شوند. اینگونه سازمان‌ها قادر به استفاده بهینه از کارکنان خود نیستند و محدودیت ذاتی شان بیشتر از آن است که بتوانند از منابع فکری و قدرت خلاق که به وسیله کارکنان ارائه می گردد بهره برداری کنند. (احمدی و دیگران،۲۰:۱۳۸۹).
آنچه که مدیران امروز به دنبال آن هستند، یافتن راه حل مشکلات کار، با استفاده کمتر از منابع کمیاب سازمانی و از طرف دیگر انتظارات کارکنان امروز، احساس مالکیت، داشتن کار با معنی، نیاز به صراحت و صداقت بیشتر در کار، خودیابی و خود شکوفایی است. (احمدی و دیگران،۲۰:۱۳۸۹).
توانمندسازی^[۱] مفهومی است که می تواند هم منافع سازمان را تأمین کند و هم احساس مالکیت و سرفرازی را در کارکنان ایجاد کند و در واقع یک رابطه برد-برد بین سازمان و کارکنان را ایجاد کند، چیزی که ایده آل بسیاری سازمان‌ها و کارکنان آن‌هاست.(بلانچارد و راندلوف،۱۳۲:۱۳۸۷)
توانمندسازی ظرفیت های بالقوه را برای بهره برداری از سرچشمه توانایی انسان‌ها که از آن استفاده کامل نمی شود دراختیار می گذارد. کارکنان توانمند به سازمان و به خودشان نفع می رسانند. آنها مشاغل و زندگی کاری خود را بیشتر دارای هدف حس می کنند و درگیری آنها مستقیماً به بهسازی مستمر در سیستم ها و فرآیندهای کار تبدیل می شود. در سازمان توانمند، کارکنان با احساس هیجان، مالکیت و افتخار، بهترین ابداعات و افکار خود را پیاده می سازند و علاوه بر این، با احساس مسئولیت کار می کنند و منافع سازمان را بر منافع خود ترجیح می دهند. (احمدی و دیگران،۲۱:۱۳۸۹).

۲-۱ بیان مسأله

تغییرات سریع محیطی سازمان ها را وادار می کند تا برای سازگاری با محیط به سازوکارهای مدیریتی مختلف روی بیاورند که توانمندسازی یکی از این سازوکارهاست و نقش کلیدی در حیات سازمان ها دارد. سازمان های سبز فایل از ساختارهای سنتی و سلسله مراتبی فاصله گرفته اند و به ساختارهای افقی، شبکه ای یا تیمی روی اورده اند. این ساختارها به روابط و پویایی اجتماعی اهمیت بیشتری می دهند و انسان را در راس امور قرار می دهند(احمدی و دیگران،۲۲:۱۳۸۹). سازمان ها به دنبال کارکنانی هستند که بتوانند بهترین استفاده را از تکنولوژی پیشرفته بکنند، نواوری ها را بیابند و محصولات و خدمات خود را بهبود ببخشند(Mohammadi,2001:175).
امروزه یکی از مهمترین چالش های مدیران در سازمان ها عدم استفاده کافی از منابع فکری، توان ذهنی و ظرفیت بلقوه منابع انسانی است( اسکات و ژاف،۲۱:۱۳۸۳ ). از طرفی امروزه سازمان ها هزینه هنگفتی را به علت عدم تعهد کارکنانشان نسبت به سازمان و مشتری متقبل می شوند به نظر می رسد وجود توانمندسازی با توجه به فراهم نمودن زمینه مناسب منجر به مزایایی هم برای کارکنان و سازمان می شود هم می تواند باعث رضایت مشتریان شود. ( اسکات و ژاف،۲۱:۱۳۸۳ ).
هدف توانمندسازی این است که مغز افراد را مانند بازوانشان به کار گیرد. اندیشمندان و محققان سازمان و مدیریت تا دهه ۱۹۹۰ توانمندسازی نیروی انسانی را به معنی اقدامات و راهبردهای مدیریتی مانند تفویض اختیار و قدرت تصمیم گیری به رده های پایین تر سازمان، سهیم کردن کارکنان در اطلاعات، و طراحی ساختار سازمانی مناسب می دانستند.این نوع نگاه به توانمندسازی رویکرد مکانیکی یا سازمانی نام دارد. اما از دهه ۱۹۹۰ به بعد روانشناسان سازمانی توانمندسازی نیروی انسانی را مفهومی پیچیده و چندبعدی معرفی کردند و بین ویژگی های موقعیتی (اقدام مدیران) و ادراک کارکنان تفاوت قائل شدند(Mohammadi,2001:176). اخیراً پژوهشگران توانمندسازی را از منظر باورها و احساسات کارکنان مد نظر قرار داده اند که به این رویکرد توانمندسازی روانشناختی می گویند. پژوهشگران توانمندسازی روانشناختی را فرایند افزایش انگیزش درونی شغلی می­دانند که شامل چهار حوزه: احساس تأثیرگذاری^[۲]، شایستگی^[۳]، احساس معنی دار بودن^[۴] و خودمختاری^[۵] است( شاه حیدری پور و کمالیان، ۱۳۹۰).
از سوی دیگر از نگاه سازمانی عملکرد ناشی از مشتری مداری زمانی ملموس است که مشتری مداری بتواند منجر به این شود که مشتری مستقیما چه در کوتاه مدت چه در بلند مدت منفعت ببرد. در حالی که اغلب شرکت ها ارزش مشتری مداری را برای موفقیت های بلند مدت و رابطه سودآور با مشتریان ضروری می دانند ممکن است به علت عدم توانایی کارکنان در برقراری ارتباط موثر و مفید با مشتری این نگرش با شکست مواجه شود. برای حل این مشکل یکی از راه هایی که میتواند مفید واقع شود توانمندسازی کارکنان است تا بتوانند در جهت برقراری ارتباط با مشتری توانا شده و باعث منفعت سازمان و مشتری شوند.امروزه رضایت مشتری ضامن موفقیت سازمان در محیط رقابتی شده است. در مدیریت سنتی به همه مشتریان با یک چشم نگاه می شد اما به گفته جک ولش، مدیر عامل سابق جنرال الکتریک: تا دهه ۹۰ هر کسی می توانست مشتری باشد اما در روزگار جدید هر مشتری شخص منحصر به فردی تلقی می گردد( واعظی و سبزیکاران، ۸،۱۳۸۹).
امروزه هدف هر کسب و کاری ایجاد و حفظ مشتری می باشد. کارکنان توانمند می‌توانند به سرعت به درخواست مشتریان پاسخ دهند، به شکایت ها رسیدگی کنند و در فرایند سرویس دهی بیشتر درگیر شوند. توانمندسازی راهی است به سوی پاسخ دهی موثر به خواسته های مشتریان و متعاقبا دستیابی به سطح کیفیت مورد نظر آن‌ها. (یحیایی ایله‌ای،۱۸۹:۱۳۸۸)
مسأله­ای که امروزه صنعت بانکداری به عنوان یک شغل خدماتی با آن مواجه است، مشتری ‌مداری است بطوریکه می‌توان ادعا کرد صنعت بانکداری محتاج مشتری ‌مداری است. از این رو بانک‌ها اگر بخواهند مشتری‌مدار باشند باید کارکنانی مشتری‌مدار داشته باشند. (یحیایی ایله‌ای،۲۰۵:۱۳۸۸). یکی از راه‌های افزایش مشتری ‌مداری کارکنان توانمندسازی کارکنان است که در این پژوهش برای حل مسأله مورد نظر ارائه شده است.
لذا این پژوهش در پی ان است تا بررسی کند که توانمندسازی ساختاری و روانشناختی چه تاثیری بر مشتری مداری دارد؟

۳-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه تغییر سریع محیط بقای سازمان ها را مورد تهدید قرار داده است. می توان اظهار داشت در دنیای مالامال از رقابت های آشکار و پنهان سازمان ها برای ادامه حیات باید از حیث اندیشه، ساختار، فرایندها و عمل از چهار ویژگی عمده برخوردار باشند که عبارتند از: از حیث دخل و خرج کارایی داشته باشند، مشتری گرا باشند، سریع العمل و انعطاف پذیر باشند و پیوسته رو به بهبود باشند(احمدی و دیگران،۲۵:۱۳۸۹). لذا برای دستیابی به این خصوصیات مهمترین ابزار نیروی انسانی است که باید انان را توانا ساخت به گونه ای که اسکات ژاف^[۶] (۱۹۹۱) می گوید: امروزه منشاء اصلی مزیت رقابتی در تکنولوژی نهفته نیست بلکه در توانایی، فداکاری، تعهد و مشتری مداری نیروی کار نهفته است. مهمترین منابع یک سازمان می توان به نتایج حاصل از تحرک و خلاقیت کارکنان آن اشاره کرد و توانمندسازی محرک این محیط کاری در حال رشد است. (محمدی،۱۳۸۱) بیان می دارد که محرک های محیطی متعددی وجود دارند که سازمان ها را به توانمندسازی کارکنانشان ترغیب می کنند که در این میان مهمترین انها عبارتند از: اثرات فناوری بر محیط کاری، افزایش انتظارات مشتریان و ضرورت انعطاف پذیری سازمان ها(بلانچارد و راندلوف^[۷]،۱۳۲:۱۳۸۷)
همانگونه که مشخص است مشتری مداری و اتخاذ رویکرد مشتری گرایی برای سازمان ها امری حیاتی محسوب می شود که عدم توجه به ان سازمان را به سمت نابودی سوق می دهد.(نظرمند،۱۳۹۰)
از انجایی که رابطه متغیر توانمندسازی و مشتری مداری تا کنون در هیچ تحقیقی در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است محقق را بر آن داشت تا رابطه توانمندسازی ساختاری و روانشناختی را با مشتری مداری مورد ازمون و سنجش قرار دهد.

۴-۱ اهداف تحقیق

این پایان نامه با هدف شفاف­سازی مفهوم توانمندسازی و تعیین نقش آن در ارتباط بین مدیریت منابع­انسانی و مشتری مداری نوشته شده است. بین توانمندسازی ساختاری و توانمندسازی روان­شناختی به عنوان یک نگرش کاری، تمایزاتی قائل شده و نقش هر دو در ارتباط بین HRM و مشتری مداری تعریف شده است.
عمده هدف های تحقیق حاضر به صورت خلاصه:
تشخیص تأثیر توانمندسازی ساختاری و روانشناختی بر مشتری ‌مداری
تشخیص تمایز بین توانمندسازی ساختاری و روانشناختی
مطالعه تطبیقی توانمندسازی ساختاری و روانشناختی
تعیین نقش توانمندسازی ساختاری و روانشناختی در مشتری ‌مداری
تشخیص تأثیر توانمندسازی بر رضایت شغلی و تعهد سازمانی
تشخیص تأثیر رضایت شغلی و تعهد سازمانی بر مشتری ‌مداری کارکنان
ارائه پیشنهاداتی برای افزایش روحیه مشتری ‌مداری کارکنان بانک پارسیان

۵-۱ سئوالات تحقیق

پرسش اصلی: بین توانمندسازی ساختاری و روانشناختی با مشتری مداری چه رابطه ای وجود دارد؟
پرسش فرعی:
اولویت بندی عوامل توانمندسازی ساختاری و روانشناختی که با عوامل مشتری مداری رابطه دارند چگونه است؟

۶-۱ چارچوب نظری تحقیق

در چارچوب نظری تحقیق حاضر پنج متغییر وجود دارد. چارچوب نظری تحقیق حاضر در پی آن است تا فرضیات تحقیق که در ادامه بیان شده را بسنجد. همانطور که در چارچوب حاضر میبینید اجزاء توانمندسازی ساختاری غبارتند از یادگیری، چشم انداز مشترک، دانش، تسهیم اطلاعات و دادن قدرت به کارکنان. و همچنین توانمندسازی روانشناختی دارای چهار بعد معنی داری، شایستگی، خودمختاری و اثر گذاری است. در این تحقیق سعی شده است رابطه بین توانمندسازی ساختاری را با تعهد سازمانی، رضایت شغلی و تعهد سازملنی سنجیده شده و همچنین بررسی شود که کدا یک از متغییرهای تعهد، رضایت . توانمندسازی روانشناختی نقش بیشتر و قوی تری در تعدیل رابطه توانمندسازی ساختاری و مشتری مداری ایفا می کند.
توانمندسازی ساختاری
یادگیری
چشم انداز مشترک
دانش
تسهیم اطلاعات
قدرت دادن به کارکنان
رضایت شغلی
تعهد سازمانی
توانمندسازی روانشناختی
معنی داری
شایستگی
خودمختاری
اثرگذاری

• حاجیانی، ابراهیم؛ گفتگوی بین‌فرهنگی و انسجام ملی(با تکیه بر نظریه کنش ارتباطی هابرماس)؛ فصلنامه مطالعات ملی، سال سوم، شماره ۱۲، تابستان ۱۳۸۱، ص ۷۵-۹۰

 

• حاجیانی، ابراهیم؛ حج: تجلی معنویت و کانون دیپلماسی فرهنگی چهان اسلام؛ مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۳۹۱

 

• حاجی‌صادقی، عبدالله، «مبانی فلسفه سیاسی اسلام از دیدگاه مقام معظم رهبری»، حصون، ش۷، بهار ۱۳۸۵، ص ۳۳-۶۶٫

 

• • حبیبی بدرآبادی، محبوبه؛ «ارائه شاخص‌هایی برای ارزیابی توسعه اجتماعی در چارچوب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»؛ مطالعات راهبردی بسیج، زمستان ۱۳۹۰، سال چهاردهم، ش ۵۳، ص ۶۷-۸۴٫

 

• حجتی، سیدمحمدباقر؛ سلمان، بلال؛ همزیستی ادیات توحیدی از دیدگاه قرآن وروایات؛ نشریه پژوهش دینی، تابستان ۱۳۸۵، ش ۱۳، صص ۲۹-۵۰

 

• حرعاملی؛ وسائل الشیعه؛ قم: موسسه آل‌البیت، ۱۴۰۹

 

• حسنی، سیدحمیدرضا؛ مهدی علی‌پور و سیدمحمدتقی موحد ابطحی؛ علم دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲ چ۶٫

 

• حسین‌زاده، علی؛ سبک‌های معیار: شیوه‌های دعوت انبیای الهی در قرآن، قم: نشر ادیان، ۱۳۹۰

 

• حق‌پناه، رضا، «تعاون و تبادل فرهنگی»؛ در: فرهنگ روابط اجتماعی در آموزه‌های اسلامی؛ جواد ایروانی و دیگران؛ مشهد: انتشارات دانشگاه علوم رضوی، چ۲، ۱۳۸۷

 

• حکیم‌آرا، محمدعلی، ارتباطات متقاعدگرانه و تبلیغ، تهران: سمت، ۱۳۸۸٫

 

• حیاتی، داریوش و هاشمی سیداحمد، «بررسی ارتباط بین‌فرهنگی در آموزش زبان، چالش‌ها و راهکارها»، (http://www.dr-hashemi.com/index.php?newsid=183). تاریخ بازبینی، ۱۴ فروردین ۱۳۹۳

 

• حیدرپور، محمد و آتوسا محمدی مزینانی، جامعه‌شناسی فرهنگ، تهران: جامعه‌شناسان، ۱۳۹۲

 

• خاتمی، سیداحمد، «اهل بیت و بهترین شیوه تبلیغ»، پاسدار اسلام، ش ۲۷۸، بهمن ۱۳۸۳

 

• خانمحمدی، اندیشه ارتباطی ابن خلدون و هابرماس، ۱۳۹۰

 

• خانمحمدی، کریم؛ «الگوی ارتباطی قرآن کریم»؛ دانشگاه اسلامی، سال یازدهم، شماره۱، بهار ۱۳۸۶٫

 

• خان‌محمدی، کریم؛ «مقایسه عقلانیت ارتباطی با عقلانیت وحیانی(براساس دیدگاه‌های هابرماس و علامه طباطبائی)»، علوم سیاسی، بهار۱۳۹۱، سال پانزدهم، شماره ۵۷، صص ۳۱-۶۰٫

 

• خانمحمدی، کریم؛ تحلیلی بر سیره ارتباطات میان‌فردی پیامبر اسلامی، تاریخ اسلام، ش۳۷، بهار ۱۳۸۸، ص۳۷-۶۶٫

 

• خرازی، سیدمحسن؛ «تشبه به کفار و پیروی از آن»؛ فقه اهل‌بیت، ۱۳۷۷، سال چهارم، ش۱۵، ص ۲۵-۴۰

 

• خسروپناه، عبدالحسین و عباداله بانشی، «تاملی بر مبانی نظریه‌پردازی غرب و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ضرورت آن در حوزه رهبری سازمانی»، مندرج در مجموعه مقالات دومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ۱۳۹۲، ص ۳۰۷-۳۲۵٫

 

• خطیب، عبدالکریم، التفسیرالقرآنی للقرآن، قاهره، دارالفکر، ۱۳۹۰ق،

 

• خمینی، روح الله؛تحریرالوسیله(ج۱)؛ قم: انتشارات اسماعیلیان نجفی،۱۳۹۰ق.

 

• خمینی، سید روح‌الله. (۱۳۸۲) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (چاپ و نشر عروج)، چاپ هشتم.

 

• خوش منش، ابولفضل؛ «نگان بین دینی و بین فرهنگی در تفسیر پرتوی از قرآن»، کتاب قیم، زمستان ۱۳۹۰، س اول، ش۴، صص ۱۴۱-۱۶۶

 

• دادگر، یداله؛ «حلقه‌های مفقوده جهت کارآمدسازی نقشه راه»؛ مندرج در: مجموعه مقالات اولین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ۱۳۹۱، ص ۲۳۲-۲۵۲٫

 

• دری نجف‌آبادی، غفاری و یونسی، الزامات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در پرتو قواعد فقهی اقتصادی، ۱۳۹۲

 

• دشتی، محمد؛ ترجمه نهج‌البلاغه،

 

• دلاور، علی، روش‌های تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶

 

• دلبری، محمد؛ تحلیل دعوت حضرت ابراهیم ع در قرآن کریم؛ تهران: دانشگاه امام صادق ع، ۱۳۹۲٫

 

• دنزباخ، ولفگانگ؛ دانشنامه بین‌المللی ارتباطات ج۱، ترجمه غلامرضا آذری و دیگران، تهران: دانشگاه امام صادق ع، ۱۳۹۰٫

 

• دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن ج۴، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ابوالقاسم طاهری و ابوطالب صارمی، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲٫

 

• دیمیک، سالی؛ ارتباط موفقیت‌آمیز با NLP، ترجمه علی اسماعیلی؛ تهران: شباهنگ، ۱۳۸۵چ۲٫

 

• دیویس، کالین؛ درآمدی بر اندیشه لویناس، ترجمه مسعود علیا، تهران: موسسه پژوهش حکمت و فلسفه ایران، ۱۳۸۶٫

 

• رابینز، استفن پی؛ مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه امیدواران و دیگران، تهران: کتاب مهربان، ۱۳۸۵٫

 

• راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد؛ المفردات فی غریب‌القرآن، دمشق: دارالعلم الدارالشامیه، ۱۴۱۲٫

 

• رام ادهر، مال؛ «فلسفه مطلق نداریم»؛ ترجمه پریش کوششی؛ خردنامه همشهری، دی ۱۳۸۵، شماره ۱۰، ص۵۶-۵۷٫

 

• رجبی، محمود و حسین بستان؛ «مبانی ارزش‌شناختی جامعه‌شناسی اسلامی»؛ اسلام و علوم اجتماعی، بهار و تابستان ۱۳۸۹، سال دوم، شماره ۳، ص ۷-۲۴٫

 

• رجبی، محمود ؛ تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح؛ قرآن شناخت، سال دوم، شماره دوم، پاییز و زمستان ۱۳۸۸، صفحه ۱۱۱ ـ ۱۴۶

 

• رحیم‌پور (ازغدی)، حسن؛ گفتگوی انتقادی در علوم اجتماعی؛ تهران، طرح فردا، ۱۳۸۹٫

 

• رحیم‌پور(ازغدی)، حسن، مدارا، نه از راه پلورالیزم، تهران، طرح فردا، ۱۳۸۸، چاپ ششم.

 

• رحیمی سجاسی، داود و کریم خانحمدی، درآمدی بر ارتباطات اسلامی از علم دینی تا ارتباطات دینی، معرفت، سال ۲۱، شماره ۱۸۱، دیماه ۱۳۹۱، ص ۵۵-۷۰٫

 

• رسولی‌فر، روح‌اله؛ منطق قرآن در برخورد با یهود و نصاری؛ قم: نشر ادیان، ۱۳۹۳٫

 

• رشاد، علی‌اکبر؛ «تأملی در باب فلسفه فرهنگ بررسی نسبت و تناسب سه حوزه دانشی: فرهنگ، فلسفه فرهنگ و فلسفه علم فرهنگ»؛ زمانه، آبان ۱۳۹۰، شماره ۱۰۴

 

• رشاد، علی‌اکبر؛ «نشست سبک زندگی اسلامی معطوف به مبحث خانواده»، سخنرانی در دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران؛ ۱۳۹۱

 

• رشاد، علی‌اکبر؛ تأملی در باب فلسفه فرهنگ: تعریف فرهنگ؛ زمانه، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۱، شماره ۲۳ و ۲۴٫

 

• رشاد، علی‌اکبر؛ فطرت به‌مثابه دال دینی»؛ قبسات، سال دهم، ش ۳۶، تابستان ۱۳۸۴٫

 

• رشاد، علی‌اکبر؛ منطق فهم دین؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ ۱۳۸۸

 

• رضوانی، روح‌الله؛ «ارتباط بین‌المللی از دیدگاه قرآن»؛ دانشنامه موضوعی قرآن، مندرج در: وبگاه مرکز فرهنگ و معارف قرآن، (بازبینی شده در ۱۷ خرداد ۱۳۹۳)، http://www.maarefquran.com/Files/fullInfo.php?session=2&id=1508

 

• رضوی‏‌راد، محمد، «پیدا و پنهان اندیشه میان فرهنگی»؛ پژوهش و حوزه، تابستان ۱۳۸۵، ش ۲۶، ص ۳۵-۵۰

 

• رضی، حسین؛ ارتباطات میان‌فرهنگی، (تاریخ، مفاهیم و جایگاه)، دین و ارتباطات، تابستان و پاییز ۱۳۷۷، ش۶ و ۷، ص ۱۳۵-۱۶۶

 

• رفیع‌پور، فرامرز؛ آناتومی جامعه؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۲٫

 

• رفیع‌پور، فرامرز؛ توسعه و تضاد،

 

• رفیع‌پور، فرامرز؛ کندوکاوها و پنداشته‌ها، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۱

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده هنر و معماری، گروه پژوهش هنر
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد(M.A)

گرایش: پژوهش هنر
عنوان:
تحلیل گفتمان جشنواره کن و اسکار با مطالعه موردی فیلم طعم گیلاس و جدایی نادر از سیمین
استاد راهنما:
دکتر مریم سادات غیاثیان
استاد مشاور:
دکتر محمدرضا مریدی
پژوهشگر:
رویا جعفری
زمستان ۱۳۹۲
تشکر و قدردانی:
با تشکر از اساتید محترمی که در طول این دوره همراه و راهبر ما بودند. بخصوص استاد راهنما خانم دکتر غیاثیان و استاد مشاور آقای دکتر مریدی که زحمت هدایت پایان نامه ام را پذیرفتند.
تشکر ویژه از استاد بزرگوار جناب آقای دکتر همافر که ما را از تاریکی رخوت به روشنی تمنای پرواز دعوت نمود و به ما آموخت که پرواز را بادهای مخالف میسر می سازد. آموختیم لذت اوج گرفتن در بادهای مخالف و شدید تحقق می یابد….
دست تا زد شانه دیوار ما در طلب شد شاخه بی بار ما
ما شدیم اندیشه اش را مبتلا رست جان ما ز کنج سایه ها
تقدیم به:
پدر و مادر عزیزم
که هستی ام از نعمت وجود پر برکت و سیراب از محبت بی پایان ایشان است…..
و همچنین تقدیم به
همسر عزیزم
که لحظه لحظه زندگی ام را رنگ گرم و روشن خوشبختی زد.
تو آسمانی و من آن خاک مرده ام باران زندگی ز دست تو خورده ام
سبزم کنون ز اندیشه های بی شمار با مهر تو آن خاک بودنم از یاد برده­ام
بسمه تعالی
دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
************************************************************
( این چکیده به منظور چاپ در پژوهش نامه دانشگاه تهیه شده است )

 

نام واحد دانشگاهی : تهران مرکزی کد واحد: ۱۰۱	کد شناسایی پایان نامه : ۱۰۱۶۰۱۱۵۹۱۲۰۱۷
عنوان پایان نامه : تحلیل گفتمان جشنواره کن و اسکار با مطالعه موردی فیلم طعم گیلاس و جدایی نادر از سیمین
نام و نام خانوادگی دانشجو : رویا جعفری شماره دانشجوئی : ۸۹۰۹۳۸۳۴۶۰۰ رشته تحصیلی : پژوهش هنر	تاریخ شروع پایان نامه : ۳/۱۰/۱۳۹۱ تاریخ اتمام پایان نامه : ۱۴/۱۱/۱۳۹۲
استاد / استادان راهنما : دکتر مریم سادات غیاثیان استاد / استادان مشاور: دکتر محمدرضا مریدی

در یک دیدگاه اعتقاد بر این است که ساختمان های بلند مرتبه بایستی به دلایل زیر جانشین ساختمان های تک واحدی گردند:
کنترل توسعه شهری
کمبود اراضی شهری
امکانات تکنولوژی برای بهره برداری سریعتر

سرویس دهی آسانتر
پاسخگویی به نیاز شدید مسکن
تقویت موجودیت شخصیت عمودی در مراکز شهر و … .
بررسی تجربه زندگی
Toa Payoh شهر جدید واقع شده در حدود ۸ کیلومتری از مرکز شهر سنگاپور می باشد. که همچنین اولین مسکن عمومی ۴۰ طبقه در سنگاپور است. این شهر توسط شبکه گسترده ای از جاده ها، حمل و نقل عمومی و سریع به تمامی نقاط سنگاپور متصل می گشت. در اصول واحد سنت محله، شهر جدید طیف گسترده ای از واحدهای مسکونی را فراهم می آورد (اندازه های مختلف برای پاسخگویی به نیازهای مختلف خانواده ها) و امکاناتی ( مانند زمین بازی کودکان، استخر شنا، مغازه ها، بازارها، سینما، کتابخانه و مدارس) در فاصله مناسب پیاده روی ساکنان، شعاع پیاده روی به طور کلی در حدود ۵ دقیقه بوده است. همانطوری که Blair and Hulsbergen (1993) اشاره می کنند، وجود امکانات عمومی می تواند زندگی همسایگی و اجتماعی را تشویق کند.
با وجود تراکم بالا، آپارتمان هایی با استانداردهای بین المللی نسبتاً بزرگ ساخته شدند. در مقایسه با ازدحام تجربه شده در انواع مسکن گذشته (۳ تا ۸ متر مربع برای هر نفر در دهه ۱۹۶۰ میلادی)، مجتمع های مسکونی بلند مرتبه با بسیاری از خدمات ارائه داده شده به بهبود یک محیط زندگی کمک می کند. ارائه امکانات محله و مسکن با کیفیت به عنوان جبران خسارت در زندگی در مجتمع های بلند مرتبه پیش بینی می شود.
همچنین خانواده ها با عوامل مختلفی که تحت عنوان سلامت محله و روابط اجتماعی، موقعیت، امکانات و خدمات اجتماعی می باشد تمرکز دارند. (Belinda Yuen, 2006)

عوامل فرهنگی – اجتماعی دخیل در بناهای مرتفع
اجتماع و فرهنگ نقش کلیدی را در پذیرفتن یا نپذیرفتن توسعه ساختمان های بلند بازی می کند. در جوامعی که زندگی در بناهای مرتفع یک قاعده اساسی است، فرهنگ محلی بدون هیچ مشکلی با اضافه کردن ساختمان های بلند جدید شکل می گیرد. مردمی که متولد و در ساختمان های بلند تربیت می شوند معمولاً هیچ مشکلی برای ادامه زندگی در این محیط ندارند. در مقابل، مردم در برخی از جوامع سنتی که برای قرن ها در ساختمان های با ارتفاع کم زندگی کرده اند ممکن است در ابتدا احساسی از ناراحتی در زندگی در بناهای مرتفع داشته باشند تا زمانی که آن ها خود را با شیوه جدید زندگی تطبیق دهند. در واقع، نوعی از روابط اجتماعی در بناهای مرتفع ایجاد شده که متفاوت است از آن چه در ساختمان های کوتاه مرتبه تجربه می شود. (Belinda Yuen, 2006)
ساختمان های مسکونی بلند، به طور خاص، به اثرات اجتماعی مرتبط است. بسیاری از محققان در مورد اثرات اجتماعی و روانی زندگی در مسکن بلند مرتبه ابراز نگرانی کرده اند. در حالی که بناهای بلند ممکن است برای مردم تنها و زوج های جوان؛ و برای یک خانواده با کودکان کمتر مطلوب باشد.
برخی از جامعه شناسان استدلال می کنند که محیط زیست ساختمان های بلند باعث می شود که ساکنان احساس ترس و تنگی به وسیله ایجاد یک ذهنیت موش در قفس داشته باشند. استدلال این است که زندگی در بناهای کوتاه مرتبه به طبیعت نزدیک تر است و زندگی اجتماعی قوی تر جامعه گرا را تسهیل می بخشد. به عنوان ساختارهای قابل رشدی که بلندتر و بلندتر می شود. یک برنامه ریز شهری و معمار معتبر (Constantine Doxiades)، خلاصه این احساس بدبینانه را چنین عنوان می کند که ساختمان های بلند مرتبه در برابر انسان و جامعه کار می کنند، زیرا انسان را از دیگران منزوی می کند و این انزوا یک عامل مهم در افزایش نرخ جرم و جنایت است. کودکان حتی بیشتر رنج می برند، زیرا آن ها تماس مستقیم خود را با طبیعت و بچه های دیگر از دست می دهند؛ زیرا آن ها واحد های از اهمیت شکل گیری اجتماعی، خانواده، محله و غیره جلوگیری می کنند. (Mir M. Ali, 2012)

پیامدهای ساختمان های بلند مرتبه بر ساکنان
ساختمان های بلند مرتبه با پیامدهای منفی در ارتباطند. حداقل هشت عاملی که در ساختمان های بلند مرتبه شکل می گیرند در پایین عنوان می شود که ضرورت نگاهی اجتماعی را به موضوع بر می انگیزد و بررسی اجتماعی موضوع را لازم و ضروری عنوان می کند. (Ali yaran, 2008)
رضایت: رضایت یا عدم آن تنها یک پیامد از زندگی در ساختمان های بلند است، اما آن بسیار حائز اهمیت است، و به عوامل بسیاری بستگی دارد. شواهد نشان می دهند که بلند مرتبه ها رضایت کمتری را نسبت به دیگر اشکال مسکن از خود نشان می دهند. البته، شیوه زندگی ساکنین باید با آن چه در بلند مرتبه ها ارائه می شود مطابقت کند. (Mir M. Ali, 2012)
فشار، اضطراب و سلامت روانی: فشار قطعاً از نارضایتی سبب می شود، عدم تطابق بین نیازها و اولویت ها در یک ساختمان بلند شکل می گیرد. جدای از این عوامل، شواهد نشان می دهد که فشار اغلب در ساختمان های بلند و مسکن های متراکم شکل می گیرد، که می تواند منجر به ازدحام شود، و این اثرات ممکن است برای زنان و مردان متفاوت باشد. مردان ممکن است مشکلات بیشتری در بناهای بلندمرتبه نسبت به زنان را تجربه کنند، اما بهتر است که در طبقات فوقانی ساختمان زندگی کنند. تراکم ممکن است در طبقات فوقانی کمتر باشد، شاید به این دلیل که دیدهای گسترده تری وجود دارد.
خودکشی: خودکشی ممکن است در بلند مرتبه ها بیش از کوتاه مرتبه ها اتفاق بیافتد؛ مسئله این است، اگر آنها به پنجره های بالا دسترسی نداشته باشند اتفاق نمی افتد. آیا افزایش ارتفاع سبب بالا رفتن افزایش خودکشی می شود؟ این شواهد یک صدا نیستند، اما پیشنهاد می دهد که بلند مرتبه ها با نرخ بالاتری از خودکشی همراه هستند، و ممکن است علت برخی از خودکشی ها باشد.
مشکلات رفتاری: هر مطالعه مورد بررسی نشان می دهد که کودکانی که در بلند مرتبه ها زندگی می کنند مشکلات رفتاری بیشتری نسبت به دیگر کودکان دارند. و شامل مطالعاتی است که برای برخی از توضیحات جایگزین بالقوه که آشکار می شود، مانند وضعیت اجتماعی و اقتصادی تلاش می کند. یک فرض این است که این نتایج از یک ترکیب عجیب از محدودیت فعالیت ها درون محل اقامت است و نظارت نسبتاً کمی از فعالیت های خارجی آن صورت می گیرد. (Ali yaran, 2008)
جرم و ترس از جرم: ترس از جرم اغلب نرخ جرم و جنایت واقعی را پیش می اندازد. دلیل اول برای برخی که به دنبال زندگی در بلند مرتبه ها هستند ترس از جرم و جنایت در خیابان وجود دارد. با این حال، اگر ساختمان ها هیچ گیت نگهداری از اشخاص و وسایل را ارائه ندهند، به مسئولیتی بزرگتر نسبت به مسکن های کوتاه مرتبه تبدیل می شود. دلیل این است که بلند مرتبه ها دارای خواص فضای قابل دفاع ضعیف و بی ملاحظه هستند: سهولت در پرسه زدن غریبه ها، دید کم، مکان های مخفی.
بنابراین، ترس از جرم و جنایت در بلند مرتبه ها که شواهد نشان می دهد متفاوت است، ممکن است به شدت بستگی به این داشته باشد که ورودی ساختمان به خوبی کنترل شود. جرم و جنایت واقعی به نظر می رسد که در بلند مرتبه ها بیش از کوتاه مرتبه ها اتفاق می افتد.
رفتار اجتماعی: تحقیقات به اتفاق آرا نشان می دهد که میزان کمک به دیگران در ساختمان های بلند مرتبه کمتر است. طبیعت اجتماعی بلند مرتبه ها از گمنامی و زوال شخصیتی همسایگان حمایت می کنند، به طوری که زندگی در بناهای مرتفع تمایل به داشتن هر دو مزیت مانند حفظ حریم خصوصی بیشتر و آزادی از تعاملات اجتماعی ناخواسته دارند و معایبی چون تعاملات اجتماعی فاقد صمیمیت و مراقبت کمتر در مورد افراد ناشناس به خصوص در شهرهای بزرگ اتفاق بیافتند. (Ali yaran, 2008)
روابط اجتماعی: جان کلام از شواهد در مورد روابط اجتماعی این است که ساکنان بناهای بلند با بسیاری از ساکنان دیگر روبرو، یا سبب آشنایی بیشتر می شود. اما دوستی در این ساختمان، برای هر جمعیتی، نسبت به ساختمان های کوتاه کمتر است. تعاملات اجتماعی برای ساکنین خیلی سخت تر تنظیم می شود. این می تواند منجر به ترک گفتن آنجا شود که می تواند منجر به از دست دادن حمایت اجتماعی و جامعه شود. ساختار بلند مرتبه ها معمولاً (اما نه همیشه) به گونه ای است که به احتمال زیاد برای دیدار با ساکنان طبقه های دیگر به جز در آسانسور و لابی رخ نمی دهد، که این رابطه به سختی در خیابان اتفاق می افتد. بنابراین، یک زندگی به طور فیزیکی نزدیکی را با دیگر مردم شکل می دهد، اما در عمل محدود به برخوردهایی است که در یک طبقه شکل می گیرند که می تواند منجر به دوستی شود. مانند قرض دادن غذا یا صحبت کردن با یکدیگر درحالی که کودکان بازی می کنند.
کودکان در بناهای بلند: هیچ مدرکی پیدا نمی شود که نشان دهد بناهای بلند برای کودکان خوب هستند. این ادبیات شامل مطالعات متعددی است که درصد بالایی از نارضایتی در میان والدین در مورد سازگاری بناهای بلند برای کودکانشان را پیشنهاد می دهد. هر مطالعه مشکلات رفتاری در میان کودکان در بناهای مرتفع را در می یابد. شواهدی وجود دارد که کودکان در طبقات پایین بناهای بلند، که سر و صدای ترافیک برجسته است، یادگیری به آهستگی صورت می گیرد. کودکان در بناهای بلند ممکن است برخی از مهارت های عملی را به آهستگی توسعه دهند. (Robert Gifford, 2007)
احساس تعلق به مکان: عاملی که در نظر گرفتن آن در مجتمع های مسکونی نادیده گرفته می شود، وضع انسان است. خانه هایی که برای شهروند امروزی ساخته می شود صرفاً مکان هایی است که آن ها را از عوامل مهاجم خارجی - از قبیل آب و هوا و دزد و راهزن - در امان نگاه می دارد. اما به ندرت این اتفاق می افتد که به حس فضا توجه شود. (Mir M. Ali, 2012)
سلسله مراتب دسترسی: سلسله مراتب دسترسی از میان رفته است و مستقیماٌ از شهر پرهیاهو وارد فضایی می شویم که متعلق به هیچ کس نیست و هیچ تعریف مشخصی ندارد. در مجتمع های مسکونی اولین چیزی که انسان از دست می دهد، فردیت است. خانه های ما جز پلاک های شهرداری متمایز، هیچ تفاوتی با هم ندارند. (Mir M. Ali, 2012)
امکانات و تسهیلات عمومی: به دلیل حاکم شدن اقتصاد بر معماری تمامی توجه به فضایی است که در ازای آن پولی دریافت می شود. بنابراین توجهی به فضاهای عمومی، راه های دسترسی، تراس های جمعی و بام ها و دیگر مظاهری که می تواند سیمای یک محله و در نهایت یک شهر را بسازد، مبذول نمی شود و این امر موجب می شود که هیچ احساس تعلقی به محیط در ساکنان آن ایجاد نشود.
یکی از اشکالات عمده در مجتمع های مسکونی این است که ما مجموعه تولید می کنیم، اما استفاده یک جامعه را نمی بریم. حال آنکه جامعه یک ارگان پویاست و هریک از اجزا تشکیل دهنده این جمع در حکم یکی از اجزای یک پیکره واحد می باشند که یک روح واحد دارند و یک زندگی جمعی در آن جاری است. دلیل این امر آن است که به عناصر پیوند دهنده و مفاصل بین توده های حجمی توجهی نمی شود و به دلیل سلطه اقتصاد بر معماری، فضاهای باز و نیمه باز که نقش پیوند دهنده بین اجزا را دارا هستند، ارزش خود را از دست داده اند (Mir M. Ali, 2012). یکی دیگر از عواملی که کمبود آن در طراحی امروز ایجاد مشکل می کند، عدم وجود قوانین موثر و کارآمد برای طراحی است. قوانین موجود، استانداردهای فیزیکی محدود به ابعاد و اندازه ها می باشد که موجب ابعادی قوطی مانند برای فضای زندگی می شود.

ضرورت بررسی کیفیت محیط سکونت در مجتمع های مسکونی بلند
محیط سکونت در مجتمع های زیستی مرتفع فقط به فضای داخل واحدهای مسکونی محدود نمی شود. بلکه فضاهای بین ساختمان ها و لابی ها و راهروهای درون آن ها، محوطه های بیرون از ساختمان ها و دسترسی های سواره و پیاده موجود در مجتمع را نیز در بر می­گیرد. آنچه پرداختن به بحث کیفیت در این محیط های سکونتی را ضروری می سازد، تبعات و پیامدهای نامطلوب احتمالی ناشی از سطح بالای تراکم در این مجتمع ها است که اگر چه لزوماً و همواره به افت کیفیت محیط زندگی نمی انجامد، ولی دارای مسائل و پیچیدگی های خاصی است که غفلت از آنها می تواند موجد ناهنجارهای کالبدی و اجتماعی باشد. مجموع این ناهنجاری ها که در بعد اجتماعی در اشکال مختلف آشوبگری، خرابکاری، جرم و جنایت و در بعد کالبدی در قالب پدیدارهایی چون دیوار نوشته ها و کنش هایی نظیر ریختن زباله در راهروها، آسانسورها و لابی ها مجتمع تبلور می یابد، منجر به احساس فراگیر عدم امنیت و بیگانگی با محیط زندگی در میان ساکنین می شود که نقش مهمی در زوال تدریجی و در پاره­ای موارد تخریب نهایی این مجموعه های مسکونی دارد. (Strebel & Jacobs, 2005)
در استرالیا، هری سیدلر طراحی ساختمان های بلند با میادین عمومی که منجر به کیفیت زندگی شهری شده است را طراحی کرده است. باغ ها در ارتفاع در کوالالامپور و باغی باز در طبقه همکف در مرکز بین المللی در سیدنی استرالیا، نشان می دهد که چگونه فضاهای سبز را می توان در ساختمان های بلند گنجاند، حتی در سایت های مرکزی شهرهای تنگ و شلوغ، می توان در نتیجه به پایداری این شهرها کمک کرد. (Mir M. Ali, 2012)
جمع بندی
در قرن حاضر نیز تشدید مسایلی از قبیل افزایش جمعیت، نیاز به اسکان در شهرها و جلوگیری از گسترش شهرها و … جز عواملی محسوب می شوند که ساخت بناهای بلند را به عنوان یکی از اشکال غالب در شهرهای بزرگ جهان مطرح نموده است. پس به طور کلی با توجه به شرایط خاص قرن حاضر استفاده مناسب و البته مشروط از ساختمان های بلند را می توان راه حلی واقع گرایانه و مطلوب جهت اسکان مردم و تامین نیازهای مرتبط با فعالیت های اجتماعی در شهرهای بزرگ دانست.
ساختمان های بلند براساس ارتفاع، تاثیرگذاری بر محیط اطراف یا تاثیر عمده بر خط آسمان تعریف و شکل می گیرند. اگر بنایی یکی از این شرایط را داشته باشد، ساختمانی بلند مرتبه محسوب می شود.
برنامه ریزان و طراحان شهری در ایران، اشاره می کنند که آنچه به عنوان یک ساختمان بلند در تهران شناخته می شود شامل ۲۰ تا ۳۰ طبقه با حداکثر ارتفاع ۹۰ متر می باشد. ساخت و ساز ساختمان های بلند در ایران به سال ۱۹۷۰ بر می گردد و شامل دو فاز است: فاز (۱) در این مرحله، ساختمان های مسکونی، به وسیله دولت طراحی و ساخته می شوند؛ ساختمان های این دوره دارای تاسیسات مناسب و امکانات کافی است. فاز(۲) با آغاز سال ۱۹۹۰، دوره اغتشاش در ساخت و ساز ساختمان های بلند آغاز شد و مکان نامناسب و عدم امکانات شهری مانند فضاهای اجتماعی، پارکینگ و سایر خدمات، مشکلات عمده ای را ایجاد می کند.
با این حال، چنین تفاسیر نادرستی از معماری های عمودی در حال تغییر است. بهبود در طراحی ساختمان های بلند و روش آن ها در ارتباط با محیط اطراف در نسل جدیدی از ساختمان های انسانی نتیجه می شود که هماهنگ با بافت شهری خود هستند.
بطور کلی ساختمان های بلند مرتبه بر اساس نوع استفاده به سه دسته مسکونی، اداری، تجاری و مختلط تقسیم می شوند. سه دیدگاه عمده در ارتباط با ساختمان های بلند وجود دارد:
دیدگاه موافق با احداث ساختمان های بلند که برای پاسخگویی به مشکلات روز افزون مسکن و زمین در شهرها و بهترین راه حل استفاده از ساختمانهای بلند می باشد.
دیدگاه مخالف با احداث ساختمان های بلند که احداث ساختمانهای بلند تأثیرات سوئی بر فضاهای شهری گذاشته و کیفیت زندگی را به انواع گوناگون پائین می آورند. این تاثیرات که ناشی از عدم رضایت؛ فشار، اضطراب و سلامت روانی؛ خودکشی؛ مشکلات رفتاری؛ جرم و ترس از جرم؛ رفتار اجتماعی؛ روابط اجتماعی؛ کودکان در بناهای بلند؛ احساس تعلق به مکان؛ سلسله مراتب دسترسی؛ امکانات و تسهیلات عمومی به دلیل تراکم و عدم توجه به مسایل اجتماعی اینگونه بناها می باشد.
آنچه پرداختن به بحث کیفیت در این محیط های سکونتی را ضروری می سازد، تبعات و پیامدهای نامطلوب احتمالی ناشی از سطح بالای تراکم در این مجتمع ها است که اگر چه لزوماً و همواره به افت کیفیت محیط زندگی نمی انجامد، ولی دارای مسائل و پیچیدگی های خاصی است که غفلت از آنها می تواند موجد ناهنجارهای کالبدی و اجتماعی باشد.

مجتمع مسکونی بلند مرتبه و شهر، محیط، انسان
با وجود ۱۳۰ سال از توسعه طراحی ساختمان بلند، به خصوص در زمینه زیست محیطی/ پایداری، به شکل رضایت بخشی پیش نمی رود. اکثر ساختمان های بلند به نظر می رسد که به شکلی تاریخی چون بیرون آمدگی های عمودی با یک پلان طبقاتی کارآمد (رویکرد تجاری)، یا به عنوان قطعه بلند مرتبه با هویتی مجسمه گونه ( رویکرد نمادینی) شکل می گیرند. (Mir M. Ali, 2006)
ساختمان های بلند وقتی درست مکان یابی و طراحی شوند عناصر قابل قبولی در فرم های شهری هستند. طراحی و کیفیت معماری این گونه از توسعه ها باید به دنبال یک هویت منحصر به فرد با در نظر گرفتن زمینه طراحی صورت گیرد. این بخش به توضیح دستورالعمل هایی می پردازد که به برنامه ریزی و طراحی ساختمان های بلند کمک می کند.

ارتباط ساختمان بلند با محیط شهری
طراحی ساختمان های بلند باید کمترین اثر منفی را بر همسایگی اطراف داشته باشد. این اثرات منفی شامل سایه اندازی ها، دید و حریم ها و ایجاد تونل باد می باشد (عزیزی، محمد؛ ۱۳۹۱). از این رو ارتفاع ساختمان و حجم ساختمان باید متناسب با همسایگی های اطراف باشد. گره ها و تقاطع های اصلی نقاط مناسبی برای جایگذاری ساختمان های بلند می باشند. (مختاباد، مصطفی؛ ۱۳۸۸)

به همین خاطر نظام بودجه ریزی در امریکا را مورد ارزیابی قرار می دهیم .
۲-۱-۵-۱) نظام بودجه ریزی بر مبنای هدف در امریکا:
این نظام یک روش مدیریتی رایج در بخش خصوصی بود که در دوره اول ریاست جمهوری نیکسون در وزارتخانه های بهداشت و درمان ، آموزش و پرورش و رفاه اجرا شده بود . این نظام به دنبال آن بود که هدف گذاری را متمرکز کند و در عین حال به مدیران اجازه دهد تا نحوه دستیابی به اهداف را خود تعیین کنند.این نظام در پیگیری پیشرفت اهدافی که قبلاً مدیران و کارکنان روی آنها توافق کرده بودند تأکید می نمود. بطور رسمی مدیریت بر مبنای هدف در ۱۸ آوریل سال ۱۹۷۳ با بخشنامه نیکسون رئیس جمهور آمریکا به ۲۱ دستگاه اجرایی که ۹۵% بودجه و کارکنان دولت را شامل می شد ، کار خود را آغاز کرد مقرر شد کلیه دستگاه های اجرایی ۱۰ تا ۱۵ عنوان از مهمترین اهدافی که باید در سال آینده محقق شود را پیشنهاد کنند که به این اهداف ، اهداف رئیس جمهوری اطلاق می شد .هدف این کار شناسایی ۱۰۰ هدف ریاست جمهوری بود . اداره مدیریت و بودجه تأکید داشت که این نظام باید با حداقل بوروکراسی ، حجم مستندات و کاغذ بازی اجرا شود .موضوعات اصلی مورد بحث در جلسات شامل پیشرفت دستگاه ها در دستیابی به اهداف ، مشکلاتی که توجه مدیریت ارشد را می طلبید و بررسی هرگونه تغییر در اهداف بود . برخی از الزامات اداره مدیریت و بودجه با هدف تسهیل پذیرش نظام جدید از سوی دستگاه های اجرایی حذف شدند . این اداره دستورالعملهایی را با هدف کمک به دستگاه های اجرایی در تهیه اهداف رئیس جمهوری ابلاغ کرد . برای این کار دستگاه های اجرایی باید مواردی همچون اهمیت اهداف ، قابل ارزیابی (اندازه گیری ) بودن ، قابل دستیابی بودن طی یک سال و بدون نیاز به تخصیص منابع بیشتر را درنظر می گرفتند . دستگاه های اجرایی باید بدون دخالت اداره مدیریت و بودجه این اهداف را تعیین و برنامه هایی با شاخصهای مشخص برای رسیدن به این اهداف طراحی می کردند . کلیه اهداف باید به واحدهای سازمانی که در قبال دستیابی به این اهداف پاسخگو هستند متصل می شدند . در سال اول هیچ ارتباط آشکاری میان نظام بودجه ریزی بر مبنای هدف و فرایند بودجه ریزی برقرار نشد .علی رغم اینکه تا پایان سال اول ۲۰ دستگاه از ۲۱ دستگاه اجرایی اهداف رئیس جمهور را شناسایی و ۱۸ دستگاه سیستمهای بررسی پیشرفت را مستقر ساختند بسیاری از گامهای مهم دیگر دست نیافته باقی ماند .در دومین سال اجرا برای تأکید و تقویت مجدد این نظام مقرر گردید که اهداف با بودجه دستگاه های اجرایی مرتبط شوند . در ژوئن ۱۹۷۴ اداره مدیریت و بودجه از ۲۱ دستگاه اجرایی خواست تا اهداف انتخاب شده را در نامه هایی که به پیوست آن در خواستهای بودجه ای خود را به اداره ارسال می کردند معین نمایند .این اهداف باید بطور مفصل در توجیهات بودجه ای دستگاه ها مورد بحث و بررسی قرار می گرفت .دستگاه های اجرایی باید آمادگی ارائه برآورد هزینه ها و زمان بندی مقدماتی تحقق شاخصها را حسب درخواست اداره مدیریت و بودجه ، دارا می بودند . اما دستگاه های اجرایی ملزم به ارائه برنامه های عملیاتی خود نبودند .

در آگوست ۱۹۷۴ نیکسون از مقام ریاست جمهوری امریکا استعفا کرد . استعفای نیکسون ، نظام مدیریت بر مبنای هدف را متأثر ساخت .با این وجود این نظام به دلیل انفصال و جدایی آن با فرآیندهای موجود در تهیه و تنظیم بودجه و نیز مشکلات موجود در شناسایی و ارزیابی اهداف صدمه دید .درخواست رئیس جمهور مبنی بر اینکه دستگاه های اجرایی بر نتایج تمرکز کنند و نتایج را به گونه ای قابل اندازه گیری بیان کنند ، باعث ساده ترشدن ارزیابی عملکرد نگردید .
هنگامیکه برای اولین بار دستگاه های اجرایی اهداف خود را به اداره مدیریت و بودجه ارسال کردند اهداف اغلب مبهم بیان می شدند و به راحتی قابل اندازه گیری نبودند . مانند « جلوگیری از وقوع جرم در جامعه» یا « ارتقای جایگاه تجارت دریایی به بالاترین جایگاه در رقابت جهانی» برخی از اهداف نیز ظرف مدت یکسال قابل دستیابی نبودند مانند « کشف راهی برای درمان سرطان » برخی مقامات اداره مدیریت و بودجه و مسئولان اجرایی دریافتند که این نظام فرآیندی با ارزش برای مدیریت داخلی دستگاه های اجرایی است که به شفاف سازی اهداف و فعالیتهای مربوط کمک می کند .
مفاهیم بنیادین این نظام یعنی بحث و مذاکره در مورد اهداف و پاسخگو ساختن زیردستان در مورد دستیابی به آنها تا حدودی در فرآیندهای مدیریت دولت باقی مانده است . (نجارصراف،۱۳۸۴،۴۰)
۲-۱-۶) نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر:
در بودجه ریزی برمبنای صفر هدف این نیست که تمام عملیات از نو مورد بررسی قرار گیرد بلکه معیار عملکرد سال قبل و میزان جذب اعتبارات سال گذشته را منسوخ می شمارد. کنترل هزینه های عمومی به واحدهای تصمیم گیری واگذار می شود و حرکت بودجه نویسی از پایین ترین سطح هرم حرکت و در هریک از رده های تصمیم گیری مورد بازنگری بودجه نویسی و تعدیل قرار می گیرد. (محمدطاهری،۱۳۸۹، ۲۱)
بودجه ریزی برمبنای صفر روش خاصی در بودجه بندی و برآورد هزینه نیست بلکه مکانیزمی در نحوه تعیین اولویتهاست. در این بودجه بندی برنامه و فعالیتهایی که از نظر کارآیی و اثربخشی در درجات پایین تر قرار گرفته باشند در صورت لزوم حذف شده و از محل صرفه جویی های حاصل از آن فعالیتهای مهمتر توسعه می یابند. در این نظام دستگاه های اجرایی باید بر اساس نتایج برنامه ها که در سطوح بودجه ای جایگزین قابل دستیابی هستند برای خود اولویتهایی تعیین کنند که اعتبار مورد نیاز برای یکی از آنها باید کمتر از اعتبار بودجه فعلی سازمان باشد.(نجارصراف،۱۳۸۷، ۴۲)
در این روش ، بودجه ریزی تأکیدش بر رعایت تناسب حجم عملیات دستگاه ها و موسسات دولتی با وظایف محول شده به آنها می باشد .در بودجه ریزی بر مبنای صفر هدف این است که تمام اعتبارات را از نو مورد بررسی و بازنگری قرار داده و معیار عملکرد سال قبل و میزان جذب اعتبارات سال گذشته را منسوخ می کند .چون در بیشتر بودجه ها ، بودجه سال یا سالهای قبل مبنا قرار می گیرد از این رو بودجه به تداوم گرایش پیدا می کند و تهیه کنندگان بودجه هزینه های پیشنهادی در بودجه سال آینده را براساس ارقام بودجه ای سال پیش توجیه و از آن دفاع می کنند .این کار موجب می شود که تغییرات برونی و عوامل محیطی و یا سازمانی در نظر گرفته نشده و پیش بینی ها دور از واقعیت شود . بودجه ریزی بر مبنای صفر این مشکل را برطرف می کند .در این روش هزینه ها به جای اینکه بر مبنای سطح سال پیش و با روند افزایش یا کاهش محاسبه و برآورد شوند از صفر شروع شده و برای هر ریال که مصرف می شود باید دلایل منطقی ارائه و توجیه شود. .(نجارصراف، ۱۳۸۴، ۱۷۵)
۲-۱-۷) مزایای بودجه ریزی بر مبنای صفر در مقایسه با بودجه ریزی سنتی :

 

1. 1. این بودجه درباره اینکه آیا فعالیتها باید ادامه یابند یا متوقف شوند توجیه بیشتری دارد .

 

1. 1. اشتراک مساعی تمام کسانی را که با بودجه ارتباط دارند مجاز می داند

 

1. 1. از آنجا که هر یک از شقوق مختلف بطور کمی محاسبه می شوند ، معیارهای لازم برای مقایسه وجود دارند .

 

1. 1. فعالیتهایی که اولویت پایین دارند با اطمینان خاطر حذف می شوند .

 

در مجموع مزیت هایی برای بودجه ریزی بر مبنای صفر وجود دارد . در برنامه هایی که رسالتهای عملیاتی ویژه دارند مانند بزرگراهها ، امور هنری و سایر موارد مشابه این روش می تواند برای تحلیلگران برنامه وتصمیم گیرندگان کارساز باشد . بودجه ریزی برمبنای صفر در بخش عمومی تنها بصورت تعدیل یافته وجود داردو معمولا به صورت بسته های تصمیم است که مدیران را ملزم می سازد فعالیتها یا برنامه های بودجه ای مجزا(درسطح تعدیل یلفته نسبت به سال قبل) ارائه دهند که در بودجه ابتدای سال ذکر شده است.
بطور کلی بودجه ریزی بر مبنای صفراز مدیران می خواهد تا بودجه خود را مثلابه ۷۰تا ۸۵% بودجه سال قبل کاهش دهند و آنگاه درخواستهای موردنظر خود را به آن بیفزایند.
این رویکردمعمولا بودجه ریزی صفر تعدیل یافته نامیده می شود.اگر چه این رویکرد مدیران را تشویق می کند تا برخی برنامه های موجود را در رقابت با برنامه های جدید قرار دهند،ولی آنها را از تنش شدید ناشی از توجیه همه برنامه ها از نقطه صفر رها می کند.( پناهی،۱۳۸۹، ۴۶)
معایب بودجه ریزی بر مبنای صفر :
بودجه ریزی بر مبنای صفر مستلزم صرف وقت و هزینه زیاد است و گاهی ممکن است بجای ارائه اندیشه های نو صرفاً به عنوان عامل بازدارنده ای در مصرف هزینه ها عمل کند که از معایب این روش محسوب می شود . (حسن الماسی،۱۳۸۷، ۱۷۸)
۲-۱-۸) نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر در آمریکا:
نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر فرآیندی برای تهیه و تنظیم بودجه دولت بود که در سال ۱۹۷۷ توسط کارتر رئیس جمهور آمریکا به اجرا درآمد . تمرکز اصلی این نظام بهینه سازی دستاوردهایی بود که در سطوح بودجه ای جایگزین قابل دستیابی بود .در این نظام دستگاه های اجرایی باید براساس نتایج برنامه ها که در سطوح بودجه ای جایگزین قابل دستیابی هستند برای خود اولویتهایی تعیین کنند که اعتبار مورد نیاز برای یکی از آنها باید کمتر از اعتبار بودجه قبلی باشد. این نظام که در بخش خصوصی و چند دولت ایالتی و محلی بکار رفته بود از بعد نظری پیشنهادهای هزینه ای را برای رقابت در دریافت بودجه در یک پایه برابر که از صفر آغاز می شد ایجاب می کند .
این نظام تمامی فعالیتها را به همراه فعالیتهای جایگزین و هزینه های لازم برای دستیابی به اهداف و برنامه های مطلوب بصورت جامع شناسایی و ارزیابی می کرد . این روش به پایین تر از سطح پایه (سطح صفر) پرداخت و میزان کارآیی و اثربخشی فعالیتهای مورد عمل را ارزیابی و مقتضیات یک برنامه را با مقتضیات برنامه های دیگر که ممکن است دارای اولویت بالاتری باشند مقایسه می کرد .به علاوه این نظام مشارکت هرچه بیشتر مدیران برنامه ها در بودجه ریزی را راهی برای شناسایی کارآیی های جدید و اعمال تحلیل های بهتر بر روی تصمیم گیری های بودجه ای می داند . (نجارصراف، ۱۳۸۴، ۴۷-۴۵)
در راستای تأکید این نظام بر ارتباط نزدیک بین فرایند برنامه ریزی و بودجه ریزی ، این دو فرایند در دولت فدرال باید همزمان و طی تنها یک فرایند انجام می شد .در امریکا وظیفه برنامه ریزی و بودجه ریزی بعهده اداره مدیریت و بودجه بود .اداره مدیریت و بودجه برخلاف نظام های بودجه ریزی برنامه ای و مدیریت بر مبنای هدف برای اجرای نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر از گروه خاصی از کارمندان دستگاه ها استفاده نکرد و از تهیه کنندگان بودجه و مدیران دولت خواست تا این نظام جدید را اجرا کنند .
این نظام در محتوای بودجه که به کمیسیون های تخصیص اعتبارات با بررسی و تصویب بودجه در مجلس تسلیم می شد تأثیری نمی گذاشت و در قالب بودجه دولت تغییری ایجاد نمی کرد .دستگاه ها باید واحدهای تصمیمی خود را که تقاضاهای بودجه ای برای آنها تهیه و تنظیم می شوند معین می ساختند.
نتیجه فرایند بودجه ریزی بر مبنای صفر توجیهاتی برای اولویت بندی و اعتبارات بودجه ای دستگاه های اجرایی بود که این اولویتها تنها باید به اداره مدیریت و بودجه و نه به مجلس تسلیم می شد. به رغم مشکلات اجرایی و مدت زمان نسبتاً کوتاهی که در آن الزاماً باید کلیه عناصر اجرایی نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر اجرا می شد ، این نظام در سطح دولت نتایج مثبت چشمگیری دربرداشت .برخی از افرادی که در فرایند بودجه ریزی مشارکت داشته و همچنین برخی از ناظران به دلیل لحاظ راه حل های جایگزین کارآمدیهای برنامه ای خاصی را به این نظام نسبت می دهند . (نجارصراف، ،۱۳۸۴، ۵۵)
۲-۱-۹) بودجه ریزی افزایشی:
بودجه ریزی افزایشی که به بودجه ریزی خطی یا بودجه ریزی کد موضوعی نیزمعروف است این امکان را فراهم می کند تا بتوان تنها با افزایش ناچیز نسبت به آنچه در سال گذشته وجود داشته است بودجه سال آینده خود را آماده کرد و نیازی به اهداف برنامه ای روشن یا تعیین شاخصی برای سنجش اثربخشی وکارآیی به منظور اجرای موفقیت آمیز بودجه ریزی نیست. تنها از بودجه پایه موجود آغاز می کنیم و هر سال بر مبنای سهم عادلانه به کاهش یا افزایش ناچیزی می پردازیم نیازی به آگاهی از ارتباط برنامه ای هر ردیف بودجه ای و نقش هریک از این اقلام در نیل به اهداف کلی برنامه و رسالت سازمان نیست . در این روش برای هریک از گروه های اصلی هزینه ها از قبیل هزینه های پرسنلی ، مواد و هزینه های سرمایه ای ردیفی در نظر گرفته می شود و هریک از این گروه ها به ردیف های فرعی دیگری تقسیم می شوند.
سازمانها و دستگاه های اجرایی می توانند تصمیم بگیرند که هر کسی و در هر سطحی از سازمان از چه اختیاراتی برای انتقال اعتبار از یک ردیف فرعی به ردیف فرعی دیگر برخوردار است .
بوردجه ریزی افزایش یا خطی نخستین بار در اوایل سده ی بیستم به عنوان بخشی از اصلاحات بودجه ای برای کاهش فساد مالیاتی معرفی گردید.دراین روش با ایجاد ردیفهای بودجه ای تفصیلی برای گروه های ویژه یا حتی اقلام سرانه ی هزینه ها ، راحت تر می توان منابع مالی را از زمان تخصیص توسط مجلس تا هزینه کرد آن توسط سازمان یا دستگاه اجرایی پیگیری کرد.بودجه ریزی افزایشی به دلیل اهمیتی که در افزایش پاسخگویی مالی دارد به ماندگارترین و رایج ترین شیوه ی بودجه ریزی در بخش عمومی تبدیل شده است .این شیوه تقریبا یا بر سایر شیوه های بودجه ریزی تحمیل می شود یا به همراه آنها به کار می رود.
این کار در بسیاری از موارد تنشهای آشکاری را ایجاد می کند جون هدف و اطلاعات تخصصی که برای اجرای بودجه ریزی افزایشی ضروری است با آنچه برای بودجه ریزی برنامه ای ، عملیاتی یا برمبنای صفر لازم است تفاوت دارد. (پناهی،۱۳۸۹، ۳۹)
۲-۱-۱۰) مزایا و معایب بودجه ریزی افزایشی:
برای اجرای موفقیت آمیز بودجه ریزی افزایشی مهارتهای برنامه ای یا مدیریتی چندانی برای یک اداره لازم نیست . در واقع مزیت صلی این شیوه نیز همین است .بطور مثال برای آنکه بودجه خرید کاغذ برای یک اداره را تنظیم کنید نیازی نیست بدانید که از کاغذ چه استفاده ای می شود.اگر در سال قبل از هزار بسته کاغذ استفاده کرده اید و حجم کار شما تغییر چندانی نکرده است می توانید فرض کنید که در بودجه سال آینده با احتساب تورم به چه میزان پول برای خرید هزار بسته کاغذ نیاز دارید.
این نشان می دهد احتمالا در سال آینده نیز با تغییراتی جزئی تکرار می شود .آنگاه می توانید وقت و انرژی محدود خود را بر تحلیل و برنامه ریزی این تغییرات جزئی متمرکز کنید. این کار پیچیدگی را کاهش و اجازه می دهد که بدون صرف ساعتها وقت برای تحلیل و بررسی صدها برگ اطلاعات برنامه ریزی و صرف ساعتها جلسه با کارشناسان برای بازنگری در هر چیزی که انجام می شود، بتوان بودجه را تدوین کرد.
هرگاه از مدیران و کارمندان بخواهند که آنچه را هم اکنون اجرا می شود بازنگریی کنند معمولا موضع تدافعی اتخاذ می کنند. هنگامی که این بازنگری مبنای اولویت بندی برای تامین منابع مالی نیز باشد، تعارضات درون سازمانی وبرون سازمانی افزایش می یابند. (پناهی،۱۳۸۹، ۴۰)
در بودجه ریزی افزایشی، وقتی درخواستها از منابع موجود بیشتر باشد، با کاهش بودجه بخش های مختلف که با فرمولهایی همچون سهم عادلانه انجام می شود می توان بودجه ی متوازن را تنظیم کرد و با تغییر مسیر از بررسی برنامه ها به روی منبع یابی و فاصه گرفتن از برنامه ها و فعالیت ها ، تعادل نسبی در بودحه برقرار می شود و این تعادل نسبی تاثیر کاهش بودجه بر خدمات را در پرده ابهام باقی می گذارد و بدین ترتیب تعارض در فرایند بودجه ریزی نیز کاهش می یابد و مزیت فوق در بودجه ریزی افزایشی، در حقیقت جزو نقاط ضعف اصلی آن است .
چون بودجه ریزی افزایشی می تواند بدون ارتباط با اهداف یا نتایج هزینه ها انجام شود، مسائلی همچون اثر بخشی ، کارایی و اولیت های آینده به فراموشی سپرده می شود.
۲-۲) بودجه ریزی عملیاتی:
۲-۲-۱)تعریف بودجه ریزی عملیاتی:
بودجه عملیاتی عبارتست از برنامه ریزی سالیانه به همراه بودجه سالانه که رابطه میان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه با نتایج بدست آمده از اجرای آن برنامه را نشان می دهد. این بدان معنی است که میزان مشخصی از مخارج انجام شده در هر برنامه باید مجموعه معینی از اهداف را تامین نماید.(فرزیب،۱۳۷۹، ۴۳۰)
بودجه ریزی عملیاتی یا بودجه بر حسب عملیات عبارتست ازبودجه ای که بر اساس وظایف عملیات و پروژه هایی که سازمانهای دولتی ،تصدی اجرای آن را به عهده دارند تنظیم می شود. در تنظیم بودجه عملیاتی به جای توجه به ملزومات و وسایل اجرای فعالیتها به خود فعالیتها و مخارج آن توجه می شود.(مک گیل،۲۰۰۷)
بودجه ریزی عملیاتی به دنبال ایجاد پیوند میان شاخصهای عملکرد مشخص و قابل سنجش و تخصیص منابع است. چنین پیوندهایی اغلب ضعیف هستند ولی می توانند تصمیم گیری بودجه ای را تسهیل و نظارت بر نتایج و دستاوردهای مرتبط را افزایش دهند.(پناهی،۱۳۸۴، ۱۲)
۲-۲-۲) تعریف بودجه ریزی عملیاتی از دیدگاه کمیسیون هوور :
« در مقوله بودجه ریزی عملیاتی تمرکز بر وظایف یا فعالیتها است یعنی بر تحقق اهداف به جای اینکه بر فهرست کارکنان دولت یا مجوزهای خرید متمرکز شود .این روش بودجه ریزی وظایف مجلس و جهت گیری دولت را بر دامنه و بزرگی فعالیتهای مختلف دولت متمرکز می کند . این روش ، دستاوردها و هزینه ها را به صورت شفاف به اطلاع مجلس و عموم مردم می رساند. »
کمیسیون توصیه کرد که توجه باید از ورودیهای دولت ( اقلام هزینه ها و فهرست کارکنان دولت ) به خروجی های دولت ( دستاورها ، فعالیتها و هزینه های مرتبط با آنها ) معطوف شود . (نجارصراف،۱۳۸۴، ۱۴)
نظام حقوق و دستمزد ، نظام ارزیابی و بررسی پیشرفت برنامه ها ، نظام ارزیابی عملکرد مدیران ، ساختار حسابداری مدیریت ، نحوه تهیه اجرا و کنترل بودجه ، قانون محاسبات عمومی کشور ، قانون تجارت ، قانون کار و نظایر آن بعنوان عامل تأثیرگذار بر نظام بودجه مورد بررسی و بازنگری قرار می گیرند .
۲-۲-۳) انواع بودجه ریزی عملیاتی :