• کاووسی ، محمد رضا و سقایی ، عباس ، ( روش های اندازه گیری رضایت مشتری ) ، انتشارات سبزان ، چاپ اول ، ۱۳۸۴

• ماهنامه سازمان و مدیریت ، تألیف دکتر مصطفی عسکریان ، ۱۳۷۸ شماره ۳۲، ۵۵-۶۰

• میرزا صادقی ، علیرضا (مدیریت مبتنی بر عملکرد ) ناشر وزارت بهداشت ، چاپ اول ، ۱۳۸۱ ، ۴۸

• • نورالنساء ، عباس و سقایی ، عباس(اندازه گیری رضایت مشتری برای شناسایی فرصت های بهبود در خدمات )فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره ۴۹، ۱۳۷۸

• نوری ، رمضان ، (۱۳۸۲) ، بررسی تأثیر خدمات داخلی بر کیفیت خدمات رسانی کارکنان به مشتریان (مطالعه موردی: قسمت تلفن همراه شرکت مخابرات ایران واقع در شهر تهران)، تهران: دانشگاه شهید بهشتی

• هومن، حیدر علی، (۱۳۸۴)، «مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار لیزرل»، انتشارات سمت.

• هیل، نایجل، (۱۳۸۵)، «اندازه گیری رضایت مشتری»، ترجمه محمد رضا اسکندری و منیره اسکندری، انتشارات رسا.

منابع انگلیسی:

• Aydin, Serkan. and Ozer, Gokhan. (2005), “The analysis of antecedents of customer loyalty in the Turkish mobile telecommunication market", European Journal of Marketing, Vol. 39, No. 7/8, pp. 910-925.

• Beerli, Asuncion., Martin, Josefa D. and Quintana, Agustin. (2004), “A model of customer loyalty in the retail banking market", European Journal of Marketing, Vol. 38, No. 1/2, pp. 253-275.

• Berry ,LL.(1995), Relationship marketing of services – growing interest, emerging perspectives, Journal of the academy of marketing science,vol 23 NO.4 , PP.236-45

• Bitner, M.J., Booms, B.H. and Tetreault, M.S. (1990), “The service encounter: diagnosing favorable and unfavorable”, Journal of Marketing, Vol. 54 No. 1, pp. 71-84.

• Bruhn, Manfred. and Grund, Michael A. (2000), “Theory, development and implementation of national customer satisfaction indices: the Swiss Index of Customer Satisfaction", Total Quality Management, Vol. 11, No. 7, pp. 1017-1028.

• Caruana,Albert. (2002), “Service Loyalty: The effects of service quality and the mediating role of customer satisfaction", European Journal of Marketing, Vol. 36, No. 7/8, pp. 811-828.

• Choudhuri, A. and Holbrook, M. (2001), “The chain of effects from brand trust and brand affect to brand performance: the role of brand loyalty”, Journal of Marketing, Vol. 65 No. 2, pp. 81-93.

• Colquitt.J.A,Scott,B.A,& Lepine , J . A. (2007) . Trust,trustworthiness,and trustproensity: A Meta-analytc test of their uniquevelationships with risk taking and job performance . Journal of Applied Psychology , 92 ,909-927

• Dimitriades, Zoe S. (2006), “Customer satisfaction, loyalty and commitment in service organizations", Management Research News, Vol. 29, No. 12, pp. 782-800.

G. Shainesh . (2012). “Effects of trustworthiness and trust on loyalty intentions Validating a parsimonious model in banking”, International Journal of Bank Marketing Vol. 30 No. 4, pp. 267-279

• Greenberg,J & Baron,R.A “Behavioer in organizations” prentic-Hall, inc , 7thed, 200.

• Guzman, M . , Rodriguez, B . & Manautou, P., The link between customer satisfaction and Employee satisfaction in Restaurant Industry, Nww.itesm.mx

• Holey, R.H., (1995), “Structural Equation Modeling: Concepts Issue and

• Hunt. SD & vitell,sj 1986, A general theory of marketing ethics , Journal of macromarketing , vol . 6 , pp.5-16

• Jabnoun, Naceur. and Hassan Al-Tamimi, A, Hussien. (2003), “Measuring perceived service quality at UAE commercial banks”, International Journal of Quality and Reliability Management, Vol.20 No.4, pp 458-472.

• Metawa , SA & AL-Mossawi,M 1998, Banking behavior of Islamic Bank customers: persopectives and implications, In ternational Journal of Bnking , vol.16,pp.299-313

• Moorman, C., Zaltman, G. and Deshpande, R. (1992), “Relationships between providers and users of market research: the dynamics of trust within and between organizations”, Journal of Marketing Research, Vol. 29, August, pp. 314-28.

• Oneill, T.A. , & Hastings , S.E. (2011) . Explainingwork place deviant behavior with more than just the Bigfive. Personality and Individual differences , 50 , 268 – ۲۷۳

• .Oliver.L Richard. (1981), “Measurement and evaluation of satisfaction processes in retail settings", Journal of Retailing, Vol. 57, No. 3, pp. 25-48 Application thousands oaks CA: sage”

• Rashid , T . , (2003) , Relation ship marketing : case stadies of personal experiences of eating out ,British food Journal, 105,10, Birmingham,UK

• Savareikiene,D. Daugirdas,L , (2009) , Forms of Expression of Employee Loyalty, availabie at:http://www.su.lt/old.su/bylos/mokslo-leidinial/soc-tyrimai/2009-16/savaveikiene.pdf.89/12/20

• Sirdeshmukh, D., Singh, J. and Sabol, B. (2002), “Consumer trust, value, and loyalty in relational exchanges”, Journal of Marketing, Vol. 66 No. 1, pp. 15-37.

• Sweeney, J.C. & Swait, J. (2008). The effects of brand credibility on customer loyalty. Journal of Retailing and Consumer Services, 15(3) , 179-193.

• Tepeci,Muatafa. (1999), “Increasing brand loyalty in the hospitality industry", Inter national Journal of Contemporary Hospitality Management, Vol. 11, No. 5, pp. 223-230.

پیوست ۱
“بسمه تعالی”
پاسخگوی گرامی
باسلام
احتراماً به استحضار می رساند، این پرسشنامه جهت انجام یک تحقیق بازاریابی با عنوان ” بررسی رابطه بین قابلیت های اعتماد، اعتماد و قصدوفاداری در شرکت های بیمه(مورد مطالعه: شرکت های بیمه خصوصی استان گیلان)” طراحی گردیده است. از آن جا که دستیابی به نتایج صحیح و علمی، بستگی به اظهار نظرهای ارزشمند شما دارد، لذا خواهشمند است با ارائه پاسخ های دقیق به پرسش های مطرح شده، محقق را در گردآوری اطلاعات مورد نیاز یاری نمایید. لازم به ذکر است که این پرسشنامه بدون نام بوده و اطلاعات آن صرفاً جهت انجام این تحقیق به کار گرفته و کاملاً محرمانه تلقی می شود. قبلاً از همکاری صمیمانه شما در تکمیل این پرسشنامه تشکر و قدردانی می شود.
معصومه رفعتی اشکیکی
دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی گرایش بیمه
دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
سوالات عمومی:

از دست دادن ثبات ژنومی از طریق تسهیل دستیابی به جهش های مرتبط با تومور در توسعه سرطان روده بزرگ دخالت دارد. در این بیماری بی ثباتی ژنومی اشکال مختلفی دارد که هر کدام علل متفاوتی دارند.متداول ترین بی ثباتی ژنومی در سرطان کولورکتال بی ثباتی کروموزومی است که منجر به تغییرات زیاد در تعداد رونوشت و ساختار کروموزوم می شود. بی ثباتی کروموزومی مکانیسم موثری در فقدان فیزیکی رونوشت های نوع وحشی ژن های سرکوب کننده تومور مانند APC و P53 است (Sanford and bertagnolli 2009).
۱-۴-۴عوامل دیگر در بروز سرطان کولورکتال:
پولیپ های کولورکتال: پولیپ ها در دیواره داخلی روده بزرگ یا رکتوم رشد می کنند.
سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان کولورکتال: سابقه ابتلا به سرطان درفامیل نزدیک ( والدین،برادران و خواهران و یا فرزندان ) به ویژه در سنین پایین، احتمال بروز سرطان را افزایش می دهد.
داشتن سابقه ابتلا به سرطان : سرطان کولورکتال ممکن است مجددا در فرد دارای سابقه ابتلای قبلی به این بیماری، بروز نماید
بیماری های التهابی روده یا بیماری کرون: خطر بروز سرطان کولون ، در فردی که سابقه بیماری های التهابی زخم شونده روده و بیماری کرون را برای چندین سال دارند، بیشتر می باشد(کاظمی اسکندانی ۱۳۸۸).

۱-۴-۵علائم و نشانه ها
علائم و نشانه های شایع عبارتند از :
اسهال، یبوست
احساس عدم تخلیه کامل روده
مشاهده خون (قرمز روشن یا خیلی تیره) در مدفوع
باریک شدن بیش از حد معمول مدفوع
کاهش وزن بدون علت مشخص
احساس خستگی مداوم
تهوع و استفراغ
ناراحتی های عمومی شکم (احساس پری شکم، درد، پیچش شکم و شکم نفاخ)
در اغلب موارد، این علائم ناشی از سرطان نمی باشند. سایر بیماری ها نیز این نشانه ها را ایجاد می کنند. بایستی در صورت وجود این علائم ، جهت تشخیص و درمان هر چه سریع تر به پزشک مراجعه نمود(کاظمی اسکندانی ۱۳۸۸).
۱-۵غربالگری
بررسی های انجام شده حاکی از این است که در صورت شناسایی سرطان کولورکتال در مراحل ابتدایی شانس بهبودی کامل مبتلایان به این بدخیمی در حدود ۹۰% می باشد ولی در صورتی که در تشخیص و درمان این سرطان تعویق ایجاد شود بدخیمی وارد مرحله پیشرفته و غیر قابل درمان می شود (ma et at 2009). غربالگری سرطان قبل از بروز علائم و نشانه های بیماری، به پزشک در شناسایی پولیپ ها یا سرطان اولیه کمک می کند. شناسایی وخارج نمودن پولیپ ها، از بروز سرطان کولورکتال پیشگیری می کند.
برای شناسایی سرطان و پولیپ در مراحل اولیه بایستی:
افراد ۵۰ سال و به بالا، غربالگری شوند.
افرادی که احتمال بروز بیماری در آنها بیشتر است ، با پزشک خود در مورد انجام آزمایشات غربالگری قبل از ۵۰ سالگی ، نوع آزمایشات و فواید و مضرات هرکدام از آزمایشات صحبت نمایند.
از آزمایشات غربالگری زیر برای تشخیص سرطان، پولیپ ها و سایر موارد غیر طبیعی کولون و رکتوم استفاده می شود:
وجود خون مخفی در مدفوع: اغلب اوقات سرطان ها یا پولیپ ها دچار خونریزی می شوند و این آزمایش قادر به شناسایی کمترین مقادیر خون در مدفوع می باشد. در صورت شناسایی وجود خون در مدفوع سایر آزمایشات برای شناسایی منبع خون مورد نیاز می باشد. البته لازم به ذکر است که موارد خوش خیم همانند بواسیر( هموروئید ) نیز موجب بروز خون در مدفوع می شوند.
سیگموئیدوسکپی: پزشک با سیگموئیدوسکپ ( لوله ای که در انتهای آن منبع نوری قرار دارد) داخل رکتوم و قسمت تحتانی کولون (سیگموئید) را بررسی می کند و در صورت وجود پولیپ، آنها را خارج می کند. به خارج کردن پولیپ، پولیپکتومی گفته می شود.
کولونوسکپی: پزشک با بهره گرفتن از کولونوسکپ (لوله ای که در انتهای آن منبع نوری قرار دارد) داخل کولون و رکتوم را بررسی نموده و در صورت وجود پولیپ، آنها را خارج می کند.
تنقیه با محلول باریم : پس از تنقیه بیمار با محلول باریم، هوا داخل رکتوم پمپ شده و توسط اشعه ایکس از کولون و رکتوم ، عکس برداری های متعدد انجام می شود. توسط باریم و هوا، پولیپ ها در عکس برداری مشخص می شوند.
معاینه انگشتی رکتوم : معاینه رکتوم یکی از روش های معمول معاینه بدنی است. پزشک پس از پوشیدن دستکش و مالیدن ژل، با داخل کردن انگشت داخل رکتوم نواحی غیر طبیعی موجود در قسمت های تحتانی رکتوم را بررسی می کنند (کاظمی اسکندانی۱۳۸۸).
۱-۶تعیین مرحله بیماری
زمانی که نمونه برداری نشانگر وجود سرطان کولورکتال باشد، لازم است پزشک وسعت بیماری( درجه بیماری) را بداند تا بهترین روش درمانی را طرح ریزی کند.
مرحله بیماری به تهاجم تومور به بافت های مجاور و انتشار سرطان بستگی دارد و اینکه در صورت انتشار، به کدام قسمت از بدن منتشر شده است. برای تعیین مرحله بیماری آزمایشات و اقدامات زیر انجام می شود:
آزمایشات خون: پزشک میزان CEA (آنتی ژن کارسینومای امبریونیک) و سایر مواد موجود در خون را کنترل می کند. در اغلب مبتلایان به سرطان کولورکتال، میزان CEA بالا می باشد.
کولونوسکپی: پزشک با کولونوسکپی داخل کولون و رکتوم را از نظر وجود نواحی غیرطبیعی بررسی می کند.
سونوگرافی داخل مقعدی: پروب سونوگرافی داخل رکتوم قرار داده می شود. پروب، امواج صوتی را که افراد قادر به شنیدن آن نیستند به داخل رکتوم و بافت های اطراف می فرستد. کامپیوتر با بهره گرفتن از انعکاس صوت(اکو) تصویر ایجاد می کند. تصویر ایجاد شده، نشان میدهد که تا چه عمقی تومور رکتوم رشد کرده است و همچنین انتشارسرطان به گره های لنفاوی یا سایر بافت های مجاور را نشان می دهد.
عکس برداری توسط اشعه ایکس از قفسه سینه: عکس برداری از قفسه سینه، نشان دهنده انتشار سرطان به ریه است.
سی تی اسکن: دستگاه عکسبرداری توسط اشعه ایکس که به کامپیوتر متصل می باشد، یک سری تصاویر با جزئیات بیشتر را از نواحی داخل بدن در دسترس قرار می دهد. ممکن است ماده حاجب تزریق گردد. این روش انتشار تومور به کبد، ریه ها و یا سایر نواحی بدن را نشان می دهد(کاظمی اسکندانی ۱۳۸۸).
مراحل سرطان کولورکتال به شرح زیر می باشد:
مرحله I : سرطان درون دیواره داخلی رکتوم و کولون رشد کرده است ولی هنوز به دیواره خارجی کولون نرسیده و یا به بیرون از کولون گسترش نیافته است .
مرحلهII : تومور به قسمت های عمقی و یا سرتاسرعمق دیواره کولون و رکتوم انتشار یافته و ممکن است بافت های مجاور را نیز درگیر کند اما سلول های سرطانی هنوز به گره های لنفاوی انتشار نیافته اند.
مرحله III : سرطان به گره های لنفاوی مجاور انتشار پیدا کرده اما به سایر قسمت های بدن منتشر نشده است.
مرحلهIV : سرطان در سایر قسمت های بدن همانند کبد و ریه ها منتشر شده است(کاظم اسکندانی ۱۳۸۸).
در مراحل ۱و۲ سرطان کولورکتال امکان درمان این سرطان با عمل جراحی وجود دارد ولی احتمال بهبودی در مرحله ۴ بسیار ضعیف است(ma et at 2009).
سرطان عود کرده : سرطانی است که درمان شده است ولی پس از یک دوره زمانی مجددا عود نموده است. این بیماری ممکن است در کولون، رکتوم و یا سایر قسمت های بدن عود کند (کاظمی اسکندانی۱۳۸۸).
۱-۴ درصد فراوانی مراحل سرطان کولورکتال(دکتر سید مهدی جلالی و همکاران با تحقیق بر روی بیماران از سال ۱۳۶۰تا ۱۳۸۰ )
۱-۷روش های درمانی:
اساسا انتخاب نوع درمان به محل تومور در رکتوم و کولون و مرحله بیماری بستگی دارد. برای درمان سرطان کولورکتال از جراحی، رادیوتراپی (پرتودرمانی)، شیمی درمانی و یا ترکیبی از این درمان ها استفاده می شود درمان سرطان به صورت درمان موضعی یا درمان سیستمیک است(کاضمی اسکندانی ۱۳۸۸)..
کارامدی و موفقیت درمان سرطان در مرحله ی اول با میزان بریدن توده تومور سنجیده می شود. اما سلول های بنیادی سرطان می توانند بخش خیلی کوچکی از بقایای تومور را تشکیل دهند و با فعالیت خود تومور جدیدی بسازند. )محمدرضا نوری دلویی و همکاران ،۱۳۹۱).
طبق گزارشات صورت گرفته بیش از ۹۰% مرگ و میرهای سرطانی به دلیل متاستاز رخ میدهند.تومورهای اولیه میتوانند توسط جراحی یا درمانهای مکمل شیمیایی به خوبی درمان شوند، اما سرطانهایی که به مرحله متاستاز رسیده اندبه درمان مقاوماند. این خصوصیت مقاومت، دلیل فراوانی مرگ را در میان افراد دارای
متاستاز نشان میدهد. بنابراین درمان موثر سرطان وابستگی زیادی به شناخت کامل فرایندهای ایجادکننده متاستاز و فراهم کردن راهکارهایی برای مقابله با این پدیده دارد. متاستاز به مفهوم رشد، تکثیر و تهاجم سلولهای توموری در مکانهای متفاوت بدن میباشد)محمدرضا نوری دلویی و همکاران ،۱۳۹۱).

جدول ۲- ۳- نمونه ی اطلاعات مربوط به نرخ خطاهای انسانی در روش THERP(نسل سراجی و وطنی.۱۳۹۱)

در تجزیه و تحلیل پیش بینی خطاهای انسانی کلیه ی خطاهای انسانی ممکن در هر یک از وظایف شغلی پیش بینی شده و راهکارهای ریکاوری هر کدام از آنها شناسایی شده و راه حل های مناسب جهت حذف یا کاهش آنها ارائه می گردد. این بررسی در وظایف شغلی حساس و آسیب پذیر نسبت به خطاهای انسانی انجام خواهد شد و در نهایت اقدامات کنترلی مناسب جهت پیشگیری و کاهش خطاها و محدود کردن پیامدهای ناشی از آنها توصیه می‌شود(نسل سراجی و وطنی.۱۳۹۱).
همانگون که بیان شد؛ خطای انسانی عبارت است از هر گونه انحراف رفتار انسان از آن چه باید باشد و برای آن برنامه ریزی شده است و یا هر گونه تخطی انسان از وظایف مشخص شده که از حد قابل قبول سیستم فراتر رود. اما “مک کورمیک و سندر" ^[۳۵] تصمیمات غیر صحیح و نامطلوب انسان و یا رفتاری که باعث کاهش بالفعل یا بالقوه ی کارایی سیستم و تأثیر ایمنی شود را نیز به عنوان خطای انسانی در نظر گرفته اند.
۲-۱۹مدل پنیر سوییسی در بروز خطای انسانی(جیمز ریزن)
در این رویکرد وجود چندین لایه دفاعی برای به حداقل رسانیدن و یا پیگیری از بروز خطا طراحی می‌شود. این مفهوم وجود سیستم دفاعی متعدد را مطرح می‌کند که به منظور جلوگیری یا کاهش بروز خطا ها طراحی شده است و به مدل پنیر سوییسی معروف است. این مدل لایه های دفاعی سیستم را به لایه های پنیر تشبیه می‌کند که هر کدام از این لایه ها سوراخ هایی دارد که نشان دهنده نقض در ایمنی هستند. حضور یک سوراخ در یک لایه ممکن است باعث حادثه ناگواری نشود چون لایه های دیگر به عنوان محافظ عمل می کنند. ولی اگر سوراخ ها هر لایه در امتداد هم قرار گیرند خطا به وقوع می پیوندد که نشان از نبود لایه های دفاعی برای پیشگیری از بروز خطاست. یکی از مدل های تئوریک رایج برای بررسی علل ریشه ای سوانح مدل پنیر سوییسی است که خصوصیت بارز آن توجه به ابعاد پنهان در زنجیره عوامل منجر به سانحه می‌باشد(قنادان و عبدی‌.۱۳۸۴).

از آنجا که تنها ذات پاک اوست که شکست ناپذیر است، لذا تمام عزت از آن اوست، و هر کس عزتى کسب مى‏کند از برکت دریاى بى‏انتهاى اوست. بنابراین، عزت اهل ایمان در اثر اعتقاد قلبى و رابطه محکم با پروردگار و پیروى و استناد برسول صلّى اللّه علیه و آله است.^[۱۷۳]

در روایات اسلامى روى این مساله تاکید شده است که مؤمن نباید وسائل ذلت خود را فراهم سازد، خدا خواسته او عزیز باشد او هم براى حفظ این عزت باید بکوشد. در حدیثى از امام صادق ع در تفسیر همین آیه (وَ لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ) مى‏خوانیم:
«إن الله عز وجل فوض إلى المؤمن أموره کلها، و لم یفوض إلیه أن یکون ذلیلا، أما تسمع قول الله عز و جل یقول: وَ لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ، فلمؤمن یکون عزیزا و لا یکون ذلیلا". ثم قال: «إن المؤمن أعز من الجبل، أن الجبل یستقل منه بالمعاول، و المؤمن لا یستقل من دینه شی‏ء»^[۱۷۴]
ترجمه: خداوند تبارک و تعالى همه کارهاى مؤمن را به خودش واگذار کرده جز اینکه به او اجازه نداده است که خود را ذلیل و خوار کند؛ آیا در اینجا قول خدا را ندانسته‏اى که فرماید:” لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ “مؤمنین باید عزیز باشد و ذلیل نباشد. سپس فرمود:” مؤمن عزیز است و ذلیل نخواهد بود مؤمن از کوه محکمتر و پر صلابت‏تر است چرا که کوه را با کلنگها ممکن است سوراخ کرد ولى چیزى از دین مؤمن هرگز کنده نمى‏شود".
خداوند متعال براى کسانى که عشق او را بر همه چیز مقدم می شمرند و هر علاقه‏اى را تحت الشعاع علاقه به او قرار دهند، دوستان او را دوست دارند و دشمنان او را دشمن می دانند، پاداش هایی قرار داده است:
“لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فی‏ قُلُوبِهِمُ الْإیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ أُولئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُون"(سوره مجادله،آیه ۲۲)
ترجمه: هیچ قومى را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمى‏یابى که با دشمنان خدا و رسولش دوستى کنند، هر چند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندانشان باشند آنان کسانى هستند که خدا ایمان را بر صفحه دلهایشان نوشته و با روحى از ناحیه خودش آنها را تقویت فرموده، و آنها را در باغهایى از بهشت وارد مى‏کند که نهرها از زیر (درختانش) جارى است، جاودانه در آن مى‏مانند خدا از آنها خشنود است، و آنان نیز از خدا خشنودند آنها «حزب اللَّه» اند بدانید «حزب اللَّه» پیروزان و رستگارانند.
آیه الله مکارم در تفسیر آیه می فرمایند: “خداوند براى کسانى که عشق او را بر همه چیز مقدم شمرند و هر علاقه‏اى را تحت الشعاع علاقه به او قرار دهند، دوستان او را دوست دارند و دشمنان او را دشمن، پنج پاداش بزرگ مقرر داشته که سه پاداشش را در همین جهان به آنها مى‏دهد و دو پاداش را در قیامت؛ نخستین موهبت در این جهان، استقرار و ثبات ایمان آنها است، چنان نقش ایمان را بر قلوبشان مى‏زند که دست حوادث و طوفانهاى زندگى نتواند آن را محو سازد، و از این گذشته با روح تازه‏اى آنها را تایید و تقویت مى‏کند، و در مرحله سوم آنها را در حزب خویش جاى مى‏دهد و بر دشمنان پیروز مى‏سازد. در آخرت نیز بهشت جاویدان با تمام نعمتهایش در اختیار آنها قرار مى‏دهد، و علاوه بر آن، خشنودى مطلق خویش را از آنان اعلام مى‏دارد.”^[۱۷۵]
در آیات ۲۷-۳۰ سوره فجر، خداوند متعال با اشاره بر رضایت نفس آرام یافته و خشنودی خود نیز از آن نفس، آنان را وارد بهشت می کند:
“یَأَیَّتهَُا النَّفْسُ الْمُطْمَئنَّهُ(۲۷)ارْجِعِى إِلىَ‏ رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً(۲۸) فَادْخُلىِ فىِ عِبَادِى(۲۹)وَ ادْخُلىِ جَنَّتىِ"(۳۰)(سوره فجر، آیات ۲۷-۳۰)
ترجمه: تو اى روح آرام‏یافته! (۲۷)به سوى پروردگارت بازگرد در حالى که هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود است، (۲۸) پس در سلک بندگانم درآى، (۲۹) و در بهشتم وارد شو.
آیه الله مکارم در تفسیر آیه می فرمایند:"تعبیر به"راضیه” به خاطر آن است که تمام وعده‏هاى پاداش الهى را بیش از آنچه تصور مى‏کرد، قرین واقعیت مى‏بیند، و آن چنان فضل و رحمت خدا شامل حال او مى‏گردد که یکپارچه رضا و خشنودى مى‏شود و اما تعبیر به” مرضیه” به خاطر این است که مورد قبول و رضاى دوست واقع شده است." ^[۱۷۶]
۳-۱-۱-۲-۲٫ دیدگاه شناختی-رفتاری قرآن نسبت به شخصیت منافقان
الف: دیدگاه شناختی قرآن نسبت به شخصیت منافقان؛ عدم امنیت و احساس ضعف منافقان در پی جلب تایید و رضایت همه افراد
کسانی که در صدد جلب رضایت همه افراد هستند، احترام به خود را از دست داده و احساس ضعف و ناایمنی می کنند؛ همانند منافقان^[۱۷۷]؛ زیرا آنان چون در باطن، تکیه گاهى ندارند، همواره گرفتار ترس و وحشتى عظیم هستند؛ و به خاطر همین ترس و وحشت، هیچ گاه آنچه را که در باطن دارند، اظهار نمى‏کنند؛ و چون از خدا نمى‏ترسند، از همه چیز مى‏ترسند و دائما در حال وحشت و اضطراب به سر مى‏برند؛ و لذا همواره در پی جلب رضایت دیگران هستند تا سرپوشی بر وحشت و ترس خود گذاشته باشند.آیاتی که دلالت بر این کار منافقان دارد، آیاتی است که بیان می فرماید این افراد علی رغم عدم میل باطنی آن ها در اجرای فرامین الهی، اما برای جلب نظر دیگران، ریاء می کنند؛ از جمله آیه ۱۴۲ سوره نساء:
“إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاهِ قامُوا کُسالى‏ یُراؤُنَ النَّاس…"(سوره نساء، آیه ۱۴۲)؛ منافقان خدا را فریب مى‏دهند، و حال آنکه خدا آنها را فریب مى‏دهد. و چون به نماز برخیزند با اکراه و کاهلى برخیزند و براى خودنمایى نماز کنند.
قرآن کریم در آیه ۶ سوره مائده در باره منافقان می فرماید:"الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ"(سوره ماعون،آیه ۶)؛ آنان که ریا مى‏کنند.
علامه طباطبایی در تفسیر آیه می فرمایند: “این آیه (آیه ۶ سوره ماعون) درباره منافقینی است که عبادت را در انظار مردم انجام مى‏دهند، (و یا در انظار بهتر و غلیظتر انجام مى‏دهند)، اینگونه افراد شکارچیانى هستند که با زبان شکار حرف مى‏زنند، تا شکار بدامشان بیفتد، (در بین مسلمانان خود را مسلمان‏تر از آنان جلوه مى‏دهند، و معلوم است اگر در بین اهل ملتى دیگر قرار بگیرند چهره آن مردم را به خود مى‏گیرند).”^[۱۷۸]
بنابراین، منافق که پیوسته در بیم، وحشت و اضطراب به سر می برد، با سوگند و تظاهر، مى‏خواهد از اعتقادات مذهبى مردم سوء استفاده کرده و توجّه آنان را به خود جلب کند؛ خداوند در آیه ۵۶ سوره توبه، به این صفت منافقان اشاره می کند که آنان از شدت ترس و وحشت، با سوگندهای دروغین می خواهند رضایت شما را به دست آورند:
“وَ یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْکُمْ وَ ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لکِنَّهُمْ قَوْمٌ یَفْرَقُونَ"(سوره توبه، آیه ۵۶)؛ و به خدا سوگند مى‏خورند که آنها (منافقان )از شما هستند، در حالى که از شما نیستند، ولى آنها گروهى هستند که مى‏ترسند (و وحشت دارند لذا دروغ مى‏گویند).
راغب” در کتاب “مفردات” مى‏گوید: “یفرقون” از ماده"فرق"(بر وزن شفق)، این ماده در اصل به معنى تفرق و جدایى و پراکندگى است؛ و در این آیه، منظور این است که (منافقان)گویى آن چنان مى‏ترسند که مى‏خواهد قلبشان از هم متفرق و متلاشى گردد.^[۱۷۹]
ب: دیدگاه رفتاری قرآن نسبت به شخصیت منافقان؛ توسل به دروغ در پی جلب تایید و رضایت همه افراد
منافقان که در پى جلب نظر مردم و حفظ پایگاه خود در میان مردم هستند، کارى به رضاى خدا و رسولش ندارند. آنان که براى رضایت قلبى مسلمانان هم ارزشى قائل نبودند، اصرارشان بر رضایت، تنها براى مصون ماندن از عکس العمل قهرآمیز مسلمین بود، تا بتوانند پایگاه اجتماعى و نفوذ خود را در جامعه حفظ کنند و لذا برای دست یافتن به اهداف شومشان به سوگندهای دروغین متوسل می شدند؛ و این راه و رسم منافقان است که پیوسته براى پوشانیدن چهره زشت و منفور خود به سوگندهاى دروغ پناه مى‏برند؛^[۱۸۰] خداوند در برخی آیات، به این صفات منافقان، اشاره می کند که آنان با سوگندهای دروغین می خواهند رضایت شما را به دست آورند و این در حالى است که آنان از شما نیستند و دروغ گویان هستند؛^[۱۸۱] از جمله قرآن کریم در آیه ۱۴ سوره مجادله می فرماید:
“أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لا مِنْهُمْ وَ یَحْلِفُونَ عَلَى الْکَذِبِ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ"(سوره مجادله، آیه ۱۴)؛ آیا ندیدى کسانى(منافقانی) را که طرح دوستى با گروهى که مورد غضب خدا بودند ریختند؟! آنها نه از شما هستند و نه از آنان! سوگند دروغ یاد مى‏کنند (که از شما هستند) در حالى که خودشان مى‏دانند(که دروغ مى‏گویند).
قرآن کریم همچنین در آیه ۱۸ سوره مجادله می فرماید:
” ….یحْلِفُونَ لَکُمْ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلى‏ شَیْ‏ءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْکاذِبُونَ"(سوره مجادله، آیه ۱۸)؛ براى شما سوگند مى‏خورند، و مى‏پندارند که بر چیزى دست دارند- یعنى از سوگند خود سودى مى‏برند- آگاه باشید که آنها دروغگویانند.
خداوند متعال، در آیاتی خطاب به آنان می فرماید: بهتر است آنان اگر ایمان واقعی دارند، خشنودی خدا و رسولش را به دست آورند:
“یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ لِیُرْضُوکُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ إِنْ کانُوا مُؤْمِنینَ “(سوره توبه ،آیه ۶۲)؛ آنها (منافقان) براى شما به خدا سوگند یاد مى‏کنند، تا شما را راضى سازند در حالى که شایسته‏تر این است که خدا و رسولش را راضى کنند، اگر ایمان دارند!
شیخ طوسی در تفسیر این آیه در تفسیر"تبیان” می فرماید: “خداوند تبارک و تعالی خبر می دهد که این منافقین، به خداوند قسم می خورند که بر دین شما هستند و آنچه که از ایشان به شما رسیده، باطل است؛ زیرا هدف آنان از این کار این است که رضای شما را به دست آورند و به خاطر این که از جانب شما بر این کارشان مورد تشویق قرار گیرند. سپس خداوند تبارک و تعالی فرمود «وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ» یعنی خدا و رسولش سزاوارترند که رضای آن دو را مطالبه کنید «إِنْ کانُوا مُؤْمِنِینَ» (اگر )تصدیق کنندگان به خداوند تبارک و تعالی (و)اقرار کنندگان به نبوت پیامبر می باشید." ^[۱۸۲]
قرآن کریم همچنین در آیه ۵۹ سوره توبه خطاب به منافقان می فرماید:
“وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَیُؤْتِینَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ راغِبُونَ"(سوره توبه، آیه ۵۹)؛ ولى اگر آنها به آنچه خدا و پیامبرش به آنها مى‏دهد راضى باشند و بگویند خداوند براى ما کافى است و به زودى خدا و رسولش از فضل خود به ما مى‏بخشد ما تنها رضاى او را مى‏طلبیم (اگر چنین کنند به سود آنهاست).
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله می فرمایند: “من التمس رضى اللَّه بسخط الناس رضی اللَّه عنه و أرضى عنه الناس و من التمس رضى الناس بسخط اللَّه سخط اللَّه علیه و أسخط علیه الناس"؛^[۱۸۳] کسى که به قیمت خشم مردم، در پى رضاى خدا باشد، خدا از او راضى مى‏شود و مردم را هم از او راضى مى‏سازد، و هر کس با خشمِ خدا در پى جلب رضایت مردم باشد، خداوند از او ناراضى مى‏شود و دل مردم را هم از او خشمگین و ناراضى مى‏کند.
منافقان که در پى جلب نظر مردم و حفظ پایگاه خود در میان مردمند، کارى به رضاى خدا و و رسولش ندارند. خداوند در آیاتی از قرآن کریم، توبیخ و عذاب هایی که در انتظار آنان است را بازگو می کند؛^[۱۸۴] از جمله قرآن کریم در آیات ۹۵- ۹۶ سوره توبه می فرماید:
“سَیَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ جَزاءً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ (۹۵) یَحْلِفُونَ لَکُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنْ تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لا یَرْضى‏ عَنِ الْقَوْمِ الْفاسِقِینَ” (۹۶) (سوره توبه، آیات ۹۵- ۹۶)
ترجمه: هنگامى که به سوى آنان(آنها که از جهاد تخلف کردند) بازگردید براى شما سوگند یاد مى‏کند که از آنها اعراض (و صرف نظر) کنید، از آنها اعراض کنید (و روى گردانید) چرا که آنها پلیدند و جایگاهشان دوزخ است، به کیفر اعمالى که انجام مى‏دادند. با سوگند از شما مى‏خواهند که از ایشان راضى شوید، اگر شما از آنها راضى شوید خداوند از جمعیت فاسقان راضى نخواهد شد.
بعضى از مفسران مى‏گویند این آیات درباره گروهى از منافقان که تعدادشان بالغ بر هشتاد نفر مى‏شد نازل گردید؛ زیرا به هنگامى که پیامبر ص از جنگ تبوک بازگشت، دستور داد هیچ کس با آنها مجالست نکند و سخن نگوید و آنها که خود را در فشار شدید اجتماعى دیدند در مقام عذر خواهى برآمدند، آیات فوق نازل شد و وضع آنها را مشخص ساخت.^[۱۸۵]
حجت الاسلام قرائتی در تفسیر ذیل “سَیَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ ” می فرمایند:"اعراض، یا بر اساس بزرگوارى و گذشت است، یا بر اساس قهر و بى‏اعتنایى، و در این آیه، به هر دو معنى به کار رفته است؛ منافقان درخواست اعراض و چشم‏پوشى از خطا داشتند، خداوند دستور اعراض قهرآمیز داد.”^[۱۸۶]
نتیجه بررسی تطبیقی: با توجه به آیات قرآنی، اعتقاد فرد مبنی بر این که ضرورت دارد و باید مورد تایید و محبوبیت همه افراد واقع شود، امر قابل قبولی نیست ؛ زیرا، قرآن کریم، در دیدگاه شناختی شخصیت مومنان، مبنی بر عدم امکان جلب تایید و رضایت همه افراد، ایمان واقعی را، رضایت خدا و رسولش معرفی می کند؛ و در دیدگاه رفتاری شخصیت مومنان، به عزت مندی و احساس ارزشمندی آنان و عدم نیاز آنان در رفتارشان به جلب رضایت و تایید همه افراد، اشاره می کند و در آیات مختلفی، پاداش هایی برای مومنان قرار داده است. اما منافقان، کسانی هستند که در پی جلب نظر و تایید دیگران، در خود احساس ضعف و ناامنی می کنند؛ و قرآن کریم در آیات مختلفی، به دیدگاه شناختی و رفتاری شخصیت منافقان که به ریاء، تصنع، تظاهر سازی و سوگندهای دروغین، متوسل می شوند، اشاره می کند؛ و عذاب هایی برای آنان مقرر فرموده است.
با توجه به آموزه های قرآن، این باور غیر عقلانی که آلبرت الیس مطرح می کند، با آموزه های قرآن منطبق می باشد. ولی همان طور که گفته شد زیر مبنای فکری الیس با آموزه های دین اسلام، قابل انطباق نیست. زیرا الیس درمان این باور غیر عقلانی را منوط به “خود پذیری نامشروط” انسان ها می داند؛ و خود پذیری نامشروط را به این که فرد، وجودش و حق زندگی اش را کاملاً بپذیرد؛ صرف نظر از این که چه صفاتی دارد و چه اعمالی انجام می دهد، تعریف می کند.^[۱۸۷] اما از دیدگاه قرآن، همه انسان ها دارای کرامت ذاتی هستند؛^[۱۸۸] اما کرامت ارزشی انسان از دیدگاه قرآن، در گرو انتخاب آگاهانه راه کمال و تقواست؛ و لذا انسان در آفرینش، به طور بالقوه، موجودی کریم است؛ که شایستگی مقام خلیفه اللهی و مسجود فرشتگان بودن را داراست و و هم امکان رسیدن به این مقام را بالفعل دارد.^[۱۸۹]
بنابراین، پس از بررسی این باور غیر عقلانی، و تطبیق آن با آموزه های قرآن کریم، می توان به این نتیجه رسید که این دیدگاه در قرآن، همانند نظریه الیس، دارای ابعاد شناختی- رفتاری است و آدمی می تواند از طریق آگاهی و شناخت نسبت به این که، ایمان واقعی در رضایت خدا و رسولش می باشد، به اصلاح رفتارهای خود(پرورش حس عزت مندی و احساس ارزشمندی) به مبارزه با این باور غیر عقلانی بپردازد. با این تفاوت که در روان شناسی، مراجع و با کمک درمانگر، راهکارهای شناختی و رفتاری آن ها را تعیین می کنند(درمانگر به بیمار کمک می کند تا فرد، بتواند خود را از عملکردش متمایز ببیند).^[۱۹۰] اما در قرآن، راهکارهای شناختی و رفتاری از قبل به طور کامل از سوی خداوند تعیین و تعریف گشته اند. زیرا که خداوند متعال بهترین درمانگر آدمی است که نفس و روان او را به طور کامل می داند.
۳-۱-۲٫ باور غیر عقلانی شماره دو
اعتقاد فرد مبنی بر این که لازمه احساس ارزشمندی این است که باید در همه کارهایش کاملاٌ قابل، با عرضه و موفق باشد.^[۱۹۱]
“الیس"، معتقد است که زیر مبنای این باور غیر عقلانی، به احساس حقارت و بی ارزشی فرد بر می گردد؛ زیرا فرد از طریق صفاتش می خواهد ارزش و شخصیت خود را به نمایش گذارد و در غیر این صورت، خود را بی کفایت، و بی ارزش محسوب می کند.^[۱۹۲] الیس در درمان این باور غیر عقلانی معتقد است که انسان ها به صرف وجود داشتن خوب و ارزشمند هستند؛ نه بر مبنای عملکرد و رفتارشان.^[۱۹۳]
۳-۱-۲-۱٫ تبیین این باور در روان شناسی
یکی از روشن ترین اشکال ارزیابی مرضی از خود، احساس حقارت است. بر طبق نظر روان شناسان، این احساس از احساس آگاهانه (خودآگاه)، یا ناآگاهانه (همان چیزی است که به عقده حقارت موسوم است)، فرد مبنی بر ناتوانی در انجام امور ناشی می شود، و ریشه آن در دوره کودکی و انعکاس آن در بزرگسالی است.
در زمینه روان درمانی در روان شناسی، دو نوع درمان در این نظریات ارائه می شود؛ یکی تلاش برای ریشه های بیماری و انتقال آن از اعماق ناخودآگاه به سطح خودآگاه؛ در صورتی که بیماری به صورت عقده باشد. اما در حالتی که فقط احساس حقارت به صورت آگاهانه از مشکل است، باز درمان به دو صورت است،گاه به صورت تعویض این احساس است که با تلاش بسیار، جانشینی به جای احساس فوق می سازد؛ مانند توجه به کسب و کار در صورت عدم موفقیت در درس و یا با تلاش بسیار، بر احساس حقارت غلبه و آن را حذف می کند و راه دیگر، اعتراف به واقعیت و قبول آن است.
۳-۱-۲-۲٫ نقد و بررسی تطبیقی
از دیدگاه اسلام، احساس حقارت به وضوح بیماری تلقی می شود؛ و این بیماری به صورت رفتارهای مختلفی، نمود پیدا می کند؛ در روایات مختلفی به این مساله اشاره شده است؛ از جمله، امام صادق(ع)در روایتی می فرمایند: “ما من رجل تکبر او تجبّر الا لذله یجدها فی نفسه”^[۱۹۴]؛ یعنی شخص متکبر، چنین رفتاری را فقط به واسطه خواری و ذلتی که در درون، احساس می کند، انجام می دهد. این روایت، اشاره بر این دارد که احساس حقارت جای خود را به یکی از بیماری های رفتاری که تکبر باشد، می دهد. پس (با توجه به سخن امام صادق(ع)) تکبر نوعی مکانیزم دفاعی است تا فرد با کاهش احساسات ناخودآگاهش مانع بروز و ظهور بیماریش شود. و همچنین ممکن است رفتار فوق، رفتاری ساختگیی باشدکه فرد تعمداً و با آگاهی از ذلت و خواری اش مرتکب می شود. در روایتی از امام علی(ع) آمده است: “نفاق المرء من ذل یجده فی نفسه”^[۱۹۵]؛ نفاق و درویی انسان، ناشی از حقارت و ذلتی است که در خود احساس می کند.
در روایت دیگری همچنین از امام علی(ع) وارد شده است: “الغیبه جهد العاجز”^[۱۹۶]؛ غیبت، نهایت تلاش افراد ناتوان و ذلیل است. همه این نوع روایات، بیانگر احساس حقارت فرد، و نمود آن(احساس حقارت) در رفتارهای فرد می باشد.
شارع اسلام، درمان این احساس(احساس حقارت) را مبتنی بر “اصل من یا شعور”^[۱۹۷] می داند، خواه ریشه آن در ناخودآگاهی و یا دراحساس آگاهی فرد باشد. دیدگاه اسلام، علی رغم مشابهت با نظریه مادی در دیدگاه های کلی راجع به احساس مذکور، تفاوت هایی را نیز در بعد علل پیدایش احساس حقارت و راه های درمان آن با این نظریه ها به نمایش می گذارد. از نقطه نظر علل پیدایش احساس حقارت، از این نظر که احساس مذکور در نتیجه پرورش کودک به وجود می آید، دیدگاه اسلام با دیدگاه مادی موافق است، اما از نظر اسلام، این امر اهمیت آن چندانی ندارد، همان طور که با برخی تفاسیر مادی که این احساس را پایه تمام رفتار بشری برمی شمرند، مخالف است؛ مانند “آدلر”^[۱۹۸] که تمام رفتارهای انسان را از احساس حقارت در مقابل دیگران و در مواجه با ناکامی ها، ناشی می داند. لذا از نظر روش های درمان، بهترین آن ها بر شعور و شناختی که اسلام درباره احساس مذکور ارائه می دهد، استوار است.^[۱۹۹]

مدل های جریان های نقدی آزاد عمدتا از طریق سه مدل زیر قابل تعیین هستند(تهرانی و باقری،۱۳۸۷)
۱- مدل جنسن(۱۹۸۶)
FCF=CFO-I
که اجزای تشکیل دهنده فرمول عبارتند از:
CFO= جریان های نقدی حاصل از عملیات
I= جریان های نقدی مورد انتظاربرای سرمایه گذاری در طرح های دارای ارزش فعلی خالص مثبت

۲- مدل لن و پلسن(۱۹۸۹)
FCF= سود عملیاتی قبل از استهلاک - کل مالیات پرداختی شرکت - هزینه بهره پرداختی شرکت - سود تقسیمی به سهامداران
۳- مدل کاپلند و همکاران(۱۹۹۱):
FCF= سود عملیاتی پس از کسر مالیات - هزینه های غیر نقدی - افزایش سرمایه در گردش
افزایش در ارزش ناخالص دفتری مجموع سایر دارایی ها-
بخش عـمده ای از جریان های نقدی هر واحد تـجاری ، حاصل از عملیات آن می باشد. در صـورتی که جریان های نقدی سرمایه گذاری شده برای دستیابی به رشد از جریان های نقدی واحد تجاری کسر شود، حاصل کار همان جریان های نقدی آزاد خواهد بود.(ایزدی نیا،۱۳۸۴)
تهیه صورت جریان های نقدی آزاد تا حد زیادی مشابه تنظیم صورت جریان وجوه نقد حسابداری است . در اولین مرحله، پرداخت های نقدی عملیـاتی از مبلـغ فـروش کـسر می شـود کـه بـه عنوان مشـخصه جریان های نقدی وصول شده می باشد و معرف هزینه های گزارش شده در صورت سود و زیان است و در برگیرنده مالیات نیز می باشد . نتیجه حاصل شده همان سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات است.
درمرحله بعد، پرداخت های نقدی غیرعملیاتی که شامل پرداخت برای افزایش سرمایه در گردش یا تحصیل دارایی های ثابت جدید است، کسر و حاصل کار همان جریان های نقدی آزاد^[۲۷] خواهد بود . این رابطه بدین شرح است:
FCF= NOPAT – IWC – I
که در آن :
FCF = جریان های نقدی آزاد ،
NOPAT = سود خالص عملیاتی ،
IWC = افزایش سرمایه در گردش و
I= مخارج تحصیل دارایی های ثابت سرمایه ای می باشد.(جهانخانی و مجتهدزاده،۱۳۷۴)
در اصطلاح مالی، به حاصل جمع مخارج انجام شده برای افزایش سرمایه درگردش یا تحصیل دارایی های ثابت سرمایه ای، سرمایه گذاری اطلاق می شود و آن را با نماد I نشان می دهند.
محاسبه سرمایه گذاری در هر دوره زمانی از طریق بررسی تغییرات ادواری سرمایه به کار گرفته شده، امکان پذیر است . از این رو، می توان جریان های نقدی آزاد را معادل تفاوت سود خالص عملیاتی و سرمایه گذاری تعریف کرد.
FCF = NOPAT – Investment
محاسبه جریان های نقدی آزاد در عمل مستلزم توجه به مبلغ سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات و مبلغ سرمایه گذاری هر واحد تجاری پس از کسر استهلاک( I ) می باشد .با انجام این عمل، پایداری مبلغ سود خالص عملیاتی بیشتر می شود و سرمایه گذاری نیز معرف مخارج سرمایه ای لازم برای حفظ یا نگهداشت سرمایه و سرمایه مورد نیاز برای ایجاد رشد در واحد تجاری خواهد بود. با این حال، از آن جا که استهلاک به صورت هم زمان از سود خالص عملیاتی و سرمایه گذاری کسر می شود، وجود یا نبود آن تاثیری در مبلغ جریان های نقدی آزاد واحد تجاری ندارد. (دهدار،۱۳۸۶)مبنای محاسبه جریان های نقدی آزاد اطلاعات حسابداری صورت های مالی است. در بعضی از کتب ارزشیابی مدل زیر بـرای مـحاسبه جـریان هـای نقـدی آزاد به صـورت گزارشی ارائه شده است. (Young& O’Byrne,2001)
نام شرکت
صورت جریانهای نقدی آزاد
برای دوره مالی ……
مبلغ
فروش ×××
کسر می‌شود:
هزینه‌های عملیاتی (به غیر از استهلاک) (×××)
سود قبل از بهره و مالیات و استهلاک ×××
کسر می‌شود: استهلاک (×××)
کسر می‌شود: م الیات ها (×××)
مجمعوع کسورات (×××)
سود خالص عملیاتی (NOPAT) ×××
اضافه می‌شود: استهلاک ×××
کسر می‌شود: سرمایه‌گذاری ها:
۱- افزایش سالانه در سرمایه در گردش (×××)
۲- افزایش سالانه در دارایی های ثابت (×××)
جریان های نقدی آزاد (FCF) ×××
اگر هزینه‌های عملیاتی شامل هزینه استهلاک باشد به عبارتی سود قبل از بهره و مالیات (EBIT) پس از کسر استهلاک محاسبه شده باشد در این صورت جریان های نقدی آزاد واحد تجاری (FCF) طبق معادله زیر نیز قابل محاسبه است:
FCF= EBIT (1-Tax rate) + Dep. Exp – (DWorking Capital + DFixed Assets)
= جریان آزاد نقدی هزینه استهلاک + سودخالص عملیاتی پس از مالیات- سرمایه گذاری ها
جریان نقدی آزاد واحد تجاری، وجه نقد باقی مانده ناشی از فعالیت های عملیاتی است که واحد تجاری