انجمن امریکایی مدیریت پرسنلی[۵۱]، متصدی پیشین مدیریت منابع انسانی استراتژیک، برای اولین بار در سال ۱۹۷۵ کارکردهای مدیریت منابع انسانی را به عنوان شایستگی هایی که در ادامه بیان میشود، تعریف کرد:
برنامه ریزی استخدام، جایابی و پرسنلی
آموزش و توسعه
جبران خدمات
سلامت، ایمنی کار و امنیت شغلی
روابط کار
تحقیقات پرسنلی
این مجموعه از کارکردهای تعریف شده از مدیریت منابع انسانی، به عنوان چهارچوب اساسی کارکردهای مدیریت منابع انسانی شناسایی شده است. در طول سالهای گذشته، این مجموعه توسعه یافته است. به عنوان مثال، اسمیت و مازین[۵۲](۲۰۰۴) گزارش دادند که هدف کارکردهای مدیریت منابع انسانی پوشش دادن حوزههای کارکردی زیر است:
انتخاب کارکنان
سیاستهای منابع انسانی،مدیریت عملکرد
آموزش و توسعه
روابط کارکنان و حفظ و نگداری
جبران خدمات
مزایا
موضوعات مربوط به نظم و انضباط
خشونت در محیط کار و بررسیها در این زمینه
سایر محققان نیز ابعاد دیگری را برای مدیریت منابع انسانی مشاهده کردند، برای مثال، هوسلید و همکاران[۵۳](۱۹۹۷) معتقدند که اثربخشی مدیریت منابع انسانی دو بعد اساسی دارد. اول، مدیریت منابع انسانی فنی، شامل انجام وظایف اصلی مدیریت منابع انسانی از قبیل جذب، انتخاب، جبران خدمات و غیره. دوم، مدیریت منابع انسانی استراتژیک که شامل انجام ان وظایف به گونهای است که به صورت مستقیم از اجرای استراتژی سازمان حمایت کند. امروزه مدیریت منابع انسانی تنها یکی از کارکردهای کسب و کار در سازمان نیست بلکه آن به صورت وسیعی به عنوان یک نیروی استراتژیک که فعالیتهای کسب و کار را در سطح جهانی تحت تاثیر قرار میدهد، شناسایی شده است. نیوتن و لیار[۵۴](۲۰۰۶) مولفههای اساسی مدیریت منابع انسانی را به صورت زیر توصیف میکنند: توسعه تشکیلات منابع انسانی، سیستم اطلاعاتی منابع انسانی، آموزش و توسعه، استخدام، روابط کارکنان و دیگر مسئولیت هایی که از طرف مدیر عامل تعیین شده است.
ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی
فیتزنز[۵۵](۱۹۸۴،۱۹۹۵،۲۰۰۲) تاکید میکند که دادههای کمی بخشی از عملیات روزانه سازمانهاست. بنابراین، ارزیابی در سیستمهای کسب و کار ما نه تنها از طریق ارزیابی عملکرد، بلکه از طریق فراهم آوری ملاک و چارچوبی برای سنجش که به مدیریت در انجام مسئولیت هایش کمک میکند، نیز نقشی حیاتی بازی میکند. به طور کلی سه مرحله ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی وجود دارد:
انجام ندادن هیچگونه ارزیابی
ارزیابی عملکرد خدمات کارکردی مدیریت منابع انسانی تنها بر حسب مشخصات مالی و کمی
ارزیابی عملکرد همه جانبه(به عنوان مثال عملکرد مدیریت منابع انسانی در کسب و رسیدن به وظایف کارکردیاش، و عملکرد مدیریت منابع انسانی در کمک به سازمان به منظور رسیدن به اهداف استراتژیک خود) که هم به صورت کمی است و هم به صورت کیفی.
در طول دهه های گذشته ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی خیلی مورد توجه نبود. اما هرچه نقش این واحد و این بخش از سازمان بیشتر مورد توجه قرار گرفت و بیشتر به نقش حیاتی ان در رساندن سازمان به اهدافش پی بردند، به ارزیابی عمکلرد آن نیز توجه بیشتری جلب شد. فیتزنز(۲۰۰۲) متذکر شد که برای هر سیستم ارزیابی عملکرد خوب و قابل اعتماد، معیارهای اثربخش، پایگاه داده کافی، تعمق و ژرف اندیشی در درنظرگرفتن عوامل(مانند: مکان، سطح، نرخ رشد، اندازه سازمانی ، صنعت و غیره)، فرمها و فرمولهای هدفمند و گزارش ارزیابیها به گونهای که قانع کننده باشد لازم است.
گوبمن[۵۶](۱۹۹۸) معیارهای زیر را به عنوان معیارهایی برای ارزیابی خوب شناسایی و معرفی کرده است:
متمرکز : بنابراین، این ارزیابی چیزی را ارزیابی میکند که مهم است؛
متوازن : بنابراین باید دیدگاه های مختلفی را در خود داشته باشد؛
استراتژیک: بنابراین متمرکز بر دستیابی به هدف در برابر مقابل حفظ کنترل است؛
ساده: بنابراین همه افراد میتوانند آنرا درک کنند؛
قابل اجرا: بنابراین این نوع ارزیابی بر اطلاعات در دسترس پایه گذاری میشود.
با وجود اینکه فیتزنز(۲۰۰۳) متذکر شده که تمرکز ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی نباید تنها بر کارکرد منابع انسانی باشد و باید بیشترین تمرکز را بر سرمایه انسانی گذاشت، اما بکر و همکاران[۵۷](۲۰۰۱) بیان میکنند که بیشتر سیستمهای ارزیابی که امروزه بکار گرفته میشود را میتوان جزء مرحله اول (بدون هیچ سیستم ارزیابی) یا نهایتاً مرحله دوم (سیستم ارزیابی سنتی) انواع سیستم ارزیابی دانست که تنها بر ارزیابیهای عملیاتی کمی مانند هزینه استخدام و غیره متمرکز است.و همانگونه که میدانیم این نوع ارزیابی بسیار با سیستمهای ارزیابی کارآمد که ارزش افزوده کلیه کارکردهای منابع انسانی را میسنجد فاصله دارد.
بکر و همکاران(۲۰۰۱) بیان میکنند که به منظور طراحی یک سیستم ارزیابی خوب باید هم به جنبههای مالی و هم جنبههای غیر مالی توجه کرد. توجه صرف به هر کدام از این جنبهها، موجبات انحراف سیستم ارزیابی را فراهم میکند. در ادامه بیان شده که در ارزیابی و جمع اوری داده باید هم دادههای کیفی توجه داشت و هم به دادههای کمی. فیتزنز(۲۰۰۳) در این باره تاکید میکند که جنبههای کیفی را به منظور ارائه ارزیابی بهتر میتوان به صورت کمی در اورد این مستلزم یک ارزیابی کیفی اما نه از طریق تعریف وظایف، بلکه از طریق انتخاب نتایج ویژه که منعکس کننده جنبههای کیفی است. از آنجایی که کیفیت، ذاتاً یک موضوع بلندمدت است، بنابراین ارزیابی عملکرد شغل، ارتقا به سطوح بالاتر و ثبات در شغل برای حداقل ۶ ماه غیرممکن است و نمی توان این موارد را حداقل در شش ماه ازریابی کرد و نیاز به دوره زمانی بیشتری برای ارزیابی این موارد است. بکر و همکاران(۲۰۰۱) معتقدند که در بیشتر سازمانها، شکاف زیادی بین آن چیزی که در واقعیت ارزیابی میشود با آن چیزی که باید مورد ارزیابی قرار گیرد، وجود دارد و سازمانها باید بر دو بعد در ارزیابی خود متمرکز شوند:
کنترل هزینه(کاهش هزینهها در کارکرد منابع انسانی و افزایش کارایی عملیاتی بیرونی منابع انسانی)؛
ایجاد ارزش(اطمینان حاصل کردن از اینکه ساختار منابع انسانی متناسب با فرایند اجرای استراتژی در سازمان است).
به عنوان مثال موقعی که سازمان تمایل به ارزیابی عملکرد مرکز تلفن دارد و تنها معیار هایی از قبیل صدای تماس ها، سرعت پاسخ گویی به تماسها، دقت در خدمت رسانی، و رضایت مشتری را انتخاب میکند، سازمان در حال بکارگیری یک مدل ساده لوحانهای است که نمی تواند سازمان را به آن چیزی که میخواهد برساند. و این سازمان باید معیارهای دقیق را برای ارزیابی بکارگیرد که جنبههای کمی و کیفی را به صورت همزمان در نظر گرفته باشد. در این رابطه بکر و همکرانش توصیه میکنند که کارگزاران منابع انسانی باید به منظور ارائه ارزیابی بهتر، دادههای در دسترس را با دقت بررسی و مورد نظر قرار دهند چرا که خیلی از دادههای در دسترس مربوط و مناسب برای هدف ارزیابی ما نیست. دادههای مربوط به دادهای گفته میشود که بوسیله افراد مربوط در زنجیره ارزش مورد نظر ایجاد میشود، بنابراین این منجر به ارائه ارزیابی مناسب و مربوط میشود.
چالشهای کلیدی مدیریت منابع انسانی برای مدیران امروز
چالش های کلیدی مدیریت منابع انسانی برای مدیران امروز را می توان در سه بخش تبیین نمود. در بخش محیطی، بخش سازمانی و بخش فردی. به این معنی که مدیران در این سه حوزه در خصوص مدیریت منابع انسانی با چالش مواجه خواهند شد و به عبارت بهتر چالش هایی را که مدیران در حوزه منابع انسانی با آن مواجه می شوند را می توان به در این سه حوزه تقسیم بندی کرد. شکل زیر به خوبی این چالش ها را به تفکیک حوزه ها تقسیم بندی می کند.
شکل ۲-۶ چالشهای کلیدی مدیریت منابع انسانی برای مدیران امروز(استمبرگر[۵۸]،۲۰۰۲)
منابع انسانی الکترونیکی
برخلاف تغییر نقشها و کارکردهای مدیریت منابع انسانی، موضوعات مرتبط با فناوریهای تسهیل مدیریت منابع انسانی از طرف انجمنهای دانشگاهی توجه کمیرا در سالهای اخیر به خود جلب کرده است، اما با این همه، پژوهشهای قابل تقدیری در زمینه نقشی که فناوری اطلاعات در عرصه مدیریت منابع انسانی بازی میکند و این که در حال تاثیر گذاری بر عملکرد مدیریت منابع انسانی، هم به صورت مثبت و هم به صورت منفی است، صورت گرفته است. کاربرد جاری واژه مدیریت منابع انسانی الکترونیک، در برگیرنده حوزههای عمده مسئولیت مدیریت منابع انسانی از قبیل: جذب الکترونیک، انتخاب الکترونیک، آموزش از راه دور، مدیریت عملکرد الکترونیک، و جبران خدمات الکترونیک میباشد. در ادامه، ابتدا مقدمهای از اجرای مدیریت منابع انسانی الکترونیک ارائه میشود و در ادامه کارکردهای منابع انسانی الکترونیک شرح داده میشود.
فناوری اطلاعات بکارگرفته شده بوسیله مدیریت منابع انسانی
نوع فناوری اطلاعات پذیرفته شده بوسیله مدیریت منابع انسانی در طول زمان که توسعه یافته، با عبارتهای مختلفی بیان شده است، عبارت هایی از قبیل: سیستم اطلاعاتی منابع انسانی، سیستم مدیریت منابع انسانی، فناوری اطلاعات و توسعه منابع انسانی و نهایتاً مشهور ترین واژه عصر حاضر، منابع انسانی الکترونیک. بکارگیری فناوری اطلاعات بوسیله مدیریت منابع انسانی و خصوصا در کسب و کار امروز سازمان ها، رشد زیادی داشته است. مجریان منابع انسانی به عنوان عاملان اصلی در سازمان در بحث منابع انسانی، باید اطلاعات به موقع و دقیقی برای ارزیابی، مدیریت و پیش بینی رخدادهای داخل سازمان داشته باشند.
همسویی سیر تکامل فناوری اطلاعات و توسعه منابع انسانی
در مورد رابطه فناوری اطلاعات و مدیریت منابع انسانی محققان بسیاری صحبت کرده اند. اسلیز و همکاران(۲۰۰۲)، معتقدند که یک همسویی بین توسعه مدیریت منابع انسانی و فناوری اطلاعات وجود دارد. آنها مخصوصا تاکید زیادی رو مطالعه تاریخچه فناوری اطلاعات و توسعه منابع انسانی دارند، چراکه این بررسی، اشکار کننده وجود یک همسویی در توسعه این دو موضوع است. فناوری اطلاعاتی که بعداً بوسیله مدیریت منابع انسانی بکار گرفته شد تا اواخر دهه ۴۰ میلادی طراحی نشده بود(بونه،۱۹۹۱)، البته لازم به ذکر است که در این دوره هنوز واژه منابع انسانی اختراع نشده بود(فلتچر،۲۰۰۵).
از سیستمهای اطلاعاتی منابع انسانی تا منابع انسانی الکترونیکی
دولبون و مارلر(۲۰۰۵) گزارش میدهند که کارکرد بیشتر سیستمهای اطلاعاتی منابع انسانی فراهمآوری دادهها، ذخیرهسازی آنها، ماشینی کردن اداره دادهها برای فعالیتهای منابع انسانی و تبدیل دادههای خام بدون معنی که از سیستمهای پردازش حاصل شده به اطلاعات معنی دار برای مدیران و افرادی که به آن نیاز دارند. ویژگی منحصر به فردی که این سیستمها دارند این است که مبتنی بر وب هستند و همین امر باعث میشود تا افرادی که به این سیستمها کار میکنند بتوانند از هرکجا در هر زمان به اطلاعات مورد نیاز خود دست پیدا کنند. اگرچه، تفاوت اصلی این سیستمهای اطلاعاتی منابع انسانی با منابع انسانی الکترونیکی در این مطلب است که این سیستمها نمی توانند دادهها و اطلاعات تحلیلی تلفیقی که برای برنامه ریزیهای پیچیده مانند کارکردهای مدیریت منابع انسانی خاص(مانند جبران خدمات و آموزش از راه دور) و حمایت از تصمیم گیری مورد نیاز است را فراهم آورند. در عوض، کارکرد فراهم آورده شده توسط چنین سیستم هایی بر اداره پایگاههای داده و حفظ سوابق و پیشینه متمرکز است.
محققان و پژوهشگران زیادی از جمله فلتچر(۲۰۰۵) دیدخوشبینانهای به آینده فناوری اطلاعات منابع انسانی الکترونیک دارند، چراکه همان گونه که نقش منابع انسانی در سازمان در حال تغییر است، فناوری اطلاعات نیز در حال تکامل است. وی مشاهده کرد بواسطه کمک فناوری اطلاعات، کارگزاران منابع مدیریت منابع انسانی از کارهای روزمره و فعالیتهای روزمره رهایی یافتهاند و بنابراین بیشتر از قبل میتوانند زمان و انرژی خود را برکارهای استراتژیک متمرکز کنند. به عبارت بهتر، فناوری اطلاعات مدیریت منابع انسانی را قادر ساخته تا از نقش اداری به مرحله سیاست گذاری در سازمان برسند و به عنوان شریک استراتژیک مدیریت سازمان به مدیریت ارشد در سیاست گذاری کمک کنند و به عنوان یک بازیگر استراتژیک در سازمان شناسایی شوند(فلتچر، ۲۰۰۵). اینها همه نتایج کوتاه مدت بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان است و در بلندمدت باید ذکر کرد این فناوری میتواند کمک فراوانی به رشد سرمایه اجتماعی در سازمان داشته باشد که در برههای از زمان تاکید فراوانی بر این مسئله میشود، این مسئولیت، یعنی مسئولیت کارکنان منابع انسانی به کلیه مدیران، مجریان و کارکنان سازمان منتقل میشود و اکثریت ارزش سازمانی از داراییهای نامشهود مانند دانش ناشی خواهد شد. این تغییر جهت و این انتقال، نهایتاً منجر به افزایش ارزش زیادی به ارزش افزوده سازمان از طریق داشتن متخصصان مدیریت منابع انسانی که کارایی آنها افزایش یافته و ارزش استراتژی برای سازمان خلق میکنند، میشود.
مدل مدیریت منابع انسانی الکترونیکی
مدل فوق، اهداف، سیاستها و استراتژیهای اولیه، انواع و پیامدهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک را در بر میگیرد. این مدل دارای چهار جزء اصلی است:
سیاست ها و استراتژی های اولیه مدیریت منابع انسانی
اهداف مدیریت منابع انسانی الکترونیک
انواع مدیریت منابع انسانی الکترونیک
خروجیهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک
سیاست ها و استراتژی های اولیه مدیریت منابع انسانی
- بین تبلیغات موبایلی با نیات رفتاری مشتریان رابطه وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، میزان آماره ی t بین دو متغیربرابر با ۶۶/۹ می باشد و از آن جا که در خارج از بازه ی ]۹۶/۱&96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود. با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان ارتباط بین متغیرهای تبلیغات موبایلی با نیات رفتاری مشتریان برابر با ۸۹/۰ می باشد.
- بین درک سهولت استفاده از تبلیغات موبایلی و نیات رفتاری مشتریان رابطه وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، میزان آماره ی t بین دو متغیربرابر با ۱۵/۷ می باشد و از آن جا که در خارج از بازه ی ]۹۶/۱&96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود. با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان ارتباط بین متغیرهای درک سهولت استفاده از تبلیغات موبایلی و نیات رفتاری مشتریان برابر با ۵۷/۰ می باشد.
۲.۱) بین درک سودمندی تبلیغات موبایلی و نیات رفتاری مشتریان رابطه وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، میزان آماره ی t بین دو متغیربرابر با ۲۱/۳ می باشد و از آن جا که در خارج از بازه ی ]۹۶/۱&96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود. با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان ارتباط بین متغیرهای درک سودمندی تبلیغات موبایلی و نیات رفتاری مشتریان برابر با ۲۱/۰ می باشد.
۳.۱) بین شرایط تسهیلی تبلیغات موبایلی و نیات رفتاری مشتریان رابطه وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، میزان آماره ی t بین دو متغیربرابر با ۶۷/۷ می باشد و از آن جا که در خارج از بازه ی ]۹۶/۱&96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود. با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان ارتباط بین متغیرهای شرایط تسهیلی تبلیغات موبایلی و نیات رفتاری مشتریان برابر با ۶۷/۰ می باشد.
- بین نیات رفتاری مشتریان و قصد خرید/ عدم خرید محصول رابطه وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، میزان آماره ی t بین دو متغیربرابر با ۴۷/۱۱ می باشد و از آن جا که در خارج از بازه ی ]۹۶/۱&96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود. با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان ارتباط بین متغیرهای نیات رفتاری مشتریان و قصد خرید/ عدم خرید برابر با ۸۴/۰ می باشد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
۵-۱) مقدمه
از بخش های پراهمیت پژوهش که در حقیقت می تواند روشی برای تبدیل نتایج آماری آزمون فرضیات به عمل باشد، تجزیه و تحلیلی درست و پیشنهادات کاریردی و مناسب است. پیشنهادات کاربردی برای قلمروی تحقیق می تواند تا حدودی در حل مسایل سازمانی مربتط با موضوع پژوهش مسئولین و کارشناسان مربوطه را یاری نماید. در این فصل ابتدا نتایج بدست آمده از آمار توصیفی و استنباطی بصورت خلاصه ارائه می گردد، سپس بر مبنای نتایج بدست آمده از آمار توصیفی و استنباطی، پیشنهادات تحقیق حاصل از بررسی فرضیه ها ارائه می گردد. این فصل با پیشنهاداتی جهت تحقیقات آتی خاتمه می یابد.
۵-۲) نتایج آمار توصیفی
۵-۲-۱) توصیف متغیر های جمعیت شناختی
نتایج حاصل از داده های بدست آمده نشان می دهد که در این مطالعه،
- جنسیت:
- تعداد ۹۲ نفر از پاسخ دهندگان، یعنی ۷/۲۳ درصد زن هستند.
- تعداد ۲۹۳ نفر از پاسخ دهندگان، یعنی ۳/۷۵ درصد مرد می باشند.
- تعداد ۴ نفر از پاسخ دهندگان، یعنی ۱ درصد به این سوال پاسخ نداده اند.
- از نظر سنی:
- سن تعداد ۱۸۸ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۳/۴۸ درصد بین ۲۰ تا ۳۰ سال
- سن تعداد ۱۴۶ نفر از پاسخ دهندگان یعنی۵/۳۷ درصد بین ۳۱ تا ۴۰ سال
- سن تعداد ۴۴ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۳/۱۱ درصد بین ۴۱ تا ۵۰ سال
- سن تعداد ۱۱ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۸/۲ درصد بیش از ۵۰ سال می باشد.
- میزان تحصیلات:
- سطح تحصیلات تعداد ۳۴ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۷/۸ درصد دیپلم
- سطح تحصیلات تعداد ۴۹ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۶/۱۲ درصد فوق دیپلم
- سطح تحصیلات تعداد ۲۳۷ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۲/۶۱ درصد لیسانس
- سطح تحصیلات تعداد ۶۷ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۲/۱۷ درصد فوق لیسانس
- ۱ نفر از پاسخ دهندگان یعنی ۳/۰ درصد به این سوال پاسخ نداده اند.
۵-۲-۲) توصیف متغیرهای تحقیق
۱-۵٫ روش پژوهش
تحقیق مذکور، تحقیقی توصیفی رگرسیونی است که در آن داده های صندوق های سرمایه گذاری بررسی و با بهره گرفتن از روش تحلیل داده های ترکیبی مورد آزمون قرار گرفته اند.
الف- معرفی مدل پژوهش
معیار مورد نظر در این تحقیق برای ارزیابی عملکرد صندوقها، مدل ۴عاملی کارهارت (۱۹۹۶) میباشد.
Rit – Rft = αi + bi (RMt – Rft) + siSMBt + viVMGt + miMOMt + eit.
ب- معرفی متغیرها، چگونگی اندازهگیری آنها و منابع آماری:
ج- روش کمی و آماری:
در این رگرسیون؛
Rit : بازده صندوق i در ماه t
Rft: نرخ بازده بدون ریسک
Rit – Rft : مازاد بازده صندوق نسبت به بازده بدون ریسک میباشد.
RMt : بازده بازار، شاخص کل بازار ماهانه از سایت اینترنتی شرکت خدماتی بورس تهران جمع آوری و بر اساس آن بازده بازار به صورت شاخص پایان ماه منهای شاخص ابتدای ماه تقسیم بر شاخص ابتدای ماه محاسبه میگردد.
RMt – Rft : صرف ریسک بازار است که به صورت مازاد بازده پرتفوی بازار نسبت به نرخ بازده بدون ریسک میباشد که در این مدل عامل بازار نامیده شده و با MKT نیز نشان داده می شود.
تعریف می گردد
SMBt : اندازه صندوق؛ این متغیر از طریق ضرب تعداد واحدهای سرمایه گذاری پایان دوره صندوق های سرمایه گذاری در میانگین قیمت طی آن سال آنها (کل خالص ارزش دارایی ها) به صورت ماهانه بهدست می آید که به دو دسته صندوقهای در اندازه کوچک و بزرگ تقسیم میشوند.
VMGt : ارزش دفتری به ارزش بازار که به صورت HML نیز نشان داده می شود. این نسبت از حاصل تقسیم ارزش دفتری واحدهای سرمایه گذاری صندوقها به ارزش بازار آن ها به صورت ماهانه دست می آید (مجتهدزاده و طارمی،۱۳۸۵).
MOMt : روند حرکتی (توالی بازده) صندوق میباشد که با UMD نیز نشان داده می شود از طریق تفاضل بازده صندوقهای با MOM بالاتر - بازده صندوقهای با MOM پایینتر به صورت ماهانه بهدست می آید.
bi : عامل بازار
si : عامل اندازه
vi : ارزش پرتفوی i
: mi حساسیت پرتفوی i
αi = Rit – Rft –[ bi (RMt – Rft) + siSMBt + viVMGt + miMOMt + eit.
αi مازاد بازده صندوق i است که از آن به عنوان شاخص عملکرد استفاده می شود.
TRACKING ERROR = STDEV [ Rfund – Rindex ]
α عملکرد = α۰ + α tracking error
ارتباط بین α و α tracking errorبیانگر ارتباط بین مدیریت صندوقهای سرمایه گذاری و عملکرد آنها میباشد.
با بازنویسی مدل بالا داریم:
αi = Rit – Rft –[ bi (RMt – Rft) + siSMBt + viVMGt + miWMLt + α tracking error STDEV [ Rfund – Rindex]+ eit]
۱-۶٫ حدود پژوهش
حدود مکانی اجرای پژوهش برای صندوقهای سرمایه گذاری بورس اوراق بهادار ایران و حدود زمانی آن از سال ۱۳۹۲-۱۳۹۰ بر اساس حداکثر داده های قابل دسترس و حدود موضوعی آن به مطالعه رابطه بین نحوه مدیریت و عملکرد صندوق های سرمایه گذاری می پردازد.
جمع آوری داده ها: کتابخانه ای
۱-۷٫ تعریف واژه ها و اصطلاحات
صندوق های سرمایه گذاری[۲]: صندوقهای سرمایه گذاری مشترک، واسطههای مالی هستند که به عموم مردم سهام میفروشند و وجوه حاصله را در پرتفوی متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاری مینمایند. هر واحد سرمایه گذاری که در صندوقهای سرمایه گذاری فروخته می شود، نماینده نسبت متناسبی از پرتفوی اوراق بهادار است که صندوق سرمایه گذاری به وکالت از طرف سهامداران خود اداره مینماید (راعی و پویانفر،۱۳۸۹).
واریانس مازاد بازده صندوق[۳]: که به براساس معادله زیر با بهره گرفتن از انحراف معیار اختلاف بازده صندوق و بازده شاخص بازار به دست می آید.
TRACKING ERROR = STDEV [ Rfund – Rindex ]
Rfund : بازده هر صندوق
Rindex : بازده شاخص که همان بازده بازار است.
داده های ترکیبی[۴]: تجزیه و تحلیل داده های ترکیبی، یکی از موضوعات کاربردی در اقتصادسنجی است. داده های ترکیبی، ترکیبی از داده های مقطعی و سری زمانی میباشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده های مقطعی در طول زمان مشاهده می شود. واضح است چنین دادههایی دارای دو بعد میباشند، که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان میباشد.
۱-۸٫ ساختار پژوهش
پژوهش حاضر در پنج فصل به شرح ذیل تنظیم شده است.
در فصل اول همان طور که مشاهده شد، به طور خلاصه موضوع تحقیق، اهمیت موضوع تحقیق، فرضیات، قلمرو تحقیق، چگونگی انجام تحقیق و تعاریف واژه ها و اصطلاحات بیان شده است.
در فصل دوم با نگاهی به مباحث تئوریک مطرح شده در زمینه تحقیق و ابعاد آن، به طور اجمالی به تحقیقات مشابهی پرداخته شده که در ایران و خارج از ایران در زمینه موضوع تحقیق انجام شده است.
در فصل سوم از تحقیق توضیحاتی راجع به روش تحقیق و مدلهای مورد استفاده در آزمون فرضیات ارائه شده است که اهم روشهای گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل محاسبات انجام شده را نشان میدهد.
در فصل چهارم داده ها و اطلاعات به دست آمده با بهره گرفتن از روشها و مدلهای آماری مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصله ارائه شده است.
فصل پنجم نیز به خلاصه پایان نامه، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات اختصاص دارد.
فصل دوم
مروری بر ادبیات موضوع
مقدمه
یکی از اساسیترین مسایل اقتصادی افراد، واحدهای تجاری، موسسات مالی و اعتباری، بانکها و کشورها، تخصیص بهینه منابع است و یکی از این منابع مهم عامل سرمایه است. اگر توسعه اقتصادی را به عنوان مجموعه عملیات یک کشور برای بهبود سطح زندگی مردم و افزایش درآمد ملی بنگریم، خواهیم دید که مهمترین مساله در این زمینه سرمایه گذاری است و سرمایه، هسته اصلی توسعه اقتصادی را تشکیل میدهد.
صندوقهای سرمایه گذاری مشترک به عنوان یکی از مهمترین واسطههای مالی نقش انتقال سرمایه را از سوی دارندگان منابع به سمت مصرف کنندگان (شرکتهای تولیدی و خدماتی وسایر) برعهده دارند. از اینرو انواع مختلفی از صندوقهای سرمایه گذاری با هدف جمعآوری وجوه از سرمایه گذاران غیرحرفهای و اختصاص آن به سبدهای سرمایه گذاری کارا، کاهش ریسک سرمایه گذاری و کسب بازدهای متعارف پا به عرصه ظهور گذاشتند. عملکرد سرمایه گذاری با دو رکن ریسک و بازدهی مورد ارزیابی قرار میگیرد و همواره بیشترین بازدهی با توجه به سطح مشخصی از ریسک، معیاری مناسب برای سرمایه گذاری است.
آزمون پارامتریک: آزمون های پارامتریک، آزمون های هستند که توان آماری بالا و قدرت پرداختن به داده های جمع آوری شده در طرح های پیچیده را دارند. در این آزمون ها داده ها توزیع نرمال دارند. (مانند آزمون تی).
آزمون های غیرپارامتری: آزمون هائی میباشند که داده ها توزیع غیر نرمال داشته و در مقایسه با آزمون های پارامتری از توان تشخیصی کمتری برخوردارند. (مانند آزمون من- ویتنی و آزمون کروسکال و والیس)
اگر جامعه نرمال باشد از آزمون های پارامتریک و چنانچه غیر نرمال باشد از آزمونهای غیر پارامتری
استفاده مینمائیم.
در این تحقیق در ابتدا آمار توصیفی مربوط به متغییرهای مورد بررسی محاسبه و تعیین خواهد شد و سپس با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS عملیات آمار استنباطی بر روی داده ها صورت خواهد گرفت.
در این تحقیق با توجه به غیر نرمال بودن داده ها از آزمونهای ناپارامتری استفاده شده است. برای مقایسه تطبیقی بین دو حالت خرید برنامه ریزی شده و ناگهانی در حالتهای مقایسه دوگانه از آزمون Mann-Whitney و در حالتهای مقایسه چندگانه از آزمونKruskal-Wallis استفاده شده است.
فصل چهارم
تحلیل داده ها
آمار توصیفی داده ها
۴-۱- مقدمه
آزمون فرضیه ها
در فصلهای قبل، کلیات تحقیق، ادبیات آن و در فصل سوم روش تحقیق را شرح دادیم. حال در این فصل به تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافتی میپردازیم. ابتدا آمار توصیفی متغیرها را بررسی مینماییم و سپس فرضیات تحقیق را آزمون خواهیم کرد.
۴-۲-آمار توصیفی
در این بخش به منظور تلخیص داده ها، به آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی و متغیرهای اصلی تحقیق میپردازیم. این نتایج به شرح زیر است:
۴-۲-۱- آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی
متغیرهای جمعیت شناختی که در این تحقیق استفاده شده است، عبارتند از: جنسیت، وضعیت تاهل، سن و تحصیلات. حال به تفکیک به بررسی هر یک از متغیرهای جمعیت شناختی میپردازیم.
۱) جنسیت: تعداد کل افرادی که پرسشنامه ها را تکمیل کرده اند، ۱۵۱ نفر میباشد که از این تعداد ۸۳ نفر مرد و ۶۸ نفر زن میباشند. به عبارتی دیگر درصد تعداد مردان و زنان به ترتیب برابر ۵۵ و ۴۵ درصد میباشد.
جدول شماره ۴-۱: فراوانی جنسیت افراد نمونه | |||
جنسیت | |||
فراوانی | درصد | ||
مرد | ۸۳ | ۵۵.۰ | |
زن | ۶۸ | ۴۵.۰ | |
جمع | ۱۵۱ | ۱۰۰.۰ |
نمودار شماره ۴-۱: درصد فراوانی جنسیت افراد نمونه
۲) سن: دومین متغییری که مورد بررسی قرار گرفته است، جدول شماره ۴-۲ مربوط به متغییر سن شرکت کنندگان است. در این مورد حداقل سن و حداکثر سن افراد به ترتیب برابر ۱۸ و ۷۰ میباشد و میانگین سنی افراد برابر ۳۴ سال میباشد. در نمودار شماره ۴-۲ فراوانی متغییر سن در حالت کلی نشان داده شده است. برای تحلیل راحتتر در مراحل بعدی، سن افراد به ۵ طبقه ۲۰-۱ سال، ۳۰-۲۰ سال، ۴۰-۳۰ سال، ۵۰-۴۰ سال و ۵۰ سال به بالا طبقه بندی شده است. که نمودار و فراوانی هر یک از طبقات در جدول شماره ۴-۳ نشان داده شده است.
جدول شماره ۴-۲: فراوانی سن افراد نمونه | |||
سن |
2- تجمع متابولیتهاي متعادل كننده اسمزی در داخل سيتوپلاسم
3- قابليت كاهش جذب كلر يا سديم توسط ريشهها
4- عدم انتقال كلر يا سديم به قسمت های هوايي اشاره کرد .
اکثر گياهان، شوری را تا يک حد معين تحمل نموده و بعد از آن با افزايش شوری، مقدار عملکرد تقريباً به صورت خطی کاهش میيابد. حد آستانه تحمل شوری، بیشترین مقدار شوری مجاز است که اگر شوری از اين حد بيشتر شد، محصول کاهش میيابد ]حقنيا، 1371[. مقاومت به شوری يعنی توانايی گياهان برای رشد و تکميل چرخه زندگی در محيطی که حاوی غلظت بالايی از نمکهای محلول است و گياهانی که قادر باشند در چنين محيطی به خوبی رشد کنند، هالوفيت[13] ناميده میشوند. ميزان مقاومت و کاهش رشد گياهان در غلظتهای کشنده نمک در ميان گونه های گياهی متفاوت است ] . برخی از گياهان شيرينروی[14] نيز می توانند از ورود نمک به بافتهای خود جلوگيری کنند، ولی به خوبی گياهان هالوفیت نمی توانند آن را در واکوئلهای خود انباشته نمايند. حتی بيشتر گياهان شيرينروی نمی توانند از ورود نمک به بافتهای خود ممانعت نموده و در نتيجه غلظت نمک در برگهای مسن آنها به حدی بالا میرود که باعث مرگ اين برگها می شود [Munns, 2002]. از ديدگاه لويت تحمل به شوری[15] موقعی حاصل می شود که گياهان از طريق تجمع نمک در سلولهای معمولی خود يا در سلولهای خاصی مثل غدههای نمکی به تنشهای شوری واکنش نشان می دهند. همچنين اجتناب از شوری[16]، موقعی حاصل می شود که گياهان در شرايط تنش شوری از طريق جذب آب اضافی يا نمک، از تغيير حالت سلولهايشان در غلظتهای نمک (تنش) جلوگيری و اجتناب می کنند [Levitt, 1980]. گياهان و بهويژه گليکوفيتها از مکانيسم اجتناب از تنش برای مقابله با آن بهره میبرند و به نوعی با برگرداندن سديم تجمع يافته در برگها به سمت ريشهها از ورود نمک به اندامهای هوايی خود ممانعت می کنند . شكل 1-2-چگونگي مقاومت گياهان را به صورت شماتيك نشان ميدهد.
شکل 1-2- مکانیزم های مقاومت به شوری در گیاهان .
1-11-انواع اكسيژن فعال
اثرات زیانبار انواع اكسيژن فعال در حدود 7/2 ميليون سال پيش كه اكسيژن توسط موجودات اتوتروفي آزاد کننده اين عنصر وارد اتمسفر شده و به طور ناخواسته وارد حيات موجودات هوازي گرديد، بروز نمود . انواع اكسيژن فعال در فرآيندهاي حياتي سلول به وجود ميآيد كه از مهمترين جايگاههاي توليد آنها ميتوان به كلروپلاست، ميتوكندري و پراكسيزوم اشاره كرد كه به ترتيب فرآيندهاي فتوسنتز، تنفس و تنفسنوري (از همکاری سه اندامك) در آنها انجام می شود. از ديگر مكانهاي توليد انواع اكسيژن فعال در اثر تنش خشكي و شوری ميتوان به پلاسماي سلول اشاره كرد، كه در آنجا آنزيم NADPH• اكسيداز[17] فعاليت دارد Del Rio et al., 2006] ؛[Mittler, 2002. احیاي ناقص اکسیژن اتمسفري در فرایندهاي حیاتی مذکور سبب تولید آنها میگردد. جهت احياي كامل اكسيژن و تبديل آن به آب، 4 الكترون مورد نیاز است (H2O 2 +4+4). اين الكترونها در مسير اصلي انتقال الكترون به طور یکباره بر روی اكسيژن منتقل شده و آن را به صورت كامل احيا ميكند . هرگاه بنا به دلایلی مسیر اصلی انتقال الکترون مسدود گردد، نظیر زمان مواجه گیاه با تنشهاي محیطی، انتقال الکترون در مسیر فرعی جریان یافته و سبب احیاي ناقص اکسیژن و تولید انواع اکسیژن فعال می شود [Mittler, 2002]. در اين مسير برخلاف مسير اصلي، الكترونها تک تک بر روي اكسيژن منتقل ميگردند، درنتیجه اين عمل، اكسيژن اتمسفري به طور ناقص احيا شده و با گرفتن 2،1 و 3 الکترون به ترتیب سبب تشکیل رادیکال سوپراکسید ()، پراکسید هیدروژن () و رادیکال هیدروکسیل () میشوند ،(شکل 1-2). فرم ديگر اكسيژن فعال، اكسيژن منفرد است كه در اين فرم، در اثر دريافت انرژی، الكترون به مدار بالاتر رفته و مولكول برانگيخته ميشود [Mittler, 2002].
شکل 1-3- مسيرهاي انتقال الكترون در اندامكهاي سلول گياهي و نحوه احياي اكسيژن اتمسفري
انواع اکسیژن فعال برخلاف اکسیژن اتمسفري از میل ترکیبی بسیار زیادي جهت واکنش با تمامی بیومولکولهاي حياتي نظير ليپيدها، اسيدهاي نوكلئيك و پروتئينها برخوردار بوده و با آسيب رساندن به آنها، به ترتيب سبب پراكسيداسيون ليپيدي، جهش در ساختار DNA و دناتوره شدن پروتئين ميشوند .
1-11-1-انواع اکسیژنهای فعال به عنوان سیگنالهایی در پاسخ به تنشهای محیطی
تنش خشكي، شوري و سرما همگي تجمع ROS ها مثل سوپر اكسيد، پر اكسيد هيدروژن، و راديكالهاي هيدروكسيل را تحريك ميكنند . اين ROS ها ممكن است، سيگنالهايي باشند كه خنثي كنندههاي ROS و ساير مكانيزمهاي حفاظتي مثل عوامل تخريب كننده كه در صدمات ناشي از تنش در گياهان شركت دارند را تحريك ميكنند . از آنجايي كه معلوم شده است ABA، توليد H2O2 را تحريك ميكند، ROS ها ممكن است، سيگنالهاي مياني براي ABA باشند كه بيان ژن كاتالاز 1 (CAT1) ، فعال سازي كانالهاي Ca2+ در سلولهاي نگهبان ، بسته شدن استوماتالها و حتي بيوسنتز ABA [Zhao, 2003]، را وساطت ميكنند. واضح است كه ROS ها در آسيب ناشي از تنشها شركت دارند، همانطور كه مشاهدات اثبات كردهاند، موتانتهايي با خنثي كنندههای بيشتر ROS ها، تحمل بيشتري به تنشهايي محيطي نشان ميدهند . مطالعات نشان داده است، برخي ژنهاي مربوط به سيگنالدهي تنش اسمزي، بوسيله تنش اكسيداتيو upregulate ميشوند، اين ژنها شامل عامل رونويسي DREB2A و يك هيستيدين كيناز هستند . اينكه آيا ساير هيستيدين كينازها، مثل AtHK1، كه بطور بالقوه در انتقال سيگنالهای تنش اسمزي درگير هستند، بوسيله تنشهاي اكسيداتيو تنظيم ميشوند يا نه، هنوز معلوم نيست.
1-11-2-طبقهبندي مسيرهاي سيگنالدهي تنش:
بسياري از فرآيندهاي انتقال سيگنال وقتي رخ ميدهند كه گياهان در تعارض با تنشهاي محيطي قرار ميگيرند. با اين وجود، اتفاق نظري وجود ندارد كه چگونه اين تعداد زياد جريانات سيگنالدهي را طبقهبندي كنيم. شبكههاي انتقال سيگنال براي تنشهاي سرما، خشكي و شوري را ميتوان به 3 نوع اصلي سيگنالدهي تقسيم كرد (شكل 1-4):
1-سيگنالدهي تنش اسمزي/ اكسيداتيو كه از واحدهاي MAPK استفاده ميكند؛
2-سيگنالدهي وابسته به Ca2+ كه منجر به فعال سازي ژنهاي نوع LEA (مثل كلاس ژنهاي DRE/CRT) ميشود.
3-سيگنالدهي SOS وابسته به Ca2+ كه تعادل يوني را تنظيم ميكند (شکل 1-4)،.
شكل 1-4- انواع اصلي فرآيندهاي سيگنال دهي در گياهان در طول تنش شوري، سرما و خشكي .
سيگنالدهي نوع اول، ممكن است در توليد آنتي اكسيدانها و اسموليتهاي سازگار شركت كند و همچنين ممكن است مربوط به تنظيم سيكل سلولي تحت تنش اسمزي باشند. موتانتهاي نمونه كه ممكن است تحت تأثير اين شيوه سيگنالدهي قرار گيرند، شامل موتانت متحمل به يخ زدگي (esk1) eskimo1 و موتانت متحمل به نمك pst1 (photoautotrophic salt tolerance1) هستند. esk1 تجمع مقدار پرولين و قندهاي محلول را افزايش ميدهد، اما بيان ژنهاي گروه DRE/CRT تحت تأثير قرار نميگيرد . موتانت pst1، افزايشي در ظرفيت خنثي کردنROS ها نشان ميدهد اما به نظر ميرسد تغييري در تجمع Na+ صورت نميگيرد . سيگنالدهي نوع دوم، منجر به فعال سازي ژنهاي گروه DRE/CRT و ساير ژنهاي شبيه LEA ميشود. موتانتهاي ناقص در اين نوع سيگنالدهي شامل برخي موتانتهاي cos، hos و los بوسيله غربال ژنتيكي تسهيل شده با گزارشگر RD29A-LUC جداسازي شدند. به نظر ميرسد سيگنالدهي نوع سوم، براي جنبههاي يوني تنش شوري اختصاصي است. هدفهاي اين نوع سيگنالدهي، يون ترانسپورترهايي هستند كه تعادل يوني را تحت تنش شوري كنترل ميكنند. موتانتهاي sos (sos3، sos2 و sos1) جزو اين طبقه هستند. اين موتانتها به تنش شوري فوق حساسيت دارند، اما فعاليت ژنهاي گروه DRE/CRT در آنها تغيير نمييابد [Zhu. 2003].
1-11-3-مسير کلی انتقال پيام تنش اسمزی
بطور كلي يك مسير انتقال سيگنال تنش، با دريافت (perception) سيگنال آغاز ميشود، سپس مولكولهايي به نام پيامبرهاي ثانويه (second messengers) توليد ميشوند. پيامبرهاي ثانويه قادرند ميزان Ca2+ درون سلولي را تعديل كنند كه اغلب اوقات پس از آن يك آبشاره فسفوريلاسيون پروتئين آغاز ميشود. پروتئينهاي هدف يا پروتئينهايي هستند كه مستقيماً در محافظت سلولي نقش دارند و يا يكسري عوامل رونويسي (Transcription factor) هستند كه بيان ژنهاي واكنش دهنده به تنش را كنترل ميكنند. محصولات اين ژنها ممكن است در توليد مولكولهاي تنظيم كنندهاي همچون هورمونهاي گياهي نقش داشته باشند. اين مولكولهاي تنظيم كننده ميتوانند دور دومي از سيگنالدهي را آغاز كنند(شكلهاي 1-5 و1-6)، .
شكل 1-5- مسير كلي انتقال سيگنال تنشهاي سرما، خشكي و شوري در گياهان.
شكل 1-6- تكرارپذيري موقت Ca2+ بعد از دريافت سيگنال اوليه.
افزايش اوليه در Ca2+ سيتوزولي، توليد مولكولهاي انتقال پيام ثانويه را تسهيل مي كند كه آنها نيز دور دومي از افزايش موقتي Ca2+ را تحريك مي كنند. همانگونه كه در شكل نشان داده شده است، Ca2+ هايي كه از منابع مختلف ترشح شده اند، ممكن است اهميت بيولوژيكي مختلف داشته باشند و خروجي هاي متفاوتي را ايجاد كنند. مولكولهاي انتقال پيام ثانويه مثل ROSها، ميتوانند انتقال سيگنال را مستقيما و بدون واسطه Ca2+ تنظيم كنند .
شكل 1-7- مسير كلي انتقال سيگنال در واكنش به تنش اسمزي .
1-12-اثرات تنش شوری بر خصوصیات رويشی بادام و ساير درختان ميوه
مهمترين واکنش گياهان به افزايش شوری خاک، کاهش آهنگ رشد و کوچک شدن اندازه است. گياهان مبتلا به شوری اغلب ظاهری معمولی دارند ولی عموماً کوتاهتر بوده، برگ آنها ضخيمتر، پر آبتر و به رنگ سبز تيره میباشد . شوری باعث کاهش توانايی جذب آب توسط گياه شده و اين امر به سرعت باعث کاهش رشد گياه می شود ]حیدری شریف آباد، 1380[. در خاکهای شور، ابتدا رشد رويشی گياهان و توسعه برگها متأثر میشوند . در اثر شوری، کاهش رشد رويشی با کاهش در سرعت فتوسنتز و تغيير در متابوليسم پروتئين و اسيدهای نوکلئيک و فعاليتهای آنزيمی همراه است . کاهش رشد رويشی گياهان در شرايط تنش شوری به علت کاهش پتانسيل اسمزی خاک است که باعث کاهش جذب آب توسط ريشه می شود و در نتيجه با بسته شدن روزنهها، ميزان تعرق و فتوسنتز، کم شده و رشد گياه کاهش میيابد ]بنعاشر و همکاران، 2006[. کاهش هدايت آب توسط ريشه در اثر افزايش غلظت کلريدسديم مربوط به افزايش ضخامت ريشه و کاهش تعداد ريشههای نازک است . كاهش رشد ميتواند ناشي از اختلال در فرآيندهاي فيزيولوژيكي از قبيل عدم تعادل يوني، تغيير در وضعيت آب گياه، اختلال در جذب عناصر، اختلال در عمل روزنهها، كاهش كارايي فتوسنتز، كاهش پتانسيل اسمزي محيط ريشه، سميت ويژه يوني و كمبود يون هاي غذايي باشد. حتي اگر ميزان فتوسنتز در واحد سطح برگ در اثر شوری بدون تغيير بماند، ممكن است رشد كاهش يابد. مقدار كاهش رشد گياه تحت شرايط شور بسته به نوع نمك، غلظت نمك، مرحله رشدي گياه و مدت زماني كه گیاه در معرض شوري قرار ميگيرد و همچنين گونه گياهي متفاوت است ]حیدری شریف آباد، 1380[. كاهش رشد گياه به علت شوري مي تواند نتيجه كاهش سطح برگ گياه نیز باشد كه اين خود حاصل اختلال در بزرگ شدن و تقسيم سلولی است. برگها در گیاهان تحت تنش شوری، کوچک، قطور و برگهای مسنتر دچار پیری زودرس می شوند ]حیدری شریف آباد، 1380[.
تحقيقات متعددی نشان دادهاند که آستانه تحمل به شوري اكثر درختان ميوه هستهدار از جمله بادام نسبت به تنش شوري پایین است بطوریکه تا هدايت الكتريكي 5/1 دسیزیمنس بر متر كاهشی در عملكرد آنها مشاهده نميشود، در حاليكه در شوری 8/2 دسیزیمنس بر متر، به ميزان 25 درصد، و در شوری 1/4 دسیزیمنس بر متر به ميزان 50 درصد و سرانجام در شوری 8/6 دسیزیمنس بر متر تا ميزان 100 درصد از عملكرد آن كاسته ميشود .
پژوهشهاي انجام يافته، نشان ميدهد که شاخصهاي رشدي بادام از جمله رشد طولي، قطر تنه، ضخامت برگها و حوزه گسترش ريشهها با افزايش شوري، کاهش مييابند که علت این كاهش رشد و عملكرد را به غلظت كل نمكهاي محلول و پتانسيل اسمزي محلول خاك نسبت دادهاند . مطالعاتی كه در مورد تأثير سطوح شوري صفر، 8/1 و 6/3 گرم در لیتر کلرید سدیم روي ارقام مختلف بادام انجام شده است، نشان داده است که ارقام بادام عكس العمل متفاوتي به سطوح مختلف شوري نشان میدهند1997] بای بوردی، 1392[. مقايسه تحمل به شوري رقمهاي باغي و وحشي بادام نيز نشان داده است که با افزايش سطوح شوري، نشانه سوختگي در حاشيه برگ بادامهاي باغي به تدريج ظاهر و با حالت پيش رونده در طول زمان، باعث پژمردگي و در نهايت ريزش کامل آنها می شود، در حالیکه بادامهای وحشی چنین علائمی را بروز ندادند . بروز سوختگي حاشيهاي در برگهاي گونههاي باغي حساس به شوري، به کاهش محتواي نسبي آب و پتانسيل اسمزي، و تجمع یونها و عناصر سمی از قبیل کلر و سدیم نسبت داده شده است .
اثر تنش شوری روی دانهالهای 4 رقم بادام (تونو، سهند، نانپاریل و آذر) بررسی و گزارش شد که شوری باعث کاهش آهنگ رشد گياهان می شود. طول ساقه، وزن تر و خشک کل گياهچه، شاخساره و ريشه در هر چهار رقم کاهش یافت. مقدار کاهش در اين شاخص ها متناسب با غلظت شوری بود. بيشترين کاهش مربوط به غلظت 100 ميلیمول در لیتر بود. آنان بيان کردند که علت کاهش زيست توده، کاهش فتوسنتز در اثر شوری است ]گريگوريان و همکاران، 1381[.
در تحقیق دیگری، اثر تنش شوری روی 47 ژنوتیپ گزینش شده بادام بذری منطقه آذربایجان به منظور دستیابی به ژنوتیپ های متحمل به شوری بررسی و گزارش شد که آستانه تحمل به شوری این ژنوتیپها در طول یک فصل کامل زراعی بین 25 تا 50 میلی مول بر لیتر ( 6/3 تا 4/5 دسی زیمنس بر متر) بود که در مقایسه با پایه GF677مقاومت کمتری داشتند ]رهنمون، 1389[.
در تحقیقی دیگر، شاخص های رشدی در دو رقم گیلاس بیگارا بورلات[18] و تراگانا ادیسیس[19] پیوند شده بر روی پایه مازارد تحت شرایط تنش شوری (صفر، 25 و 50 میلی مول در لیتر) بررسی و گزارش شد که با افزایش شوری، وزن تر، خشک، سطح برگ و میزان کلروفیل کل در برگهای بالایی و پایینی در هر دو رقم به طور معنی داری کاهش مییابد با این تفاوت که سرعت کاهش رشد، در برگهای پایینی بیشتر از برگهای بالایی بود .
با بررسی اثر تنش شوری روی تمشک قرمز[20] معلوم شد که طول و قطر ساقه و سرعت نسبی رشد با افزايش سطح شوری کاهش پيدا کرد. وزن خشک و تر گياه نيز در اثر شوری کاهش معنیداری پيدا کرد و در غلظتهای 15، 20 و 30 ميلیمولار کلريدسديم به ترتيب 34%، 45% و 48% کاهش در وزن خشک حاصل شد. نسبت وزن خشک و تر ريشه به وزن خشک و تر شاخه در اثر افزايش سطح شوری افزايش يافت که تنها در غلظت 30 ميلیمولار، میزان افزايش معنیدار بود و اين مهمترين سازگاری مورفولوژيکی گياه در مقابل کاهش پتانسيل آب است .
با بررسی اثر تنش شوری کلرید سدیم بر رشد رويشی و توليد ميوه دو رقم توت فرنگی السانتا[21] و کرونا[22] گزارش شد که شوری باعث کاهش 44 درصدی رشد در رقم کرونا و کاهش 90 درصدی رشد در رقم السانتا شد .
میزان حساسیت گیاهان نسبت به شوري، حتی در مورد گیاهی چون پسته که به عنوان گیاه مقاوم به شوري شناخته شده است، علاوه بر آن که در مورد ارقام مختلف در یک گروه متفاوت است ، به طور کامل وابسته به غلظت یون هاي مولد شوري است .[Morant- Mancue et al., 2004] گزارش شده است که، افزایش سطح شوري موجب کاهش رشد گیاه پسته می گردد و میزان رشد ساقه و برگ با همدیگر سیر نزولی مشخصی را طی می کند. با این وجود، هنگامی که رشد برگ و ساقه به طور جداگانه ارزیابی گردد، ملاحظه شده است که برگ داراي بیشترین حساسیت نسبت به شوري است، بطور يکه پایین ترین سطح شوري بکار رفته ( 18میلی اکی والان در هر کیلوگرم خاك) نیز موجب کاهش معنی داري در رشد برگ شده است .
کریمی و همکاران (2012) تحمل به شوری پایههای وحشی پسته ایران را با بهره گرفتن از 4 سطح شوری (75/0، 5، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر) کلرید سدیم مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج آنها نشان داد که وزن خشک برگ در 4 پایه مورد ارزیابی، با افزایش سطح شوری بهطور معنیداری کاهش یافت. بطوریکه پایههای وحشی موتیکا و آتلانتیکا دارای بیشترین وزن خشک برگ بودند. ایشان عنوان کردند که کاهش وزن خشک ساقه وابسته به نوع پایه میباشد بطوریکه بیشترین و کمترین میزان وزن خشک ساقه در پایههای آتلانتیکا و کردیکا مشاهده شد.
در تحقیقی نارنگی سانبورست[23] را روی پايههای مختلف مرکبات پيوند زدند و تيمارهای شوری 0 و 75 میلی مولار را روی آنها اعمال و مشاهده کردند که شوری باعث کاهش رشد در تمام ترکيبات پيوندی شد. تحت تأثير تنش شوری در پيوند رقم سانبورست روی پايه کلئوپاترا[24] از لحاظ وزن خشک برگ تفاوت معنیداری با تيمار شاهد مشاهده نشد. ولی در پيوند روی رقم کاريزو سیترنج[25] وزن خشک برگ، کاهش يافت. همچنین، سطح برگ اين رقم نيز در پيوند روی پايه کلئوپاترا بيشتر بود و اين نشانه تحمل بيشتر پايه کلئوپاترا به شرايط شوری بود [Garcia-Sanchez et al, 2002].
در تحقيقی تأثير تنش شوری روی رقم سلطانی انگور بررسی و مشاهده شد که طول شاخهها و وزن خشک کل در اثر شوری در تمام ترکيبات پيوندی به طور معنیداری کاهش يافت و ميزان توليد ماده خشک در قلمههای انگور نسبت به انگورهای پيوندی بيشتر بود که مربوط به تجمع مقدار بيشتری سديم و کلر در انگورهای پيوندی است et al., 2000] .
در شرایط تنش شوري، رشد ريشه معمولاً كمتر از رشد ساقه تحت تأثير قرار ميگيرد، بنابراين نسبت ريشه به ساقه زياد مي شود. در شرایط تنش شوری، میزان فتوسنتز در گیاهان به طور معنیداری کاهش می یابد که منتج به کاهش در ماده سازی و میزان رشد اندام هوایی می شود و در نتیجه باعث تغيير نسبت ريشه به اندامهاي هوايي می شود .
با مطالعه اثر تنش کلريد سديم بر شاخص های رشد پنج رقم زيتون معلوم شد که شوری باعث کاهش رشد رويشی گياه می شود و اين کاهش در قسمت های هوايی گياه بيشتر از ريشه بود که نشان میدهد اندامهای هوايی زودتر از ريشه تحت تأثير شوری قرار میگيرند]رضایی و همکاران، 1385[.
1-13- اثرات تنش شوری بر خصوصیات فیزیولوژی بادام و ساير درختان ميوه
1-13-1- اثرات تنش شوری بر پارامترهای فتوسنتزی بادام و ساير درختان ميوه
شوری باعث تخريب ساختار کلروپلاستها، کاهش ميزان کلروفيل و عدم پايداری ترکيبهای رنگيزه-پروتئين می شود ]حيدری شريفآباد، 1380; Mohajan and Toteja, 2005; Munns, 2002; Parida and Das 2005 [. بسته شدن روزنهها در اثر تنش آبی، اولين علت کاهش فتوسنتز گياه در اين شرايط میباشد و در نتيجه رشد گياه در اين حالت کاهش میيابد ] Mohajan and Toteja, 2005; Munns, 2002 [. بسته شدن روزنهها در واقع يک واکنش مستقيم به کاهش آب خاک است و قبل از کاهش معنیدار در تورژسانس سلولهای مزوفيل برگ رخ میدهد و از جمله مکانيسمهای فيزيولوژيکی در گياهان برای جلوگيری از وارد شدن صدمه به بافتهای گياهی، بسته شدن روزنهها و کاهش نمو برگها است که در اين صورت آب برگها از دست نمیرود ] Mohajan and Toteja, 2005 [. تنشهای شوری و خشکی باعث کاهش هدايت روزنهای میشوند و از اين طريق راندمان مصرف آب گياه را تا حدودی بهبود میبخشند ولی مقدار دیاکسيدکربنی را که می تواند به وسيله گياه تثبيت شده و برای رشد گياه به کار گرفته شود را کاهش می دهند ]ميرمحمدی ميبدی و قرهياضی, 1381; [Felexas et al., 2000.