فهرست روابط
رابطه ۱-۳ فرمول محاسبه در معرض قرار گرفتن ۷۰
رابطه۲-۳ فرمول محاسبه حساسیت ۷۰
رابطه ۳-۳ فرمول شاخص آسیب پذیری ۷۳
رابطه ۴-۳ فرمول استاندارد کردن برای رفع اختلاف مقیاس ها ۷۵

رابطه ۵-۳ محاسبه شاخص بر اساس وزن های به دست آمده از PCA 75
رابطه ۱-۴ فرمول شاخص سرمایه انسانی ۹۱
رابطه ۲-۴ فرمول شاخص سرمایه طبیعی ۹۴
رابطه ۳-۴ فرمول شاخص سرمایه اجتماعی ۹۸
رابطه ۴-۴ فرمول ساخت شاخص ظرفیت سازگاری ۹۹
رابطه ۵-۴ فرمول شاخص آسیب پذیری ۱۰۰
فصل اول
مقدمه
فصل اول: مقدمه
۱- ۱ مقدمه
خشکسالی، کمبود آب و اثرات آن بر تولیدات کشاورزی و توسعه اقتصادی یکی از نگرانی های عمده جهانی محسوب می شوند و از بزرگترین چالش هایی هستند که توسعه ی کشاورزی کشور در حال و آینده با آن مواجه خواهد بود (امامی بیستگانی و سیادت، ۱۳۸۸؛ لیو و همکاران^[۱]،۲۰۰۸). خشکسالی در چند دهه اخیر یک پدیده شایع و یکی از علل اصلی کاهش تولید بوده است (حیاتی و همکاران^[۲]،۲۰۱۰). همچنین خشکسالی در مقایسه با سایر بلایای طبیعی مانند: سیل، آتشفشان، طوفان و حتی زلزله، بیشترین خسارت را در سال های گذشته در کشور به جا نهاده است و این در حالی است که به دلیل بطئی بودن روند وقوع آن و نمایان شدن تأثیر تخریبی آن پس از مدت زمان نسبتأ طولانی، کمتر مورد توجه و حساسیت برنامه ریزان و سیاستگذاران برای مطالعه، بررسی و نحوه برخورد با آن قرار گرفته است (حیاتی و همکاران،۱۳۸۸ ؛ دهزاد و همکاران،۱۳۸۸؛ وزارت جهاد کشاورزی استان خوزستان، ۱۳۹۰).
خشکسالی طی دوره های مختلف، همه بخش های کشور به خصوص بخش کشاورزی را با خود درگیر ساخته است (تقوایی ابریشمی،۱۳۸۸). معیشت در جامعه وابسته به بخش کشاورزی است و بیش از ۷۵ درصد محصولات کشاورزی در مناطق روستایی تولید می­ شود در حالی که بخش کشاورزی وابسته به آب و هوا می باشد و تنوع آب و هوا به شدت تولید محصول را تحت تأثیر قرار می­دهد. خشکسالی از طریق تأثیرگذاری بر فرآیندهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی جامعه، منجر به آسیب پذیری جامعه می شود و با توجه به اینکه اقتصاد روستایی اتّکای قابل توجهی به فعالیت های کشاورزی دارد، شعاع تأثیر پدیده ی خشکسالی در مناطق روستایی، بیش از نقاط دیگر بوده است. اثرات و پیامدهای خشکسالی معمولأ ابتدا بر کشاورزی، تولید مواد غذایی، منابع آبی و در نتیجه بر زندگی و معیشت کشاورزان که ذی­نفعان کلیدی و تولید کنندگان اصلی محصولات کشاورزی و مواد غذایی هستند ظاهر می شود و به طور مستقیم زندگی و الگوهای معیشت روزانه آن ها را تحت تأثیر قرار­می دهد و منجر به آسیب پذیری خانوارهای کشاورزان و ناپایداری معیشت آنان می گردد (ویلهایت^[۳]، ۱۹۹۳؛ صالح و مختاری،۱۳۸۶؛ زمانی و همکاران،۱۳۸۸؛ پور طاهری و همکاران،۱۳۸۹؛ پیتمن و همکاران^[۴]،۲۰۱۱ ؛ حبیبا و همکاران^[۵]،۲۰۱۲). علی رغم گستردگی و تنوع خسارات و آسیب های ناشی از خشکسالی، ماهیت چند بعدی و پویای آن ها موجب شده که مطالعه آسیب پذیری جوامع و بخش های مختلف نسبت به خشکسالی دشوار باشد درحالی که درک ماهیت آسیب پذیری^[۶]، نقش مهمی در کاهش اثرات و پیامدهای خشکسالی دارد (کشاورز، ۱۳۸۹). تجزیه و تحلیل آسیب پذیری نسبت به خشکسالی در زمینه کشاورزی و امنیت غذایی جهانی، به ویژه با توجه به الگوهای افزایش مخاطرات اقلیمی برای کشورهای مستعد مخاطرات متفاوت در جهان، حیاتی است(جایانتی و همکاران^[۷]،۲۰۱۳). اندرسون و وودرو ^[۸](۱۹۹۸) نیز توسعه پایدار را فرایند کاستن از آسیب پذیری ها و افزایش ظرفیت های محلی تعریف کرده اند (پورطاهری و همکاران، ۱۳۸۹). بنابراین، سنجش آسیب پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی، گامی مهم در پرداختن به موضوع آسیب پذیری نسبت به خشکسالی در کشور است و می تواند به مدیریت خشکسالی کاهش گرا^[۹] منجر شود (گیکن و همکاران^[۱۰]،۲۰۱۲).
۲-۱ بیان مسئله
استان خوزستان یکی از قطب های اصلی فعالیت های کشاورزی کشور محسوب می شود (مینایی و همکاران،۱۳۸۸)، ۸۰ درصد از کل سطح زیر کشت و ۶۲ درصد از تولید غذای اصلی در جهان مربوط به کشت گندم است (مونگی و همکاران،۲۰۱۰). برآوردهای موجود نشان می دهد که نیاز کشور به گندم تا سال ۱۴۰۰ از مرز۲۰ میلیون تن در سال خواهد گذشت (کوچکی و نصیری،۱۳۸۷). گندم عمده ترین محصول زراعی در خوزستان بوده و رتبه دوم کشت این محصول در کشور به خوزستان اختصاص دارد. بر اساس آمار موجود در سال زراعی ۱۳۸۹- ۱۳۸۸ ، از کل اراضی زیر کشت گندم استان خوزستان( ۸۸۹ هزار هکتار)، ۶۰۵ هزار هکتار( ۶۸ درصد) به گندم آبی و ۲۸۴ هزار هکتار(۳۲درصد) به گندم دیم اختصاص دارد. میانگین تولید کل گندم نیز حدود ۱۳۷۳ تن بوده که سهم گندم آبی ۱۲۴۸ تن(۹۱ درصد) و گندم دیم ۱۲۴ هزار تن(۹ درصد) می باشد (گوشه وغالبی،۱۳۹۱ و اداره آمار و فناوری اطلاعات جهاد کشاورزی استان خوزستان،۱۳۹۲).
بر اساس گزارش سازمان ملل در آینده ای نزدیک ۳۱ کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و از ایران نیز به عنوان یکی از بحرانی ترین کشورهای درگیر کمبود آب در آینده نام برده می شود (پور طاهری و همکاران،۱۳۹۲). خشکسالی ها و کم آبی سال های اخیر باعث کاهش منابع آب با کیفیت مطلوب در خوزستان شده است و ناخواسته بهره برداری از منابع آب با کیفیت نامطلوب برای آبیاری گندم را افزایش داده است (گوشه و غالبی،۱۳۹۱) همین امر سبب شده استان خوزستان با داشتن رتبه دوم در تولید گندم در کشورمان، قسمت بزرگی از تولید گندم خود را از دست بدهد (تقوایی ابریشمی، ۱۳۸۸). سطح زیر کشت گندم در کشور ما بسیار بالا است (میران زاده و امام،۱۳۸۸) و تولید آن به ویژه به صورت کشت دیم وابستگی بالایی با مقدار نزولات جوی و برخی از عوامل اقلیمی دارد. در استان خوزستان به علت خشکسالی، کافی نبودن بارندگی و توزیع نامناسب باران در سال های اخیر ، سطوح چشمگیری از گندم زارها، قابل برداشت نبوده و یا عملکرد کمی دارند که میزان تولید کل گندم کشور را تحت تأثیر قرار داده است(تاتاری و همکاران،۱۳۹۰). خشکسالی نه تنها باعث خسارات کشاورزی برای کشاورزان می­ شود بلکه درآمد آن ها، فرصت های شغلی و نهاده ها و سرمایه گذاری آن ها را در بخش کشاورزی کاهش می دهد (حبیبه و همکاران،۲۰۱۲). این خسارات ادامه آسیب پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی را نشان می­دهد (گیکن و همکاران،۲۰۱۲) و کاهش خسارات نیازمند فهم صحیح علل و راه حل های مناسب می باشد که در این زمینه، آسیب پذیری به عنوان تعیین کننده اصلی معرفی می شود (افتخاری و همکاران، ۱۳۸۷).
آسیب پذیری نسبت به خشکسالی حاصل مجموعه ای پیچیده، چندگانه و همبسته از عوامل اجتماعی- اقتصادی است که مطالعه آن را دشوار می کند. درحالی که تبیین آسیب پذیری و عوامل اثرگذار بر آن، عامل کلیدی در کاهش اثر بخش خسارات خشکسالی به شمار می رود (بریکمن^[۱۱]، ۲۰۰۶؛کشاورز، ۱۳۸۹؛ وزارت جهاد کشاورزی، ۱۳۹۰). از این رو ، شناخت میزان آسیب پذیری نسبت به خشکسالی کشاورزان و خانوارهای آنان برای نیل به جامعه ای پایدار ضروری می باشد. با توجه به این­که بررسی آسیب پذیری نسبت به خشکسالی به صورت عادی در سطح محلی اتفاق می­افتد، مطالعات فاجعه باید قادر به تبیین ماهیت آسیب پذیری در سطح محلی و به ویژه در سطح خانوار باشند (لیو و همکاران، ۲۰۰۸؛ کشاورز و همکاران،۱۳۸۹؛ قدیری و افتخاری ،۱۳۹۲). از این رو هدف این پژوهش تبیین آسیب پذیری گندمکاران نسبت به خشکسالی می باشد و تمامی بررسی های آن در سطح خانوار صورت گرفته است و در این راستا سؤالاتی مطرح می شود، میزان در معرض قرار گرفتن خشکسالی گندمکاران چگونه است؟ حساسیت گندمکاران نسبت به خشکسالی چقدر است؟ گندمکاران چه ظرفیتی برای سازگاری با خشکسالی دارند؟ آسیب پذیری گندمکاران نسبت به خشکسالی چه میزان است؟ هر کدام از شاخص های آسیب پذیری تا چه حد آسیب پذیری کشاورزان را تبیین می کند؟ این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش ها است تا آسیب پذیری گندمکاران را نسبت به خشکسالی بسنجد و جامعه مورد مطالعه را به گروه هایی با آسیب پذیری متفاوت طبقه بندی کند به این امید که سیاست ها و برنامه ریزی ها در راستای کاهش آسیب­پذیری گندمکاران نسبت به خشکسالی براساس اصلی ترین مؤلفه های شناسایی شده صورت گیرد.
۳-۱ اهمیت و ضرورت موضوع
تنها در سال ۲۰۰۸ میلادی، ۲۲۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر بلایای طبیعی جان خود را از دست داده اند. بررسی های آماری بلایای طبیعی، از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۲ نشانگر روند افزاینده بلایا است (وزارت جهاد کشاورزی،۱۳۹۰). کشور ما همواره در معرض بلایای طبیعی، همچون سیل، زلزله وخشکسالی قرار دارد به گونه ای که از ۴۰ بلای اتفاق افتاده در جهان، ۳۱ مورد آن در ایران اتفاق می افتد (زمانی و همکاران،۱۳۸۸). خشکسالی پیچیده ترین، مبهم ترین و مخاطره آمیزترین سانحه طبیعی بوده است که طیف گسترده ای از اقلیم ها و اکو­سیستم ها را تحت تأثیر قرار می دهد و اثر آن بسیار بیشتر از سیل، زلزله و گرد و غبار است، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد (پورطاهری و همکاران، ۱۳۹۲؛ حیاتی و همکاران،۲۰۱۰؛ حبیبا و همکاران،۲۰۱۲). همچنین بلایای با شروع آهسته، مانند خشکسالی، به طور مداوم منابع کشاورزان را سریع تر از آن که بتوانند آن ها را دوباره بسازند، از بین می برند (حیاتی و همکاران،۲۰۱۲). پدیده­ خشکسالی به شرایطی اطلاق نمی­ شود که میزان بارندگی متوقف شود، بلکه به شرایطی گفته می شود که ریشه ی گیاهان دیگر قادر نباشند آب مورد نیاز خود را از رطوبت خاک جذب کنند(جعفری و همکاران، ۱۳۹۱). خشکسالی دارای انواع مختلفی است که یکی از مهم ترین آن‌ها خشکسالی کشاورزی است و زمانی بوجود می آید که در فاصله بین دو بارندگی ذخیره رطوبتی منطقه ریشه در خاک برای زنده ماندن محصولات کشاورزی و گیاهان طبیعی و مراتع کفایت نکند (تقوایی و همکاران، ۱۳۸۷). همچنین خشکسالی به عنوان یک پدیده نامطمئن و غیر قابل پیش بینی، پدیده ای متناوب و منطقه ای است که با کمبود آب در هوا و خاک بر عملکرد و تولیدات محصولات کشاورزی تأثیر گذاشته و با ایجاد قحطی و گرسنگی بر شرایط اقتصاد معیشتی آسیب های جبران ناپذیری را وارد می­ کند (پورطاهری و همکاران، ۱۳۹۲؛ حیاتی و همکاران،۲۰۱۰). دیگر نتایج خشکسالی شامل؛ کاهش محصول و تلفات دام در سطح وسیع، کمبود آب و مواد غذایی، افزایش بیماری، استرس و دیگر مشکلات اجتماعی، کاهش تولید برق آبی و افزایش فرسایش خاک و وقوع آتش سوزی، مهاجرت های اجباری توده ای به مناطق شهری و کشورهای دیگر و به طور کلی افزایش بدهی ها و کاهش امنیت در سطوح محلی و ملی است (حیاتی و همکاران،۲۰۱۰). در حالی که خشکسالی در مقیاس محلی و تأثیر آن بر چرخه محصول بسیار شایع تر است. در این میان کشاورزی با توجه به وابستگی به آب و به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصادی هرکشور، معمولأ اولین بخشی است که در هنگام خشکسالی آسیب می­بیند و همین امر موجب به صدا درآمدن زنگ خطر برای جامعه کشاورزی است که بیشترین تبعات ناشی از خشکسالی را تجربه می کنند و به یک قشر آسیب پذیر تبدیل می­گردند (جوادنیا و مباشری، ۱۳۸۶؛ تقوایی و همکاران، ۱۳۸۷؛ شرفی و زرافشانی،۱۳۸۹). آسیب پذیری جوامع روستایی که ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند؛ سیل، طوفان، زلزله، آتش سوزی، خشکسالی و غیره باشد یکی از مواردی است که به شدت مورد توجه برنامه ریزان در سراسر جهان می­باشد (خسروی پور، ۱۳۸۹). پیشگیری و کاهش خشکسالی در بهبود توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی نقش مهمی دارد و بدون برنامه ریزی امکان پذیر نمی باشد. یکی از جنبه های مهم برنامه ریزی و کاهش اثرات خشکسالی، سنجش آسیب پذیری است تا از طریق آن بتوان توانایی کشاورزان را برای سازگاری نسبت به این پدیده زیان بار افزایش داد (شرفی و زرافشانی،۱۳۸۹؛ احمدی و همکاران،۱۳۸۹؛ وزارت جهاد کشاورزی،۱۳۹۰ و گیکن و همکاران،۲۰۱۲). آسیب پذیری اغلب از اجزایی تشکیل شده که شامل قرار گرفتن در معرض و حساسیت به تنش های خارجی و ظرفیت سازگاری است. قرار گرفتن در معرض، درجه ای است که یک سیستم استرس های محیطی ، اجتماعی و یا سیاسی را تجربه می کند. حساسیت، درجه ای است که یک سیستم به تغییر شرایط آب و هوایی پاسخ می دهد. ظرفیت سازگاری، توانایی یک سیستم برای تکامل یافتن به منظور انطباق با خطرات زیست محیطی و یا تغییر سیاست ها و گسترش طیف وسیعی از تنوع ها است به طوری که بتوان با آن ها کنار آمد(ادگر،۲۰۰۶). شناسایی آسیب پذیری نسبت به خشکسالی ، گامی مهم در کاهش خسارات خشکسالی و امنیت غذایی و در نتیجه کاهش آسیب پذیری نسبت به خشکسالی در کشور است و برای برنامه ریزی به منظور مدیریت خشکسالی ضروری است (خشنودی فر و همکاران،۲۰۱۲؛ گیکن و همکاران،۲۰۱۲).
۴-۱ محدوده پژوهش
این پژوهش در سال ۱۳۹۳ در شهرستان باوی از توابع استان خوزستان، با موضوع تبیین آسیب پذیری گندمکاران نسبت به خشکسالی صورت گرفت.
۵-۱ اهداف تحقیق
۱-۵-۱ هدف اصلی
هدف کلی این تحقیق تبیین آسیب پذیری ناشی از خشکسالی در سطح خانوارهای گندمکاران شهرستان باوی است.
۲-۵-۱ اهداف اختصاصی

• • تعیین میزان در معرض خشکسالی قرار گرفتن گندمکاران مورد مطالعه؛

• • تعیین میزان حساسیت گندمکاران مورد مطالعه نسبت به خشکسالی؛

• • تعیین ظرفیت سازگاری گندمکاران مورد مطالعه نسبت به خشکسالی؛

• • تعیین میزان آسیب پذیری گندمکاران مورد مطالعه نسبت به خشکسالی؛

• • طبقه بندی گندمکاران بر اساس میزان حساسیت، ظرفیت سازگاری و آسیب پذیری آنان نسبت به خشکسالی.

۶-۱تعریف واژگان

• • خشکسالی

خشکسالی عبارت است از کاهش معنی دار بارندگی نسبت به شرایط نرمال در یک دوره زمانی طولانی که به کمبود آب برای بخش هایی همچون کشاورزی، جوامع مردمی و محیط زیست منجر می گردد (مرکز ملی کاهش خشکسالی^[۱۲]،۲۰۱۲).

• • در معرض قرار گرفتن

در معرض قرارگرفتن، میزانی است که یک سیستم در معرض تغییرات آب و هوایی قابل توجهی قرار می­گیرد و استرس های محیطی، اجتماعی و یا سیاسی را تجربه می کند. همچنین مربوط به درجه ای از تنش آب و هوا است که ممکن است به صورت تغییرات طولانی مدت در شرایط آب و هوایی و یا به صورت تغییرات در تنوع آب و هوا، از جمله میزان و فراوانی مخاطرات نشان داده شود (IPCC، ۲۰۰۱ ، ادگر^[۱۳]،۲۰۰۶ و درسا و همکاران،۲۰۰۸).

• حساسیت

بازار از مشتریان، محصولات و نیازهای متنوعی تشکیل شده است. بازاریابان باید متوجه شود که کدام بخش بازار، فرصت بهتری برای رسیدن به اهداف شرکت را فراهم می کند. مشتریان را می توان بر اساس عوامل مختلفی همچون منطقه جغرافیایی، گروه های جمعیتی، و عوامل رفتاری طبقه بندی کرد. به فرایند تقسیم بندی بازار به گروههایی از خریداران که نیازها، خصوصیات، و یا رفتارهای گوناگونی داشته و به محصولات یا برنامه های بازاریابی خاصی نیاز داشته باشند، تقسیم بندی می گویند(کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری، ۱۳۸۹).

۲.۵.۳.۲هدف گیری بازار

پس از اینکه شرکت بخشهای بازار را مشخص کرد، می تواند به یک یا چند بخش از بازار هدف وارد شود. هدف گیری بازارشامل ارزیابی جذابیت بخشهای بازار و انتخاب یک یا چند بخش برای ورود می باشد. شرکت باید بخش هایی را هدف قرار دهد که امکان تولید سودمند بیشترین ارزش مشتری و حفظ آن در طول زمان را برایش وجود دارد.
شرکتی با منابع محدود، احتمالاً فقط یک یا تعداد کمی از بخش ها یا شکاف های بازار را برای خدمت گذاری انتخاب می کند. این فرصت طلبان، متخصص خدمت گذاری به شکافهایی در بازار هستند که دیگر رقبا یا آنها را ندیده اند یا ازآنها چشم پوشی کرده اند (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری، ۱۳۸۹).

۳.۵.۳.۲تثبیت موقعیت در بازار

پس از مشخص شدن بخشهای هدف در بازار، شرکت باید در مورد موقعیتی که می خواهد در بازار کسب کند، تصمیم بگیرد. موقعیت محصول، مرتبه ای است که محصول به نسبت رقبا در ذهن مصرف کننده از آن خود می کند. بازاریابان می خواهند مرتبه مخصوصی برای کالاهایشان ایجاد کنند. اگر مشتری احساس کند که کالایی همانند دیگر کالاهای بازار است، دیگر دلیلی برای خریدن آن نخواهد داشت.
تثبیت موقعیت در بازار یعنی ترتیبی بدهید که محصول نسبت به محصولهای رقیب، جایگاه واضح، ممتاز و مرغوبی در ذهن مصرف کنندگان هدف بدست آورد. یکی ازمتخصصین تثبیت موقعیت می گوید: تثبیت موقعیت یعنی چطور محصول یا شرکت خود را در نظر مشتری متمایز می کنید؛ چرا مشتری باید برای محصول شما کمی بیشتر بپردازد.” بنابراین بازاریابان سعی می کنند محصولاتشان را از برندهای رقیب متمایز کرده و تا جای ممکن برای آنها در بازار هدف مزیت ایجاد کنند(کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری، ۱۳۸۹).

۴.۵.۳.۲تهیه آمیخته بازاریابی یکپارچه

وقتی شرکت در مورد استراتژی کلی بازاریابی به تصمیم مشخصی رسید، می توان برنامه ریزی جزئیات آمیخته بازاریابی را شروع کرد. آمیخته بازاریابی یکی از مفاهیم اصلی در بازاریابی نوین می باشد. آمیخته بازاریابی، مجموعه ابزارهای قابل کنترل و تاکتیکی بازاریابی است که شرکت از آمیختن آنها با هم، نتیجه مورد نظر را از بازار هدف کسب می کند. آمیخته بازاریابی از تمام چیزهایی تشکیل شده که شرکت می تواند با بهره گرفتن از آنها بر تقاضا برای کالاهایش در بازار هدف تأثیر بگذارد (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۵۹).
این عوامل محصول، قیمت، محل و ترویج می باشندکه به چهار پی معروف هستند(Promotion، Place، Price، Product) (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری، ۱۳۸۹).
هر چند نمی توان یک آمیخته بازاریابی یکسان برای تمام بنگاههای اقتصادی در نظر گرفت اما در بازاریابی خدمات معمولاً از ۷ p یا ۸ p صحبت می شوند که عبارتند از فرایند، اشخاص، شواهد فیزیکی و هشت امینp بهره وری و کیفیت می باشد.
مسئله دیگری نیز وجود دارد، این است که گفته می شود مفهوم ۴ پی، به بازاریابی از دیدگاه فروشنده نگاه می کند، نه خریدار. در عصر ارتباط با مشتری، می توان ۴ پی را از دید خریدار در ۴ سی (Solution, Customer Cost, Convenience, Communication Customer) توضیح داد. جدول شماره۳.۲ چهارP و چهارC

بنابراین، همانطور که بازاریاب خود را به عنوان فروشنده کالا می بیند، خریدار خود را به عنوان خریدار کالا یا ارزش برای رفع مشکلاتش تلقی می کند. مشتریان علاوه بر قیمت، متوجه هزینه کل بدست آوردن، استفاده و از بین بردن محصول هستند. مشتری می خواهد کالا و خدمات هرچه راحت تر دراختیارش قرار گیرد و در نهایت، مشتری خواهان ارتباط دو طرفه با فروشنده است. بازاریابان بهتر است ابتدا به چهار سی فکر کنند و بعد خط مشی چهار پی را بر اساس آن پایه گذاری کنند (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۰).

۵.۵.۳.۲تحلیل بازاریابی

مدیریت عملکرد بازاریابی با تحلیل کامل وضعیت شرکت شروع می شود. بازاریاب باید تحلیل سوآت(SWOT) که به ارزیابی کلی نقاط قوت(Strengths) ، نقاط ضعف(Weakness) ، فرصتها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) می پردازد را انجام دهد. نقاط قوت شامل توانایی ها، منابع و عوامل موقعیتی مثبتی است که سازمان را در خدمات رسانی به مشتری و رسیدن به اهداف یاری می کند. نقاط ضعف شامل محدودیت های داخلی و عوامل موقعیتی منفی است که بر کارایی شرکت تأثیر منفی می گذارد. فرصتها عوامل مساعد یا روندهایی در محیط بیرونی شرکت می باشد که ممکن است شرکت بتواند برای نفع خود از آن استفاده کند. تهدیدها هم عوامل یا روندهای بیرونی نامساعد هستند که کارآمدی را به چالش خواهند کشید.
شرکت باید به تحلیل وضعیت بازار و محیط بازاریابی بپردازد تا فرصتهای جذاب را یافته و از تهدیدهای محیط اجتناب ورزد. با تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف شرکت و اقدامات فعلی و آینده بازاریابی، می توان فرصتهایی که به بهترین شکل می توان از آنها استفاده کرد را مشخص کرد. هدف این است که نقاط قوت شرکت را فرصتهای جذاب محیط تطبیق داده و در عین حال نقاط ضعف را رفع کرده یا بر آنها چیره شویم و تهدیدها را هم به حداقل رساند.تحلیله ای بازاریابی، درون دادهای دیگرعملکردهای مدیریت بازاریابی را تشکیل می دهند (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۱).

۶.۵.۳.۲برنامه ریزی بازاریابی

برنامه استراتژیک مشخص می کند که برنامه شرکت برای هر کدام از واحدهای کسب و کار چیست. برنامه ریزی بازاریابی شامل تصمیماتی در مورد استراتژی بازاریابی است که حصول اهداف استراتژیک کلی را تسهیل می کند. هر کسب و کار، محصول و یا برند به برنامه دقیق بازارایابی احتیاج دارد.
برنامه با خلاصه مدیریتی شروع می شود که شامل ارزیابی کلی، اهداف و پیشنهادات می باشد. بخش اصلی برنامه به ارائه تحلیل تفصیلی سوآت وضعیت بازاریابی فعلی و همچنین فرصتها و تهدیدهای بالقوه می پردازد. درادامه، اهداف اصلی مورد انتظار برای برند بیان شده و چارچوب استراتژی انتخاب شده برای حصول به این اهداف بیان می شود.
استراتژی بازاریابی از استراتژیهای ویژه برای بازارهای هدف، تثبیت موقعیت، آمیخته بازاریابی و سطح هزینه های بازاریابی تشکیل می شود. این مبحث مشخص می کند که شرکت می خواهد به چه شکل برای مشتری هدف ارزش خلق کند تا در مقابل از او ارزش دریافت کند. در این بخش، برنامه ریز مشخص می کند که استراتژی به تهدیدها، فرصتها، و مسائل بحرانی که در برنامه مطرح شده است، چگونه پاسخ خواهد داد. دیگر بخشهای برنامه بازاریابی نیز به طرح ریزی برنامه اجرایی استراتژی بازاریابی و جزئیات بودجه بازاریابی مورد نیاز اختصاص دارد. آخرین بخش نیز به طر ح ریزی کنترلهای لازم برای بازبینی پیشرفت برنامه، اندازه گیری بازگشت سرمایه گذاری بازاریابی و اتخاذ تدابیر اصلاحی اختصاص دارد (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۱).

۷.۵.۳.۲پیاده سازی بازاریابی

برنامه ریزی خوب بازاریابی، تنها شروعی در راه موفقیت بازاریابی است و عدم اجرای خوب برنامه، منجر به نتایج ضعیفی خواهد شد. پیاده سازی بازاریابی، فرآیندی است که طی آن برنامه بازاریابی با هدف حصول به اهداف استراتژیک بازاریابی، تبدیل به برنامه عملیاتی می شود. پیاده سازی شامل کارهای روزانه و ماهانه می باشد که باعث انجام مؤثر بازاریابی می شود. در برنامه ریزی بازاریابی به دنبال این بودیم که چه کاری و چرا باید انجام شود، در پیاده سازی به دنبال این هستیم که چه کسی، کجا، چه وقت و چطور کاری را باید انجام دهد.
بسیاری از مدیران فکر می کنند که “درست انجام دادن کارها” (پیاده سازی) به اندازه یا حتی بیشتر از “انجام کارهای درست” (استراتژی) مهم است. در واقع هر دوی اینها برای موفقیت مهم هستند؛ با پیاده سازی مؤثر، می توان مزیتهای رقابتی را بدست آورد. ممکن است دو شرکت استراتژی یکسانی داشته باشند، ولی یکی از آنها بدلیل انجام سریعتر یا بهتر آن در بازار پیروز شود. پیاده سازی همیشه دشوار است؛ غالباً فکر کردن و شکل دادن به ایده ای در مورد استراتژی ساد ه تر از انجام آن است (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۳).

۸.۵.۳.۲کنترل بازاریابی

از آنجایی که بیشتر غافلگیری ها هنگام پیاده سازی بازاریابی رخ می دهد، بخش بازاریابی باید فرایند بازاریابی را دائماً تحت کنترل داشته باشد. کنترل بازاریابی شامل ارزیابی نتایج استراتژیها و برنام ههای بازاریابی و اتخاذ تدابیر اصلاحی با هدف نیل به اهداف مشخص شده می باشد. کنترل بازاریابی از چهار گام تشکیل شده است. ابتدا مدیریت، اهداف بازاریابی را مشخص می کند. سپس به اندازه گیری بازده در بازار و ارزیابی دلایل اختلاف بین بازده واقعی و انتظاری می پردازد. در نهایت، باید تدابیری اندیشید که شکاف بین بازده انتظاری و واقعی از بین برود. برای این کار ممکن است به تغییر برنامه اجرایی یا اهداف مشخص شده بپردازیم(کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۵).
کنترل استراتژیک شامل بررسی این است که آیا استراتژی اصلی با فرصتها انطباق دارد یا خیر. استراتژی ها و برنامه های بازاریابی ممکن است به سرعت منسوخ شوند، بنابراین هر شرکتی باید شیوه کلی برخورد با بازار را به طور مرتب بررسی کند (کاتلر فیلیپ وآرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۵).
کنترل، شامل ارزیابی محیط بازاریابی، استراتژی بازاریابی، ساختار سازماندهی بازاریابی، سیستمهای بازاریابی، آمیخته بازاریابی، و سودمندی و سودبخشی بازاریابی می شود (کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹ ،۶۵).

۶.۳.۲ابعاد استراتژی بازاریابی

انتخاب استراتژی های بازاریابی متفاوت منجر به عملیات اجرایی و کنترلی متفاوت در سازمان می شود که این امر در کنار تغییرات سریع تکنولوژی و محیط رقابتی باعث می شود تصمیم گیری برای انتخاب استراتژی بازریابی امری حساس و حیاتی باشد. در تصمیم گیری های استراتژی بازاریابی با در نظر گرفتن مولفه ها و معیار ها و همچنین مقدار مطلوبیت هر گزینه، با بهره گرفتن از روش های کمی استفاده می شود. استراتژیست های بازاریابی باید به تعداد فاکتور های پیچیده که گزینه ها را ارزشگذاری می کنند توجه داشته باشند.

۲-۱۲-۲ آگاهی از برند
افراد تمایل به خرید نام های آشنا دارند،عامل آگاهی نقش بسیار مهمی دارد.آگاهی از برند نشان دهنده میزان تجسم برند در ذهن مصرف کنندگان است(کلر،۱۹۹۳ ;آکر،۱۹۹۱ ;کاپفرر ۱۹۹۸) و می توان آن را در سطوح مختلف اندازه گیری کرد. توانایی یک خریدار برای شناخت یا به خاطر آوری این که یک برند به عنوان عضوی از یک گروه خاص محصولات است را آگاهی از برند می نامند(آکر ۶۱:۱۹۹۱).آگاهی از برند ادراکات و نگرش ها را تحت تاثیر قرار می دهد و یکی از مهمترین اجزای ارزش ویژه برند است که توجه اندکی به آن شده است و دارای ۶ سطح می باشد:

• شناسایی

• به یادآوری

• برند بر سر زبان^۱(اولین برندی که در بین سایر برندها به ذهن خطور می کند)

• تسلط برند^۲(تنها برندی که به یادآورده می شود)

• دانش در زمینه برند

• اعتقاد به برند(آکر،۱۹۹۶)

روزیتر و پرسی^۳(۱۹۸۷) آگاهی از برند را به عنوان توانایی مصرف کننده برای شناسایی برند تعریف می کند(پاپو،کوئستر،کوکسی^۴ ۲۰۰۵)، در حالیکه کلر آگاهی از برند را شامل دو مفهوم شناخت و یادآوری برند می داند.به نظر کلر،یادآوری برند اشاره دارد به توانایی مصرف کننده برای به خاطر آوردن برند،به طور مثال هنگامی که طبقه محصول و یا نیاز ارضا شده توسط آن مطرح شده باشد او معتقد است شناخت برند ممکن است آنقدر با اهمیت باشد که تصمیم خرید در فروشگاه گرفته شود(کلر،۱۹۹۳). طبق تعریف کلر(۲۰۰۳)، آگاهی از برند از طریق سه مزیت نقش مهمی در تصمیم گیری مشتری ایفا می کند:مزیت های یادگیری،مزیت های توجه و بررسی و مزیت های انتخابی. در هرم کلر اولین مرحله برای ایجاد ارزش ویژه برند شناخت برند و ایجاد آگاهی از برند در ذهن مصرف کننده است و بدون این مرحله دستیابی به مراحل بعدی و رسیدن به نوک هرم امکان پذیر نمی باشد. راموس(۲۰۰۵)، نشان داد که آگاهی از برند از طریق تلاش های ارتباطات بازاریابی یک شرکت که در زمینه ارزش ویژه برند انجام داده است ایجاد می شود. هزینه تبلیغاتی درک شده بر آگاهی از برند تاثیر مثبت دارد. در حقیقت شناسایی و آگاهی از برند باعث افزایش سطح اطمینان درباره عملکرد مورد انتظار محصول می شود. در هنگام خرید کالاهای با دوام،جستجوی یک برند شناخته شده با سطح بالایی از آگاهی از برند به منظور تقویت خرید متدوال است. هامبورگ و دیگران(۲۰۱۰) نشان دادند آگاهی از برند تحت شرایط خاصی با عملکرد بازار مرتبط می شود و در صورت فراهم شدن چنین شرایطی ارتباط بین این دو متغیر فراهم می شود،نه در همه شرایط.بنابراین مدیران بازاریابی باید از پویایی های مرکز خرید مشتریانشان و پیشینه خرید آن ها کاملآ آگاه باشند و آن را تجزیه و تحلیل کنند.
روش های مختلفی که آگاهی از برند را می سنجد یه یاد داشتن برند توسط مشتری را ملاک قرار می دهد. مرحله اول تشخیص برند(آیا تا کنون این برند را دیده اید؟) بوده سپس فراخوانی ذهنی برند،(چه برندهایی از اینگونه محصولات را به یاد می آورید؟) بعد بالاترین برند در ذهن(نخستین برندی که به یاد آورده می شود). و در آخر برند مسلط(تنها برندی که به یاد آورده می شود) است(آکر،۱۹۹۶).
نقش آگاهی از برند در ارزش ویژه برند بستگی به زمینه(طبقه) و سطح آگاهی دارد. پایین ترین سطح بازشناسی مبتنی بر تست یادآوری کمکی که پاسخ دهندگان پس از دیدن مجموعه ای از نام های تجاری مربوط به یک طبقه محصول،آن هایی را که دیده یا شنیده اند مشخص می کنند.
بازشناسی نام پایین ترین سطح آگاهی است.سطح بعدی فراخوانی یا بازخوانی(یادآوری غیر کمکی) است.در یادآوری غیر کمکی از شخص خواسته می شود تا برندهایی را که در یک طبقه محصول قرار دارند،نام ببرد.در این جا به پاسخ دهنده برای یادآوری نام کمکی نمی شود. یادآوری غیر کمکی نسبت به بازشناسی کار مشکل تری است.اولین برندی که در یادآوری غیر کمکی نام برده می شود موقعیت ویژه ای در ذهن مصرف کننده دارد. یعنی برترین نام در ذهن مصرف کننده(Top of mind) یا برند مسلط می باشد.
برتری نام
بازخوانی نام تجاری
(یادآوری غیر کمکی)
بازشناسی نام تجاری(یادآوری کمکی)
عدم آگاهی
شکل ۴-۲:مراحل آگاهی از برند
۲-۱۲-۳ تصویر ذهنی برند
در بین ابعاد گزارش شده ارزش ویژه برند،تصویر ذهنی برند موضوعی است که بیشتر با سو تعبیر همراه بوده است.تصویر ذهنی به عنوان مفهومی مهم در بازاریابی، موضوع بحث بسیاری از محققین بوده است (کونکنیک،۲۰۰۶).تصویر به عنوان اعتقادات،ایده ها و ادراکات فرد در مورد شی ای تعریف شده است از اینرو در مورد مقاصد گردشگری،تعریفی مشابه در مورد مقاصد گردشگری به صورت مجموع اعتقادات، ایده ها و ادراکات افراد که از اماکن یا مقصد گردشگری ای است(هانکینسون،۲۰۰۶).چندین مطالعه در مورد شناسایی ویژگی های تصویر ذهنی برند مقصد گردشگری به خصوصی بوده و دیگر مطالعات در مورد شناسایی ویژگی های عمومی در مورد مقاصد گردشگری است(والمسلی و جنکینز،۱۹۹۳;والمسلی و یانگ۱۹۹۸).
جدول ۱ خلاصه ای از ویژگی های تصویر مقصد گردشگری در ۱۸ مطالعه ای که در مورد گردشگری گزارش شده را نشان می دهد. ویژگی های شناسایی شده از این مطالعات توسط اچنر و ریچی^[۲۳]۱(۱۹۹۳) خلاصه شده است.ویژگی های شناسایی شده به پنج طبقه از ویژگی تصویر ذهنی برند تقسیم بندی شده است که شامل: ویژگی های اقتصادی،محیط فیزیکی،فعالیت ها و تسهیلات، نگرش های برند و افراد است.

طبقه بندی ویژگی
ویژگی
محقق

اقتصادی
تجاری شده/غیر تجاری^[۲۴]۲
Walmsley and Jenkins 1993

گران(پرخرج)/ارزان^[۲۵]۳
Etchner and Ritchie(1993)

محیط فیزیکی
محیط فیزیکی/توسعه اقتصادی^[۲۶]۴
Etchner and Ritchie(1993)

شکل (۳-۸): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره­ها و آنتی­بیوتیک­های مورد مطالعه علیه باسیلوس سرئوس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۲
شکل (۳-۹): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره­ها و آنتی­بیوتیک­های مورد مطالعه علیه اشرشیا کلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۳
شکل (۳-۱۰): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره­ها و آنتی­بیوتیک­های مورد مطالعه علیه سالمونلا انتریتیدیس………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۴
شکل (۳-۱۱): نتایج میزان فنل عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………………………………..۶۰
شکل (۳-۱۲): نتایج میزان فنل عصاره بومادران………………………………………………………………………………………………..۶۱
شکل (۳-۱۳): نتایج میزان فنل عصاره کلپوره……………………………………………………………………………………………………۶۲
شکل (۳-۱۴): نتایج میزان فنل عصاره گلپر………………………………………………………………………………………………………۶۳
شکل (۳-۱۵): نتایج میزان فنل عصاره مریم گلی………………………………………………………………………………………………۶۴
شکل (۳-۱۶): نتایج مقایسه­ ای میزان فنل عصاره­ها و اسیدگالیک……………………………………………………………………۶۵
شکل (۳-۱۷): نتایج مهار رادیکال­های آزاد عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………………۶۷
شماره و عنوان شکل­ها……………………………………………………………………………………………………..صفحه
شکل (۳-۱۸): نتایج مهار رادیکال­های آزاد عصاره بومادران………………………………………………………………………………۶۸
شکل (۳-۱۹): نتایج مهار رادیکال­های آزاد عصاره کلپوره…………………………………………………………………………………۶۹
شکل (۳-۲۰): نتایج مهار رادیکال­های آزاد عصاره گلپر…………………………………………………………………………………….۷۰
شکل (۳-۲۱): نتایج مهار رادیکال­های آزاد عصاره مریم گلی……………………………………………………………………………۷۱
شکل (۳-۲۲): نتایج مقایسه­ ای درصد مهار عصاره­ها و اسیدآسکوربیک……………………………………………………………۷۲
شکل (۳-۲۳): نتایج مقایسه­ ای میانگین IC₅₀……………………………………………………………………………………………………73
شکل (۳-۲۴): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………..۷۴
شکل (۳-۲۵): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره بومادران……………………………………………………………………….۷۵
شکل (۳-۲۶): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره کلپوره…………………………………………………………………………..۷۶
شکل (۳-۲۷): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره گلپر……………………………………………………………………………..۷۷
شکل (۳-۲۸): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره مریم گلی…………………………………………………………………….۷۸
شکل (۳-۲۹): نتایج مقایسه­ ای قدرت احیاکنندگی عصاره­ها و اسیدآسکوربیک………………………………………………۷۹
فهرست جدول­ها
شماره و عنوان جدول­ها……………………………………………………………………………………………………صفحه
جدول (۳-۱): حساسیت سویه­های باکتریایی به آنتی­بیوتیک انتخابی……………………………………………………………..۵۰
جدول (۳-۲): تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) عصاره­ها………………………………………………………………….۵۵
جدول (۳-۳): تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MBC) عصاره­ها………………………………………………………………..۵۶
جدول (۳-۴): تشخیص آلکالوئید………………………………………………………………………………………………………………………..۵۷
جدول (۳-۵): تشخیص آنتوسیانین……………………………………………………………………………………………………………………۵۷
جدول (۳-۶): تشخیص تانن……………………………………………………………………………………………………………………………….۵۸
جدول (۳-۷): تشخیص ساپونین………………………………………………………………………………………………………………………..۵۸
فصل اول
مقدمه

گیاهان دارویی
۱-۱-۱ صفات گیاهان دارویی
گیاهانی که حداقل دارای صفات زیر باشند، گیاه دارویی، نامیده می­شوند:
۱- در پیکر این گیاهان مواد ویژه­ای به عنوان مواد موثر متابولیت­های ثانویه ساخته و ذخیره می­شوند که برای مداوای برخی از بیماری­ها مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد مذکور طی فرآیندهای ویژه و پیچیده و به­ مقدار بسیار کم (به طور معمول کمتر از یک درصد وزن خشک گیاه)، ساخته می­شوند.

۲- اغلب ممکن است اندام ویژه­ای چون ریشه، برگ­ها، ساقه، گل، میوه و غیره بیشترین مواد موثر را داشته باشند، بنابراین همیشه نمی­ توان کل اندام گیاه را منبع ماده دارویی ویژه­ای دانست.
۳- اندام گیاهی برداشت شده، آماده ­سازی و فرآوری می­شوند، یعنی تحت تاثیر عملیات ویژه­ای مانند جداسازی، خرد شدن، خشک کردن، تخمیر و غیره قرار گرفته و سپس استفاده می­شوند.
تحقیقات زیادی نشان می­دهد با فرآوری صحیح گیاهان و داروهای گیاهی اثرات این داروهای طبیعی به شکل فزاینده­ای بیشتر و مقرون به صرفه­تر می­باشد [۱].
۱-۱-۲ تاریخچه گیاهان دارویی در جهان
ارسطو (۳۳۰ ق. م) اولین کسی است که آثار و مطالبی مکتوب مربوط به شناخت گیاهان دارد. البته قبل از او در آثار کهن مصر (حدود ۲۶ قرن ق. م) در پاپیروس­ها و ابرها مطالبی از گیاهان با شرح خاصی از موارد استفاده از آن­ها باقی مانده است. ولی ارسطو نخستین دانشمندی است که، از رشد و نمو گیاهان، ماده­سازی و از تفاوت آن­ها و چگونگی استفاده از مواد خاک (سیاه خاک) مطالبی نوشته است. نوشته او بدون هیچ مبنای علمی تا چندین قرن بعد از او مورد قبول همه بود و حتی تدریس می­شد. تئوفراست یا تئوفراستوس شاگرد ارسطو که در سال­های ۲۵۸-۳۷۰ قبل از میلاد طبیب بود و بعدها به او پدر گیاه­شناسی گفته­اند، علاوه بر آن­که، پیرو فلسفه استاد خود بود، تحت تاثیر نظریات افلاطون، استاد ارسطو قرار گرفت. او رده­بندی بسیار ابتدایی از روی ریخت یا شکل ظاهری گیاهان، چرخه رشد، شکل گل آذین و نحوه رشد آن­ها و هم­چنین وضع گلبرگ­های گل­ها در کتابی به نام هیستوریا پلانتاروم بر مبنایی مبهم و ناشی از استنباط­های خود دارد. باید اشاره کرد، که مکتب درمان با گیاه به وسیله تئوفراست بنیان­گذاری شد [۲].
۱-۱-۳ تاریخچه گیاهان دارویی در ایران
کشور ایران به واسطه سابقه تمدن چند هزار ساله، که حدود ۱۴۰۰ سال آن با فرهنگ غنی اسلام در آمیخته و نیز به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، شرایط اقلیمی و آب و هوایی متنوع که سبب رشد انواع گوناگونی از گیاهان گردیده و باعث اطلاق نام طلای سبز به فلور طبیعی ایران شده است، از جهت طب سنتی غنی می­باشد [۳].
ابن سینا دانشمند و پزشک نامدار ایرانی در سال­های ۴۲۸-۳۷۰ هجری مطابق با ۹۸۰-۱۰۳۷ میلادی که در غرب او را به نام آویسینیا می­شناسند و پس از انقراض تمدن یونان او را بزرگترین دانشمند جهان و به اشتباه عرب دانسته ­اند؛ در جلد دوم کتاب قانون فی الطب بیش از ۸۰۰ نمونه گیاه طبی و غذایی را نام می­برد که از آن میان ۵۴۱ گیاه و مشتقات آن­ها دارای توصیف کاربردی و صفات ریخت­شناختی هستند. او اختلاف شکل و صفات گیاهان مشابه را (برای اجتناب اشتباه آن­ها از یکدیگر) با توجه خاصی در کتاب «قانون» توضیح می­دهد و در مورد چگونگی استفاده از مشتقات گیاهان دارویی و کاربرد آن­ها، با ترتیبی خاص، معین و نظام یافته به شرح و تفصیل آن­ها می ­پردازد [۲].
۱-۱-۴ علل توجه و اهمیت گیاهان دارویی
از آن­جا­ که انسان جزئی از طبیعت است برای هر بیماری، گیاه مداوای آن را عرضه کرده است. به همین دلیل انسان جهت درمان بیماری خود هر چه به طبیعت روی آورد و از نعمات آن بیشتر بهره برد، سریع­تر، بهتر و مطمئن­تر درمان می­ شود. گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماری­ها برخوردار بوده و هستند. این بخش از منابع طبیعی قدمتی هم­پای بشر داشته و یکی از مهم­ترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسل­ها بوده ­اند. از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده ­ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده اما نکته حائز اهمیت این جاست که تنها کمتر از ۱۰% از مجموع ۰۰۰/۲۵۰ گونه گیاهی جهان برای بیش از یک عملکرد زیست­شناختی، شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته­اند [۴].
تنوع شرایط جغرافیایی و آب و هوایی در ایران، موجب شده است که یک منبع متنوع و غنی از گونه­ های گیاهی در کشورمان وجود داشته باشد. از یک سو به علت ظاهرشدن عوارض نامطلوب و جانبی ترکیبات سنتتیک و عدم سازگاری آن­ها با طبیعت انسان، از سوی دیگر به دلیل هزینه بالا و ارزبری داروها و ناتوانی بسیاری از کشورهای جهان سوم برای خرید چنین داروهایی، توجه خاصی به سمت دارو از گیاهانی که اثرات درمانی سالم و ارزان بودن آن­ها ثابت شده، معطوف گردیده است [۵]. به دلیل عوارض جانبی داروهای شیمیایی، امروزه نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان گرایش به طب گیاهی افزایش یافته است [۶].

این نظریه برای خاک­های دانه­ای با در نظر گرفتن اصطکاک بین دیوار و خاک ارائه گردیده است. این نظریه بر پایه فرض­هایی استوار می­باشد. فرض­های اساسی که در تئوری فشار خاک کولمب در نظر گرفته‌شده عبارت است از:

۱- خاک، دانه‌ای، همسان و همگن می­باشد.
۲- سطوح گسیختگی از صفحات مساوی تشکیل یافته­اند.
۳- مقاومت اصطکاکی خاک در طول سطوح گسیختگی به‌صورت یکنواخت توزیع می­ شود.
۴- گوه گسیختگی جسم صلب فرض می­ شود.
۵- شرایط کرنش مسطح بر مسئله حاکم است.
۲-۴-۱- فشار جانبی محرک خاک کولمب
در حالت فشار محرک کولمب دیوار از توده خاک دور می­گردد و از فشار وارد بر خاک پشت دیوار کاسته می­گردد. با توجه به شکل­های (۲-۴) و (۲-۵) و با در نظر گرفتن گوه ABE خواهیم داشت:
(۲-۲۲)

که در آن w وزن گوه گسیختگی، β زاویه سطح خاک‌ریز شیب­دار با افق،  زاویه شیب دیوار نسبت به افق و  شیب گوه گسیختگی نسبت به افق است.
شکل ۲-۴: گوه گسیختگی در تئوری کولمب برای تعیین نیروی جانبی وارد بر دیوار (براجا ام داس، ۲۰۰۱)
شکل ۲-۵: الف) شرایط مفروض برای گوه گسیختگی کولمب، ب) محل تلاقی نیرو­ها از O نمی­گذرد و تعادل لنگر­ها ارضا نمی­ شود، ج) مثلث نیرو­ها برای تعیین نیروی محرک (براجا ام داس، ۲۰۰۱)
با در نظر گرفتن مثلث نیرو­ها و استفاده از رابطه سینوس­ها داریم:
(۲-۲۳)

که در آن  زاویه اصطکاک بین خاک و دیوار می­باشد و ازآنجا به دست می ­آید:
(۲-۲۴)

در این رابطه نیروی رانش محرک به‌صورت تابعی از بیان‌شده است. حداکثر مقدار این نیرو به‌صورت (۲-۱۵) تعیین می­گردد.

(۲-۲۵)

و ازآنجا:
(۲-۲۶)

(۲-۲۷)

حال با بهره گرفتن از رابطه (۲-۲۷) ضریب فشار محرک خاک را به‌صورت زیر به دست می­آوریم:
(۲-۲۸)

در حالت خاص اگر و باشد، از رابطه (۲-۲۸) خواهیم داشت:

(۲-۲۹)

در این رابطه H ارتفاع دیوار و ضریب فشار محرک خاک است.

۲-۴-۲- فشار جانبی مقاوم خاک کولمب
در حالت فشار مقاوم کولمب دیوار به سمت توده خاک رانده می­ شود. در این حالت به میزان فشار خاک پشت دیوار افزوده می­گردد. برای به دست آوردن نیروی مقاوم خاک زاویه میل نیرو­های اعمال‌شده به گوه را تغییر می­دهیم، حال با توجه به شکل (۲-۶) وزن گوه خاک را می­توان به دست آورد.
(۲-۳۰)

و مقدار حداکثر را به همان ترتیب به دست می­آوریم.

(۲-۳۱)

و ازآنجا:
(۲-۳۲)

(۲-۳۳)