در سوره مبارکه فرقان: آیه ۵۷، شعراء: آیه ۱۴۵، شعراء: آیه ۱۶۴: شعراء: آیه ۱۸۰، سباء: آیه ۴۷، یس: آیه ۲۱، ص: آیه ۸۶، شوری: آیه ۲۳، می‌خوانیم که پیامبر اکرم (ص) به مردم می‌فرمودند: «من در قبال رسالت خویش اجر و فردی از شما نمی‌خواهم.»
با توجه به این مطلب ، یک مربی پرهیزکار و مؤمن نیز در درجه‌ی اول رضای خداوند و کمک به
متربیان به عنوان بندگان شایسته‌ی خداوند جهت رسیدن به سعادت معنوی را هدف اساسی خویش
قرار می‌دهد.
-آموزش ارزش ها نیازمند یک مربی مجرب است تا از هر حیث توان پیشبرد فرایند آموزشی به سمت اهداف تعین شده رادارا باشد.معلمی شغل انبیاست، پس به جرات می توان گفت که هر شخصی شایسته ی مقام معلمی نیست.فردی که به عنوان آموزش دهنده انتخاب می شود بایستی الزاما واجد نکات یاد شده در این فصل باشد.
فصل چهارم
نکات مرتبط با
آموزش گیرنده
یا متربی
۴-۱٫مقدمه:
تعلیم وتربیت به عنوان یکی از زیر ساخت های مهم سازندگی و اصلاح انسان و اجتماع ،همیشه مورد توجه بشر قرار گرفته است .همانگونه که برای انجام هر کاری نیازمند فراهم کردن اسباب و لوازم آن کار هستیم و لذا برای این که تربیت واقعی امکان پذیر گردد بایستی تمامی شرایط آن مهیا گردد. آموزش گیرنده یا متربی به عنوان محصول اصلی فرایند تربیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که بایستی به عنوان یکی از ارکان اساسی تربیت مورد توجه و عنایت ویژه ی صاحب نظران تربیتی و به ویژه معلمان و مربیان تربیتی و پرورشی قرار گیرد .

در نظر گرفتن نکات مرتبط با آموزش گیرنده یا متربی به عنوان یکی از ارکان اساسی تعلیم و تربیت به حدی حائز اهمیت هستندکه تحقق اهداف و مقاصد آموزشی منوط به موفقیت آن ها در امر تعلیم و تربیت می باشد، جزء وظایف مهم و اساسی یک مربی ماهر می باشد. آشنایی با نکات مرتبط با آموزش گیرنده یا متربی ، به مربی کمک می کند تا با در نظر گرفتن این ویژگی ها ، به دقت به تهیه و تنظیم فعالیت ها و برنامه های آموزشی بپردازدو احیانا در صورتی که مشاهده کند که متربیان فاقد یک یا چند مورد از ویژگی ها ی مورد نیاز برای یک متربی یا آموزش گیرنده می باشند،بایدوارد عمل شده و به اصلاح یاتقویت و تحکیم آن ها در ایشان بپردازد. .مجهز بودن آموزش گیرنده یا متربی به هر یک از موارد یاد شده راهگشای وی در امر یادگیری خواهد بود منجربه افزایش بازدهی تعلیم و تربیت می گردد
این نکته بایستی مد نظر مسئولان تربیتی به ویژه مربیان، معلمان و اساتید قرار گیرد که، بی توجهی به ویژگی های متربی منجر به تنظیم و اجرای برنامه های تحمیلی گشته و آسیب های جدی به متربیان وارد می کند. نکات مرتبط با آموزش گیرنده یا متربی می تواند شامل احتیاجات، علائق و توانائی هایی باشد که یک متربی بایستی آن را دارا باشد.
این فصل به بیان نکات مرتبط با آموزش گیرنده یا متربی پرداخته و آن ها را به صورت مشروح بیان نموده است.
۴-۲٫ نکات مرتبط با آموزش گیرنده یا متربی:
۴-۲-۱٫ آمادگی:
اگر کودکی را، دوران تکوین شخصیت بنامیم دوره نوجوانی و جوانی دوره تثبیت شخصیت خواهد بود. در این دوره جسم و جان با شیوه های درست یا غلط ساخته شده و او برای یک زندگی ارزنده و یا خطرناک آماده خواهد شد. از مشخصات این سن آمادگی برای عمل ، تربیت شدن و تربیت کردن است. دامنه ی این آمادگی را در سنین نوجوانی و جوانی می توان به این شکل تعریف کرد.
الف ).آمادگی فطری: منظور از فطرت همان سرشت و خمیره اصلی ، ذاتی و نهادی بشر است که در سنین جوانی و بلوغ بیدار می شود و فرد را به سوی مقصد و برنامه ای می خواند.
ب ) . آمادگی بدنی : نوجوان و جوان دارای ذخیره هنگفتی از انرژی و قدرت جسمی است و
می تواند با بهره گرفتن از آن بر مشکلات غلبه کند و از سویی توان تکالیفی چون روزه و تحمل گرسنگی و تشنگی را پیدا می کند.
پ ) .آمادگی روانی و فکری : اینـان در مرحله ای هستندکه کمال انسان را در نیل به مـکارم
اخلاقی و روحانی می دانند و این توان فکری را می یابند که انسانیت صِرف خوردن و آشامیدن و لذت بردن و … نیست.
ت ).آمادگی عاطفی وروانی: آنان در این سن آماده درک عشق و تنفر، بیزاری و دلسوزی حق شناسی و تقدیر هستند و عواطف دیگران را درک می کنند.
ث ).آمادگی اجتماعی و اخلاقی: در این سن نوجوانان و جوانان در می یابند که احترام به بزرگترها به ویژه پدر و مادر لازم و در واقع نوعی احترام به خود می باشد و حتی در صورت بروز اختلافاتی میان خود و پدر و مادر به شدت از این موضوع رنج می برند و وضع نابسامان خانواده آن ها را سرخورده می کند.
ج ).آمادگی مذهبی: در این سن حس مذهبی آنان بیدار شده و تحت تاثیر گزارش ها و کشش های دینی و معنوی قرار می گیرند و سعی می کنند تا آرزوها و کمال مطلوب خود را از طریق مذهب به دست آورند.
چ ).آمادگی اقتصادی: این آمادگی و استعداد در این سنین آنان را به سوی انتخاب شغل و حرفه، استقلال مادی و رسیدن به خودکفایی سوق می دهد و تمایل به تشکیل خانواده جدید و ترک والدین پیدا می کنند و دوست دارند که مسئولیتی را بپذیرند.
ح ).آمادگی سیاسی: نوجوانان و جوانان از سنین بلوغ آمادگی و رغبت پیدا می کنند تا در سازمان و تشکیلاتی کار کنند و سلسله وظایف آن سازمان را بپذیرند. از سنین ۱۷-۱۵ سالگی علاقمندی به پاکی، تقدس و تقوی در آنان پیدا شده و می خواهند جهانی با حاکمیت عدالت و انسانیت بسازند.
خ ).آمادگی فرهنگی: در این سن آنان راه و رسم و موضع گیری های مختلف را درباره امور
مختلف می آموزند. میل به زیبائی، معنویت و کسب فضائل اخلاقی در آن ها بیدار می شود (قائمی، ۱۳۶۳).
با توجه به بیان انواع آمادگی هاکه ذکر آن رفت ،می توان دریافت که متربیان در سنین نوجوانی و جوانی بایستی از این آمادگی برخوردار باشند تا بتوانند مسیر یاددهی- یادگیری را به راحتی طی نمایند. هر یک از این آمادگی ها به عنوان نقاط مثبت و موثری برای مربی، جهت آغاز فعالیتش می باشند .
به طور مثال: می توان گفت که اگر متربی از یک بیماری جسمی یا روحی در رنج باشد و یا اینکه مشکلات خانوادگی و اقتصادی فضای فکری او را آشفته کرده باشند و یا این که دچار مشکلات ذهنی و هوشی در زمینه یادگیری باشد، نمی توان از او انتظار داشت تا در این عرصه موفقیتی حاصل نماید؛ بلکه بر عکس ، خیلی زود دلزده و خسته شده و آن را رها می نماید. لذا مجهز بودن به حداکثر ممکن از آمادگی های ذکر شده ، لازم و ضروری به نظر می رسد. از سوی دیگر، داشتن پیش نیازهای علمی کافی جهت یادگیری جدید، نیز یکی از ملزومات اساسی و آمادگی های مورد نیاز جهت پیشرفت وی می باشد که در صورت فقدان آن ها متربی دچار مشکلات عدیده ای می گردد.
۴-۲-۲٫ انگیزه:
کریمی( ۸۱:۱۳۷۸ ) به نقل از ادوارد کلاپارد می گوید: محرک تعلیم و تربیت باید نه ترس از تنبیه و نه حتی اشتیاق به پاداش، بلکه رغبت عمیق نسبت به چیزی که پای درک یا اجرای آن در میان است، باشد.
از جمله عوامل موثر در یادگیری و پیشرفت در آن، رغبت و انگیزه دانش آموز است.
حسینی زاده( ۳۷:۱۳۸۹ ) معتقد است که انگیزه دو نوع است: درونی و برونی. انگیزه درونی می تواند تاثیرات بیشتر و عمیق تری در یادگیری داشته باشد به گونه ای که فرد از درون، نسبت به یادگیری اشتیاق پیدا کند و دیگر نیاز به تشویق های بیرونی نباشد. این نوع انگیزه در هر کس باشد، معمولاً پیشرفت و ادامه کار به آسانی متوقف نمی شود، بر خلاف انگیزه بیرونی که به تشویق کننده های بیرونی نیاز دارد و با به دست آوردن آن مشوق انگیزه کاهش می یابد و تشویق و تحریک کننده ی جدید، پیدا می شود؛ از این رو یکی از راه های ایجاد انگیزه ی درونی این است که نیاز به علم و یادگیری را در دانش آموز برانگیزانیم ، یا به عبارت دقیق تر ، باید عوامل درونی ایجاد انگیزه را فعال سازیم ؛ زیرا در هر صورت انگیزه، درونی است ، آنچه گاهی درونی است و گاهی بیرونی، عوامل انگیزه است و نه خود انگیزه.
لذا متربی بایستی در تلاش باشد تا خود انگیختگی (انگیزه درونی) را جانشین دگر انگیختگی (انگیزه بیرونی ) نموده و نیاز درونی و تمایل به یادگیری را افزایش داده و تقویت نماید. هر چه عطش متربی برای یادگیری بیشتر باشد قاعدتاً تلاش و پشتکار وی نیز مضاعف گشته و جریان یادگیری به سهولت و یا رغبت تمام صورت می گیرد.
۴-۲-۳٫ قدرشناسی:
اصل قدرشناسی بر این مطلب حکم می کند که متربی ، نسبت به کسی که به او چیزی می آموزدیا
عنایتی می کند، قدرشناس باشد.
واضح است که دامنه ی این قدرشناسی می تواند شامل عناوین زیر باشد.
۱-قدرشناسی نسبت به خداوند بی همتا و نعمت های او به عنوان خالق هستی و اصلی ترین مربی عالم بشریت.
۲-قدرشناسی نسبت به پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین به عنوان مربیان تشریعی انسان.
۳-قدرشناسی نسبت به والدین
۴-قدرشناسی نسبت به ساحت مربی و استاد و هر کس علم مفیدی به ما می آموزد.
۵-قدرشناسی نسبت به ساحت مقدس علم به منظور استفاده صحیح از آن و عدم هزینه کردن آن در جهت ناصواب .
سادات( ۱۷۷:۱۳۶۶ ) به نقل از حضرت امام سجاد (ع) روایت می کند که «روز قیامت خداوند بـه
بنده ای از بندگان خود می فرماید: آیا سپاس فلان شخص را گذاردی؟ او پاسخ می دهد: پروردگارا! من شکر و سپاس تو را به جای آوردم. پس خداوند می فرماید: شکر مرا به جای نیاوردی؛ چون سپاس او را نگزاردی ( قدر نیکی او را نشناختی).
و در روایتی از حضرت امام رضا (ع) می خوانیم: کسی که شکر منعمی از مخلوقین را به جا نیاورد، شکر خدا را به جا نیاورده است. و همچنین در روایتی دیگر از ایشان می فرمایند: کسی که شکر و سپاس پدر و مادرش را به جا نیاورد، شکر خدا را بجا نیاورده است.
متـربی و متعلم بایـستی همواره خود را مدیون مربی خویش احساس نماید و بـرای ادای ایـن دیـن،