زراعت دیم کینوا در شهرستان دزفول شکننده و آسیب پذیر است و ریسک تولید در این منطقه بالاست. در این منطقه امکان دستیابی به عملکردهای بالای ۲/۳ تن در هکتار ۲۰٪ است. با احتمال ۸۰٪ به بالا امکان دستیابی به عملکردهای ۴/۱ تن در هکتار میسر است. در ۵۰ درصد از سال‌ها (احتمال ۵۰٪) عملکردهای قابل دستیابی کمتر از ۳/۲ تن در هکتار است.
نتایج نشان داد که سرما یکی از عوامل اصلی محدودکننده تولید کینوا می­باشد (اشکال ۴-۹ و ۴-۱۰). همانطور که نتایج نشان می­دهد شهرستان لردگان که در شمال شرقی خوزستان واقع شده است پتانسیل تولید دیم کینوا در مقایسه با شهرستانهای دیم­خیز خوزستان بسیار پایین­تر است علی رغم اینکه پایداری عملکرد در این شهرستان بالا و ریسک تولید خیلی پایین است. این حاکی از وجود سرما نسبتا یکسان در طی سال­های مختلف است. در شهرستان دزفول در شمال خوزستان نیز بدلیل تنش سرما ریسک تولید بالاست.
فصل پنجم
نتیجه ­گیری نهایی و پیشنهادها
۵-۱ نتیجه ­گیری­ نهایی
بر اساس یافته­های مطالعه حاضر، می­توان اظهار داشت که تاخیر در کاشت با افزایش میانگین دمای هوا طی دوره رشد و وقوع تنش گرما، کم­آبیاری و یا شرایط دیم و وقوع تنش خشکی و تنش سرما در مراحل گیاهچه­ای در اثر کاهش دمای ناگهانی اثر منفی بر صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک، عملکرد و اجزاء عملکرد اندازه ­گیری شده در گیاه کینوا داشته است. در تنش گرما و سرمای ناشی از کاشت­های دیرهنگام و زودهنگام و خشکی ناشی از کم­آبیاری صفات شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد خوشه در بوته، عملکرد و اجزاء عملکرد و نهایتا شاخص برداشت بدلیل اختلال در فعالیت­های فیزیولوژیکی گیاه کاهش پیدا کرده است. با توجه به نتایج این آزمایش، بهترین سطح آبیاری توصیه شده، آبیاری کامل است که در تاریخ کاشت مناسب (۲۵ آبان) بیشترین میزان تولید گیاه کینوا را داشته است.
نتایج حاصل از ارزیابی و تعیین اعتبار مدل AquaCropنشان داد که این مدل مراحل مختلف رشد، نمو کینوا را به­خوبی شبیه­سازی نموده و قابلیت خوبی در تخمین عملکرد کینوا داشته و می­توان از آن در مطالعات تخمین عملکرد در مقیاس منطقه­ای استفاده کرد. عملکرد پتانسیل شبیه­سازی شده کینوا در مناطق دیم از ۳/۲ تا ۸/۳ تن در هکتار در سطح استان متغیر بود و گرادیانی کاهشی از شمال شرقی به سمت شمال و جنوب استان مشاهده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که پهنه­ بندی آگرواکولوژیکی کینوا، در مناطق دیم خوزستان بر اساس تحلیل اطلاعات اقلیمی، توپوگرافی، آب و خاک امکان­ پذیر است و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به­عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل داده ­های مکانی قادر به تعیین پهنه­های همگن با بهره گرفتن از نتایج شبیه­سازی پتانسیل عملکرد است. نتایج نشان داد که روند تغییرات مکانی عملکرد پتانسیل منطبق با نقشه­ پهنه­ بندی کینوا در سطح استان بود. نقشه­های حاصل از پهنه­ بندی نشان داد که از شمال شرق به سمت جنوب استان از مطلوبیت عوامل محیطی و تناسب طبقات پهنه­ بندی کاسته شده است، به­طوریکه پهنه­های با توان مناسب و مطلوب جهت کشت کینوا عمدتا در بخش­های شمال­شرقی (ایذه) و مرکزی (مسجدسلیمان، شوشتر، هفتکل) استان قرار گرفتند. با شناسایی توانمندی­ها و محدودیت­های محیطی کشت کینوا در مناطق دیم­خیز استان خوزستان مشخص شد که اراضی دیم کشاورزی استان دارای توان مناسبی برای تولید کینوا هستند و با توجه به کم توقع بودن گیاه کینوا از نظر نیازمندی­های تغذیه­ای و رطوبتی با انجام یکسری اقدامات در مناطق غیر مستعد یا نیمه مستعد جنوب و جنوب غربی استان، می­توان اراضی این طبقات نامرغوب را از نظر کیفی ارتقا داد.

۵-۲ پیشنهادها
به­ طور کلی با آنکه شبیه­سازی و پهنه­ بندی آگرواکولوژیکی انجام شده در این مطالعه نتایج خوبی در خصوص روند تغییرات مکانی عملکرد پتانسیل دیم کینوا در استان خوزستان نشان داد، موارد زیر پیشنهاد می­ شود:
بهتر است مدل بکاربرده شده در این مطالعه با داده ­های آزمایشی بیشتری ارزیابی شود، تا بتوان تغییرات مکانی و زمانی را در دقت مدل لحاظ کرد. همچنین نیاز به داده ­های بیشتری برای تخمین دقیق­تر پارامترهای مدل است تا بتوان در بالابردن دقت مدل گام برداشت.
در این متدولوژی می­توان پهنه­ بندی استان را برای دیگر گیاهان زراعی انجام داد.
پیشنهاد می­ شود از توابع تحلیلی و مکانی GIS در مدیریت منابع کشاورزی و امکان سنجی هرچه بیشتر در راستای دستیابی به بیشترین بازده در واحد سطح در تولید محصولات کشاورزی، این تکنولوژی نوین هرچه بیشتر استفاده گردد.
با توجه به روند شدید تغییرات عملکرد دانه بین سال­های مختلف پیشنهاد می­ شود روند تغییرات عملکرد در طی دوره­ های طولانی­تر بررسی شده و دوره­ های متوالی کاهش یا افزایش عملکرد در اثر تغییرات اقلیمی شناسایی شوند.
پیشنهاد می­ شود این پهنه­ بندی با بهره گرفتن از دیگر مدل­های شبیه­سازی عملکرد محصول از قبیل DSSAT و Wofost نیز انجام شود.
در این مطالعه روش آنالیز ریسک که با بهره گرفتن از مدل شبیه­سازی رشد ارائه شد و کاربردهای آن ارزیابی روش های مدیریت مورد بررسی قرار گرفت. به­نظر می­رسد انجام پژوهش­هایی در مورد ریسک ناشی از خشکسالی و احتمالات مختلف عملکرد در این شرایط اطلاعات با ارزشی را در مورد مدیریت مناسب کینوا فراهم سازد .
برای پهنه‌بندی اگرواکولوژیکی مناطق استان خوزستان در مقیاس کوچک­تر و با دقت بیشتر نیاز به داشتن اطلاعات خاک‌شناسی و هواشناسی در مقیاس‌های کوچکتر است که با برنامه‌ریزی و ارائه پروژه‌های مطالعاتی مناسب می‌توان به این مهم دست یافت. از این متدو‌لوژی می‌توان برای پهنه‌بندی استان برای دیگر محصولات زراعی برای شرایط آبی و دیم استفاده نمود و پهنه­ بندی را تا سطح ملی توسعه داد.
منابع
ابدالی، ح. ۱۳۸۷٫ پهنه بندی پتانسیل اقلیمی زراعت گندم دیم. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهیدبهشتی.
اکبری، م. و رضادوست، س. ۱۳۸۸٫ اثر تاریخ کاشت و روش­های مختلف کنترل علف­های هرز بر عملکرد و خصوصیات رویشی آفتابگردان در منطقه خوی. مجله پژوهش در علوم زراعی. ۳(۱۰): ۳۲-۱۷٫
امام، ی. و نیک نژاد، م. ۱۳۷۲٫ مقدمه­ای بر فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی. انتشارات دانشگاه شیراز. ۵۷۱ ص.
اندرزیان، ب. ۱۳۸۵٫ مدلسازی و شبیه­سازی رشد ونمو و عملکرد گندم، پایان نامه دکترا، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران، ۲۱۵ ص.
اندرزیان، ب. ۱۳۹۳٫ تعیین پتانسیل عملکرد و آنالیز ریسک تولید گندم در مناطق دیم­خیز استان خوزستان گزارش نهایی پروژه تحقیقاتی خاص. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان شماره مصوب: ۹۰۰۰۶-۱۵-۴۶-۴٫
الباجی، محمد،۱۳۸۹٫ بررسی اثر روش آبیاری معمولی، کم آبیاری تنظیم شده و کم آبیاری به صورت خشکی موضعی ریشه بر بهره وری آب و کارایی مصرف آب، پایان نامه دکتری.دانشگاه شهید چمران اهواز. دانشکده مهندسی علوم آب.
برگنل،ک.ج. ۱۳۷۹٫ اصول و عملیات دیمکاری ( ترجمه: راشد محصل، م.ج. و ع کوچکی) انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ۱۹۹ ص.
بنایان، م.۱۳۸۱٫ ساخت و کاربرد مدل­های شبیه­سازی در کشاورزی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. ۲۰۴ ص.
بهدانی، م.ع. ۱۳۸۴٫ پهنه­ بندی اکولوژیکی و پایش نوسانات عملکرد زعفران در خراسان. پایان نامه دوره دکتری دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد. ۱۲۴ ص.
بی‌نام، ۱۳۹۰٫ آمارنامه سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی استان خوزستان. انتشارات سازمان جهاد کشاورزی خوزستان.
پتر، جی. ۱۳۷۹٫ آب و هوا و عملکرد گیاهان زراعی . (ترجمه: کافی، م. گنجلی.ع. نظامی، الف. و ف.شریعت مدار). انتشارات جهاد دانشگاهی. مشهد، ۳۱۱ ص.
تاتاری،م.۱۳۸۷ .پیش بینی عملکرد گندم دیم در استان خراسان با به کارگیری داده های اقلیمی و خاکشناسی و با بهره گرفتن از شبکه عصبی مصنوعی. پایان نامه دکتری زراعی. دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.صص: ۳۵-۱۵٫
تدین ، م .، و ی . امام . ۱۳۸۶ . اثر آبیاری تکمیلی و مقدار فراهمی آب بر عملکرد و اجزای عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک دو رقم گندم دیم. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. ۱۱ (۴۲):۱۵۶-۱۴۵٫
توکلی ، ع . ۱۳۸۲ . اثر مقادیر مختلف آبیاری تکمیلی و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم رقم سبلان. مجله نهال و بذر. ۱۹ :۳۸۱-۳۶۷٫
جلالیان، ا.، رستمی­نیا، م.، ایوبی، ش.، و امینی، ا.م. ۱۳۸۶٫ ارزیابی کیفی، کمی و اقتصادی اراضی برای گندم، ذرت و کنجد در دشت مهران، استان ایلام. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. ۴۲: ۴۰۳- ۳۹۳٫
جودی، م.، مهرپویان، م. و طاعی. ا. ۱۳۹۱٫ اثر تاریخ کاشت بر برخی خصوصیات زراعی هیبریدهای جدید آفتابگردان در استان زنجان. ساوه. دومین همایش ملی مباحث نوین در کشاورزی.
خلیلی،ع.ورضایی صدر،ح.۱۳۷۶ . بر آورد تابش کلی خورشید در گستره ایران بر مبنای دادهای اقلیمی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. ۳: ۳۵-۱۵٫
خودریان، جی. واچ. اچ. وان لار. ۱۳۷۹٫ مدل­سازی فرایندهای رشد گیاهان زراعی. (ترجمه: نصیری محلاتی.م). انتشارات جهاد دانشگاهی. مشهد. ۲۸۰ ص.
داداشی، ن. ا. و خواجه­پور، م. ر. ۱۳۸۲٫ اثر دما و طول روز بر مراحل نمو ژنوتیپ­های گلرنگ در شرایط مزرعه. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. ۷(۴): ۸۳-۱۰۱٫
دشتی، ش.، نظری­فر، م.ه.، مومنی، ر، ۱۳۸۹٫ بررسی و پهنه­ بندی توان اقلیمی در تولید محصولات کشاورزی با بهره گرفتن از روش ارزیابی قابلیت اراضی فائو (مطالعه موردی استان همدان). یازدهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. دوم تا چهارم مرداد ۱۳۸۹٫ ۱۴۵۴ – ۱۴۵۲٫
رادمهر، م.، آینه، ل. ع. و مامقانی، ر. ۱۳۸۴٫ بررسی عکس المل ژنوتیپ­های دیررس، متوسط رس و زودرس گندم نان نسبت به تاریخ کاشت­های متفاوت: ۱- اثر تاریخ کاشت بر خصوصیات فنولوژیک، مرفولوژیک و عملکرد چهار ژنوتیپ گندم نان. نهال و بذر، ۲۱(۲): ۷۲-۶۵٫
رحیمیان مشهدی،ح. ۱۳۷۱ .اثر تاریخ کاشت و رژیم آبیاری بر رشد و عملکرد زیره سبز. دانش کشاورزی(ش۳و۴)ج۳٫
رسولی، ج.، و قائمی، ع.ر. ۱۳۸۹٫ پهنه­ بندی کشت کلزا بر اساس نیازهای دمایی اقلیمی با بهره گرفتن از GIS در استان خراسان. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. ۳(۱): ۱۳۸ – ۱۲۱٫
رضوانی مقدم، پ. و صادقی ثمرجان، ر. ۱۳۸۴٫ بررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت و رژیمهای مختلف آبیاری بر خصوصیات مرفولوژیکی و عملکرد نخود (Cicer arietinum L.) رقم ۳۲۷۹ ILC درشرایط آب و هوایی نیشابور. مقالات اوّلین همایش ملّی حبوبات. ۲۹ و۳۰ آبان ۱۳۸۴- مشهد مقدس- پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد.
زارع فیض آبادی،ا.،کوچکی،ع.و نصیری محلاتی، م. ۱۳۸۵ . بررسی روند۵۰ساله تغییرات سطح زیر کشت، عملکرد و تولید غلات در کشور و پیش بینی و ضعیت آینده. مجله پژوهشهای زراعی ایران. ۴(۱):۶۹-۴۲٫
ساری صراف، ب.، بازگیر، س. و محمدی، غ.ح. ۱۳۸۸٫ پهنه­ بندی پتانسیل­های اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان. مجله جفرافیا و توسعه. ۱۳: ۲۶-۵٫
سپهوند، ن.ع.، تواضع، م. و کهبازی، م. ۱۳۸۹٫ کینوا گیاهی ارزشمند برای امنیت غذایی و کشاورزی پایدار در ایران. یازدهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. پژوهشکده علوم محیطی ، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
سپهوند،ن،ع. و م . طاووسی.۱۳۸۹٫ بررسی ژنوتیپ­های مختلف گیاه جدید کینوا از نظر عملکرد و سایر ویژگی­های فنولوژیکی در خوزستان. طرح تحقیقاتی. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان.
سپهوند، ن، ع. و سرهنگی، م. ۱۳۸۸٫ کینوا (دانه مادر) گیاهی نو با تنوع ژنتیکی بالا محصولی مغذی در ایران. طرح تحقیقاتی.مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرج.
سرمدیان، ف.، تقی­زاده مهر جردی، ر. ۱۳۸۸٫ بررسی کارایی روش­های زمین آماری به منظور پهنه­ بندی برخی از ویژگی­های خاک در منطقه اخترآباد. مرتع و آبخیزداری. ۶۲(۳): ۳۸۸-۳۷۷٫
سرمدینا ، غ . ح . و کوچکی، ع . ۱۳۷۲ . فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. (ترجمه).
سلیقه، م.، بریمانی، ف.، و اسماعیل­نژاد، م. ۱۳۸۷٫ پهنه­ بندی اقلیمی استان سیستان و بلوچستان. مجله جغرافیا و توسعه. ۱۲: ۱۱۶-۱۰۱٫
سنجانی، س. ۱۳۹۲٫ پهنه­ بندی آگرواکولوژیکی و بررسی خلاء عملکرد سه محصول گندم، چغندرقند و ذرت در استان خراسان. پایان نامه دوره دکتری دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد. ۱۴۳ ص.
سینک، ج. و دیلون، اس. اس. ۲۰۰۱٫ جغرافیای کشاورزی (ترجمه: دهقانیان، س، کوچکی، ع. ر. و ع. کلاهی اهدی). انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، ۶۶۰ ص.