میزان آب ورودی به هر کرت با بهره گرفتن از دبی جریان شیلنگ‌های مورداستفاده برای آبیاری و با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه شد.
Q=V/T (lit/s)
دبی (لیتر بر ثانیه) = Q
حجم (لیتر) = v
زمان (ثانیه) = T
۳-۷-۲-کاربرد سالیسیلیک اسید:
مزرعه کلزا در مرحله اوایل گلدهی، با آب (به‌عنوان شاهد) و محلول سالیسیلیک اسید (با غلظت‌های صفر، ۵/۰، ۱، ۵/۱ و ۲ میلی مولار) به‌صورت کاربرد شاخساره ای تیمار شدند. محلول سالیسیلیک اسید با آب گرم تهیه شد. عمل محلول‌پاشی با یک دستگاه سم‌پاش پشتی فشاری دقیق با فشارثابت به‌صورت یکنواخت انجام شد و به‌اندازه‌ای بود که قطرات محلول بر روی برگ‌های کلزا قابل‌مشاهده باشد. این کار در اولین ساعات صبح که نور آفتاب مستقیم نبود و باد نیز جریان نداشت صورت گرفت.
شکل ۳-۵- اعمال تیمار سالیسیلیک اسید.
۳-۸- عملیات برداشت:
برداشت مزرعه در تاریخ ۲۸ خردادماه ۱۳۹۳ هنگامی‌که کل بوته‌های مزرعه زرد شده بودند، پس از حذف حاشیه از خطوط کاشت، صورت گرفت. برداشت کرت‌های آزمایشی به‌صورت دستی از سطح خاک با داس و در سطح یک مترمربع انجام شد و بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت، داخل کیسه‌های اتیکت خورده به آزمایشگاه منتقل شدند.
شکل ۳-۶- مراحل برداشت.
۳-۹- اندازه‌گیری صفات
ارتفاع ساقه:
ارتفاع ساقه (از سطح خاک تا بلندترین قسمت بوته) در طول فصل رشد هر دو هفته یک‌بار با بهره گرفتن از خط کش میلی‌متری اندازه‌گیری شد و در زمان برداشت نیز ارتفاع نهایی بوته اندازه‌گیری شد. برای این منظور در هراندازه گیری به‌طور تصادفی از هر کرت ۱۰ بوته انتخاب و ارتفاع آن‌ها را برحسب سانتی‌متر اندازه گرفته و میانگین ارتفاع بوته‌ها برای هر کرت محاسبه شد.
شکل ۳-۷- اندازه‌گیری ارتفاع نهایی.
تجمع ماده خشک:
برای اندازه‌گیری وزن خشک بوته در طول فصل رشد، از مرحله ساقه رفتن، به فاصله هر دو هفته یک‌بار از هر کرت به‌طور تصادفی و به‌صورت نمونه‌برداری تخریبی، ۳ بوته انتخاب‌شده و به مدت ۴۸ ساعت در آون با دمای ۵±۷۰ درجه سانتی‌گراد خشک‌شده و پس از آن توزین شدند که میانگین وزن نمونه‌های گرفته‌شده از هر کرت به‌عنوان وزن خشک بوته در هر کرت در نظر گرفته شد.
در این پژوهش واحد درجه روزرشد ([۱]GDD) با بهره گرفتن از فرمول زیر به کار گرفته شد.
GDD درجه روزهای رشد تجمعی
N تعداد روزهای رشد
Tmax درجه حرارت حداکثر روزانه برحسب درجه سانتی‌گراد (۰ C)
Tmin درجه حرارت حداقل روزانه برحسب درجه سانتی‌گراد) (۰ C
Tb درجه حرارت پایه برای رشد بهاره کلزا برحسب درجه سانتی‌گراد) (۰ C
اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز (CT) و افت دمای سایه‌انداز گیاهی:
برای اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز، از زمانی که تیمارهای تنش خشکی و سالیسیلیک اسید اعمال شد، یک روز قبل از آبیاری و ۴۸ ساعت بعد از هر آبیاری در زمان حداکثر تشعشع (اواسط روز) و با بهره گرفتن از دماسنج مادون‌قرمز (Lutron- Tm- 958 Taiwan) اقدام شد. برای این کار، در هر کرت ۴ بار با قرار دادن دماسنج مادون‌قرمز با زاویه مایل نسبت به سطح سایه‌انداز گیاهی به اندازه گیری دما اقدام شد و میانگین آن‌ها به‌عنوان دمای سایه‌انداز آن کرت در نظر گرفته شد و شاخص افت دمای کانوپی نیز با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه شد.
CTD= Ta –Tc
CTD: شاخص افت دمای کانوپی
Ta: دمای هوا
Tc: دمای سایه‌انداز گیاهی
(بالوتا و همکاران، ۲۰۰۷).
شکل۳-۸- اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز گیاهی کلزا با بهره گرفتن از دماسنج مادون‌قرمز.
قطر ساقه:
بعد از برداشت نهایی قطر ساقه تمام بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت را با بهره گرفتن از کولیس ورنیه و با دقت یک دهم میلی‌متر اندازه‌گیری کرده و میانگین قطر ساقه‌های اندازه‌گیری شده مربوط به هر کرت، به‌عنوان قطر ساقه محاسبه شد.
شکل ۳-۹- اندازه گیری قطر ساقه با بهره گرفتن از کولیس ورنیه.
تعداد شاخه فرعی در بوته:
در زمان برداشت تعداد شاخه‌های فرعی تمام بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت آزمایشی را شمارش و میانگین تعداد شاخه‌های فرعی بوته‌های مربوط به هر کرت به‌عنوان تعداد شاخه فرعی در بوته برای آن کرت محاسبه شد.
طول خورجین:
از هر کرت آزمایشی ۱۰ بوته و از هر بوته ۲۰ عدد خورجین به‌طور تصادفی انتخاب گردید و طول خورجین هم در شاخه اصلی و هم در شاخه فرعی با بهره گرفتن از خط کش میلی‌متری تعیین شد.
تعداد دانه در خورجین:
برای به دست آوردن تعداد دانه در خورجین، ۱۰ بوته به‌طور تصادفی از هر کرت آزمایشی انتخاب و از هر بوته نیز ۲۰ خورجین را انتخاب و پس از جداسازی، دانه‌ها شمارش شدند. از تقسیم تعداد دانه بر تعداد خورجین‌ها، میانگین تعداد دانه در خورجین برای هر کرت به دست آمد.
وزن هزار دانه (۱۰۰۰GW):
۴ نمونه ۱۰۰ تایی از بذرهای کاملاً تمیز شده مربوط به هر کرت را با بهره گرفتن از ترازوی دیجیتال با دقت یک‌صدم گرم توزین گردید و بر این اساس وزن هزار دانه محاسبه شد.
عملکرد دانه (GY) و عملکرد بیولوژیک (BY):
به‌منظور تعیین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، پس از حذف اثرات حاشیه بوته‌های موجود در مساحت ۱ مترمربع از هر کرت به‌طور جداگانه کف برشده و برای جلوگیری از ریزش، بوته‌ها درون کیسه قرار داده شد و جهت خشک شدن به مدت یک هفته در هوای آزاد نگهداری شدند. پس از خشک شدن وزن کل بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت با بهره گرفتن از ترازوی دیجیتال اندازه‌گیری و عملکرد بیولوژیک برحسب کیلوگرم در هکتار تعیین شد. پس از جداسازی دانه‌ها از خورجین، وزن دانه‌ها با ترازو توزین و عملکرد دانه برحسب کیلوگرم در هکتار تعیین شد.
شاخص برداشت (Harvest Index):
شاخص برداشت از تقسیم عملکرد دانه به عملکرد بیولوژیک، به‌صورت درصد، محاسبه گردید (امام، ۱۳۸۶).
HI= (GY/BY) × ۱۰۰
= HI شاخص برداشت
عملکرد بیولوژیک (کیلوگرم در هکتار) = GY
عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار) = BY
