۶) بالا بودن ضریب تبدیل دان: بررسی ضریب تبدیل دان به گوشت مرغ در کشورهای عمده تولیدکننده و ایران نشان میدهد که در سال ۲۰۰۷ متوسط ضریب تبدیل (وزن دان مصرفی به وزن مرغ زنده) حدود ۱٫۹ بوده است. در بین کشورهای عمده تولیدکننده کمترین ضریب تبدیل با ۱٫۸۵ به اتحادیه اروپا اختصاص دارد و بالاترین آن با ۳٫۳ مربوط به روسیه است. بالا بودن ضریب تبدیل در این کشور بدلیل شرایط نامناسب آب و هوایی و سرمای زودرس، فناوری نامطلوب و وارداتی بودن بخشی از
نهادههای تولید میباشد [۳].[۳]
جدول ۱-۱ استاندارد مصرف و ضریب تبدیل دان [۴۱] [۸]
همانطور که از جدول ۱-۲ برمیآید ضریب تبدیل دان مرغ به گوشت مرغ در ایران از کشورهای تولیدکننده عمده مرغ بالاتر است و حتی از متوسط جهانی نیز بیشتر میباشد. با تغییر این ضریب ضمن کاهش هزینه های تولید، قیمت تمام شده محصول نیز به مراتب کاهش خواهد یافت و حتی کشور در موقعیت مناسبی برای صادرات محصول قرار میگیرد. بر اساس اهداف برنامه چهارم توسعه ضریب تبدیل دان به مرغ زنده باید از ۲٫۲۷ در سال ۱۳۸۴ به ۱٫۸۲ در سال ۱۳۸۸ کاهش مییافت اما این امر محقق نشد و هم اکنون ضریب تبدیل در کشور ما ۲٫۰۹ میباشد.
جدول ۱-۲ ضریب تبدیل دان در سالهای اخیر [۸][۹]
۱۳۹۱ | ۱۳۹۰ | ۱۳۸۹ | ۱۳۸۸ | ۱۳۸۷ | سال |
۲٫۰۹ | ۲٫۱۱ | ۲٫۱۳ | ۲٫۱۳ | ۲٫۱۲ | ضریب تبدیل |
۷) عدم خودکفایی در تولید دان: هزینه دان حدود ۶۰ درصد هزینه های تولید گوشت مرغ را تشکیل میدهد. با توجه به این موضوع کشورهای عمدهی تولیدکنندهی دان، در صنعت طیور توسعه چشمگیری یافتهاند. برای نمونه کشورهای آمریکا، چین و بویژه برزیل که از تولیدکنندگان عمده دان هستند و دسترسی ارزان و آسان آنها به دان مرغ وجود دارد جز تولیدکنندگان عمده محصولات طیور در جهان به شمار میروند و از این مزیت نهایت استفاده را در افزایش تولید کرده اند [۴]. با توجه به عدم تولید غلات مورد نیاز صنعت طیور بویژه ذرت و سویا در کشور، این صنعت بیش از پیش نیازمند بازارهای جهانی است که همین امر باعث افزایش هزینه تولید می شود.
۸) میزان بالای ضایعات خوراک: بررسیهای شاهولی و معینیزاده نشان داد که بیشترین ضایعات در این صنعت، ضایعات خوراکی است که در یک ضریب تبدیل نامطلوب ظاهر میگردد. از میان عوامل مورد مطالعه، عوامل فنی شامل ظرفیت بالای مرغداری، نداشتن مجوز رسمی فعالیت، استفاده نکردن از خوراک پلت؛ و عوامل فناوری شامل تهیه خوراک از یک منبع، ارسال زودتر از موعد مرغ تولیدی به کشتارگاه، بی اطلاعی مدیران از استاندارد ضایعات خوراک، زیاده روی در خوراک دادن و نحوه ناصحیح توزیع خوراک در سالن، بر بالا بودن ضریب تبدیل خوراک تأثیر داشته اند [۹]. [۱۰]
۳٫۱ ضرورت پژوهش
تاکنون پژوهشهای زیادی در رابطه با مدیریت زنجیره تامین و سیاستهایی برای بهبود آن و یا طراحی مجدد فرایندها و ساختارها و ارتباط بین اجزا در زنجیره تامین در کشور صورت گرفته است، اما آنچه مانع از پیاده سازی بسیاری از پژوهشهای آکادمیک در سازمانها می شود ناآگاهی مدیران از نتایج تغییرات بنیادین در سازمان و اهمیت ارتباط با بخشهای بالا دستی و پایین دستی در زنجیره است. با توجه به اینکه در بسیاری از صنایع، مدیریت زنجیره تامین به صورت کامل و با تغییرات بنیادی مورد نیاز اجرا نشده است تنها راه آگاهی از نتایج تغییرات، ایجاد مدل شبیهسازی شده دقیق از آن صنعت یا سازمان خواهد بود که هم بتواند پیچیدگیهای آن صنعت را در خود جای دهد و هم از انطباق کافی بین رفتار واقعیتی و رفتار شبیهسازی شده متغیرها برخوردار باشد تا موجب اعتماد مدیران به مدل و نتایج به دست آمده از شبیهسازی زنجیره تامین شود و قدرت ریسک آنها را برای بهبود زنجیره تامین افزایش دهد.
با توجه به دخالت گسترده دولت در بازار گوشت مرغ و تأثیر سیاستهای آن بر قیمت، میزان تولید و مصرف این کالا در سالهای گذشته، بررسی آثار این سیاستها و برنامه ریزی آینده این صنعت بسیار مهم است. این سیاست گذاری در شرایطی است که بسیاری از مطالعات اقتصادی انجام شده در مورد این محصول، تک بعدی و غیرسیستمی بوده و تنها بررسی دینامیکی قیمت مرغ کشور مربوط به سالهای گذشته (سال ۷۸) است که ساختار زنجیره تامین مرغ کشور با امروز بسیار متفاوت بود[۱]. درک روابط سیستمی صنعت تولید مرغ و نهادههای مرتبط و بررسی تأثیر سیاستهای گوناگون بر بازار گوشت مرغ سبب شد که در این پژوهش از تکنیک پویای سیستم استفاده شود.
۱-۴ پرسش پژوهش
پرسشهای این پژوهش عبارتند از:
-
- متغیرهای مهم تاثیر گذار زنجیره ارزش صنعت مرغ کدامند و رفتار آنها چگونه است؟
-
- نحوه ارتباط متغیرهای مختلف در زنجیره ارزش صنعت مرغ به چه صورت است؟
-
- آیا میتوان با بهره گرفتن از شبیه سازی سیستم داینامیک رفتار متغیرهای مهم زنجیره ارزش صنعت مرغ را باز تولید کرد؟
-
- با توجه به شناخت سیستمی مدل ضرورت پیاده سازی چه راهکارهایی بدون اجرای شبیه سازی بر ما روشن است؟ چه راهکاریی برای سیستم ما مطلوب بوده اما تغییر آنها برای ما غیر ممکن است و یا شناخت علل آنها نیازمند به ساخت مدلی دیگر است؟
-
- چه سیاستهایی متغیرهای کلیدی زنجیره ارزش صنعت مرغ کشور را بهبود میبخشد؟
-
- آیا مدلسازی زنجیره ارزش با بهره گرفتن از پویایی سیستم می تواند ما را در گزینش استراتژی که بیشترین سود را برای این صنعت به همراه دارد، یاری کند؟ و آیا شبیه سازی این مدل می تواند ترتیب اولویت استراتژی های گوناگون را مشخص کند؟
-
- بهترین استراتژی برای بهبود زنجیره ارزش صنعت مرغ کدام است؟
فرضیه های اصلی پژوهش عبارتند از:
-
- رفتار متغیرهای مهم مدل زنجیره تامین صنعت مرغ را میتوان با بهره گرفتن از شبیه سازی سیستم داینامیک تجزیه و تحلیل کرد.
-
- مهمترین متغیر مدل زنجیره ارزش صنعت مرغ در این پژوهش «قیمت مرغ» میباشد که با توجه به ثابت در نظر گرفتن تقاضا در استراتژی های گوناگون متغیر «میزان تولید گوشت مرغ» می تواند جایگزین متغیر قیمت شود.
-
- رفتار بهینه متغیرهای اصلی زنجیره تامین صنعت مرغ از طریق سیاستهای بهینهسازی قابل استخراج است.
۵٫۱ اهداف پژوهش
هدف از این پژوهش پیداکردن راهی است که در کوتاه مدت بتواند باعث ثبات قیمت و میزان تولید در این صنعت شود تا هم تولید کننده و هم مصرف کننده خوشنود شوند. برای رسیدن به این هدف باید به دنبال شناسایی عوامل موثر بر عملکرد زنجیره ارزش و بهبود آن با بهره گرفتن از تکنیک پویاییهای سیستم باشیم که در غالب اهداف فرعی زیر گنجانده شده است:
شناسایی متغیرهای تاثیرگذار در زنجیره ارزش