میزان انتشار co2 در بخش سایر معادن را می توان از آمار های مربوط به مصرف سوخت های فسیلی موجود در گزارش «نتایج آمارگیری از معادن در حال بهره برداری کشور در سال ۱۳۸۵» که توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی مرکز آمار ایران تهیه شده است، به دست آورد. این طرح مقدار سوخت مصرف شده، در نیروگاه داخلی معادن در حال بهره برداری کشور بر حسب فعالیت را نشان می دهد. جدول (۴-۸)، میزان انتشار CO2 در معادن در حال بهره برداری کشور را در سال ۱۳۸۵ نشان می دهد. مراحل مربوط به محاسبات میزان انتشار co2 در معادن در حال بهره برداری کشور در سال ۸۵ در جدول زیر به روشنی نشان داده شده است.
۴-۳-۱- ۴- میزان انتشار co2 در بخش حمل ونقل
میزان انتشار دی اکسید کربن از بخش حمل و نقل در ترازنامه هیدرو کربوری ۱۳۸۵ به صورت مستقل نشان داده شده است.
۴-۳-۱-۵- میزان انتشار co2 در بخش کشاورزی
با تجمیع زیربخش های کشاورزی که در بخش اول توضیح داده شد می توان میزان انتشار co2 که به صورت مستقل در ترازنامه هیدروکربوری ۱۳۸۵ بیان شده است را به این بخش نسبت داد.
۴-۳-۱-۶- میزان انتشارco2 در بخش نیروگاه
با توجه به نظام طبقه بندی فعالیت ها ISIC.rev,3 ، می توان میزان انتشار co2 مربوط به نیروگاه را به بخش برق اختصاص داد.
۴-۳-۱- ۷- میزان انتشار co2 در بخش پالایشگاه
در ترازنامه هیدروکربوری میزان انتشار CO2 مربوط به پالایشگاه به طور مستقل نشان داده شده است. در نظام طبقه بندی فعالیت ها ISIC.rev,3 ، عنوان مربوط به پالایشگاه به دو بخش«پالایشگاه گازی» و «پالایشگاه نفتی» اختصاص می یابد. پس می توان با نسبت ستانده هر بخش به مجموع ستانده های دو بخش، میزان انتشار co2 مربوط به پالایشگاه در ترازنامه هیدروکربوری سال ۱۳۸۵ را به این دو بخش اختصاص داد.
۴-۳-۲- میزان انتشار co2 به تفکیک بخش های اقتصادی
در جدول(۴-۹)، کلیه بخش های اقتصادی و میزان انتشار co2 مربوط به آن نشان داده شده است بخش های « تولید، انتقال و توزیع برق»،« حمل و نقل» با میزان۱۱۰میلیون و ۳۰۵ هزار و ۲۳۲ تن و ۹۸ میلیون و ۳۷ هزار و ۹۰۰ تن بیشترین میزان انتشار co2 را به خود اختصاص داده اند هر یک از بخش های مذکور به ترتیب با«۳۱.۶درصد»و «۲۸.۱درصد» نقش عمده ای را در انتشار دی اکسید کربن ایفا می کنند و تقریباً «۶۰ درصد» از کل انتشار co2 در سال ۱۳۸۵ را تشکیل می دهند. همانطور که در این جدول مشاهده می شود کل میزان انتشار co2 مربوط به بخش های اقتصادی برابر ۳۴۹ میلیون و ۳۴۷ هزار و ۲۴۴ تن بوده است که این مقدار با آمار موجود در ترازنامه هیدرو کربوری ۱۳۸۵(۴۱۳ میلیون و ۲۳۱ هزار و ۲۱۳تن) تفاوت دارد زیرا همان طور که قبلا اشاره شد ترازنامه هیدروکربوری سال ۱۳۸۵، آمار مربوط به میزان انتشار co2 بخش های «نفت خام وگازطبیعی» و «سایر معادن» را بدست نمی دهد بنابراین برای تطابق بین بخش های اقتصادی موجود در جدول داده-ستانده ۱۳۸۵ و آمار مربوط به انتشار co2، طی مراحلی که قبلا بیان شد میزان انتشار co2 مربوط به بخش های مذکور محاسبه شد. علاوه بر این در قسمت های پیشین اشاره شد که بخش خانگی و تجاری به ۴ زیر بخش «نهاد خانوار»، «ساختمان»، «آب و خدمات مربوط» و «خدمات به جز حمل و نقل » تفکیک شده است با در نظر گرفتن میزان انتشار co2 مربوط به نهاد خانوار، کل میزان انتشارco2 در سال ۱۳۸۵ برابر با ۴۴۶ میلیون و ۳۲۰ هزار و ۴۹ تن خواهد بود. اختلاف بین انتشار co2 محاسباتی و آمار موجود در ترازنامه (۳۳۰۸۸۸۳۵=۴۱۳۲۳۱۲۱۳ -۴۴۶۳۲۰۰۴۹) برابر با میزان انتشار co2 بخش معدن(جمع مقادیر مربوط به بخش نفت خام وگاز طبیعی، سایر معادن) می باشد.
۴-۴- نتایج حاصله و تحلیل آن ها
پس از بررسی روش شناسی و جمع آوری پایه های آماری، نوبت به نتایج حاصله و تجزیه و تحلیل های آن می رسد دراین قسمت تجزیه و تحلیل نتایج به صورت محاسبه co2 مستقیم و غیر مستقیم منتشر شده هر بخش در اثر افزایش تقاضای نهایی به ارزش یک میلیارد ریال (ضرایب فزاینده co2)، محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 داخلی در جهت تامین مصرف نهایی داخلی، محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 صادراتی، محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 وارداتی به تفکیک واسطه ای و نهایی در بخشهای مختلف اقتصادی و محاسبه تراز تجاری محتوای co2 صورت گرفته است.
۴-۳-۱- ضرایب فزاینده co2
جدول(۴-۱۰)، حاوی سه ستون است، ستون اول، ضرایب مستقیم co2 ; ستون دوم ضرایب فزاینده co2 و ستون سوم، ضرایب غیر مستقیم co2 را برای هر بخش اقتصادی در سال ۱۳۸۵، نشان می دهد. با توجه به روش شناسی فصل پیشین و بر مبنای رابطه(۹)، ضرایب مستقیم co2 نشان می دهد که در جهت تولید یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال در هر بخش، چند تن co2 به طور مستقیم منتشر شده است. و همین طور ضرایب فزاینده co2 که از رابطه (۱۰) و از جمع ستونی ماتریس ضرایب فزاینده co2 بدست می آید، بیانگر میزان co2 مستقیم و غیر مستقیم منتشر شده (تن) برای تامین یک واحد تقاضای نهایی با ارزش یک میلیارد ریال می باشد.
همان طور که در جدول بالا نشان داده شده است در ستون(۱) بخش های «تولید، انتقال و توزیع برق»، « ساخت ماشین آلات و تجهیزات» و« زغال کک، فرآورده های نفتی » به ترتیب با میزان۱۱ هزار و ۱۳ تن، یک هزار و ۱۳۹ تن و یک هزار و ۲۹ تن، بیشترین میزان انتشار مستقیم co2 را بر عهده دارند برای نمونه، بخش «تولید، انتقال و توزیع برق» به ازای یک واحد تولید به ارزش یک میلیارد ریال، به طور مستقیم منجر به انتشار ۱۱ هزار و ۱۳ تن CO2 شده است. بر اساس نتایج بدست آمده در ستون (۳) در ارتباط با ضرایب غیر مستقیم co2، مشاهده می شود که بخش های «تولید، انتقال و توزیع برق»، « فلزات اساسی» و« کانی های غیر فلزی» به ترتیب با میزان یک هزار و ۵۰۴، ۲۷۱ و ۲۲۵ تن بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند. با مقایسه بین ضرایب مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2، مشخص می گردد که از بین ۲۷ بخش اقتصادی موجود، تنها در ۷ بخش اقتصادی(استخراج نفت خام و گاز طبیعی، زغال کک مواد و محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، ساخت ماشین آلات و تجهیزات، انتقال و توزیع برق، پالایش و توزیع گاز طبیعی و حمل ونقل) ضرایب مستقیم co2 بیشتر از ضرایب غیر مستقیم co2 است و در سایر بخش های اقتصادی، میزان co2 ای که به صورت غیر مستقیم و از طریق استفاده از تولیدات واسطه ای سایر بخش ها منتشر می شود بیشتراز co2 منتشر شده از طریق تولیدات مستقیم خود بخش ها است. همچنین بر اساس مشاهدات ضرایب فزاینده co2 (ستون ۲) و در راستای پرسش اول این پایان نامه، بخش های «تولید، توزیع و انتقال برق»، «ساخت ماشین آلات و تجهیزات» و«کک، فراورده های نفتی، سوخت هسته ای، » با میزان ۱۲ هزار و ۵۱۷ ، یک هزار و ۲۲۴ و یک هزار و ۹۹ تن بیشترین co2 را به صورت مستقیم و غیر مستقیم منتشر می کنند. به عنوان مثال برای تولید یک واحد برق به ارزش یک میلیارد ریال، ۱۱ هزار و ۱۳ تن co2 به صورت مستقیم و یک هزار و ۵۰۴ تن co2 به صورت غیر مستقیم منتشر می شود.
۴-۴-۲- محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 داخلی
در جدول(۴-۱۱) محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 داخلی که در اثر تامین تقاضای نهایی داخلی در سال ۱۳۸۵ منتشر شده است، آمده است. ستون (۱)، محتوای مستقیم و غیر مستقیم CO2 داخلی(DICCD) را نشان می دهد که بر مبنای رابطه (۱۱) حاصل شده و بیانگر آن میزان co2 ای است که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در اثر تولید داخلی و در جهت تامین تقاضای نهایی داخلی کشور انتشار یافته است.
مشاهدات نشان می دهد که بخش های «حمل و نقل» با ۸۲ میلیون و۷۴۶ هزار و۷۴۷ تن و «تولید، توزیع و انتقال برق» با ۷۶ میلیون و۳۲۱ هزار و۷۰۹ تن، بیشترین گاز CO2 را به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای تامین تقاضای نهایی داخلی خود منتشر کرده اند علاوه بر این بخش های مذکور در مجموع بیش از ۷۳درصد از کل محتوای CO2 داخلی را تشکیل داده اند.
بر اساس جدول شماره (۴-۱۲) و آن چه که در ستون (۲) نشان داده شده است، در سال ۱۳۸۵ بخش «حمل ونقل» برای تامین تقاضای نهایی داخل کشور به ارزش ۱۴۵ هزار و ۶۷۸ میلیارد ریال، و بخش «تولید، توزیع و انتقال برق» نیز به همین منظور به ارزش یک هزار و ۹۴۱ میلیارد ریال تولید داشته اند( منظور از تولید در این قسمت فقط تولیداتی است که منشا داخلی دارند نه وارداتی) که هریک از این دو بخش به ترتیب تنها ۸ درصد و۰.۱درصد از کل تولیدات داخلی که به مصرف نهایی رسیده است را در بر می گیرند. با تقسیم محتوای داخلی co2 بر تولید داخلی این بخش ها(ستون ۴)، مشاهده می شود که بخش های مذکور به ازای تولید یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال تولید داخلی در جهت جبران تقاضای نهایی، به ترتیب بالغ بر ۵۶۸ تن و ۳۹ هزار و ۳۱۴ تن co2 منتشر کرده اند اما در سال ۱۳۸۵ حجم عمده ای از تولیداتی که به مصرف نهایی داخلی رسیده است به بخش های « سایر خدمات » و « ساختمان » مربوط می شود که به ترتیب ۳۴.۰۳درصد و ۲۸.۲۹درصد از کل تولیدات داخلی را تشکیل داده اند نکته قابل توجه در این است که بخش های نام برده برای تولید یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال در راستای تامین تقاضای نهایی داخلی، به ترتیب تنها ۲۵ تن و ۰.۰۸ تن co2 منتشر کرده اند. حال دلیل عمده تفاوت در سطح انتشار co2 بین این دو بخش و بخش های«حمل ونقل» و«تولید، توزیع و انتقال برق» را می توان در نوع مصرف حامل های انرژی بخش های مذکور دانست. همان طور که در بخش پیشین بیان شد بخش های «سایر خدمات» و «ساختمان» جزء زیر بخش های خانگی و تجاری محسوب می شوند که با توجه به دلایل ذکر شده عمده مصرف انرژی بخش های نام برده از گاز طبیعی است که به عنوان یکی از پاک ترین سوخت های فسیلی به حساب می آید کارایی و ارزان بودن باعث شده است که این سوخت یکی از اصلی ترین حامل های انرژی ابن بخش ها باشد. اما طبق آمار مربوط به ترازنامه هیدروکربوری کشور سال ۱۳۸۵، در سال مذکور بخش های «حمل ونقل» و «تولید، توزیع و انتقال برق» به ترتیب بالغ بر ۲۷۰.۴ و ۶/۲۹۹ میلیون بشکه معادل نفت خام سوخت مصرف کرده اند که عمده مصرفشان بنزین، گازوئیل و فرآورده های نفتی می باشد تراز نامه انرژی در سال ۱۳۸۵ نشان می دهد که سهم فرآورده های نفتی از حامل های مختلف انرژی در بخش حمل و نقل ۹۸.۷۸درصد، و سهم گاز طبیعی در این بخش ۱.۲۲درصد است به عبارت دیگر مصرف بالای انرژی و انتشار بیشتر دی اکسید کربن را می توان ناشی از سهم عمده فرآورده های نفتی، تداوم مصرف غیر بهینه انرژی و عدم بهره گیری از انرژی های پاک دانست.
کل زیر بخش های صنعتی با ۳۰ میلیون و ۹۵۸ هزار و ۷۹۳ تن CO2، ۱۴.۳۱درصد از کل محتوای انتشار CO2 داخلی را بر عهده دارد از این رو می توان گفت که بعد از بخش های «حمل ونقل» و «برق»، بخش «صنعت» است که بیشترین CO2 را به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای جبران تقاضای نهایی داخلی خود منتشر کرده است.
بخش های «ساخت ماشین آلات دفتری ، حسابداری و محاسباتی» ، «ساخت رادیو ، تلویزیون و دستگاه ها و وسایل ارتباطی» «دباغی و پرداخت چرم ، ساخت چمدان ، کیف دستی ، زین و یراق و ساخت انواع پاپوش» و «ساختمان» نیز در سال ۱۳۸۵ کمترین میزان CO2 را برای تامین مصارف نهایی داخلی خود انتشار دادند. کل محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 داخلی که برای تامین تقاضای نهایی داخلی در سال ۱۳۸۵ منتشر شده است برابر است با ۲۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزارو ۱۲۸ تن که جزییات محتوای CO2 داخلی در جدول (۴-۱۱) نشان داده شده است.
۴-۴-۳- محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 در اثر تولید کالا و خدمات صادراتی
محتوای مستقیم و غیر مستقیم CO2 صادراتی(DICCE) بیانگر آن میزان CO2 است که برای تامین مصرف نهایی خارج از کشور به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق تولیدات داخلی منتشر شده است. جدول (۴-۱۳) میزان CO2 منتشر شده در داخل کشور درجهت تامین تقاضای نهایی خارجی که بر اساس رابطه (۱۲) بدست آمده را به تفکیک بخش های اقتصادی، در سال ۱۳۸۵ نشان می دهد.
بر اساس نتایج بدست آمده، و در راستای پرسش دوم این پایان نامه، بخش های «تولید، توزیع و انتقال برق» با۲۹ میلیون و ۴۸۲ هزار و۳۲۵ تن ، «استخراج نفت و گاز طبیعی» با۲۹ میلیون و ۲۳۷ هزار و ۸۶۸ تن و« زغال کک، فرآورده های نفتی» با۲۴ میلیون و ۱۷۲ هزار و ۵۹۱ تن بیشترین میزان انتشار CO2 صادراتی را به خود اختصاص داده اند در مجموع سهم بخش های مذکور از کل محتوای CO2 صادراتی در سال ۱۳۸۵بیش از ۶۸% است.
بر مبنای جدول شماره (۴-۱۴) و با مقایسه بین آمار مربوط به صادرات بخش های مذکور در سال ۱۳۸۵ که در ستون (۲) نشان داده شده است و نتایج بدست آمده در خصوص محتوای صادرات CO2 (ستون ۱)، توجه به توضیحات زیل ضروری به نظر می رسد:
“ایران در سال ۱۳۸۵، به ارزش تقریباً ۴۷۲ هزار و ۴۸۴ میلیارد ریال نفت خام صادر کرده است که این میزان بیش از ۶۴ درصد از کل صادرات کشور را در بر می گیرد همان طور که ذکر شد این بخش ۲۹ میلیون و ۲۳۷ هزار و ۸۶۸ تن CO2 را در اثر تولید نفت خام صادراتی منتشر کرده است که با تقسیم محتوای CO2 صادراتی این بخش بر صادرات نفت خام(ستون ۴)، در می یابیم که در سال ۱۳۸۵ به ازای تولید یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال صادرات نفت خام، تقریباً ۶۲ میلیون تن CO2 در داخل کشور منتشر شده است که این مقدار انتشار CO2 با در نظر گرفتن صادرات این بخش که قسمت اعظم صادرات کشور را در بر می گیرد، رقم بالایی نیست در صورتی که بخش های «تولید، توزیع و انتقال برق» و« زغال کک، فرآورده های نفتی» در سال ۱۳۸۵ به ترتیب تنها ۰.۱درصد و۳ درصد از کل صادرات کشور را تشکیل می دهند که در مقایسه با صادرات نفت خام بسیار ناچیز است اما هرکدام از بخش های مذکور برای تولید یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال صادرات، به ترتیب ۲۸ هزارو ۹۷۲ تن و یک هزار و ۳۳ تن CO2 در داخل کشور منتشر کرده اند که در مقایسه با ارزش صادراتی این بخش ها، رقم بسیار بالایی است".
در ادامه با توجه به جدول (۴-۱۳)، مجموع محتوای CO2 صادراتی زیر بخش های صنعتی، مشاهده می شود که در سال ۱۳۸۵«بخش صنعت» ،۱۷ میلیون و ۴۹۴ هزار و ۲۳۸ تن CO2 به صورت مستقیم و غیر مستقیم در اثر تولید محصولات صادراتی در داخل کشور منتشر کرده است که این مقدار در مجموع ۱۴.۵۲درصد از کل محتوای CO2 صادراتی را تشکیل می دهد. بنابراین بعد از بخش های«تولید، توزیع و انتقال برق»، «استخراج نفت و گاز طبیعی» و « زغال کک، فرآورده های نفتی»، بخش «صنعت» بیشترین CO2 را به صورت مستقیم و غیر مستقیم در اثر تولید کالا و خدمات صادراتی را منتشر کرده است و بخش «حمل و نقل» نیز در رتبه بعدی قرار می گیرد.
در بین بخش های اقتصادی مورد مطالعه، بخش های«ساخت ابزار پزشکی، اپتیکی و ابزار دقیق» ، «ساعتهای مچی و انواع دیگر ساعت»، « ساخت رادیو ، تلویزیون و دستگاه ها و وسایل ارتباطی»، « ساخت ماشین آلات دفتری ، حسابداری و محاسباتی»، « ساختمان»، « ساخت پوشاک، عمل آوری و رنگ کردن پوست خزدار»، « ساخت چوب و محصولات چوبی، و ساخت کالا از نی و خیزران» «سایر صنایع(مبلمان-مصنوعات گرانبها و بازیافت)» و « ساخت محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات و تجهیزات» کمترین میزان انتشار CO2