• مارکس ( ۱۸۸۳-۱۸۱۸)^۵. به­عقیده مارکس کلاسیک­ها تنها اقتصاد اثباتی را مد نظر قرار می­ دهند و از اقتصاد دستوری دور افتاده­اند.

• • کلارک (۱۹۳۸-۱۸۴۷)^۶. کلارک از بازده نهائی برای ارائه یک توجیه اخلاقی برای توجیه درآمد عوامل تولید استفاده کرد. بر این اساس صاحبان عوامل تولید آنچه استحقاق دارند دریافت می­ کنند، یعنی درآمد هر عامل با تولید نهایی آن عامل مساوی است.

• جون رابینسون (۱۹۷۴)^۷. رابینسون و دیگران در مکتب نئوکنیزین نقش ساختار بازار، سازمان­های کارگری و عوامل تعیین­کننده تقاضا در الگوی کلان اقتصادی برای توزیع درآمد را مورد توجه قرار داده­اند.

• کارتر(۱۹۷۱)^[۵]. تحلیل کارتر اساساً یک تحلیل کینزی است. زیرا توزیع درآمد­ها را از نظر عملکرد با شرایط تعادل درآمد کینز ارتباط می­دهد.

• راولز(۱۹۸۵)^۲. یک حالت افراطی در موضوع توزیع درآمد و عدالت، اصل عدالت اجتماعی راولز است که بر طبق آن جامعه مرفه­تر از بدترین فرد خود نیست.

۳-۱ بیان مسئله
مطابق مبانی نظری اقتصاد در مراحل اولیه توسعه، اجرای سیاست­های اقتصادی موجب نابرابری توزیع درآمد می­گردند. لذا این احتمال وجود دارد که در مراحل بعدی اضافه درآمد ایجاد شده ناشی از رشد به گونه ای نابرابر توزیع شود. از طرف دیگر بررسی سیاست­های تأثیرگذار بر توزیع درآمد در مدل­هایی که بتوانند تمامیت اقتصاد را دربرگیرند، موجب افزایش دقت نتایج حاصله میگردد، زیرا در این مدلها علاوه بر آثارمستقیم، آثار غیرمستقیم سیاست­ها نیز دیده می شود؛ در حالی که در مدل­های تعادل جزئی تنها آثار مستقیم سیاست­ها بررسی می­گردند و ارتباطات غیرمستقیم بین متغیرها نادیده گرفته میشوند. از این­رو امروزه استفاده از مدل­های کلان نگر نظیر مدل­های تعادل عمومی۳، ماتریس
حسابداری اجتماعی و جدول داده ستانده گسترش یافته اند.
همانطوری که بیان شد ماتریس حسابداری اجتماعی جزء مدل­هایی است که تمام بخش­های تولیدی، عوامل تولید و نهادهای اجتماعی و اقتصادی را در برگرفته و از این روساختار جامعی برای مطالعه اجزاء درآمد ملی فراهم می ­آورد. در این مدل چگونگی شکل گیری جریان درآمد و هزینه حساب­های موجود مشخص می شود. برای مثال این ماتریس نشان می­دهد که درآمد فعالیت­های تولید چگونه شکل گرفته و در چه راهی هزینه می­شوند. نهادهای اقتصادی و اجتماعی از جمله خانوارها و دولت درآمد خود را ازچه منابعی به دست می آورند و آن را در چه اموری مصرف می­نمایند. از سوی دیگر نشان می­دهد که درآمد عوامل تولید از چه بخش­هایی و با چه نسبت­هایی به دست آمده و چگونه در بین نهادهای اجتماعی و اقتصادی توزیع میگردد. بنابراین بر خلاف جدول داده ستانده که تنها بر ارتباطات تولید متمرکز است، ماتریس حسابداری اجتماعی علاوه بربخش­های تولید، نهادهای اجتماعی و اقتصادی (خانوارها، دولت و شرکت­ها ) وعوامل تولید را در برگرفته و چگونگی ایجاد و توزیع درآمد آن­ها را نشان می دهد، بطوری­که چنین مدلی جزئیات بیشتر و کامل­تری از تعیین درآمد را در مقایسه با روش­های سنتی اقتصاد کلان و جدول داده ستانده در اختیار می­ گذارد. از این­رو از تجزیه ضرایب فزاینده ماتریس حسابداری اجتماعی برای مطالعه آثار توزیع درآمدی استفاده میشود. با بهره گرفتن از ماتریس حسابداری اجتماعی رابطه بین ارزش افزوده بخش کشاورزی و توزیع درآمد خانوارهای شهری و روستایی را بررسی می­کنیم.
۴-۱ چارچوب نظری تحقیق
ماتریس حسابداری اجتماعی ماتریس مربعی است و مجموعه ای از حساب ها را نشان می دهد که جریان­های درآمدی و هزینه­ای را بین فعالیت­های تولیدی، عوامل تولید ومؤسسات، نهادهای اجتماعی و اقتصادی را توصیف می نماید. این ماتریس جریان­های پولی را از طریق ستون­ها (هزینه­ها) و ردیف­ها (درآمدها) انجام می دهد، به طوری که مجموع هزینه­ها (ستون­ها) و دریافتی­ها (ردیف­ها) برابر می باشند. بنجامین دو هدف را برای تدوین ماتریس حسابداری اجتماعی در نظر گرفته است:
۱) سازماندهی آمار و اطلاعات ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور یا منطقه؛
۲) تدوین و کالیبره نمودن مد ل­های کاربردی تعادل عمومی
بنابراین داده ­های پایه­ای مورد براساس حسابداری ایستا برای مبادلات اقتصادی در یک سال پایه و منطقه مشخص در الگوی ماتریس حسابداری اجتماعی قرار می­گیرند، علت این امر این است که هر چند جدول داده ستانده یک چارچوب آماری می­باشد، اما جریان­های درآمد را به خوبی ماتریس حسابداری اجتماعی توصیف نمی کند. زیرا سیستمی که به­تواند جریان­های درآمد را به طور کامل نشان دهد باید شامل اجزاء عوامل تولید (نیروی کار، سرمایه و زمین)، ساختار تولید و مبادلات دولت و خانوارها (مؤسسات) باشد .
بنابراین ساختار حسابداری جامع­تر برای اقتصادهای ملی و منطقه­ای از طریق بسط جدول داده- ستانده ایجاد می شود که به­عنوان ماتریس حسابداری اجتماعی شناخته شده است. ازطرف دیگر ماتریس حسابداری اجتماعی این قابلیت را دارد که به­عنوان یک مدل تحلیلی برای بررسی سیاست­های مختلف اقتصادی و اجتماعی به­کار رود. تحقیق حاضر یک مطالعه ازنوع کاربردی می­باشد. دراین مطالعه به بررسی رابطه بین توزیع درآمد خانوار شهری و روستایی و ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال ۱۳۷۸ با بهره گرفتن از روش ماتریس حسابداری اجتماعی است وبدین منظورآثار ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوار شهری و ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوار روستایی ایران مورد تجزیه وتحلیل قرار می­گیرد.

فرضیات تحقیق

• ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوار شهری اثر مثبت دارد.

• ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوار روستایی اثر مثبت دارد.

• بهبود توزیع درآمد خانوار شهری بیشتر از خانوار روستایی است.

۶-۱ اهمیت تحقیق
بخش کشاورزی و منابع طبیعی به دلیل برخورداری از پتانسیل صادرات محصولات و نقش حیاتی در تأمین مواد غذایی با اتکاء به منابع داخلی و مواد اولیه برای سایر بخش­ها، به­عنوان پایه و استراتژیک اقتصاد کشورهاست. حمایت از تولیدات بخش کشاورزی به دلیل نقش آن در برقراری امنیت غذایی در جهان، ریسک بسیار بالا در تولید محصولات کشاورزی، الزام‌های توسعه روستایی در کشورهای مختلف، حفظ و پایداری اشتغال در بخش کشاورزی و توسعه صادرات امری پذیرفته شده است. این امر در کشورهای در حال توسعه که بخش کشاورزی در توسعه اقتصادی و اجتماعی آن­ها نقش کلیدی دارد، حایز اهمیت بیشتری بوده و حتی سازمان تجارت جهـــانی نیز اعمال برخی روش‌های حمایتی را از سوی دولت‌ها مجاز دانسته است. فیزیوکرات ها «کشاورزی» را موتور رشد اقتصادی می دانستند و بر این باور بودند که کشاورزی یگانه فعالیتی است که می تواند برای رشد سایر بخش های اقتصادی بازاریابی ایجاد کند. آرتور لوئیس^[۶] توسعه را یک مدل دو بخشی در نظر گرفت که شامل یک بخش مدرن سرمایه داری (صنعتی) و دیگری بخش غیرمدرن و غیرصنعتی که قسمت اعظم آن را کشاورزی معیشتی (سنتی) تشکیل می داد. جان ملر^[۷] و جان استون ^[۸]نقش کشاورزی را در رشد و توسعه اقتصادی به عنوان نیروی محرکه تاثیرگذارمورد توجه قرار دادند به طوری که ملر برای بخش کشاورزی پنج ویژگی مهم برای توسعه اقتصادی برشمرد.

• اول: فراهم ساختن نیروی کار،

• دوم: تامین غذا.

• سوم: منابع ارزی.

• چهارم: سرمایه.

• پنجم: تامین مواد اولیه برای صنعت.

با توجه به موارد مطرح شده در بالا و هم­چنین به دلیل این­که در این خصوص پژوهش جامعی صورت نگرفته است، این پژوهش می ­تواند ضروری باشد تا به بررسی دقیق موضوع مورد پژوهش بپردازد.
۷-۱ اهداف تحقیق
۱-۷-۱ اهداف کلی پژوهش
آیاتأثیر ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد مثبت است؟
۲-۷-۱ اهداف جزئی پژوهش

• تعیین اثر ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوار شهری

• تعیین اثر ارزش افزوده بخش کشاورزی بر توزیع درآمد خانوارروستایی

۸-۱ حدود مطالعاتی
۱-۸-۱حدود موضوعی
بررسی تعیین اثر ارزش افزوده بخش کشاوزی برتوزیع درآمد خانوار شهری و روستایی.
۲-۸-۱حدود زمانی
محدوده زمانی تحقیق سال ۱۳۷۸و برای یک سال می­باشد.
۳-۸-۱ حدود مکانی
قلمرو مکانی پژوهش اقتصاد ایران می­باشد.
۹-۱ واژگان کلیدی

• ماتریس حسابداری اجتماعی: ماتریس مربعی است و مجموعه ای از حساب ها را نشان می دهد که جریان های درآمدی و هزینه­ای را بین فعالیت­های تولیدی، عوامل تولید ومؤسسات (نهادهای اجتماعی و اقتصادی( توصیف می نماید. (علیزاده، ۱۳۸۱، ۳۶)^۱.

نام استان

تعداد واحد بهرهبرداری مصوب

دام

زراعت

باغبانی

منابع طبیعی

شیلات و آبزیان

آب و
خاک

صنایع تبدیلی مکانیزاسیون

گیاهپزشکی

کرمانشاه

۴۰

۵

۱۰

۷

۲

۲

۳

۳

۵

همان طور که جدول ۲-۲ نشان میدهد، از بین ۴۰ واحد بهرهبرداری مصوب برای استان کرمانشاه، بیشترین واحدهای مصوب مربوط به زیر بخش زراعت (۱۰ واحد) و سپس باغبانی (۷ واحد) و کمترین واحدهای مصوب مربوط به زیر بخش منابع طبیعی و شیلات (هر کدام با ۲ واحد بهرهبرداری) بوده است.

۲-۳-۸) الزامات اجرایی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»
به منظور اجرای هر طرح تحقیقی ترویجی، یکسری شرایط و ضوابط مورد نیاز است که زمینهی اجرایی و بستر کار را تشکیل میدهد و قبل از اجرای طرح باید این بستر و زمینه فراهم گردد. به عبارت دیگر، چنین فرض شده است که طرح در صورتی موفق خواهد بود و به اهداف تعیین شده دست خواهد یافت که این شرایط مهیا باشد. این الزامات اجرایی در طرح «تسریع انتقال یافتهها» به شرح زیر میباشند:
هماهنگی کامل بین بخشهای اجرایی، آموزشی، ترویجی و تحقیقاتی و انجام توافقات لازم از سطح ستاد تا صف
ابلاغ طرح توسط بالاترین مقام وزارتی با توجه به اهمیت و گستره و کیفیت پوششی آن
ظرفیتسازی و تربیت نیروی انسانی ماهر در پایلوتهای استانی بهمنظور ترویج و گسترش احداث واحدهای بهرهبرداری هدف در اقصی نقاط
همکاری کامل استانها در تعیین اولویتهای استانی با توجه به سیاستهای وزارتخانهی متبوع و ضرایب زیربخشی و مزیتهای نسبی تولید محصول/ موضوع در استان
باور داشتن و بهرسمیت شناختن شروع فعالیتهایی که با برنامه ریزی منسجم از سطوح صفی به ستاد آغاز میشود.
فراهم کردن زمینهی مشارکت فعال ناظرین مزرعه، تعاونیهای تولید، تشکلهای صنفی و تولیدی، شرکتهای خدمات مشاورهای، تشکلهای کشاورزان خبره و مددکاران ترویجی در اجرای طرح ترویجی تسریع انتقال یافته های تحقیقاتی
سمتگیری فعالیتهای دفتر نظارت و ارزشیابی وزارت جهاد کشاورزی در جهت تسریع در تلفیق مناسب منابع و امکانات موجود و تثبیت طرح «تسریع انتقال یافتهها»
تأمین بهموقع نیازهای اعتباری طرح
عدم واگذاری مسئولیتهای جنبی به اعضای تیمهای ارزیابی، مسئلهیابی و تدوین دستورالعمل
تأمین وسیلهی نقلیه اختصاصی و مجهز به وسایل پذیرایی صحرایی برای تیمهای سهگانهی فوق (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۵).
۲-۳-۹) مناطق اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» در استان کرمانشاه
طرح ترویجی تسریع انتقال یافته های سال ۸۶-۸۵ برای اولین بار به شکل گستردهای در تعدادی از دهستانهای استان کرمانشاه اجرا شد. با توجه به گستردگی عملیات و پراکندگی دهستانها، سهولت در انجام کارها و همچنین جبران کمبود نیروی انسانی، استان به چهار منطقه تقسیم و برای هر یک از مناطق چهارگانه سه نفر کارشناس معین از حوزهی ترویج و نظام بهرهبرداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی و معاونت مؤسسهی تحقیقات کشاورزی دیم سرارود انتخاب و تعیین گردید. همچنین بهمنظور کاهش هزینه ها، اجرای بهینهی طرح و با توجه به شرایط منطقه، تعداد ۲۴ سایت در ۲۴ مکان در دهستانها مشخص گردید. سایتها از طرف مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی با تأیید تیم کارشناسان معین انتخاب و در این سایتها، انواع طرحهای آنفارم (تحقیقی – تطبیقی)، تحقیقی – ترویجی، مزارع نمایشی و الگویی با مشارکت کشاورزان ذیربط به اجرا درآمد. این سایتها با توجه به نوع طرحها و پروژه ها، شرایط آب و هوایی و جغرافیایی منطقه و همچنین زمین کشاورزانی که تمایل به مشارکت داشتند، انتخاب شدند. سایتها بر اساس شرایط منطقه و دسترسی به آب، به دو نوع سایت آبی و دیم تقسیم شد. مناطق چهار گانهی اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» در استان کرمانشاه به شرح زیر میباشد:
منطقه ۱: شهرستانهای کرمانشاه، جوانرود
منطقه ۲: شهرستانهای گیلانغرب، سرپل ذهاب، قصرشیرین
منطقه ۳: شهرستانهای اسلام آباد غرب، دالاهو و روانسر
منطقه ۴: شهرستانهای هرسین، سنقر، صحنه و کنگاور (عزیزی و عظیمی، ۱۳۸۶).
مناطق اجرایی و سایتهای طرح «تسریع انتقال یافتهها» و تعداد طرحهای اجرا شده در هر سایت در جدول ۲-۳ آمده است.

مطابق با شکل شماره ۱-۵ کارواکرول یک ترکیب فنلی منوترپنوئیدی است که با فرمول بسته(C₆HCH₂(OH)(C₃H₇ دارای بوی تند و گرم است و به طور طبیعی در گیاهان تیره نعنا از جمله مرزه ، مرزنجوش، آویشن و آویشن شیرازی^[۳۷] وجود دارد. همچنین درشکل۱-۵ به دیگرخصوصیات کارواکرول به اختصار اشاره شده است.
خواص و توانمندی‌های بیولوژیکی: کارواکرول از فعالیت سوش‌های متعددی از باکتری‌ها جلوگیری می کند و دارای اثر ضدباکتریایی است. اثر سمیت پایین همراه با طعم مطبوع و عطر، این ماده را به عنوان یک افزودنی نگهدارنده مواد غذایی مطرح می کند تا از آلودگی‌های میکروبی مواد غذایی جلوگیری نماید. بنظر می‌رسد که اثر ضدمیکروبی آن مربوط به از بین بردن غشاء سلول باکتری باشد. در موش براساس آزمایش‌های انجام شده کارواکرول سریعاً متابولیزه شده و از بدن خارج می‌شود. مسیر اصلی شامل استریفیکاسیون گروه فنلی با اسید سولفوریک و اسید گلیکورونیک است. یک مسیر کوچک نیز اکسید اسیون گروه متیل انتهایی به الگل‌های اولیه است که بعد از ۲۴ ساعت مقدار کمی از کارواکرول یا متابولیت‌های آن در ادرار دیده می‌شود که نشان دهنده دفع کامل آن است(آساگولن و همکاران^[۳۸]، ۱۹۸۷).
کارواکرول دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است و پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش می‌دهد (آساچاباچ و همکاران^[۳۹]، ۱۹۹۴).
شکل۱-۵- کارواکرول ( نقدی بادی و همکاران، ۱۳۸۲).
۱-۱۲-۲- تیمول
مطابق با شکل شماره ۲-۲ تیمول یک ترکیب منوترپرن فنلی است که فرمول بسته آن C₁₀H₁₄O می‌باشد و با نام ۲- ایزوپروپیل– ۵- متیل فنل^[۴۰]نیز نامیده می‌شود؛ به صورت ماده بیرنگ کریستالی استخراج می‌گردد. نقطه ذوب آن حدود ۵۱ درجه سانتی‌گراد است و عطر مطبوع و تندی دارد و به مقدار خیلی کم محلول در آب است ولی به مقدار خیلی زیادی در الکل و سایر حلال‌های ارگانیک حل می‌شود. به نام‌های هیدروکسی سیمین^[۴۱] و یا ایزوپروپیل–ام – کروزول^[۴۲] نیز نامیده می‌شود. همچنین درشکل۱-۶ به دیگرخصوصیات تیمول به اختصار اشاره شده است.
شکل۱-۶- تیمول ( نقدی بادی و همکاران، ۱۳۸۲).
تیمول وایزومر فعال آن کارواکرول یا ایزوتیمول و ترکیب‌های مشتق شده از آن‌ها شامل بورنئول و پارا–سیمین، آلفا-پینن و کامفن معمولاً در اسانس آویشن‌ها با درصدهای متفاوت وجود دارند. ترکیب ساخته شده از این شش ماده دارای اثر ضدباکتری کمتری از اسانس گرفته شده از گیاه آویشن، از خود بروز داده است. این امر نشان می‌دهد که ترکیب ها با غلظت پایین در اسانس نقش مؤثری در فعالیت بیولوژیکی دارند(لتاوی و همکاران^[۴۳]، ۱۹۹۴).
مصریان باستان تیمول و کارواکرول را از آویشن به شکل خاص آماده و در مومیایی‌ها مورد استفاده قرار می دادند و این بدلیل خواص ضدباکتری و ضدقارچی این ترکیب‌ها بوده است، تیمول برای کنترل موفق verroa mites و جلوگیری از تخمیر و رشد قارچ در کلنی‌های زنبور عسل به کار برده شده است. مورد مصرف کم آن در صحافی کتاب می‌باشد. قبل از صحافی مجدد، کتاب‌هایی را که بر اثر قارچ آسیب دیده‌اند در کیسه حاوی کریستال‌های تیمول قرار داده و آن را کاملاً مسدود می‌کنند. محلول الکلی تیمول و نیز پودر آن دارای اثر کرم‌کشی می‌باشد. تیمول همچنین به عنوان یک ماده نگهدارنده در هالوتان^[۴۴] که یک ماده بیهوش کننده است و به عنوان ماده ضدعفونی کننده^[۴۵] در دهانه شویه‌ها استفاده می‌شود. تیمول ماده اولیه فعال در فرمول دهان شویه‌های مدرن است. چای تهیه شده از گیاه آویشن برای بیماری‌های دهان و گلو مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحقیقات جدید پزشکی روی موش‌های صحرایی نشان داد که محلول‌های حاوی تیمول دارای اثر آرام‌بخشی در اندام‌های حاوی گیرنده‌های b2)b2-receptors) (مثلاً کلیه‌ها و ریه) می‌باشد(وینکوتر و همکاران^[۴۶]، ۲۰۰۷).

در صورتیکه تیمول به طور غیر صحیح استفاده شود ممکن است مضراتی داشته باشد زیرا پروپوفول ماده‌ای فوق العاده خطرناک است و استفاده مقادیر زیاد آن خطر آفرین است(پریستلی و همکاران^[۴۷]، ۲۰۰۳).
اثر اسانس آویشن باغی برای درمان زگیل و میخچه کشف شده و به ثبت رسیده است. البته این اثر در اسانس گونه Lavandula spica نیز به ثبت رسیده است(دوپنت^[۴۸]، ۱۹۹۵).
۱-۱۲-۳- بورنئول
یک ماده ترپنوئیدی دو حلقه ایست. گروه هیدروکسی این ترکیب در موقعیت انتهایی قرار گرفته است. بورنئول به آسانی اکسیده شده و به ترکیب کتونی به نام کامفور تبدیل می‌شود. بورنئول ظاهری جامد دارد وفرمول بسته آن C₁₀H₁₈O و نقطه ذوب آن ۲۰۸ –۲۰۴ درجه سانتی‌گراد است. بورنئول در چرخه بیوسنتز بعد از تیمول و کارواکرول تولید می‌شود. در طب سنتی چین با نام موکسا^[۴۹] کاربرد دارد و به عنوان دور کننده حشرات شناخته شده است(جم‌زاد، ۱۳۸۸).
۱-۱۲-۴- کامفور
ماده جامد سفید براق با عطر قوی است یک ترکیب منوترپنوئیدی دو حلقه با فرمول بسته C₁₀H₁₆O و نقطه ذوب حدود ۱۷۹ درجه سانتی‌گراد است. این ماده به مقدار زیاد در چوب درخت کافور^[۵۰] و در تعدادی از گیاهان علفی تیره نعنا از جمله در جنس‌های آویشن، مرزه و ریحان یافت می‌شود. دارای خواص ضدمیکروبی است و به دلیل بوی مطبوع در عطر درمانی برای افسردگی و دیپرشن عصبی و بیماری‌های سایکوسوماتیک^[۵۱]مورد استفاده قرارمی‌گیرد (جم‌زاد، ۱۳۸۸). این باور نیز وجود دارد که کامفور مار و سایر خزندگان را دور می کند. همچنین برای حشرات سمی بوده و گاهی به عنوان دور کننده حشرات به کار برده می‌شود. کامفور کاربرد زیادی در آئین مذهبی هندو دارد و دود آن نقش مهمی در آئین‌های مذهبی دارد.
یکی دیگر از مصارف آن در صنایع غذایی است که در آسیا به عنوان طعم دهنده شیرینی‌ها به کار برده می‌شده، و همچنین در اروپا در زمان‌های گذشته به عنوان یکی از ترکیب‌های شیرینی‌ها بوده اما اکنون بیشتر به مصارف دارویی می‌رسد. یکی از مصارف دارویی آن برای درمان سرفه است. مقدار مصرف زیاد آن می‌تواند اثرهای سمی داشته باشد و انجمن غذا و داروی آمریکا مصرف میزان بیش از ۱۱%، آن را در محصولات مختلف ممنوع کرده است.
۱-۱۲- ۵- ترپینن ۱- ایزوپروپیل – ۴- متیل – سیکلوهگزا – ۱ و ۴ دین^[۵۲]
با فرمول بسته C₁₀H₁₆، ترپینن دارای سه ایزومر الفا، بتا، و گاما، است که براساس جایگاه باند دوگانه کربن – کربن، تشکیل می شود. این ترکیب غالب اسانس موجود در میوه مرکبات است. دارای عطر لیمو است و دارای طعم نسبتاً تلخ است. یکی از ترکیب‌های مهمی است که برای طعم دادن به غذاها و در صابون‌ها، مواد آرایشی، داروها، تنباکو، شیرینی‌پزی و صنعت عطرسازی کاربرد دارد.
ترپینن‌ها از جمله (آلفا و گاما ترپینن ) منوترپن‌هایی هستند که برروی استیل کولین استرآز دارای اثر مهارکنندگی دارند. سایر منوترپن‌های موثر در این مورد عبارتند از: لیمونن^[۵۳]، پارا – سیمین^[۵۴] وترپینن فور- اول^[۵۵] که در آویشن‌ها حضور دارند. استیل کولین نشان داده است که نقش مهمی در سیستم اعصاب مرکزی^[۵۶]و در پیشرفت بیماری آلزایمر دارد.
۱-۱۲-۶ - لینالول لینالیل استات، ژرانیال، نرال، نرودیال و ژرانیول
از منوترپن‌های غیرحلقوی هستند که در بعضی از گونه‌های آویشن حضور دارند. ترپنوئیدهای غیر حلقوی اثر بازدارندگی قوی بر روی فعالیت تیروزین دارند. منوترپن‌های الکلی مانند سیتروتلول^[۵۷] اثر بازدارندگی قویتری از ترپن‌های الکلی غیرحلقوی بالاتر مانند فیتول^[۵۸]دارند( ویلد و مک لوری^[۵۹]، ۱۹۹۴).
اثر بازدارندگی سیترونلول و ژرانیول روی تیروزیناز با بهره گرفتن از تولید ملانین^[۶۰]در سلول‌های ملانوما^[۶۱] به اثبات رسیده است( ویلد و مک لوری، ۱۹۹۴٫، لی و همکاران^[۶۲]، ۱۹۸۴).
آنزیم تیروزیناز که یک پلی‌فنل‌اکسیداز است، به طور وسیعی در طبیعت گسترده شده است و نقش مهمی برای تغییر رنگ(قهوه ای شدن) میوه‌ها وپوست اندازی^[۶۳] حشرات دارد. بنابراین بازدارندگی اثر تیروزیناز می‌تواند از قهوه‌ای شدن و پوست اندازی حشرات جلوگیری نماید با این فرض، مهارکننده‌های تیرویناز می‌تواند در محصولات آرایشی و دارویی برای سفید کردن پوست و حذف لکه‌های قهوه‌ای آن کاربرد داشته باشند(آتا اور رحمن^[۶۴]، ۲۰۰۰).
لینالول به علاوه به عنوان عطر در محصولانی مانند صابون و شامپو و لوسیون به کاربرده می‌شود. لینالول همچنین توسط متخصصان حشرات به عنوان یک حشره کش^[۶۵] شناخته شده است. لینالول دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی بخصوص در حضور ترکیب‌های فنلی است( کوبو و ناکاتوسا^[۶۶]، ۱۹۹۰).
۱-۱۲-۷- ۱و۸- سینئول
مایعی بیرنگ و جزء منوترپنوئیدهای حلقوی است. فرمول بسته آن C₁₀H₁₈O و نقطه ذوب آن ۵/۱ درجه سانتی‌گراد است. نام دیگر آن اوکالیپتول^[۶۷] می‌باشد و بیش از ۹۰%، اسانس را در اکالیپتوس تشکیل می‌دهد. علاوه بر آن، این ترکیب در تعدادی از گیاهان تیره نعناع یافت می‌شود. بدلیل بوی خوش این ماده برای طعم دادن و معطر کردن غذا و محصولات آرایشی به کار برده می‌شود. به علاوه یکی از اجزای انواع دهان شویه‌ها و داروهای ضدسرفه است و خواص ضدالتهابی و ضددرد برای آن شناخته شده است اثرهای مثبت آن روی مهار قارچ‌ها نیز ثابت شده است ولی روی باکتری‌های گرم مثبت بی اثر بوده است. (مولر ریبا و همکاران^[۶۸]، ۱۹۹۵).
۱-۱۲-۸- پارا-سیمین
یک ترکیب هیدورکربنی منوترپنوئیدی است که در ساختمان آن یک حلقه بنزن است که به طور موازی جانشینی عوامل متیل و ایزوپروپیل را دارد. سیمین در اسانس تعدادی از گیاهان از جمله آویشن، مرزه، و زیره وجود دارد. فرمول بسته آن C₁₀H₁₄ است.
فصل دوم
سوابق تحقیق
۲-۱- سوابق تحقیق داخلی در مورد اسانس گونه‌های آویشن
آخوند زاده بستی و همکاران (۱۳۸۳) در آزمایشی نتیجه آنالیز ترکیب‌های اسانس آویشن شیرازی مورد بررسی قرار دادند به این نتیجه رسیدند که بیشترین ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس کارواکرول (۱۲/۷۱ درصد) است.
مشاک و همکاران (۱۳۸۷) بیان داشتند در اسانس آویشن شیرازی کارواکرول (۱۲/۷۱درصد) بیشترین ترکیب موجود در اسانس را داراست. سایر ترکیب‌های اسانس عبارت بود از گاماترپینن(۳۴/۷ درصد)، آلفاپینن(۲۶/۴ درصد)، اکالیپتول(۳۷/۳ درصد)، گلوبولول(۳۲/۲درصد)، بتا میرسین(۸۵/ درصد)، لینالئول(۶۸/درصد)، تیمول متیل اتر ( ۴۷/درصد) و سایر ترکیبات فرعی.
نتایج بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که زمان برداشت، شرایط اکولوژی و اقلیمی منطقه کشت می‌تواند بر میزان عملکرد و ترکیب‌های اسانس آویشن باغی تأثیرگذار باشد(مزوجی و همکاران، ۲۰۱۰).
سرشاخه هوایی آویشن شیرازی حداقل ۶% اسانس، اسیدهای چرب، اسید الئانولیک، بتا سیتوسترول و بتولین دارد. اسانس گیاه به طور متوسط حاوی۶۹% فنل و غالباً کارواکرول بوده و پاراسیمن جزء اصلی ترکیب‌های غیر فنلی آن است. ترکیب‌های عمده موجود در اسانس گیاه ایرانی کارواکرول و تیمول و پس از این دو، لینالول و پاراسیمن است که به ترتیب حدود ۲۹/۶۱، ۱۸/۲۵، ۹۶/۱، ۹۰/۱، درصد از اسانس حاصل از نمونه خشک گیاه را تشکیل می‌دهد(گشسبی و همکاران، ۱۳۹۰).
دافررا و همکاران (۲۰۰۰)، روی اثر بازدارندگی اسانس(مرزنگوش، آویشن و مریم گلی) و ترکیب‌های مختلف اسانس از جمله کارواکرول، تیمول و آلفا – ترپینول روی کپک پنیسیلیوم دیجیتاتوم مطالعه کردند، مشخص شد که تمام این اسانس‌ها در غلظت ۲۵۰ پی پی ام تولید اسپور را به طور کامل مهار نمودند. میزان MIC این اسانس‌ها به ترتیب ۳۰۰، ۲۵۰، ۳۰۰ پی‌پی‌ام و برای کارواکرول و تیمول به ترتیب ۱۶۰ و ۲۰۰ پی‌پی‌ام به دست آمد.
آویشن دنایی(Thymus daenensis Celak) یکی ازگیاهان دارویی متعلق به ‌خانواده نعناع است. سرشاخه‌های گلدار این گیاه علفی و چند ساله کاربرد وسیعی در تهیه دارو و درمان انسان در طب سنتی دارد. مهم‌ترین ماده موثره آن، تیمول و کارواکرول می‌باشد. شرایط اکولوژی نقش عمده‌ای در ‌رشد، نمو، کیفیت ‌و ‌کمیت ماده موثره‌ گیاهان دارویی دارد، تحقیقی به‌ منظور‌ بررسی اثر عوامل اکولوژیکی ‌بر میزان ماده موثره عصاره این‌ گیاه توسط ‌کریمی و همکاران (۱۳۹۰) به ‌مرحله اجرا در‌آمد. در این ‌تحقیق گیاه آویشن دنایی از ۲۲ منطقه استان‌های اصفهان و چهارمحال وبختیاری جمع‌ آوری گردید. پس از ‌عصاره‌گیری و‌ تزریق نمونه‌ها به دستگاه HPLC، کروماتوگرام‌های حاصل از دستگاه، درصد تیمول و‌ کارواکرول هر منطقه را مشخص نمود. نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر میزان تیمول اثر معنی‌دار و مثبت دارد و بر میزان‌ کارواکرول اثر معنی‌داری ندارد.
به‌منظور بررسی میزان و درصد اسانس سه‌ گونه آویشن دنایی (Thymus daenensis)، آناتولی و باغی (Thymus fallax) و (Thymus vulgaris) در زمان‌ گلدهی‌ کامل، آزمایشی توسط گشسبی و همکاران در زمان‌ گلدهی‌ کامل، آزمایشی توسط گشسبی و همکاران (۱۳۹۰) انجام شد. در این آزمایش نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که در زمان گلدهی ‌کامل اختلاف معنی‌دار بین این سه ‌گونه از نظر میزان اسانس ‌وجود داشت (p ≤۰/۰۵) اما از لحاظ درصد اسانس اختلاف معنی‌دار بین سه‌ گونه مشاهده نشد و همه در یک ‌گروه آماری مشترک قرارگرفتند. مقایسه میانگین انجام شده نشان داد که گونه دنایی (Thymus daenensis) از نظر میزان ‌اسانس تولیدی در سطح بالاتری نسبت به دو گونه دیگر قرار داشت.
اکبری‌نیا ‌و‌ میرزا (۲۰۰۸) تعیین ترکیبات اسانس در آویشن دنایی در منطقه قزوین‌ را‌ انجام دادند. ترکیبات معطر در وزن‌ خشک اسانس آویشن‌ دنایی ‌جمع‌ آوری شده از قزوین۱±۸/۲ بود. ۲۴ ترکیب شناسایی شد و از ترکیبات اصلی:‌ تیمول، پارا-سیمن، گاما-ترپینن، متیل‌کارواکرول،‌ سیتولول، بورنئول و کارواکرول می‌باشد. آویشن دنایی غنی از مونوترپن‌های فنولی به‌ویژه تیمول است.
مزوجی و همکاران (۲۰۱۰) مطالعه‌ای روی ترکیبات شیمیایی و اسانس آویشنThymus kotschyanus Boiss انجام دادند. آنالیز توسط روش‌های GC and GC/MS انجام شد و ۱۰ ترکیب معطر فرار از این گونه به‌دست آمد. در مجموع ۳۸/۹۸% اسانس روغنی به‌دست آمد. از‌ ترکیبات عمده‌: تیمول (۰۸/۸۹%(، گاما-ترپینین (۶۲/۴%( ‌و ‌سه ‌ترکیب‌ شیمیایی ‌معمول ‌به ‌نام‌های ‌آلفا-پینین، بورنئول، تیمول از میان ۶ جمعیت پیدا شدند. کارواکرول در این گونه وجود نداشت.
گونه‌های مورد مطالعه توسط پیر‌قانعی و همکاران (۲۰۱۲) nus‌Thymus pubescens and Kotschy بود. این محققین با بهره گرفتن از روش آنالیز ترکیبات اسانس را استخراج و درصد آن را مشخص کردند که این میزان به‌صورت ‌زیر بود: کارواکرول (۴۹/۱۶، ۳۳/۳۰%)، تیمول (۱۹/۱۶، ۱۴/۱۵%)،‌ اینالول (۷۶/۱۴، ۱۵/۱۳%)، استات‌ژرانیل (۵۹/۸، ۹/۹%)، لینالول(۴/۶، ۱۷/۱۰%)، بورنئول-تیمول (۴۸/۱۳%)، کارواکرول (۳۷/۳۴ %)، ۱,۳,۸ : T.pub-Fمنتاترین (۸۷/۸ %) و پنین (۴۸/۸%).
میزان ترکیبات گونه آویشن‌دنایی توسط تیموری (۲۰۱۱) به‌ قرار زیر بود: تیمول
(۸/۲۹%)، کارواکرول (۶/۱۳%)، پارا-سیمن ( ۳/۱۱%)، بورنئول (۸/۶%)، سینئول ( ۸۹/۵%).
علوی (۲۰۱۰) در پژوهشی تیمار دما روی اسانس آویشن‌دنایی را انجام داد، که این سه تیمار‌۸۰ ،۱۲۰ و۱۸۰ درجه سانتی‌گراد در مدت زمان‌های۱، ۲ و ۳ ساعت بود. ترکیبات شامل‌:‌ تیمول (۷/۵۷%)، کارواکرول (۵%)، لینالول (۹/۱%)، ۱-استون-اُل (۶/۱%)، پارا-سیمن (۳/۱۱%)، ترپین۴اُل (۵/۱%)،‌ گاما-ترپینین (۹/۱۲%)، آلفا-ترپینین (۲%)، میرسین (۱/۱%)، بتاکاریوفلن (۶/۲%)، بورنئول (۱/۱%).
سفیدکن و عسکری (۱۳۸۱)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. kotschyanus را کارواکرول (۷/۴۰%)، تیمول (۹/۲۶%) و گاما–ترپینن (۳/۷%)، گزارش نمودند.
ابراهیمی‌نژا‌د و همکاران (۲۰۰۸) ترکیبات ‌اسانس‌ آویشن کرمانی‌ (ThymuS caramanicu) در مراحل مختلف فنولوژی بررسی‌ کردند. این ‌گونه از گونه‌های بومی ایران است و تنوع کیفی و‌ کمی این‌گونه در جمعیت‌های مختلف دیده می‌شود. ترکیبات اسانس در مراحل مختلف رشد متفاوت است مرحله گل‌دهی (۵/۲%)، بذر‌دهی (۲%) و به‌صورت سبز (۹/۱%) بود. آنالیز توسط GC و ۳۵ ترکیب تعیین شدند. کارواکرول از عمده‌ترین ترکیبات در این نمونه‌ها بود. کارواکرول ‌(۹/۶۸-۹/۵۸%)، پارا-سیمن (۹/۸-۳%)، گاماترپین (۸-۳/۴%)، تیمول (۶-۴/۲%)، بورنئول (۴-۳/۲%).
مکی‌زاده تفتی و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی خصوصیات گیاه شناسی، بازده و اجزای اسانس اکوتیپ‌های آویشن‌کرمانی را مورد ارزیابی قرار دادند. بازده اسانس سرشاخه خشک اکوتیپ‌های کرمان-راین، کرمان-سیرچ، یزد، شاهرود و اصفهان به‌ترتیب برابر‌۵/۲، ۹/۱، ۲، ۸/۱، ۵/۱ درصد بود. همچنین‌ کارواکرول (۷/۸۰،۴۲%)‌، تیمول‌ (۸/۱۱،۱/۴%)، پارا-سیمن (۸/۱۲،۵/۲%)، گاما-ترپینین (۳/۷،۷/۳%) و بورنئول (۳/۸،۱/۳%) از ترکیب‌های اصلی اسانس اکوتیپ‌ها بود و کارواکرول ترکیب عمده در همه اکوتیپ‌ها بود.
طبق پژوهشی که در استان همدان روی آویشن دنایی (T. daenensis Celak) صورت گرفت چهل و سه ترکیب در اسانس آویشن دنایی شناسایی شد که ۵ ترکیب تیمول (۹/۷۳%)، کارواکرول (۷/۶%)، پارا-سیمن (۶/۴%)، بتا-بیسابولن (۵/۱%) و ترپنین-۴-ال (۴/۱%) دارای بالاترین درصد بود ( Sajjadi and Khatamsaz, 2003).
به‌منظور‌ بررسی‌ اثر‌ زمان برداشت ‌بر صفات مورد نظر آویشن‌دنایی، آزمایشی توسط گل‌پرور ‌و همکاران(۱۳۹۰) در زمان‌های برداشت (شامل دوره‌ رویشی، ظهور آغازه‌های گل، ظهور ۲۹ درصد‌ گل‌آذین‌ها، گلدهی کامل و زمان تشکیل ‌بذر بود) انجام شد. بیشترین ارتفاع بوته ۸۳/۳۱ سانتی‌متر از مرحله بذردهی به‌دست آمده تفاوت معنی‌داری با اکثر مراحل، داشت. از‌طرفی، بیشترین وزن‌تر بیوماس ۱۰۶۳۱ کیلوگرم در هکتار و بیشترین وزن ‌خشک بیوماس ۴۲۴۳ کیلوگرم در ‌هکتار (از مرحله بذردهی) و کمترین وزن‌ تر بیوماس ۵۵۴۵ کیلوگرم در هکتار و کمترین وزن ‌خشک بیوماس ۲۰۳۵ کیلوگرم‌ در ‌هکتار (از مرحله رویشی) حاصل شد. بیشترین درصد اسانس (۴۱/۱%)، از مرحله ۵۰% گلدهی و بیشترین میزان تیمول (۱/۸۴%) از مرحله رویشی حاصل شد. با توجه به نتایج این تحقیق، می‌توان مرحله بذردهی را به‌عنوان مناسب‌ترین زمان برداشت به‌منظور حصول حداکثر عملکرد وزن‌ تر ‌و‌ خشک بیوماس آویشن دنایی معرفی نمود اما برای دستیابی به ‌بیشترین میزان تیمول مرحله رویشی را معرفی نمود.
رسولی و میرمصطفی (۲۰۰۳)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. Persicus را کارواکرول (۹۶/۳۸%)، تیمول (۴۸/۶%)، پارا-سیمین (۵۱/۷%)، نرال (۶۶/۱۵%)، و گاما–ترپینن (۱۱/۶ %)، گزارش نمودند.
میری و همکاران (۲۰۰۲)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. transcaspicus را تیمول (۴/۵۶%)، کارواکرول (۶/۷%)، پاراسیمین (۳/۶%) و گاما-ترپینن (۷/۷%) گزارش کردند.
عسکری (۲۰۰۳)، در پژوهشی میزان و ترکیب‌های موجود در اسانس آویشن دنایی(T. daenensis Celak) را در گیاهان رویش یافته در زیستگاه طبیعی‌شان از استان همدان مشخص نمود. بیشترین ترکیب‌های موجود در اسانس را تیمول (۷/۴۹%)، کارواکرول (۲/۱۵%)، پارا-سیمن (۴/۶%)، گاما-ترپینن (۴/۵%)، ا و۸ سینئول و لیمونن (۲/۳%) اعلام نمود.

مشتری مداری

شکل (۱-۱) مدل مفهومی تحقیق)۱۵ kaite, 2011:)

۷-۱ فرضیه های تحقیق

H1a.توانمندسازی ساختاری بر رضایت شغلی کارمند تاثیر دارد.
H1b.توانمندسازی ساختاری بر تعهد سازمانی کارمند تاثیر دارد.
H1C.توانمندسازی ساختاری بر توانمندسازی روانشناختی تاثیر دارد.
H2. توانمندسازی روانشناختی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی، نقش متغیرهای میانجی را بین توانمندسازی ساختاری با مشتری مداری ایفا می کنند.

۸-۱ روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع کاربردی و از نظر روش جمع آوری اطلاعات، آزمون فرضیه ها و نتیجه گیری از نوع توصیفی همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شعب بانک پارسیان شهر تهران است که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای شهر تهران به پنج خوشه اصلی شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب تقسیم شده و در هر خوشه تعدادی از شعب انتخاب و سپس در آن شعبه پرسشنامه مورد نظر بین آن ها توزیع و نتایج تجزیه و تحلیل شد.
۹-۱ قلمرو تحقیق
قلمرو مکانی تحقیق شعب بانک پارسیان شهر تهران می باشد.
قلمرو زمانی تحقیق حاضر از بهار ۱۳۹۳ تا زمستان ۱۳۹۳ می باشد.

۱۰-۱ تعریف مفهومی واژه ها

توانمند سازی^[۸]۱ :
دنیس کینلا^[۹]۲ در کتاب توانمند سازی نیروی انسانی در تعریف توانمند سازی چنین می گوید: توانمند سازی فرایند نیل به بهبود و بهسازی مستمر در عملکرد سازمان از طریق توسعه و گسترش نفوذ و قابلیت افراد وتیم ها، ‌در همه جنبه ها و وظایف است که روی عملکرد کل سازمان وافراد اثر دارد.(احمدی و دیگران،۳۲،۱۳۸۹)
توانمندسازی ساختاری:توانمندسازی در این رویکرد عبارت است از فرایندی که طی ان مدیر در قدرتش با زیردستان سهیم می شود(Conger and Kanungo,1988:473).
مطالعه رویکرد ساختاری بیشتر به این موضوع می پردازد که مدیران چه ابزار و وسایلی را فراهم کنند تا از طریق ایجاد زمینه لازم فیزیکی کارکنان را توانمند سازند. اسینبرگر، بورک، بلاک، رایان، دیسی، کارسون، پارکر و…. از جمله صاحبنظران این حوزه می باشند( واعظی و سبزیکاران، ۱۳۸۹).
توانمندسازی روانشناختی:توانمندسازی روانشناختی فرایند افزایش انگیزش درونی شغلی می‌باشد که شامل چهار حوزه: احساس معنی داری واحساس شایستگی واحساس خودمختاری واحساس تأثیرگذاری است.
احساس معنی داری: ارزش هدف یا مقصد فعالیت که در رابطه با استانداردها و ایده ال های خود فرد سنجیده میشود( شاه حیدری پور و کمالیان، ۱۳۹۰).
احساس شایستگی: شایستگی یا خودیابی به احساس کارمند از اینکه قابلیت و تبحر لازم را برای انجام وظیفه داراست، اشاره می کند( شاه حیدری پور و کمالیان، ۱۳۹۰).

احساس خود تعیینی: احساس فرد را راجع به اینکه در اجرا و تنظیم فعالیت های مربوط به کارش از آزادی لازم برخوردار است نشان می دهد( شاه حیدری پور و کمالیان، ۱۳۹۰).
احساس تأثیرگذاری: این احساس که شخص می تواند بر پیامدهای سازمان تأثیر یا نفوذ داشته باشد( شاه حیدری پور و کمالیان، ۱۳۹۰).
۲- تعهد سازمانی^[۱۰]
تعهد سازمانی عبارتست از حالتی که کارمند اهداف و سازمانی که در آن کار می‌کند را معرف خود می‌داند آرزو می‌کند که در عضویت آن سازمان باشد.( رابینز^[۱۱]،۲۳۸:۱۳۷۸)
بر اساس مدل سه بخشی آلن و می یر تعهد شامل سه مولفه است:
تعهد عاطفی^[۱۲]: احساس تعلق و وابستگی به سازمان و کسب هویت با آن.
تعهد مستمر^[۱۳]: احساس نیاز به ماندن در سازمان و محاسبه سود و زیان ناشی از ترک آن.
تعهد هنجاری^[۱۴]: احساس وفاداری به ارزش‌ها و اهداف سازمان.
۳- رضایت شغلی^[۱۵]
رضایت شغلی، نوعی احساس رضایت خاطر فرد از شغل خود در سازمان است که با کار مناسب با استعدادها، میزان موفقیت در شغل، تامین نیازهای منطقی، شکوفایی استعدادها، پیشرفت شغلی، تجربه‌های موفق و جو سازمانی ارتباط دارد ( میرکمالی، ۱۳۷۸).
۴-مشتری مداری^[۱۶]
انتشار اطلاعات مربوط به مشتریان در سراسر سازمان، تدوین استراتژی ها و تاکتیک های خاص جهت برآورده ساختن نیازهای بازار به شکل عملی و از سوی کلیه واحدهای سازمان و وجود حس تعهد نسبت به برنامه های مربوطه در سراسر سازمان Shapiro,1984:424)).

۱۰-۱ تعاریف عملیاتی واژگان

توانمندسازی: توانمند سازی بعنوان توسعه و گسترش قابلیت و شایستگی افراد برای نیل به بهبود مستمر در عملکرد سازمان است.
معنی متداول توانمند سازی در چنین عبارت‌هایی بیان می شود :
دادن اختیار تصمیم گیری به رده های پایین تر سازمان در حد امکان.
واگذاری حل مشکل به افرادی که به آن نزدیک ترند.
افزایش احساس مالکیت افراد نسبت به کار و سازمانشان.
واگذاری شغل به افراد و عدم ایجاد مانع به منظور اینکه بتوانند کارشان را انجام دهند.
جلب اعتماد کارکنان به منظور انجام کارهای درست.
توانمندسازی ساختاری: توانمندسازی سازمانی فرایند قدرت بخشیدن به افراد است به عبارت دیگر فرایند تقسیم قدرت مدیر و و تفویض و اختیار به زیر دستان. توانمندسازی ساختاری به ایجاد زمینه لازم برای توانمندی کارکنان اشاره دارد. (مختاری زاده، ۱۳۸۹،۲۴)
توانمندسازی روانشناختی: فرایندی که با توسعه فرهنگ توانمندسازی ایجاد می‌شود و شامل انگیزش درونی کارکنان برای توانمند شدن است و شامل موارد زیر می‌شود:

مشارکت در هدفگذاری
توسعه شایستگی از طریق آموختن و تجربه

قابلیت احداث و ایجاد انواع رشته های صنعتی در ۳۷ شهرک صنعتی استان که مساحت آن بالغ بر ۳۶۵۷ هکتار می باشد از جمله زیرساختهای موجود جهت توسعه صنعتی استان است .قابلیت سرمایه گذاری در زمینه های آموزش عالی و بهداشت و درمان صنایع نفت و گاز ، صنایع تبدیلی و صنایع برق والکترونیک ، صنایع انرژی بر و صنایع کانی غیر فلزی در سه منطقه ویژه اقتصادی وجود دارد که این مناطق عبارتند از: منطقه ویژه بین المللی دانشگاه شیراز و منطقه ویژه شهرک سلامت ( مطالعات این دو منطقه انجام شده و در مرحله کسب ردیف بودجه است ) و منطقه ویژه اقتصادی شیراز ( فعال ) تعداد پنج منطقه ویژه اقتصادی دیگر در دست مطالعه است، شامل: مناطق ویژه لار( نفت و گاز) ، لامرد( انرژی بر ) ، جهرم ( صنایع تبدیلی کشاورزی) ، کازرون ( صنایع تبدیلی کشاورزی ) ، نی ریز ( سنگ)
اما استان فارس و بویژه شیراز در طی قرن گذشته به عنوان یک مرکز قوی پزشکی خود را شناسانده است . قابلیت های این بخش به قرار زیر می باشد :
- وجود پزشکان معروف و ماهر در سطوح تخصصی و فوق تخصصی در همه رشته های پزشکی در استان
- وجود دانشگاه های علوم پزشکی معتبر در سطح استان با قابلیت تربیت دانشجویان در انواع رشته های پزشکی و پیرا پزشکی
- وجود بیمارستان ها و مراکز درمانی تخصصی و فوق تخصصی دارای تجهیزات پیشرفته پزشکی در سطح شهر مقدس شیراز
- سابقه ارائه خدمات درمانی و انجام جراحی های دشوار در مراکز درمانی استان برای هموطنان جنوب کشور و همچنین ساکنین کشورهای حاشیه خلیج فارس

- پتانسیل بسیار بالای پزشکی در شیراز ، سرمایه گذاری در زمینه احداث مراکز درمانی و بیمارستانی با هدف توسعه گردشگری – درمانی در این استان را توجیه پذیر می سازد .
بنابراین با توجه به پتانسیل های اقتصادی و اجتماعی استان فارس و توسعه زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی در این استان می توان رشد گردشگری سلامت را نیز در این استان شاهد بود و بدین ترتیب فرضیه اول اثبات می گردد.
۵-۱-۲ فرضیه دوم

• • بین مدیریت و برنامه ریزی کلان در استان فارس با توسعه گردشگری سلامت در این استان ارتباط معناداری وجود دارد.

بررسی ها در این تحقیق نشان داد استان فارس از قدیم از مراکز اصلی پزشکی کشور و حتی منطقه به حساب می آمد ، این شهر با بیش از ۱۰ هزار پیوند قرنیه، پیوند کبد، پیوند مغز استخوان، کاشت حلزون، پیوند پانکراس و پیوند قلب یکی از مهمترین مراکز پیوند اعضا در کشور است .این شهر در زمینه های دیگر درمانی ازجمله جراحی نخستین نخاع باز جنین در رحم مادر در خاورمیانه ،کاشت تلسکوپ مینیاتوری در چشم بیماران و پیوستن ایران به جمع ۲ کشور انجام دهنده این عمل ، تولید ۳ نوع پروتئین نو ترکیب برای تشخیص سل انسانی ، تولید پد انعقاد خون برای نخستین بار در کشور، انجام موفقیت آمیز پیوند پوست از بیمار مرگ مغزی ، درمان نوع خاصی از انحراف چشم با بهره گرفتن از عضله ساق پا در شیرازو تولد نخستین نوزاد به روش تفکیک و انتقال جنین نیز دارای توانمندی هایی است که موجب شده است همه ساله افرادی از کشورهای حوزه خلیج فارس، استان های منطقه جنوبی کشور و دیگر شهرستانهای استان برای بهره مند شدن از خدمات درمانی به شیراز سفر کنند.
ازجمله راهکارهای توسعه گردشگری سلامت استان ، تسهیل کسب ویزای درمانی بیماران و همراهان، افزایش پروازهای خارجی، رعایت استانداردهای جهانی در بخش گردشگری درمانی و کسب گواهینامه‌های بین‌المللی قابل دستیابی است.تشکیل شورای عالی گردشگری سلامت با ریاست مقام عالی استان و ساختار تشکیلاتی و شرح وظایف مشخص هر یک از دستگاه های اجرایی دولتی و بخش خصوصی مرتبط با این حوزه ، می تواند نقش مؤثری در توسعه گردشگری سلامت استان داشته باشد.تاکنون هزار و ۱۲۰ پیوند کبد درشیراز انجام شده است و این در حالی است که تعداد پیوندهای کبد در کل کشور حدود ۱۰۰ مورد است .
تاکنون بیش از ۴ هزار پیوند کلیه در شیراز انجام شده است که بیش از ۵۰ درصد آنها از افراد مرگ مغزی بوده و این در حالی است که در حال حاضر در دنیا معامله پیوند اعضا رواج پیدا کرده است.شیراز، علاوه بر فعالیت قابل توجه علمی در زمینه پیوند عضو در زمینه توجه به اخلاق در این زمینه نیز مثال زدنی است ، به گونه ای که می توان گفت هیچ پیوندی از طریق خرید و فروش عضو در شیراز انجام نمی شود. ساخت بیمارستان پیوند ابن سینا با کمک انجمن حمایت از بیماران کبدی در شیراز آغاز شده است و راه اندازی آن می تواند نقش بسزایی در جذب گردشگری از کشورهای منطقه و حتی سایر نقاط دنیا داشته باشد.سالانه در شیراز بیش از ۲۵۰ پیوند کبد انجام می شود که این میزان از یک موسسه بزرگ پیوند در آمریکا که ۱۴۳ پیوند دارد بیشتر است.
با مصاحبه با رییس دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشخص شد برنامه ربزی های کلانی در زمینه توسعه گردشگری سلامت استان فارس صورت گرفته است.به عنوان نمونه عزم استان فارس برای راه‌اندازی گردشگری سلامت تا پایان امسال جدی است وبخش اعظمی از بسترهای لازم برای دست‌یابی به این هدف فراهم است.به اعتقاد مدیر اجرایی شرکت‌ گردشگری شیراز ، حضور فعال بخش خصوصی در عرصه گردشگری سلامت با برنامه‌ریزی دقیق ، حرف نخست را می زند .افزایش میزان آگاهی و دانش افراد به موضوع سلامت، جهانی شدن و تجارت آزاد، رشد و توسعه حمل و نقل هوایی، کاهش شکاف فناوری بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، نرخ تبدیل ارز و گسترش فناوری اطلاعات به ویژه اینترنت از عواملی برمی شمرد که منجر به توسعه گردشگری سلامت استان می‌شود.
همچنین با فراهم شدن امکان صدور روادید الکترونیکی در فرودگاه بین المللی لارستان فارس و تسریع در صدور روادید زمینه جذب گردشگران سلامت نیز بیش از پیش میسر شود . با توجه به ورود پرواز العربیه به این فرودگاه می توان گفت گردشگران با ملیت های مختلف ( بالغ بر ۲۵ کشور ) از طریق این فرودگاه به لار و از آنجا به سایر نقاط استان فارس به ویژه شیراز و دیگر کشور وارد می شوند که در صورت برنامه ریزی مناسب می توان از ظرفیت ورود این تعداد گردشگر برای توسعه گردشگری سلامت استان نیز بهره کافی برد .
بنابراین مشخص می شود که با مدیریت اصولی و برنامه ریزی های هدفمند در سطح کلان ، استان فارس می تواند قدم های موثری در زمینه توسعه گردشگری سلامت برداشت و فرضیه دوم نیز به اثبات می رسد..
۵-۱-۳ فرضیه سوم

• • بین ایجاد مجتمع گردشگری سلامت و توسعه گردشگری در استان فارس ارتباط معناداری وجود دارد.

شهر شیراز از دیرباز، بعنوان یکی از قطبهای پزشکی کشور مطرح بوده است. اولین هسته دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال ۱۳۲۵ با تاسیس آموزشگاه عالی بهداری شکل گرفته است که این آموزشگاه در سال ۱۳۲۸به دانشکده پزشکی تبدیل گردید و حضور چهره های فاخر علمی ایران و جهان در این دانشگاه، آن را به یکی از ارکان آموزش پزشکی کشور تبدیل نموده است.
با ایجاد مجتمع گردشگری سلامت در مرکز استان فارس که ارائه خدمات تشخیصی درمانی با بهره گرفتن از تکنولوژی روز دنیا و با آگاهی از آخرین روش های علمی توسط اساتید و پزشکان مجرب، نظیر کاشت حلزون گوش، جراحی های قلب،جراحی و پیوند قرنیه ،کلیه پانکراس و کبد (که برخی از آنها در منطقه بی نظیر است )باعثمی شود مراکز درمانی شیراز وضعیت ممتازی در ایران و منطقه داشته باشد.با توجه به مزیت های فوق، ایده ایجاد شهرک سلامت از طرف دانشگاه علوم پزشکی شیراز مطرح و به تصویب هیئت وزیران رسید و به دنبال آن عملیات اجرایی آن کلید خورد.
در صورت اجرایی شدن این طرح زمینه ورود پزشکان زبده و گردشگران سلامت به استان فارس بیش از پیش مهیا شده و با تزریق ارز و سرمایه به این بخش از گردشگری در کشور و بویژه استان فارس می توان رشد و توسعه چشمگیری را در گردشگری استان فارس شاهد بود و بنابراین فرضیه سوم نیز به اثبات می رسد.
۵-۲ معرفی طرح مجتمع سلامت استان فارس (سایت پلان)
جهت انجام این پروژه، زمینی به مساحت ۹/۲هکتار در شمال جنوب شرق شیراز، در منطقه ای خوش آب و هوا در نظر گرفته شد و مطالعات لازم آغاز گردید که هم اکنون در حال انجام مراحل نهائی آن می باشد.
به جهت سهولت بیشتر و فراهم آوری تسهیلات و مزایای ویژه جهت سرمایه گذاران این پروژه بزرگ این شهرک به منطقه ویژه اقتصادی ملحق گردید و تمام سرمایه گذاران حاضر در پروژه از مزایا و امکانات مناطق ویژه برخوردار خواهند بود.
تصویر ۵-۱ : نمای محل مکان یابی شده برای مجتمع سلامت در شیراز
منبع : google earth