رنگزاهای طبیعی مرجع با ارزش رنگی بالا و پرکاربرد مورد مطالعه این تحقیق عبارتند از قرمزدانه، روناس، ریواس، اسپرک، پوست انار، جاشیر، گلرنگ، نیل،جفت و پوست گردو. که مبنای ارائه دانش این رنگزاها، بیان روش های رنگرزی آنها بر اساس تجربه خبرگان، دانش و تکنولوژی روز می باشد. در بحث سیستم های خبره به بیان خصوصیات یک سیستم خبره پرداخته و مروری بر سیستم های خبره داریم. سپس به ضرورت استفاده از سیستم خبره و هوشمند در صنعت فرش دستباف و بالاخص رنگرزی طبیعی پرداخته می شود. در ادامه به چگونگی تهیه یک سیستم خبره جهت تسریع فرایند انتخاب نسخه رنگرزی در صنعت فرش دستباف پرداخته می شود.
در بخش طراحی سیستم خبره
طراحی این سیستم با استفاده برنامه نویسی و از محیط نرم افزار VISUAL STUDIO می‌باشد.
الف) ورودی سیستم، نمونه نخ پشمی رنگرزی شده مورد استفاده در فرش دستباف در شرایط یکسان با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتری، مولفه های رنگی آن (L*a*b*) استخراج و بعنوان ورودی به سیستم وارد می شود. همچنین ثبات وکیفیت رنگی نیز برای هر فام رنگی وارد می شود.

ب) فرایند پردازش در این سیستم، اولاً کاربر می تواند با انتخاب مولفه رنگی از طریق Color selector فایل مشاهده فام رنگی مورد نظر را انتخاب کند. و یا کد رنگ مورد نظر را در قالب سیستم رنگی منظم و یا غیر منظم یعنی از طریق سیستم های رنگی RGB، CMYK، L*a*b* به نزدیک ترین فام رنگی مورد نظر دست یابد. که این پروسه از طریق تبدیل مولفه‌های رنگی(L*a*b*) به کد Hex ویا RGB و CMYK و بالعکس صورت می گیرد. در اینصورت سیستم به کمک کاربر با جستجو در یک پایگاه داده ها از نسخه های دست یافتنی از رنگزاهای طبیعی فوق که بصورت تجربی در این تحقیق حاصل شده اند، با توجه به فام موردنظر، بهترین نسخه از نظر بالاترین ثبات، و کیفیت رنگی و کمترین زمان و هزینه را پیدا خواهد کرد.
ج) خروجی یا نتایج ، نسخه و گراف رنگرزی و نتایج کیفیت رنگی پیشنهادی آن بصورت صفحه نمایش کامپیوتر یا حتی به صورت خروجی چاپ شده ارائه خواهد شد.
فصل دوم: مباحث نظری و سوابق موضوع تحقیق
۲-۱- مفاهیم اولیه سیستم خبره
«ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ داﻧﺸﯽ ﺟﻮان و ﮔﺴﺘﺮده ای ﺑﻮده ﮐﻪ از ﺳﻮی ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾـﻦ رﺷـﺘﻪ در ﺳﺎل ۱۹۵۰ و ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ آﻟﻦ ﺗﻮرﯾﻨﮓ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ «آزﻣﻮن ﺗﻮرﯾﻨﮓ» ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﮔﺬاﺷﺖ(Turing,1950: 433). ﺑـﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻮرﯾﻨﮓ ﻣﺎﺷﯿن‌هاﯾﯽ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن را ﻃﻮری ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮان ﭘﺎﺳﺦ آﻧﻬﺎ را از ﭘﺎﺳﺦ اﻧﺴﺎن در آزﻣﻮن ﻫﻮﺷﻤﻨﺪی (ﻣﻌﺮوف ﺑـﻪ آزﻣﻮن ﺗﻮرﯾﻨﮓ) ﺗﺸﺨﯿﺺ داد. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺻﻄﻼح ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ۱۹۵۶میلادی در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ دارتموث ﺗﻮﺳﻂ ﻣﮏﮐﺎرﺗﯽ ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺳﺎل در ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮوع ﮐﺎر اﯾﻦ ﺣـﻮزه در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣﯽﺷﻮد. ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ در واﻗﻊ روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﺳﺎزی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺟﻬﺖ اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑـﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود. اﮔﺮ ﭼﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻔﮑﺮ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻓﻠﺴﻔﻪ و روانﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ، وﻟﯽ در ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻌﯽ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺗﻔﮑﺮ، ﺳﻌﯽ در ﺑﺎزﺳﺎزی آنها در ﻏﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﺷﺪه اﺳـﺖ. در اﯾـﻦ راﺳﺘﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان رﯾﺎﺿﯿﺎت ﺟﻬﺖ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺮدن داﻧﺶ و داﻧﺸﻤﻨﺪان زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺧﺼﻮص ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ داﻧﺶ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺗﻼش ﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و ﻗﻄﻌﺎً ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﭘﯿﺸﺒﺮد اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ. ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ آن چنانﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ دو رده ﻗﻮی و ﺿﻌﯿﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﺗﻌﺮﯾﻒ ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻓﻮق ﺑﻪ ﻫـﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻗﻮی ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ رده ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ از وﺟﻮد ﺧﻮدﺷﺎن آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ. در‌حالی‌که ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺿﻌﯿﻒ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﺧﯽ از وﯾﮋگی های ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻌﺎﺑﺎﻧﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺑﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺑﺰارﻫﺎی ﮐﺎراﺗﺮی ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮع از ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﺒﺮه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد»(گودرز و همکاران،۱۳۹۱: ۲-۳). «ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﺒﺮه ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدآوری داﻧﺶ ﺗﺨﺼﺼﯽ اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه در ﯾـﮏ ﺣﻮزه ﺧﺎص ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ در ﮐﻨﺎر ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻫﻢﭘﺎی آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ»(Roth,1984:11). (تصویر۲-۱ )
تصویر۲-۱ - سیر تکاملی سامانه های خبره
ماخذ: (گودرز و همکاران،۱۳۸۹: ۴۴)
۲-۱-۱- سیستم خبره مبتنی بر دانش
سامانه های خبره در حقیقت سامانه های مبتنی بر دانش هستند(Waterman,1986: 18). به زعم بروس و بوچمن بطورکلی «این سیستم های مبتنی بر دانش اغلب سیستم خبره نامیده می‌شوند. این سیستم ها از دانش انسانی برای حل مسائلی سود می جوید که نیازمند هوش می‌باشد. داده هایی که در چنین سیستمی مورد استفاده قرار می گیرد دانش تخصصی نامیده می‌شود. که برای حل مسائل بکار گرفته می شوند»(Buchanan & Smith,1988:55). «در واقع سامانه های خبره، ابزارهای کامپیوتری هستندکه همانند یک فرد خبره در مسائل مربوط به حوزه تخصصی خود مشاوره می دهند و در صورت لزوم تصمیم گیری می نمایند»(Durkin,1994:6-7). «این سامانه ها که با متخصصین انسانی در رقابت می باشد، همانند افراد خبره «حوزه مند» هستند یعنی دانش آنها به یک حوزه خاص، محدود می شود. ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﺒﺮه در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی ﻛﺎرﺑﺮدی زﻳﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺸﺎورزی، ﺗﺠﺎرت، ﺷﻴﻤﻲ، ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ، آﻣﻮزش، اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ، ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ، ﻣﺤﻴﻂ زﻳـﺴﺖ، زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ، ﭘﺮدازش ﺗﺼﻮﻳﺮ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻃﻼﻋﺎت، ﺣﻘﻮق، ﺗﻮﻟﻴﺪ، رﻳﺎﺿﻴﺎت، ﭘﺰﺷﻜﻲ، ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ، اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ، اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻌﺪن، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴـﺮو، اﻣـﻮر ﻓـﻀﺎﻳﻲ و ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮ ﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ. تحقیقات اخیر حاکی از حفظ علاقه تهیه‌کنندگان سامانه های خبره به زمینه های مختلف تولید بخصوص در زمینه نساجی و رنگرزی می باشد» (گودرز و همکاران،۱۳۸۹: ۴۳). ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﺒﺮه ﺑﺮای اﺟﺮای وﻇﺎﻳﻔﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﻮاع ﻣﺴﺎﺋﻞ در (ﺟﺪول۲-۱) ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ(Durkin, 1994:17 ).
جدول۲-۱- آن دسته از مسائلی که توسط سیستم خبره حل شده
ماخذ: (Durkin, 1994:17)