این چشمه در منطقه بینی گاو واقع شده است. وجه تسمیه آن به این علت است که از درون سلسله کوهی به ارتفاع حدود ۴۰۰۰متر فوران میکند و محل جوشش آن دو سوراخی است که از دور به شکل بینی گاو می باشد. آبی که از آن فوران میکند بدون صدا و دارای کف فراوان و کاملا سفید میباشد و به همین علت به سفیداب نیز مشهور است به همین جهت کل این منطقه را بینی گاو می گویند.[۹۳]
چشمه شاه غار
این چشمه نیز در نزدیکی شینینه پژندور ورس قرار دارد و از بین یک غار جوشش دارد که یکی از چشمه های جالبی است که در هفته، دو روز آب آن خشک می شود و در بقیه روز ها آب آن بسیار زیاد و به اندازه دو آسیاب آب می باشد.[۹۴]
ه. هفت چشمه
این چشمه جذاب در منطقه دهسرخک ابتدای دره چاشت شهرستان یکاو لنگ قرار دارد.[۹۵]
و. چشمه جوشنک سرقل
در منطقه سر قل یکاولنگ در منطقه جوشنک یک چشمه معروف و بسیارعمیق است.[۹۶]
ز. چشمه چهل تن
درمنطقه کهمرد در دره آجر چشمه آب عظیم از درون یک صخره بیرون می زند که مقدار ده الی چهارده آسیاب سنگ تخمین زده میشود. محمد ایوب الحاسب از نویسندگان قرن چهارم هجری دروصف آن چنین مگوید: دیگر به حد بامیان چشمه ای است بزرگ وابی از وی همی آید و آوازی از آن بیروون آید پنداری صدای رعد است و هرگز نبود که آن آب نجوشد به نهیب و آن بانگ نکند به هول.[۹۷]
امااکنون در اثر زلزله ۱۹۵۶ میلادی این چشمه از آن حالت خارج شده و آب از چند جای صخره بیرون می آید و دیگر غرش ندارد.[۹۸]
چشمه های آب گرم
الف. چشمه آب گرم رزک[۹۹]
این چشمه در منطقه شیو قل ورس در قریه رزک کنار رود خانه قرار دارد.آبی که از این چشمه می جوشد در تمام فصول سال، گرم است.
ب. چشمه آب گرم شهیدان[۱۰۰]
در منطقه قسمت غربی منطقه شهیدان بامیان در بالای تپه که از آهک تشکیل شده، آبی میجوشد که بسیار شور است؛ مردم جهت امراض پوستی و جلدی به آنجا رفته استحمام می کند.
ج. چشمه آب گرم خواجه علی[۱۰۱]
مسیر بامیان-شهیدان در منطقه خواجه علی چشمه ای وجود دارد که آب آن بسیار گرم است، آب چشمه املاحی دارد که لباس را بدون مواد شوینده تمیز میکند.
د. چشمه دهن سرداق[۱۰۲]
در انتها یزارین یکاولنگ نزدیک قریه «دهن سرداق» تپه ای از آهک وجود دارد که اژدر میگویند. از روی آن تپه آب شوری میجوشد که مردم محلی برای مداوای امراض پوستی از آن استفاده میکند.
ه. چشمه آب گرم پای موری[۱۰۳]
این چشمه آب گرم و آب معدنی که در پای موری دره کالو قرار دارد، دارای خاصیت طبی میباشدو مسافران که در گذشته مسافتهارا پیاده میپیمودند، برای رفع خستگی و کوفتگی بدنشان در این چشمه حمام می‌کردند، و همچنین آب این چشمه برای امراض پوستی مفید است.چشمه های آب گرم بامیان، خصوصا چشمه آب گرم
کالو شهرت بسیار زیادی دارند، بخاطر این که یشتر آنها در مسیر جادههای پرتردد مثل جاده ابریشم واقع شده‌اند.
و. چشمه آب گرم پشته غرغری[۱۰۴]
در منطقه شیبر پشته غرغری شهرستان پنجاب، چشمه آب گرمی وجود دارد که دمای آن حدود ۲۴-۳۵درجه سانتیگراد میباشد، به اندازه سه آسیاب آب از این چشمه خارج میشود.
ز. چشمه آب گرم خواجو مارو[۱۰۵]
در تگاب برگ سفلی پنجاب، چشمه آب گرمی وجود دارد که آب آن شور است. این چشمه برای امراض پوستی مفید است، و مقدار جریان آب آن یک اسیاب آب است.
ح. چشمه آب گرم دره علی یکاولنگ[۱۰۶]
در منطقه زیارت دره علی یکاولنگ چشمه آب گرمی وجود دارد که به نقل اهل محل هیچ نوع شامپو صابون در آن کف نمیکند و برای تمیزی لباس نیاز به هیچ شوینده‌ای نیست و آب این چشمه برای امراض پوستی بسیار مفیداست و دمای این چشمه بسیار بالا است.
ج/۳ . معادن[۱۰۷]
در بامیان معادن بسیار زیادی وجود دارند که بسیار از آنها هنوز کشف نشده‌است و تعدادی که کشف شده نیز زیاد است، که در گذشته نیز به داشتن معدن غنی مشهور بوده است، شیروانی (سیاح قرن ۱۱و ۱۲ هجری) می نویسد:« معدن فلزات نفیس و گیاهان کمیاب در آن دیار بسیار میباشد »[۱۰۸]
که به مهمترین آنها اشاره میشود.
۱٫معدن بزرگ آجه گگ بامیان در کوتلی به همین نام قرار دارد که جزء معادن مهم آسیای مرکزی محسوب میشود و حدود ۸۰در صد آهن دارد. بر اساس آمارهای موجود، این معدن نزدیک به دو میلیارد تن آهن را در خود جا داده است.[۱۰۹]
۲٫ذغال سنگ خشکچه کرمان در ولسوالی پنجاب[۱۱۰]
-
- ذغال سنگ در
ولسوالی یکاولنگ[۱۱۱]
- ذغال سنگ در
-
- ذغال سنگ ولسوالی سیغان (در مناطق سنگ کاریز، خواجه گنج بیگل و کوشک)[۱۱۲]
۵٫معدن سرب روستای گنده کوتل(گردنه) نورکه در منطقه سیاه دره یکاولنگ[۱۱۳]
۶٫معدن گچ کرمان پنجاب در قریه بارشتوگگ[۱۱۴]
۷٫معدن نمک در سیاه دره یکاولنگ[۱۱۵]
۸٫معدن گچ در منطقه مهر و تره پس پنجاب[۱۱۶]
ه . جغرافیای سیاسی بامیان
بنابر اساطیر بامیان بناکرده قوم عاد است.[۱۱۷] بنابر این گزارش اسطوره ای، بانی بامیان فردی از اقوام سامی است. پیدا است که این اسطوره در دوره اسلامی و پس از گسترش حاکمیت مسلمانان سامی نژاد در شرق، ساخته و یافته شده است. ولی تاریخ بامیان به اوایل دوران کوشانیان یعنی قرن اول میلادی باز میگردد که آیین بودا را تا نواحی شمالی هندوکش گسترش داد[۱۱۸].
وضعیت سیاسی بامیان به عنوان بخشی از آیالات شرقی نجد ایران، عمدتاً تابع دولت های بزرگ حاکم بر نجد ایران بوده است، چه در دوران اسطوره‌ای نظیر دوران پیشدادیان و کیانیان و چه در دوران نارنجی، عصر مادها(۵۵۰-۷۲۰ق م) که احتمالاً قلمرو آنان از عصر هووخشتر(۵۸۴-۶۳۳ق م ) سومین پادشاه مادها، به سوی شرق ایران گسترش یافت و سراسر اقوام ایرانی را تحت حاکمیت خود قرار داد، و مانند دولت هخامنشیان(۳۳۰-۵۵۹ق م) که قلمرو آنان از نجد ایران بسیار فراتر رفت و نیز در دوران حاکمیت اسکندر و سلوکی ها(۱۲۹-۳۳۰ق.م.) و دولت یونانی بلخ و سپس اشکانیان.[۱۱۹]
آنچه در این میان نقطه عطفی در وضعیت سیاسی آیالات شمال شرقی ایران و از جمله منطقه بامیان محسوب میشود، روی کار آمدن دولتی از اقوام زرد پوست د رحدود هفتاد سال قبل از میلاد تحت عنوان دولت کوشانی است.
چنانکه در جغرافیای انسانی منطقه اشاره خواهد شد، در پی تهاجمات هون های مستقر در شمال دیوار چین به اقوام بوئه چی و تهاجمات بوئی چی به سکاهای حوزه جیحون، مخلوطی از اقوام بوئه چی و سکاهای تورانی سرازیر جنوب سیحون و آیالات شرق و شمال افغانستان کنونی شدند و دولت کوشان در اواسط قرن اول پیش از میلاد از دل اقوام بوئه چی سربرآورد، دولتی که طی چند قرن با دولتهای ایران برسر حاکمیت بر این آیالت در جنگ و ستیز بودند. در آن زمان دولت اشکانی نیز در اوج قدرت بود و در نتیجه جنگهای سختی میان پادشاهان این سلسله و سکاها و بوئه چی ها در جریان بود.[۱۲۰]
