درد و ناراحتی شکمی به مدت ۱۲ هفته در ۱۲ ماه گذشته ( نیازی نیست پشت سر هم باشد) همراه با ۲ تا از علایم زیر :
درد با اجابت مزاج بهبود یابد.
شروع درد همراه با تغییر در دفعات مزاج باشد.
شروع درد به همراه تغییر در فرم و شکل مدفوع باشد.

علایمی که به تأیید تشخیص کمک میکنند :
اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته
اجابت مزاج بیشتر از سه بار در روز
مدفوع سفت
مدفوع آبکی
زور زدن هنگام اجابت مزاج
احساس فوریت در تخلیه مدفوع
احساس حرکات ناکافی روده
دفع موکوس
تورم و نفخ شکم

در سال ۲۰۰۶ معیار تشخیصی Rome برای دومین بار مورد بازنگری قرار گرفت و در حال حاضر با عنوان Rome III برای تشخیص سندرم رودهی تحریکپذیر مورد استفادهی متخصصین گوارش قرار میگیرد(جدول ۲-۵ ) (هاریسون، ۲۰۰۸). به طور کلی مطالعاتی که به منظور مقایسه معیارهای Rome II و Rome III صورت گرفته، بیانگر این موضوع است که به دلیل حساسیت بیشتر و اختصاصی بودن معیار Rome III، در صورت استفاده از این معیار شیوع تخمینی بیماران دارای درصد کمتری است (منصوری و همکاران، ۲۰۰۹).

جدول ۲-۵ معار تشخیصی Rome III

درد و ناراحتی راجعه شکمی به مدت حداقل ۳ روز در ماه در سه ماه گذشته که با دو تا یا بیشتر از موارد زیر همراه باشد:
پس از اجابت مزاج تسکین یابد.
شروع آن همراه با تغییر در دفعات دفع باشد.
شروع آن همراه با تغییر در قوام مدفوع باشد.

نکته:
معیارها در سه ماه گذشته وجود داشته و شروع علایم حداقل ۶ ماه قبل از تشخیص باشد.
ناراحتی به معنی احساس ناخوشایندی است که در تحقیقات پاتوفیزیولوژی و کارآزماییهای بالینی به عنوان درد شرح داده نشده، درد/ ناراحتی با تکرر حداقل دو روز در هفته حین ارزیابی بیماریابی جهت انتخاب بیمار ضروری است.

با وجود کارایی نسبتاً بالای معیار تشخیصی Rome در تشخیص سندرم رودهی تحریکپذیر، باز هم مشکلاتی از قبیل عدم تطابق بین اصطلاحات استفاده شده در این معیار با آنچه بیماران برای توصیف علایم به کار میبرند و مشکل جایگزینی اصطلاح مناسب در ترجمه به زبانهای دیگر تا حدودی وجود دارد (لانستریس^[۱۳۰]، ۲۰۱۰). این نکته نیز قابل ذکر است که با توجه به اینکه علایم بالینی سندرم رودهی تحریکپذیر بر حسب جنس متفاوت است، به نظر میرسد که معیار تشخیصی مانینگ در مردان کاربردیتر باشد ( ابراهیمیدریانی، ۱۳۸۵).
۲-۳-۴ رویکردهای درمانی سندرم رودهی تحریکپذیر
در حال حاضر درمانی که قادر به اثرگذاری و بهبود همزمان کلیه علایم سندرم رودهی تحریکپذیر باشد وجود ندارد (آگاه و همکاران، ۱۳۸۸) و معمولاً رویکرد درمانی مورد استفاده وابسته به شدت اختلال است، به گونهای که روش درمان با توجه به اینکه بیمار در کدام یک از زیرگروههای خفیف، متوسط و یا شدید قرار بگیرد، متفاوت خواهد بود. بیماران با شدت خفیف علایم، بیشتر در سطوح مراقبتهای اولیه درمان تحت مراقبت قرار میگیرند و دارای مشکلات روانی اجتماعی اندک یا فاقد چنین مشکلاتی هستند و اغلب به دنبال درمان بیماری خود نمیباشند. درمان این زیرگروه شامل آموزش، اطمینان بخشی و تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی است. گروه اندکی از بیمارن مبتلا به این سندرم دارای علایم متوسط هستند که معمولاً علایم آنها متناوب بوده و با تغییر فیزیولوژی دستگاه گوارش، مثل بدتر شدن علایم به دنبال خوردن یا فشارروانی و برطرف شدن آنها پس از اجابت مزاج همراه میباشد. درمان این بیمارن شامل داروهای مؤثر بر روده از قبیل ضد اسپاسمها، ضداسهالها، مکملهای فیبردار و تنظیم کنندههای سروتونین لوله گوارش میباشند. تعدادی از بیماران مبتلا به این سندرم داری علایم شدید و مقاوم به درمان هستند که معمولاً در مراکز تخصصی درمان دیده میشوند و اغلب دارای درد مداوم و مشکلات روانی اجتماعی هستند. این دسته از بیماران با داروهای ضد افسردگی و سایر درمانهای روانشناختی بهتر درمان میشوند(هاریسون، ۲۰۰۸). علاوه بر رویکردهای درمانی ذکر شده، فهم مکانیزمهای تأثیرگذار و تعدیلکنندههای آنها از جمله انتقال دهندههای عصبی و گیرنده های مربوطه، منجر به ایجاد چندین رویکرد درمانی و تجویز داروهای مختلف از جمله عوامل فعالکنندهی انتقال دهندهی عصبی سروتونین^[۱۳۱]، داروهای ضدافسردگی، آنتیکولینرژیکهای انتخابی جدید، آگونیستهای آدرنرژیک A، عاملهای شبهافیونی^[۱۳۲]، آنتاگونیستهای کولهسیستوکینین، آنتاگونیستهای عامل آزادکنندهی کورتیکوتروپین(هورمون هیپوفیز قدامی)، فعالکنندههای کانال کلرید^[۱۳۳]، ملاتونین^[۱۳۴]، بنزودیازپینهای آتیپیک^[۱۳۵]، آنتیبیوتیکها و تعدیلکنندههای دستگاه ایمنی شده است ( کامیلری و آندرسن، ۲۰۰۹ ). دارودرمانی در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر در بیشتر موارد بر اساس علامت غالب صورت میگیرد، در جدول ۲-۶ داروهای احتمالی مورد تجویز برای درمان بیماران مبتلا به این سندرم با توجه به نوع علامت غالب آورده شده است(هاریسون، ۲۰۰۸).
جدول ۲-۶ داروهای احتمالی جهت علامت غالب در بیماران مبتلا به سندرم رودهی تحریکپذیر

علامت

دارو

دوز تجویزی

اسهال

لوپرامید
رزین کلسترامین
آلدسترون

mg 4-2 در صورت نیاز/ حداکثر ۱۲ گرم در روز.
gr 4 با غذا