وقتی روناس برای فروش یا خردکردن به مازاری حمل می شود ابتدا توسط فردی که به ” کیال ” معروف است میزان خاک موجود در آن تخمین زده می شود و از وزن آن کسر می گردد؛ بعد به انبار مازاری منتقل می شود. زمانی که می خواهند روناس را خرد کنند ابتدا روناس را چند روزی در معرض آفتاب قرار می دهند تا رطوبت انبار از آن بیرون رود و خوب خشک شود. سپس با غربال بزرگی الک می شود و خار و خاشاک و خاک های اضافی آن گرفته می شود، وقتی روناس آماده خرد شدن شد، کارگر روناس کوب که به “مازار” معروف است روناس ها را به زیر سنگ مازاری می ریزد و آنها را خرد کرده بر اساس نوع جنس آن به سه دسته تقسیم می کنند: “سپهری ارکانی،۱۳۸۴، ص۳۷".

۱- روناس درجه یک یا ممتاز
۲- روناس درجه دو
۳- روناس درجه ۳
۲- ۶- ۷ فراورده های روناس در کارخانه های روناس سایی
در کارگاه های روناس سایی ریشه های خشک گیاه را، بعد از اینکه علف های هرز و خس و خاشاک آن را جدا کردند، آسیاب می کنند. محصول تولیدی روناس در کارگاه های روناس سایی به سه دسته تقسیم می شوند:
روناس درجه یک: این نوع محصول از مغز ریشه­ روناس که در اصطلاح محلی به ” مغز درجه یک” معروف است، تشکیل می شود و به این ترتیب به دست می آید که پس از کمی خرد کردن ریشه، پوست آن را از مغز جدا می کنند و مغز ریشه را در آسیاب می سایند. سپس آن را در کیسه گونی بسته بندی می کنند.
روناس درجه یک خالص ترین نوع این محصول است که در نهایت رنگ بیشتر و مرغوب تری تولید می کند. ضمنا، رنگ قرمز استخراج شده از این نوع روناس خوش رنگ تر است.
روناس درجه دو یا معمولی: این نوع محصول که در اردکان به روناس درهم ساب یا مغزی معمولی معروف است، به این صورت تهیه می شود که پوست و مغز ریشه را با هم می سایند و سپس بسته بندی می کنند. روناس درجه دو از نظر کیفیت و مرغوبیت پایین تر از روناس درجه یک است.
روناس درجه سه: محصول درجه سه بدین ترتیب به دست می آید که به روناس معمولی یا درجه­ دو، به نسبت ۲۰% پوست ریشه ساییده شده اضافه می کنند که در محل به “پخه” معروف است و ناخالص تر از روناس درجه­ یک و دو محسوب می شود. ضمنا رنگ استخراج شده از این نوع روناس کدرتر و نامرغوب تر از انواع قبلی است.
۲- ۶- ۸ تقلب در روناس
در تهیه روناس نادرستی فراوانی انجام می گیرد که از نظر پیامدهای رنگ به دست آمده و بهای آن، بسیار دارای اهمیت می باشد. شناخت روناس تقلبی حتی برای کسانی که تجربه دار هستند هم مقدور نیست. موادی که در تهیه روناس تقلبی به کار می برند مواد نباتی و کانی است که شباهت نزدیکی با روناس دارد.
آجر ساییده، خاک و شن های نرم که زرد رنگ هستند، خاک اره، چوب بلوط، سبوس و دیگر مواد مشابه؛ شناخت مواد کانی تقلبی با سوزاندن امکان پذیرند و معمولا وزن خاکستری که باقی مانده، بیشتر از نیمی از وزن خواهد بود. همچنین مواد نباتی با رنگرزی شناخته می شوند “میراب زاده اردکانی،۱۳۸۸".
۲- ۶- ۹ کاربرد های متنوع گیاه روناس
۲- ۶- ۹ - ۱ رنگرزی الیاف
در کشور ایران نیز استفاده از رنگ های طبیعی در طول تاریخ مرسوم بوده است و از آن برای رنگ آمیزی صنایع دستی استفاده می کرده اند. قالیبافان ایرانی با بهره گیری از رنگهای طبیعی توانسته اند، بهترین نوع قالی، گلیم و گبه را از نظر ثبات رنگ تولید کنند.
در سالهای اخیر، علاقه و توجه زیادی به رنگهای طبیعی معطوف شده است و متخصصین آن را به رنگهای شیمیایی ترجیح می دهند. رنگ های طبیعی از زیبایی و جلوه خاصی برخوردارند. ابریشم با رنگ های طبیعی به راحتی رنگ می شود، ولی رنگ آمیزی کتان و پنبه نسبتا مشکل تر است. روناس به خاطر رنگ قرمز شفاف و ثبات آلیزارین آن، در رنگرزی پشم خام قالی و یا سایر کالاهای دستباف مشابه اهمیت فراوانی دارد"میراب زاده اردکانی،۱۳۸۸".
۲- ۶- ۹ - ۲ خواص درمانی روناس
در طبابت عامه از زمان های قدیم در معالجه بسیاری از امراض استفاده می شد. ریشه خشک روناس را دم کرده مانند چای در بیماری های معده، روده خصوصا اسهال و اسهال خونی می نوشند علاوه بر آن از شیره تازه ریشه روناس در بیماری یرقان، کلیه و کیسه صفرا، خصوصا سنگ کلیه استفاده می شود.
در پزشکی معاصر از اکستراکت ریشه روناس در بیماری های کلیه علی الخصوص سنگ کلیه استفاده می شود و تأثیر درمانی خوبی عرضه می کند. بیمارانی که با عصاره روناس معالجه می شوند سنگ های کوچک کلیه شان تحت تأثیر این دارو در مدت کمی دفع می شود. با در نظر گرفتن همین مسأله در حال حاضر در کارخانه های داروسازی شوروی از ریشه خشک روناس عصاره خشکی تهیه می شود که این دارو با دوز ۵/۰ گرم به شکل قرص توزیع می شود. علاوه بر آن عصاره روناس در ترکیب فرآورده های مرکبی به نام سیستنال ^[۷۰] نیز به کار می رود “امیری،۱۳۸۶، ص ۵۱ - ۵۶".
برخی دیگر از خواص پزشکی شناخته شده آن عبارتند از:
۱- اثر ضد میکروبی آن بر برخی از میکروب های پراکنده در هوا؛
۲- کاهش گلوکز خون؛
۳- اثر قارچ کشی ریشه آن روی انواع قارچ های خاکزی مضر؛
۴- اثر حشره کشی ریشه ی آن؛
۵- اثر ضد عفونی کنندگی ریشه ی آن؛
۶- اثر اشتها آوری و تنظیم قاعده؛
۷- اثر صفرا بر و به طور ضعیف، مقوی و ملین ریشه ی آن که می توان در حبس البول عدم دفع و ورم کلیه و یبوست های سخت از آن استفاده کرد “میراب زاده اردکانی،۱۳۸۸و زرگری،۱۳۶۲،ص ۵۴ - ۵۷".
در شمال ایران، ماهی را با آب روناس آغشته و آن را گندزدایی می کنند که باعث افزایش زمان نگه داری ماهی در خارج از یخچال می شود. البته مصرف بیش از حد آن ممکن است سمی باشد.گزارش شده که روناس موجب کاهش گلوکز خون نیز شده است. ضمنا با توجه به مقررات سموم شیمیایی و اجرای طرح کاهش سموم پیشنهاد می شود، روی مصرف محلول روناس برای حشره کشی در گلخانه ها تحقیقات لازم به عمل آید.
با توجه به وجود آلکانوئیدهای^[۷۱] متفاوت در ریشه برخی از گونه های روناس، اخیرا خاصیت بیولوژیکی آن که موجب تشدید ریزه خواری سلولی^[۷۲] می شود، گزارش شده است. گیاه روبیا کالیفوردیا گیاهی هم خانواده روناس می باشد که از میوه آن نوعی آب میوه تهیه می شود. همچنین از این گیاه برای تولید محصولات بهداشتی برای رفع مشکلات پوست و مو و همچنین مشکلات کبدی استفاده می شود. همچنین در تحقیقی که در ایران انجام شده است، اثر عصاره ی استخراجی از گیاه روناس بر بیماری سالک پوستی موش بررسی شد. نتایج نشان دهنده این است که استفاده از عصاره روناس، سرعت روند کاهشی وزن در موش های مبتلا به سالک پوستی را کند می کند. بین میزان تورم، قرمزی زخم و کاهش وزن این موش ها در مقایسه با موش های شاهد از لحاظ آماری تفاوت وجود دارد.
۲- ۶- ۹- ۳ خواص ضد باکتری و ضد قارچی روناس
در پژوهشی که در ایران صورت گرفت خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی عصاره ی آبی، متانولی و کلروفورمی ۳ گیاه روناس، گلرنگ و پوست گردو بررسی شد. مشاهده شد که این گیاهان اثرات ضد میکروبی روی تعدادی از باکتری ها از جمله باسیلوس سوبتلیس^[۷۳]، باسیلوس سرئوس^[۷۴]، باسیلوس مایکوئیدس^[۷۵] و همچنین روی تعدادی از قارچ ها از جمله آسپرژیلوس نایجر^[۷۶]، پنی سیلیوم اکسپانسوم^[۷۷] و ژئوتریکووم کاندیدوم^[۷۸] داشتند.
باسیلوس سرئوس دو نوع مختلف بیماری ناشی از مواد غذایی ایجاد می نماید. سندرم اسهال و سندرم تهوع آور، توانایی اسپورها در مقاومت نسبت به خشک شدن به آنها اجازه می دهد که در محصولات خشک نظیر شیر خشک، غلات و آرد زنده باقی می مانند. همچنین وجود این باکتری در برنج، ماکارونی، ادویه و چاشنی های خشک، نان، کماج و کلوچه ها هم گزارش شده است. پنی سیلیوم اکسپانسوم موجب فساد نرم سیب ها می شود، همچنین مایکو توکسین پاتولین^[۷۹] توسط پنی سیلیوم اکسپانسوم تولید می گردد. طی آزمایشاتی میزان فعالیت ضد باکتری روناس بررسی شده است. در این تحقیق اثر متانول، اتانول، استیل استات و آب استخراجی از روناس بررسی شد. در نهایت مشخص شد که روناس تأثیر ضدباکتریایی بر تعدادی از باکتری های گرم مثبت، گرم منفی، مخمر ها، قارچ های فیلامنتئوس و اکتینومیست ها دارد.
۲- ۶- ۹- ۴ کاربرد روناس در صنایع غذایی
امتیاز قانونی استفاده از رنگ دهنده ها در غذا در قوانین ملی وضع شده است. بصورتیکه به سلامتی و ایمنی مصرف کننده مرتبط است. قوانین مربوط به رنگهای غذا برای سلامتی انسان و جلوگیری از جعل و تقلب به کار می روند.
استفاده از رنگهای افزودنی به شدت توسط انجمن مصرف کنندگان در دهه ی ۱۹۷۰ رد شده است؛ زیرا اکثر رنگها توسط فرایند شیمیایی تولید می شوند و در تولید آنها هیچ ماده طبیعی دخالت ندارد. روش های فرایند زیستی (بیوتکنولوژی) برای تولید رنگهای طبیعی غذا، شامل رشد دادن سلول هلی گیاهی بزرگتر است.
۲- ۶- ۹- ۴- ۱ رنگهای گیاهی متداول در صنایع غذایی
۱- ترکیبات Shikonin و مشتقات استیل و ایزوبوتیل از ریشه Lithospermum eryhorhizon.
۲- آنتوسیانیدین ها^[۸۰]: عامل رنگ میوه ها و گلها هستند و در pH های مختلف تغیر رنگ می دهند. در pH های پایین قرمز رنگ هستند و در pH های بالای ۶ به آبی تغییر رنگ پیدا می کنند. آنتوسیانین ها معمولا در محلول های اسیدی برای تولید رنگ قرمز در نوشیدنی های غیر الکلی، صنایع قنادی، مرباها و نانوایی استفاده می شوند.
۳- آلیزارین در pH خنثی رنگ زرد را ایجاد می کند و با افزایش pH رنگ به سمت قرمز می رود. آلیزارین به حرارت و نور خیلی مقاوم است؛ که این مسئله در صنعت غذا بسیار حائز اهمیت می باشد.
از زمان های گذشته در مناطق شمالی ایران (استان گیلان) تخم ماهی سفید و کپور که اصطلاحا اشبل نامیده می شود بعنوان ماده غذایی استفاده می شود، مردم این مناطق برای بهبود رنگ اشبل از رنگ ریشه روناس استفاده می کنند. همچنین برای بهتر شدن رنگ ماهی کولی از رنگ ریشه روناس استفاده می شود.
میزان سمیت رنگ طبیعی استخراجی از ریشه روناس طی تحقیق بررسی شد. در این تحقیق برای ایمنی ارزیابی ایمنی، رنگ استخراجی از ریشه روناس که در غذا استفاده می شود از دو گروه نر و ماده موش استفاده شد. در هیچ یک از موش ها نشانه ای از سمیت رنگ ریشه روناس دیده نشد، نتایج آسیب شناسی های بافتی نشان داد که هیج گونه افزایش حجم بافت، توده غیر طبیعی و یافته های بافت شناسی حاکی از سمیت مشاهده نشده است. این نتایج نشان می دهد که رژیم غذایی حاوی ریشه روناس هیچگونه اثر سمی حاد یا نیمه حاد بر روی موشها نداشته است.
در پژوهشی دیگر، رنگ حاصل از ریشه گیاه روناس که در صنایع غذایی از آن استفاده می شود، از جهت ایجاد سرطان کبد و کلیه بر روی موش صحرایی آزمایش شد. نتایج آزمایشات نشان می دهد که روبیادین و آلیزارین هر دو این خاصیت را دارند. البته این خاصیت در مورد آلیزارین ضعیف تر است. روبیادین ممکن است کبد و روده بزرگ را هدف قرار دهد، که نقش اصلی در خاصیت سرطانزایی رنگ ریشه روناس را دارد.
۲- ۶- ۹- ۵ خواص آنتی اکسیدانی
روناس دارای خواص آنتی اکسیدانی است و بدن را به وسیله جریان صفرا از کبد پالایش می کند. روبیادین از عصاره الکلی روبیا کاردیفولیا^[۸۱] (گیاهی از خانواده روناس) برای شناسایی خاصیت آنتی اکسیدانی استخراج شد. نتایج حاکی از آن است که ویژگی آنتی اکسیدانی عصاره­ی آن بهتر از EDTA، تریس^[۸۲]، مانیتول^[۸۳]، ویتامین E و p-benzoquinone می باشد.