کوددهی برای این مزرعه واسنجی و ارزیابی شد، مورد مقایسه قرار گرفت.
داده های ورودی که به مدل معرفی می شوند باید بر حسب ماهانه باشند و برای معرفی زمان شروع و انتهای شبیه سازی به مدل، باید زمان بر حسب سال و ماه میلادی باشد که برای شروع شبیه سازی اولین روز از ماه معرفی شده و برای پایان شبیه سازی، آخرین روز از ماه معرفی شده در قسمت مربوطه را در نظر می گیرد.

وی ولایت فقیه را بر فتوا و قضا, قطعی می داند و باور دارد: مردم باید به فتوای فقیه جامع الشرایط جامه عمل در پوشند و به قضاوتهای وی در نزاعها و… گردن نهند.
در باره مقام سوّم, تا حدودی به تفصیل سخن می گوید و در نهایت, قلمرو ولایت فقیه را در این مقام, محدود می انگارد پس از تصویر گونه های گونه گون (ولایت) نوع استقلالی آن را که (ولی) بتواند در امور مربوط به جان و مال مردم و مصالح آنان تصرف کند, یا به چیزی وادارد و یا از چیزی بازدارد و… به مقتضای دلایل قطعی, ویژه پیامبر(ص) وامامان و نایبان خاص آنان می داند. در توانایی دلایل ولایت فقیه, برای اثبات این نوع ولایت تردید دارد:

(اگر در روایات دقت شود, روشن می شود که سیاق و صدر و ذیل آنها در مقام بیان وظیفه فقها از نظر احکام شرعیه می باشند و ولایت آنان را بر اموال, به سان پیامبر(ص) و ائمه معصومین, ثابت نمی کند.)
بنابراین اگر فقیه زکات و خمس را از مردم مطالبه کند بر مردم واجب نیست به او بپردازند. [۱۹۳]
برای فقیه جامع الشرایط تنها (ولایت اذنیه) را می پذیرد. به این معنی که می گوید: مسائل فردی و اجتماعی مسلمانان سه گونه اند:
۱ . اموری که مشروعیت آنها بستگی به اذن امام معصوم دارد قطعاً یا با تردید, مانند: جهاد ابتدایی اجرای حدود و… در این گونه امور فقیه نه خود می تواند متصدی اجرا گردد و نه می تواند به دیگران چنین اجازه ای بدهد.
۲ . مسؤولیتها و وظایفی هستند که عهده دار انجام آنها, به طور خاص, یا عام, مشخص شده است. مانند:
نظارت پدر بر مال فرزند, فتوا و قضاوت برای فقیهان و امربه معروف و نهی از منکر, برای کسانی که قادرند به انجام آن. در این گونه امور, چون مسؤول مشخص شده, جایی برای (ولایت اذنیه) نیست و فقیه به عنوان فردی از افراد جامعه. در صورتی که واجد شرایط باشد می تواند عهده دار انجام آن گردد. [۱۹۴]
۳ . وظایفی هستند که دخالت, یا اذن فقیه در مشروعیت, یا صحت انجام آنها, به طور قطع, یا احتمال, برای ما مطرح می باشد. مانند حوادث واقعه, با توجه به دیدگاهی که شیخ در تفسیر حوادث واقعه دارد:
«فان المراد بالحوادث ظاهراً, مطلق الأمور التی لابد من الرجوع فیها عرفاً او عقلاً او شرعاً الی الرئیس» [۱۹۵]
مراد به حوادث مطلق اموری است که شرعاً و عرفاً وعقلاً مردم به رئیس خود مراجعه می کنند برای تعیین تکلیف در انجام آنها.
در این گونه موارد, باید به فقیه واجد شرایط رجوع کرد و از او, برای تعیین تکلیف در این امور, نظر خواست.
بنابراین, شیخ ولایت استقلالی فقیه را به همان بیانی که اشاره شد, نمی پذیرد و (ولایت اذنیه) را محدود به دو شرط می داند:
۱ . مشروعیت آن بستگی به اذن خاص امام معصوم(ع) نداشته باشد.
۲ . مسؤولیت آن, به طور عام یا خاص, به فرد, یا گروهی واگذار نشده باشد. [۱۹۶]
در مقام استدلال بر این نوع ولایت برای فقیه می نویسد:
(و اما وجوب الرجوع الی الفقیه فی الامور المذکوره, فیدل علیه مضافاً من جعله حاکماً کما فی مقبوله ابن حنظله الظاهر فی کونه کسایر الحکام المنصوبه فی زمان النبی(ص) والصحابه فی الزام الناس بارجاع الامور المذکوره الیه والانتهاء فیها الی نظره بل المتبادر عرفاً من نصب السلطان حاکماً وجوب الرجوع فی الامور العامه المطلوبه للسطان الیه والی ماتقدم من قوله مجاری الامور بید العلماء باللّه الامناء علی حلاله و حرامه, التوقیع المروی… فی جواب مسائل اسحاق یعقوب… و امّا الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجه اللّه… ). [۱۹۷]
مقبوله عمربن حنظله که امام(ع) در آن از فقیه به عنوان حاکم, یادکرده است, بر وجوب رجوع به فقیه در امور یاد شده [آن دسته از وظایفی که احتمال دارد نظر فقیه در وجود یا وجوب آن دخالت داشته باشد] دلالت دارد. زیرا از ظاهر مقبوله برمی آید که فقیه در زمان غیبت, همانند حکّام منصوب در زمان پیامبر(ص) و صحابه می باشند, در این که مردم موظف باشند که در امور یاد شده به آنان مراجعه کنند و به نظر آنان, جامه عمل در پوشند. بلکه عرف از نصب حاکم به وسیله سلطان, وجوب رجوع به او را در امور عامه مربوط به حکومت می فهمد. [۱۹۸]
شیخ پس از آن که اختصاص مفهوم حوادث را به مسائل شرعی به دلائلی باطل می شمرد و نتیجه می گیرد که حوادث افزون بر منازعات همه مصالح عامّه را دربر می گیرد. نسبت بین توقیع شریف و آن دسته از نصوص که هرکار شایسته ای را مطلوب و به همگان اذن در انجام آن را می دهند, مانند: کلّ معروف صدقه, و عون الضعیف من افضل الصدقه و… می سنجد و می گوید:
«هرچند نسبت بین آنها عموم و خصوص من وجه است ولی توقیع اسحاق بن یعقوب نوعی حکومت براین ادلّه دارد. به این معنی که توقیع شریف, مفهوم این روایات را تفسیر می کند و در موارد مصالح عمومی و امور عامّه, به امام(ع) و یا نائب وی ارجاع می دهد.» [۱۹۹]
می افزاید:
اگر حکومت توقیع را بر آن ادلّه نپذیریم و به تعارض دو دلیل حکم کنیم, نتیجه تعارض این است که در این امور, اصل عدم مشروعیت آن معروف است بدون اذن ولیّ فقیه. شیخ در پایان بحث چنین نتیجه می گیرد:
«وعلی أیّ تقدیر فقد ظهر ممّا ذکرنا انّ مادلّ علیه هذه الادلّه هو ثبوت الولایه للفقیه فی الامور الّتی یکون مشروعیه ایجادها فی الخارج مفروغاً عنها بحیث لو فرض عدم الفقیه کان علی النّاس القیام بها کفایهً ».[۲۰۰]
به هر حال, با توجّه به آنچه آوردیم, روشن شد که مفاد ادلّه ولایت فقیه, ثبوت ولایت برای فقیه است, در همه اموری که مشروعیت آن در خارج اجتناب ناپذیر است. به گونه ای که اگر فقیه هم وجود نداشته باشد, باید خود مردم آن کارها را انجام دهند. [۲۰۱]
وی در پاسخ صاحب مدارک که می نویسد:
(بحث از مسأله فوق در زمانی که امام معصوم(ع) حضور ندارد بی مورد است).
می نویسد:
«اطلاق ادلّه حکومه (الفقیه) خصوصاً روایه النّصب الّتی وردت عن صاحب الامر روحی له الفداء یصیره من اولی الامر الّذین اوجب اللّه علینا طاعتهم) [۲۰۲]
اطلاق ادلّه حکومت فقیه, بویژه توقیع اسحاق بن یعقوب, فقیه را در رده اولی الامر قرار می دهد, اولی الامری که اطاعت از آنان بر ما واجب است.
با توجه به آنچه آوردیم, روشن شد که هرچند شیخ در کتاب مکاسب, اختیارات ولیّ فقیه را محدود می داند ولی در کتابهای: زکات خمس صوم و نجات العباد در موارد بسیار, که به نمونه هایی از آن اشاره شد همان دیدگاه صاحب جواهر را می پذیرد و بدان فتوا می دهد. بنابراین, سخن کسانی که می گویند:
(از سخنان مرحوم شیخ به خوبی روشن می شود که ولایت فقیه حتی در موارد محدود آن نیز مردود است و یا لااقلّ مورد شکّ می باشد, تاچه رسد به ولایت مطلقه فقیه). [۲۰۳]
ج: دیدگاه آیت الله بروجردی
برخی معتقدند آیت الله بروجردی به ولایت عامه فقیهان قائل بوده است؛ چرا که پس از اوج اندیشه نائینی در مشروطه که فقه سیاسی دچار افول نسبی شد، «در انتهای دوره رکود و عقب گرد تنها می توان از آرای آیت الله بروجردی یاد کرد. ایشان ادله نقلی به جا مانده را برای اثبات ولایت انتصابی عامه فقیهان کافی نمی شمارد؛ و با اقامه دلیل عقلی مساله را اثبات شده می داند. وی برای اولین بار بر امتزاج دیانت و سیاست پافشاری، و مسائل سیاسی و تدبیر امور اجتماعی در جامعه اسلامی را از وظایف فقیهان اعلام می کند». [۲۰۴]
جهت بررسی این مدعا، لازم است مباحث ایشان از کتاب «البدر الزاهر» به شکل مشخص نقل قول، و سپس تحلیل شود. در کتاب مذکور، درباره مأذون بودن فقها برای اقامه نماز جمعه دو مؤخره تحت عنوان «تذنیبان» ارائه شده؛ که تذنیب اول اشاره اجمالی به حدود ولایت فقیه دارد، و تذنیب دوم درباره شروط نماز جمعه است. ایشان در ابتدا نظر شیخ، ملازمه بحث جعل حکومت با اقامه نماز جمعه، را نقل می کند، به اعتقاد او، اگر کسی معتقد به این باشد که فقها وظیفه تشکیل حکومت دارند پس به طور قطع، متصدی همه وظایف حاکمان اسلامی هستند؛ و اقامه جمعه یکی از وظایف حاکمان اسلامی است؛ همان گونه که در عهد پیامبر (ص) و خلفای راشدین این بحث رواج داشته است. پس در وضعیت فعلی، وظیفه فقها اقامه جمعه نیست؛ و در اخباری که استدلال به ترخیص دارند اشکالات جدی وجود دارد. چون برخی با بهره گرفتن از ادله ولایت فقیه اقامه جمعه را از وظایف فقیه می دانند، آیت الله بروجردی به مناسبت وارد بحث ادله ولایت فقیه می شود؛ و ابتدا به مقدماتی عقلی اشاره می نماید:
به درستی که در جامعه اموری وجود دارد که از وظایف افراد جامعه نبوده و به آنها مربوط نیست؛ بلکه از امور عام اجتماعی است که حفظ نظام اجتماع به آن بستگی دارد، از قبیل قضاوت، ولایت بر غایب و ناتوان، مصرف اموال پیدا شده و مجهول المالک، حفظ نظام داخلی، امنیت مرزها، دستور جهاد و دفاع هنگام حمله دشمنان و غیره که به سیاست جامعه مربوط است و متصدی آن شخصی خاص نیست؛ بلکه وظایف سرپرست جامعه و کسی است که سر رشته امور مهم جامعه در دستان او قرار دارد؛ و بر اوست که ریاست و خلافت را عهده دار شود. [۲۰۵]
برای کسی که در قوانین اسلام تحقیق می کند شکی باقی نمی ماند که اسلام دینی سیاسی اجتماعی است و احکامش منحصر در عبادات برای تأمین سعادت اخروی افرد نیست؛ بلکه اکثر احکام اسلامی برای سیاست جامعه و تنظیم امور اجتماعی و تأمین سعادت این دنیا یا مرتبط به سعادت هر دو دنیاست، مثل احکام حدود، قصاص، دیات و احکام قضائی شرعی برای پایان دادن به خصومات یا احکام مالیات دولت اسلامی وارد شده است. بنابراین، خاص و عام بر این نکته اتفاق نظر دارند در جامعه اسلامی و محیط اسلام وجود سیاستمدار و رهبر تدبیر کننده در امور مسلمانان لازم است؛ بلکه از ضروریات اسلام است؛ گر چه در شرایط و خصوصیات رهبر و اینکه او از جانب پیامبر تعیین می شود یا با انتخاب عمومی است اختلاف نظر به چشم می خورد.
پوشیده نیست که اداره جامعه و تأمین جهات اجتماعی در دین اسلام از مسائل روحانی و مسائل مربوط به تبلیغ و ارشاد مسلمانان جدا نیست؛ بلکه سیاست از صدر اول با دیانت مختلط و از شئون به شمار می رود. پیامبر اکرم (ص) شخصاً امور مسلمانان را پیگیری و تدبیر، و خصومات را حل و فصل، و حکام و والیان را برای شهرهای مختلف انتخاب می کرد؛ و از آنها مالیات می خواست. در گذشته، مساجد در کنار دارالاماره بنا می شد؛ و حاکمان و مبلغان دین در کنار هم بودند. این شکل از امتزاج جهات روحانی و مسائل سیاسی از ویژگی های دین اسلام است. خلاصه اینکه اولاً ما مجموعه ای از نیازمندی های اجتماعی داریم که از وظایف رهبر جامعه است. ثانیاً دیانت مقدس اسلام نه تنها در تبیین این امور سستی نکرده؛ بلکه بیشترین اهتمام را داشته؛ و بدین لحاظ، تشریح و اجرای احکام زیادی را به سیاستمدار مسلمان تفویض کرده است. ثالثاً سیاستمدار مسلمانان در صدر اسلام کسی جز شخص نبی اکرم (ص) و سپس خلفای بعد از او نبوده اند. [۲۰۶]
ما معتقدیم پیامبر (ص) پس از خود امر خلافت را رها نکرده، بلکه حضرت علی (ع) را تعیین کرده است. بعد هم امامت و خلافت به اولاد حضرت علی (ع) منتقل شده، که البته حقوق آنها غصب شد. پس به طور قطع، مرجع برای رسیدگی در امور مهم اجتماعی که ذکر شد ائمه اثنی عشر هستند؛ و اگر قدرت بر اجرای آن داشتند، از وظایف خاص آنها تلقی می شد. [۲۰۷]
ایشان پس از ذکر مقدمات می گویند: امامان معصوم می دانستند که اغلب شیعیان در زمان حضور و جمیع آنها در زمان غیبت امکان دسترسی به آنها را ندارند. لذا با توجه به تفریق شیعیان در شهرهای مختلف و مبسوط الید نبودن امامان، پس به طور قطع امامان کسانی مثل زراره و محمد بن مسلم و امثال اینها را برای رسیدگی به این امور مشخص کرده اند. ایشان اضافه می کند با اینکه امامان معصوم می دانستند دسترسی به آنها غیر ممکن است، آیا می شود که شیعیان از رجوع به طاغوت و قاضیان جور منع کنند و خود نیز کسی را برای رجوع در امور مهمی چون فصل خصومات، اموال غایب و ناتوان و دفاع از حوزه اسلام معین نکنند!؟ پس ما به طور قطع یقین داریم که اصحاب ائمه درباره کسانی که مرجع شیعه در این مسائل باشند، از آنها سؤالاتی کرده اند؛ و امامان نیز پاسخ هایی داده و کسانی را تعیین کرده اند تا در صورت عدم تمکن از دسترسی به امامان و هنگام نیاز به ایشان مراجعه کنند. نهایت، آنکه این پرسش و پاسخ ها از کتب روایی ساقط شده و به جز روایت ابی خدیجه و عمر بن حنظله به دستمان نرسیده است. وی پس از بیان مطالب گذشته نتیجه گیری می کند به طور قطع ائمه معصومین (علیهم السلام) این امور مهمه که شارع راضی به ترک آن نیست را، به خصوص با احاطه آنها به خواسته های شیعیان در عصر غیبت، رها نکرده اند. لذا فقیه برای این امور نصب شده است. [۲۰۸]
ایشان با قیاس استثنایی به نصب فقیه می رسند: قضیه دایر است به اینکه ائمه یا کسی را نصب نکرده، یا فقیه را نصب کرده اند. اولی باطل و بنابراین دومی صحیح است. به اعتقاد ایشان، با این مقدمات می توان فهمید که مراد از کلمه «حاکماً» در مقبوله عمر بن حنظله در عبارت «قد جعلته علیکم حاکماً» در مورد تمامی امور اجتماعی است؛ و وظیفه شخص خاصی تلقی نمی شود؛ و شارع مقدس نیز به اهمال آنها راضی نیست، ولو اینکه در زمان غیبت باشد. البته تصدی این امور اختصاص به قاضی هم ندارند؛ گر چه شغل قضاوت معمولاً وعرفاً با تصدی سایر امور مبتلا به جامعه ملازم بوده است. [۲۰۹]
وی در ادامه بحث اصلی ـ یعنی اقامه جمعه ـ می نویسد: این مساله باقی می ماند که آیا اقامه نماز جمعه هم از همان امور عامه مبتلا به جامعه است که شارع راضی به ترک آنها نیست، یا خیر؟ در اینجا، بخش دیگری از استدلال ایشان شکل می گیرد که از دید بسیاری از محققین مخفی مانده است. ایشان برای پاسخ به وظیفه فقیه در اقامه جمعه می نویسند وظایف امام دو دسته است: دسته اول وظایفی که به امام مبسوط الید مرتبط است، مثل حفظ انتظامات داخلیه و سدثغور مملکت و امر به جهاد و دفاع و مانند اینها؛ و دسته دوم وظایفی است که امام در صورت مبسوط الید نبودن نیز نباید آنها را ترک کند؛ چون میتواند آنها را با وکیل کردن افراد و ارجاع به غیر انجام دهد، مثل تصرف در اموال یتیم و دیوانگان و قضاوت بین مردم و تصرف در اموال غایبان. ایشان در ادامه می گویند ظاهراً اقامه جمعه از قسم اول است. لذا فقیه نباید اقامه جمعه نماید؛ چون قدر متیقن از ادله ولایت فقیه خصوص دسته دوم است، یعنی اموری که شارع راضی به ترک آنها نیست و بسط ید شرط آن نمی باشد. [۲۱۰]
نکته مهم در اینجا آن است که مقدمه اول استدلال، امور عام اجتماعی را گسترده تر از نتیجه پایانی بیان می کند. ایشان در مقدمه اول امور عامه اجتماعی که متصدی آن شخص خاصی نیست را ولایت بر غایب و ناتوان، مصرف اموال مجهول المالک، حفظ نظام داخلی و امنیت مرزها و دستور جهاد و دفاع ذکر می کنند. بر این اساس، وظیفه فقیه پرداختن به این امور عامه مهمه است که وظایف سیاسی و حکومتی هم در آن گنجانده شده است؛ خواه از آن حسبه موسع برداشت شود یا ولایت عامه فقیهان، اما طبق بحث اخیر، دایره امور حسبیه بسیار مضیق است؛ و حفظ نظام داخلی، امنیت مرزها، دستور جهاد و دفاع از حیطه امور حسبیه خارج می شود؛ و فقط اموری چون پرداختن به اموال غایب ناتوان و فصل خصومات باقی می ماند. [۲۱۱]
به نظر می رسد کسانی که اندیشه سیاسی ایشان را مبتنی بر ولایت انتصابی عامه دانسته اند، بر مقدمات عقلی بحث تمرکز کرده اند. شاید ظاهر کتاب البدر الزاهر هم که در دوره شکل گیری اسلام سیاسی توسط آیت الله منتظری تقریر شده، نیز ولایت انتصابی عامه باشد. اما علاوه بر اینکه عبارات آیت الله بروجردی به حسبه موسع شبیه تر از ولایت انتصابی عامه است، لازم است از نظر صناعت فقه، بین این دو فقره عبارت ایشان به شکلی رفع تناقض نماییم، چرا که مقدمه اول اموری همانند جهاد را داخل و بخش اخیر این گونه امور را از حیطه ولایت فقها خارج می کند. در رفع این ناسازه، ممکن است تصور شود ایشان در بحث اول در مقام استدلال عقلی ولایت فقیه هستند (امور مبتلا به اجتماعی که شارع راضی به ترک آنها نیست)، اما زمانی که بحث نقلی مطرح می شود، مستفاد از روایات را مضیق (امور مبتلا به اجتماعی که شارع راضی به ترک آنها نیست و لازمه آن بسط ید نمی باشد) می بینند. بنابراین، در بخش اول ایشان در مقام اثبات ولایت فقیه از منظر ادله عقلی بودند؛ و در بحث دوم در مقام تعیین دلالت ادله نقلی بودند که به قدر متیقن اکتفا کردند اما از منظر دیگری هم می توان به این بحث پرداخت؛ و آن اینکه کل بحث ایشان یک چیز را اثبات می کند. پس باید مبحث گذشته را همانند یک کل دید؛ و در مجموع تحلیل کرد. بر اساس این برداشت، ایشان در صدد ارائه دلایل عقلی مجزا نیستند؛ بلکه با بهره گیری از مقدمات عقلی به دنبال اثبات میزان دلالت روایات بر حوزه اعمال ولایت هستند. در واقع، اینها مقدمات فهم روایات هستند، نه مقدمات دلیل عقلی مستقل. گویا مشی ایشان در دروس خارج ضمیمه کردن مقدمات خارجی و عقلی برای فهم روایات بوده است. از این منظر و با مقدمات عقلی می توان حدس زد که امام مسائل مبتلا به مردم را رها نکرده و به فقیه برای سامان دادن آن حوزه ها نیابت داده است. اما این مساله باقی می ماند که چقدر از این مسائلی که در مقدمات ذکر شد را می توانیم از باب اعمال ولایت، وظیفه فقها بدانیم. این جا، بحث قدر متیقن مطرح می شود؛ که ایشان معتقدند قطعاً امور مبتلا به را می توان در حوزه اعمال ولایت قرار داد؛ و مسائل تعبدی چون نماز جمعه از این حوزه خارج است. حاصل آنکه بر اساس احتمال اخیر، ایشان در صدد ارائه دلیل مستقل عقلی نبوده اند؛ بلکه مقدماتی برای فهم ادله نقلی و شرعی ذکر کرده اند؛ و نتیجه این می شود که فقیه در امور اجتماعی که شارع مقدس راضی به ترک آنها نیست و لازمه آن بسط ید نمی باشد. تعبیری از حسبه موسع، ولایت دارد. [۲۱۲]
د:دیدگاه آیت الله خویی
مفهوم ولایت مطلقه یا عامه از دیدگاه خویی دربرگیرنده سلطه فراگیر یک مقام عالی در تمامی حوزه‌های زندگی حتی حوزه خصوصی مانند «انفس» و «اموال» است. ایشان گفته است: «پیامبر و اوصیای او از سه جهت دارای ولایت هستند؛ از جهت وجوب اطاعت از پیامبر در احکام شرعیه و تبلیغ آن، از جهت وجوب اطاعت از اوامر شخصی آن و از جهت ولایت داشتن بر جان و مال مردم. اما در مورد فقیه، ظاهراً به جز در تبلیغ احکام، همگان به عدم وجوب اطاعت از او وحدت نظر دارند و در غیر چنین موردی به اینکه بتواند به طور مستقل در اموال مردم تصرف کند و بر آنان ولایت داشته باشد؛ مانند فروش خانه زید یا به ازدواج درآوردن دختر کسی به کسی دیگر و سایر تصرفات مالی و جانی، ولایتی برای فقیه ثابت نگردیده است. بلی نسبت به بعضی همعصران صاحب جواهر گفته شده که معتقد به ولایت عامه برای فقیه و حق تصرف مستقلاً نه فقیه در اموال و جان مردم بوده است… ». [۲۱۳]
ایشان در جمع‌بندی پایانی مبحث ولایت فقیه، دوباره بر شمولیت حوزه خصوصی حاکمیت فقیه تأکید ورزیده و گفته است که «پس نتیجه این شد که فقیه نه به صورت مستقل و نه به صورت غیر مستقل، بر اموال و انفس مردم ولایت ندارد؛ پس او نمی‌تواند دختر و پسر صغیری را به ازدواج پسر و دختر صغیر یا کبیری در آورد و منزل او را بفروشد و امثال ذالک». [۲۱۴]
تمرکزدهی تفسیری مفهوم ولایت در مسائل صرفاً یا عمدتاً مرتبط با حوزه خصوصی، نگرانی آیت‌الله خویی در مورد نقض آزادی‌های فردی و خصوصی را به شدت افزایش داده و عامل اصلی مقاومت او در برابر به رسمیت شناختن حق سیاسی سلطه (ولایت) فقیه گردیده است. او به صراحت گفته است که دلیل اثبات نشدن «ولایت» برای فقیه، تضاد آن با اصل «ولایت فردی انسان بر مال و جان خویش» و اصل«عدم جواز تصرف غیر در حق دیگران» است. [۲۱۵]
این استدلال بیانگر رویکرد خصوصی‌سازی در تفسیر مفهوم ولایت است. از سوی دیگر خویی شرایط اجرایی حق اعمال ولایت مطلقه را مبتنی بر وضعیت‌های ویژه مانند «ضرورت» و «نیاز» نیز ندانسته، بلکه آن را در هر شرایطی، هرچند ضرورت آن محسوس نباشد، اعمال شدنی می‌داند. [۲۱۶]
نکته مهم دیگر در اندیشه سیاسی آیت الله خویی، تأثیرگزاری شأن‌های انسانی در طبقه‌بندی معنایی مفهوم «ولایت» است. از نظر او ولایت در شأن پیامبر، مفهوم حق سلطه و حق تصرف را افاده می‌کند که عالی‌ترین نوع ولایت به شمار می‌آید، اما در مورد فقیه، فراتر از معنای «نفوذ تصرف» را نمی‌تواند برساند. خویی در همین باره گفته است: «فقیه دارای ولایت است، اما نه به معنای حق تصرف، بلکه به معنای نفوذ تصرف» [۲۱۷]

رفتار مصرف کننده تحت تاثیر عوامل خارجی قرار دارد . فرایند تصمیم مصرف کننده به نوعی تحت
تآثیر نیروهای خارجی است، البته این تأثیر به خودی خود بد یا خوب نیست. تعدادی از این نیروهای خارجی شامل فرهنگ، خرده فرهنگ، طبقه اجتماعی، خانواده، محیط بازاریابی و… هستند.
رفتار مصرف کننده برای افراد مختلف فرق می‌کند. به علت وجود تفاوتهای فردی و همچنین تأثیر نیروهای خارجی متفاوت بر افراد مختلف، مصرف کنندگان دارای رفتارهای متنوعی هستند و این تفاوتها باعث مشکل شدن پیش بینی رفتار مصرف کننده، نحوه پاسخگویی به آمیخته بازاریابی و… شده است.

رفتار مصرف کننده اکتساب، مصرف و خلاص شدن را به صورت یک توالی پویا در یک دوره زمانی خاص شامل می شود. این دوره زمانی می تواند شامل چند ساعت، چند روز، چند هفته، چند ماه و حتی چندین سال باشد. رفتار مصرف کننده لزوماً رفتار یک شخص خاص را منعکس نمی سازد. تصمیم گیری در مورد خرید یک خودرو، رفتن به رستورانی خاص،اجاره نمودن مسکن از رفتارهایی هستند که می توانند شامل گروهی از دوستان، تعدادی از همکاران و یا همه افراد خانواده باشند.(موون^[۲۱]،:۲۰۰۹۵۴)
به علاوه افراد می توانند طی انجام یک رفتار مصرف کننده نقشهای متعددی را برعهده داشته باشند. درخرید اتومبیل به عنوان مثال یک و یا چند عضو خانواده ممکن است نقش جمع آوری کننده اطلاعات را بر عهده داشته باشند، در حالیکه همان فرد یا افراد می توانند در این روند نقش مصرف کننده و یا خریدار را نیز بر عهده بگیرند.
رفتار مصرف کننده شامل درک و شناسایی چرایی ،محل ،زمان ،چگونگی ، میزان دفعات و مدت خرید ،اکتساب، مصرف و خلاص شدن از یک پیشنهاد است. )صمدی، ۱۳۸۶،۴۳(
مصرف کنندگان باید در مورد اقدام به اکتساب،مصرف و خلاص شدن از یک کالا و یا خدمت تصمیم گیری نمایند. ممکن است اضافه درآمد خود را پس انداز نموده و یا تصمیم به خرید مسکن و یا کالایی را دور بیاندازند.
در برخی موارد تصمیم در مورد اکتساب،مصرف و خلاص شدن با نگرانی مصرف کننده در ارتباط است. به طور مثال مطالعه‌ای اکتشافی در هشت کشور نشان داد که خلاص شدن از گوشیهای تلفن همراه با خطر ابتلا به تومورمغزی مرتبط بوده است. نگرانیهای اجتماعی،روانشناختی،اقتصادی و غیره همگی می توانند مصرف کننده را ترغیب به تصمیم گیری در مورد اکتساب، مصرف و خلاص شدن از یک پیشنهاد نمایند. (گسر^[۲۲]،۳۷:۲۰۰۳)
مصرف کنندگان روزانه مبالغی را صرف خرید کالاها و خدمات می نمایند و مشخصاً در مورد چیزهایی که خرید و یا به مصرف می رسانند تصمیمات مختلفی را اتخاذ می نمایند.
مصرف می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. یکی از این دلایل نیاز است و شخص برای برطرف کردن نیاز خود اقدام به مصرف کالاهایی خاص می نماید.
برخی از اوقات مصرف همراه با یک تنش صورت می گیرد. به طور مثال نوجوانی با وجود آگاهی از مضرات سیگار برای کسب احترام دوستان خود اقدام به مصرف آن می نماید، که این مصرف ممکن است همراه با یک تنش روانی باشد.(اگار^[۲۳]،۴۳:۲۰۰۳)
برخی از اوقات نیز مصرف کنندگان نمی توانند اکتساب، مصرف و خلاص شدن از کالاها و خدمات را متوقف سازند. افراد ممکن است به مصرف یک کالا عادت کرده باشند و یا کالایی خاص را بیش از اندازه مصرف کنند.
در نهایت یک مصرف کننده ممکن است مایل به اکتساب، مصرف و یا خلاص شدن از یک کالا یا خدمت باشد، اما قادر به عملی کردن میل درونی خود نباشد. برای مثال فرد تمایل دارد که مسکنی مناسب برای خود خریداری نماید، اما به علت محدودیتهای مالی قادر به برآورده کردن این نیاز درونی نیست.بازاریابان همچنین تمایل دارند که بدانند چرا یک کالا اکتساب،مصرف و دور انداخته نمی شود.
مصرف کنندگان ممکن است اقدام به خرید دستگاه مایکرویو ننمایند، زیرا تصور می کنند که طریقه استفاده از کالا را نمی دانند و یا ممکن است آنها این تصور را داشته باشند که تکنولوژی به سرعت تغییر می کند و انواع جدیدی از این کالا وارد بازار خواهد شد.(فاضلی،۷۶:۱۳۸۲)

۲-۲-۴ چگونه یک کالا و یا خدمت اکتساب، مصرف و دور انداخته می شود؟

الف: روش های اکتساب یک کالا یا خدمت: برای اکتساب یک کالا یا خدمت مصرف کنندگان روش های مختلفی را به کار می برند که عبارتند از:
خرید: اگر چه معمولاً معمولترین راه بدست آوردن یک کالا خرید است، اما روش های دیگر نیز برای اکتساب به کار می رود.
مبادله: مصرف کنندگان می توانند یک کالا را از طریق مبادله با کالا یا خدمتی دیگر بدست آورند. به طور مثال کتابفروشیها،کتابهای کهنه افراد را با کتابهای نو مبادله می کنند.
لیزینگ و یا اجاره کردن: مصرف کنندگان برای بدست آوردن کالاهایی مانند اتومبیل و مسکن از این روشها نیز می توانند استفاده کنند.
هدیه گرفتن: هدیه گرفتن یکی از روش های اکتساب یک کالا به شمار می رود. هدیه گرفتن در تمام دنیا رایج است و در هر جامعه هنجارها و قوانین و هنجارهایی در مورد هدیه گرفتن وجود دارد. بازاریابان همیشه به دنبال ترغیب کردن افراد به هدیه دادن هستند.
پیدا کردن: در برخی از موارد مصرف کنندگان کالاهایی را پیدا می کنند که کسی دیگر آنها را گم کرده است.
دزدی: کالاها می توانند از طریق دزدی نیز اکتساب شوند. امروزه به طور روز افزون تولید کنندگان کالا
کالا سعی دارند که این روش اکتساب را با موانع امنیتی کاهش دهند.
قرض گرفتن: تصور عمومی بر این است که روش قرض گرفتن همیشه آگاهانه و با رضایت دو طرف صورت می گیرد، در حالیکه گاه این روش به صورت غیر قانونی و عدم آگاهی یکی از طرفین نیز صورت می گیرد. به طور مثال افرادی که یک لباس را خریده و پس از استفاده چند روز به فروشنده برمی گردانند وجه پرداختی خود را باز پس می گیرند. این روش اگر چه در ظاهر غیر اخلاقی و همراه با عدم آگاهی فروشنده است، اما نوعی اکتساب از طریق روش قرض گرفتن محسوب می شود.( اگیلوی^۱،۸۷:۱۳۸۲(
ب: روش های مصرف یک کالا یا خدمت:
علاوه بر درک چگونگی اکتساب یک کالا یا خدمت بازاریابان نیازمند درک چگونگی مصرف آن نیز می باشند. مطمئن شدن از استفاده درست از یک کالا یکی از دلایل روشن برای اهمیت درک چگونگی مصرف یک کالا است.برای مثال علیرغم اینکه برروی کالاهای خطرناک طریقه مصرف آن درج شده است،‌بعضی از مصرف کنندگان بدون توجه به دستور العمل استفاده،اقدام به مصرف کالا می نمایند. لذا شناخت و درک چگونگی مصرف یک کالا امری مهم برای بازاریابان می باشد.( گیلوی^[۲۴]،۸۹:۱۳۸۲)
ج: روش های خلاص شدن از یک کالا
در نهایت مصرف کنندگان می توانند در مورد چگونگی خلاص شدن از یک کالا تصمیم بگیرند. به طور کلی چندین روش برای خلاص شدن از یک کالا وجود دارد:
عوض کردن کاربری کالا: استفاده از مسواک کهنه برای تمیز کردن کفش و کوتاه کردن شلوار مثالهایی از این روش به شمار می آیند.
دور انداختن کالا به طور موقت: قرض دادن یا اجاره دادن یک کالا مثالهایی از این روش محسوب میشود.
خلاص شدن دائمی از کالا: دور انداختن یک کالا یا خدمت روش اصلی در خلاص شدن از آنها است، اما مبادله، بخشیدن و فروختن نیز مثالهایی از این روش یعنی خلاص شدن دائمی از پیشنهاد می باشند.
گرایش یک مصرف کننده به خرید لباسهای گرم و تجهیز منزل با وسایل گرما ساز با فرا رسیدن فصل سرما افزایش می یابد. در حالیکه در همان زمان گرایش وی به خرید کولر و لوازم سرمایی از بین می رود. همچنین دندانپزشکان در آمریکا دریافته‌اند که گرایش به ترمیم دندان قبل از انتخابات در میان سیاستمداران افزایش می یابد. اوقات مختلف در روز نیز بر تصمیم مصرف کننده تأثیر دارند. به طور مثال در وعده های مختلف غذایی یک فرد تمایل به غذاهای مختلف دارد.(کاتلر:۴۶:۱۳۸۴(
نیاز مصرف کنندگان به تغییر نیز می تواند بر تصمیم به اکتساب، مصرف و خلاص شدن از یک کالا و یا خدمت تأثیر داشته باشد. ممکن است شخص تصمیم بگیرد که به جای قهوه، چای مصرف نماید. رخدادهای مختلف نیز می توانند بر رفتار مصرف کننده تأثیر بگذارند. به طور مثال مراسم ازدواج، ‌فارغ التحصیلی و مراسم تدفین نیز می توانند بر زمان اکتساب، مصرف و خلاص شدن تأثیر بگذارند.
تصمیم مصرف کننده در مورد زمان مصرف یک کالا می تواند با توجه به زمان احتمالی مصرف دیگران اتخاذ شود. فرد ممکن است با توجه به زمان مسافرت همکاران خود اقدام به تصمیم گیری در مورد زمان مسافرت کردن نماید. با پیشرفتهای صورت گرفته‌ یک مصرف کننده می تواند یک کالا را از طریق ایمیل ، تلفن، پست و اینترنت خریداری نماید. بازاریابان همچنین میتوانند محل خلاص شدن از یک کالا را تعیین نمایند. به طور مثال جمع آوری، تولید و مصرف نوشیدنیهای مختلف در محلی خاص نمونه‌ای از این تلاشهای بازاریابان و تولید کنندگان نوشیدنی می باشد. مصرف کنندگان در مورد تعداد دفعات و مدت زمان استفاده از یک کالا یا خدمت تصمیم گیری می نمایند. تصمیمات استفاده از یک کالا یا خدمت در میان افراد مختلف متفاوت است. به عنوان مثال چینی‌ها قهوه کمتری نسبت به آمریکاییها مصرف می کنند. ولی در عوض مصرف چای بیشتری دارند(ساترلند^[۲۵]،۶۵:۱۳۸۳)

۲-۲-۵ رفتار خرید مصرف کننده

مقصود از رفتار خرید مصرف کننده گان نهایی یعنی افراد و خانواده هایی که کالاها و خدمات را برای مصرف
شخصی خریداری می نمایند در هنگام خرید است. افراد در طی روز خریدهای زیادی انجام و رفتارهای خاصی در طی این خریدها از خود نشان می دهند. شناخت این رفتارها و عوامل مؤثر بر آنها به شرکتها در امر جذب مشتری و فروش محصولات کمک خواهد نمود. در محیط اینترنت نیز افراد هنگام خرید رفتارهای خاصی دارند که متأثر از عوامل گوناگون فیزیکی و مجازی است و شرکتهای فعال در تجارب الکترونیکی برای موفقیت در کار خود نیازمند شناخت این رفتارها و عوامل مؤثر بر آنها هستند.اگر چه حالت خرید برای بازاریابان بسیار مهم است،اما رفتار مصرف کننده تنها خرید را شامل نمی شود. بلکه رفتار مصرف کننده شامل سه فعالیت اکتساب ،مصرف و خلاص شدن است. (کاتلر، ۶۱:۱۳۸۴)
اکتساب به روندی اطلاق می شود که شخص طی آن یک پیشنهاد را به دست می آورد. خرید تنها یکی از راه های اکتساب و به دست آوردن کالاست. مواردی از قبیل قرض کردن،مبادله پایاپای،خرید لیزینگی و غیره روش های دیگری هستند که یک شخص می تواند کالاها و خدمات را به دست آورد. مصرف روندی است که از طریق آن فرد از یک کالا و یا خدمت استفاده می کند. علیرغم اینکه بیشتر تحقیقات رفتار مصرف کننده، اکتساب را مورد مطالعه قرار داده‌اند، مصرف هسته مرکزی رفتار مصرف کننده است و به دلایل زیر از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.( دیویس^[۲۶]،۳:۲۰۰۵)
نخست اینکه مصرف کننده یک کالا پیام ضمنی سمبولیکی را به دیگران منتقل می نماید. به عنوان مثال استفاده ازاتومبیلی خاص،نوع پوشش فرد، نوع فعالیتهای تفریحی همگی می توانند شخصیت فرد را به دیگران القاء نمایند
دوم اینکه مصرف می تواند رفتارهای دیگر افراد را تحت تأثیر خود قرار دهد. به عنوان مثال انتقال تجربه منفی یک مصرف کننده به دیگران عاملی است که خرید و یا مصرف یک پیشنهاد را از طرف آنها تحت تأثیر خود قرار می دهد.
خلاص شدن در نهایت روندی است که در آن شخص از پیشنهادی که قبلاً اکتساب نموده ‌است، خلاص می شود. خلاص شدن تنها شامل دور انداختن یک پیشنهاد نیست بلکه مبادله یک پیشنهاد با پیشنهادی دیگر،‌ بخشیدن پیشنهاد به دیگر افراد، تغییر کاربری پیشنهاد همگی از روشهایی هستند که یک مصرف کننده از کالاها و خدمات اکتسابی خود خلاص می شود.( متیلا^[۲۷]،۱۴۳:۲۰۰۴)

۲-۲-۶ تصمیم گیری درباره خرید

به طور کلّی تصمیم مشتری برای خرید بر این اساس استوار است که باید بهترین برند خریداری شود. ولی عملاً بین قصد و تصمیم دو عامل دیگر قرار می گیرند.
اوّلین عامل عقیده دیگران است. عوامل تأثیر گذار دیگر عوامل پیش بینی نشده موقعیتی است. قصد خرید بر اساس عواملی نظیر درآمد مورد انتظار خانواده، قیمت مورد انتظار و فواید مورد انتظار از کالا شکل می گیرد.(کاتلر، ۱۳۸۴،۲۱۴)

۲-۲-۷ آمیزه بازاریابی، فنون و شیوه های بازاریابی

با پیمودن راه پژوهش، بخش بندی و گزینش هدف در بازار و تنظیم پیشنهاد های سازنده، نوبت به فعالیتهای پشتیبانی از آنها می رسد که به کارگیری فنون آمیزه بازاریابی است. ابزار کار چهار عامل مهم است. ( کاتلر، ۱۳۸۴، ۸۰)
عناصر آمیخته بازاریابی مجموعه ای از عناصری است که تحت کنترل سازمان است و سازمان می تواند با آمیختن این عناصر به گونه ای مطلوب، به اهداف خود دست یابد، به طوری که این اجزا به عنوان اجزای یک سیستم در جهت نیل به اهداف سازمان عمل کنند .
منظور از آمیزه بازاریابی یا ترکیب بازار، این است که باید مشخص کرد چگونه باید این عوامل را در هم آمیخت .
معمولاً این عوامل را به چهار گونه اصلی طبقه بندی می کنند که عبارتند از محصول ، توزیع ، قیمت و ترویج.(چاک، ۱۳۷۷، ۸۹)
استراتژی بازاریابی یعنی تنظیم و اجرای آمیزه بازاریابی، ابزار کار و تاکتیک ها در بازاریابی ، آمیزه بازاریابی است. (فرهنگ، ۱۳۸۳، ۷)

معیار F

۲-۶ پژوهش­های انجام شده در این زمینه:

در این بخش به بررسی کارهای انجام شده می پردازیم بیشتر مباحث شامل روش ­های دسته بندی با نظارت، بی نظارت وقوانین انجمنی است. مقایسه بین روش­های با­نظارت در اجرا و همچنین شناسایی داده غیر­نرمال با بهره گرفتن از روش­های خوشه­بندی و استفاده ازقوانین انجمنی برای تشخیص تقلب محورهای اصلی مورد بررسی است.

۲-۶-۱ پژوهش اول: کشف تقلب در سیستم­های مالی^[۴۲]با بهره گرفتن از داده ­کاوی

۲-۶-۱-۱ هدف پژوهش:

هدف این­کار همان­ طور که در مقاله ذکر شده است جلوگیری از تقلب نیست چون متقلب خود را با شرایط وقف می­دهد هدف شناسایی تقلب با بهره گرفتن از الگوریتم داده ­کاوی است. شناسایی تقلب با بهره گرفتن از روش بررسی نرمال کار سختی است دلیل اصلی کمبود دانش ما نسبت به تقلب است و دلیل دیگر اینکه تجربه کافی برای اینکه با این روش بتوانیم تقلب را تشخیص بدهیم نداریم به همین دلیل از روش­های آماری و داده ­کاوی استفاده می­کنیم[۷].

۲-۶-۲-۲ رویکرد پژوهش:

در این مقاله از رویکرد ستنی داده ­کاوی شامل جمع­آوری داده ­ها، یکپارچه سازی داده ­ها، پیش پردازش داده ­ها، داده ­کاوی و ارزیابی استفاده شده است. در این مقاله نیز همین چارچوب را نویسندگان برای کشف تقلب درسیستم های مالی پیشنهاد کرده اند. این مقاله یک مرور جامع بر کارهایی است که در زمینه تقلب در سیستم های مالی شده است[۷].

شکل ۲-۱۰: چارچوب کلی داده ­کاوی برای کشف تقلب[۷]
ویژگی مجموعه داده استفاده شده:
مفروضات آزمایش:
توزیع داده ­ها : داده ­های مربوط به سیستم مدیریت تقلب مالی به دو دسته توزیع می­شوند داده ­های کمپانی با تقلب و بدن تقلب، داده ­های بازبینی شده و شرکت­های دولتی
توزیع داده ­ها: بیشتر تحقیقات بر شناسایی تقلب در داده ­های تقلب و غیر تقلب کاربرد دارد.
نوع یادگیری: دو نوع یادگیری با­نظارت و بی­نظارت مورد بررسی قرار گرفت. بیشتر الگوریتم­های تشخیص تقلب مالی بر پایه یادگیری با­نظارت است.
الگوریتم­های داده ­کاوی: کارهای ابتدایی داده ­کاوی شامل دسته­بندی، خوشه­بندی، قواعد انجمنی و پیش ­بینی است. بیشتر الگوریتم­های تشخیص تقلب مالی بر اساس دسته­بندی است.
تکنیک­های داده ­کاوی: الگوریتم­های تشخیص تقلب مالی با توجه تکنیک­های داده ­کاوی به پنج دسته تقسیم می­شوند رگرسیون، شبکه­عصبی، درخت تصمیم ، شبکه بردار پشتیبان و شبکه بیزین
نتیجه آزمایش: در رهیافت تشخیص تقلب مالی ازروش­های با­نظارت نوع دسته­بندی و بیشتر از الگوریتم­های رگرسیون و شبکه­عصبی استفاده می­ شود.

۲-۶-۲ پژوهش دوم: کشف تقلب در کارت اعتباری با بهره گرفتن از شبکه عصبی و بیزین

۲-۶-۲-۱ هدف پژوهش:

هدف پژوهش شناسایی تقلب در کارت اعتباری و همچنین مقایسه بین شبکه عصبی و بیزین است که با توجه به مجموعه داده و همچنین کاربرد خاص شبکه بیزین عملکرد بهتری دارد[۸].

۲-۶-۲-۲ رویکرد پژوهش:

در این رویکرد از یکسری داده مورد استفاده از شرکت international waterschoot at europay گرفته شده است. این مجموعه داده ­ها دارای ویژگی­های و اطلاعات مفید درباره هر تراکنش هست که با F_i نشان می­دهیم.
در استفاده از شبکه عصبی پیش­پردازش خیلی مهم است برای نمایش بهتر ارزیابی که مستقل ازیادگیری است ما از receive Operating Curve استفاده می­کنیم.
بعد از آموزش بوسیله شبکه­عصبی ما با مجموعه ویژگی که تاکنون ندیده­ایم برخورد می­کنیم وتراکنش­ها در یک مجموعه دسته بندی می­نماییم. اما باید مشخص کنیم چه مقدار تراکنش در هر دسته واقعا درست هستند همچنین باید مشخص شود چند درصد از تراکنش ها واقعا متقلب هستند.
از دو نرخ بنام نرخ قطعی درست و نرخ قطعی غلط استفاده می­کنیم
نرخ قطعی درست: چه مقدار تراکنش متقلب بطور صحیح متقلب تشخیص داده شده است.
نرخ قطعی غلط: چه مقدار تراکنش درست بطور غلط متلقب تشخیص داده شده است.
در منحنیROC ضلع X نرخ قطعی غلط و ضلع Y نرخ قطعی درست را نشان می­دهد.
تشخیص تقلب با شبکه­عصبی:
مهم بودن پیش­پردازش برای کارایی شبکه­عصبی بسیار مهم است در شکل ۲-۱۱ دو منحنیROC وجود دارد که از اجرا روی مجموعه داده ها با ۱۰ ویژگی بدست آمده است.
ROC پررنگ: که نتیجه بهتری است پیش­پردازش شامل نرمال­سازی و مقادیر مورد انتظار دارای انحراف کمی از مقادیر واقعی است دارای نرخ قطعی درست ۷۰% و نرخ غلط ۱۵% است.
ROC روشن: پیش پردازش پیش پردازش شامل نرمال­سازی و مقادیر مورد انتظار دارای انحراف کمی از مقادیر واقعی است و دارای نرخ قطعی درست ۶۰% و نرخ غلط ۱۵% است [۸].

شکل ۲-۱۱:مقایسه خروجی­ها با بهره گرفتن از نمودار [۸] ROC
تشخیص تقلب با شبکه بیزین: در شکل همچنان که دیدید ROC وابسته به ساختار است و با بهتر کردن ساختار می­توان نتیجه بهتری گرفت.
ارزیابی :
در ارزیابی که در جدول ۲-۴ آمده است شبکه بیزین دارای عمکرد بهتری نسبت به شبکه عصبی است.
جدول ۲-۴: مقایسه نتیجه بین شبکه­عصبی و شبکه بیزین[۸]

نرخ قطعی غلط ±۱۵

نرخ قطعی غلط ±۱۰

تست