آزمون تصریح مدل

بحرانی مک کینون۴۸/۴-

آماره t 28/5-

وقفه صفر

آزمون ریشه واحد جملات پسماند

مأخذ: محاسبات محققین
تذکر: ۱- دوره زمانی مورد مطالعه از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۸۶ می باشد. ۲- حداکثر تعداد وقفه با توجه به حجم نمونه از سوی محقق یک در نظر گرفته شده است. ۳- اعداد داخل پرانتز نشان دهنده ی آماره ی t در آزمون معناداری ضرایب متغیرها می باشد. ۴- در رابطه با آماره ی F اعداد داخل پرانتز نشان دهنده ی سطح احتمال این آماره می باشد.
مدل تخمین زده شده به صورت زیر می باشد:
(۴-۴)
ارقام داخل پرانتز نشان دهنده ی آماره t جهت آزمون معناداری ضرایب متغیرها می باشد. بر این اساس در معادله تخمین زده شده، ضریب متغیر سرمایه گذاری در بخش خدمات با یک وقفه و نیز ضریب متغیر درآمدهای نفتی از لحاظ آماری در سطح ۹۹% اطمینان معنی دار است. علاوه بر این، ضریب متغیر نرخ بهره واقعی تقریباً در سطح اطمینان ۹۰% از لحاظ آماری معنادار است.
از طرف دیگر جهت بررسی ثبات ساختاری مدل برآورد شده، در ادامه نمودار مربوط به آماره ی پسماند تجمعی (Cusum) ارائه و تحلیل می شود:
نمودار(۴-۱): آزمون پسماند تجمعی برای مدل سرمایه گذاری در بخش خدمات

تذکر: خطوط راست معنی دار بودن در سطح احتمال ۵% را نشان می دهد.
ماخذ: محاسبات محقق
براساس نتایج آزمون پسماند جمعی (Cusum)، آماره مربوطه کاملاً در بین فاصله اطمینان ۹۵% قرار گرفته و در هیچ نقطه ای خطوط فاصله اطمینان را قطع نکرده است. بر این اساس می توان نتیجه گرفت هیچ گونه تغییر سیستماتیکی در ضرایب رگرسیونی در طول دوره زمانی مورد مطالعه رخ نداده است. از سوی دیگر جهت بررسی انحرافات ناگهانی از ضرایب رگرسیون در نمودار (۴-۲)، آزمون مجذور پسماند تجمعی (Cusum Q)، ارائه شده است.
نمودار(۴-۲): آزمون مجذور پسماند تجمعی برای مدل سرمایه گذاری در بخش خدمات
تذکر: خطوط راست معنی دار بودن در سطح احتمال ۵% را نشان می دهد.
ماخذ: محاسبات محقق
همانطور که در نمودار (۴-۲) نیز نشان داده شده است، آماره مذکور در فاصله سال های ۷۳-۱۳۷۱ در خارج از فاصله اطمینان ۹۵% قرار گرفته است.
از آنجایی که در نمودار (۴-۲)، انحراف آماره مجذور پسماند تجمعی از داخل فاصله اطمینان ۹۵% بسیار ناچیز است، آزمون معناداری اضافه کردن متغیر مجازی (DU) جهت برقراری ثبات ساختاری در مدل به صورت زیر انجام می شود:
(۴-۵)
برای
برای بقیه سال ها
با توجه به نتایج این آزمون ارائه شده در جدول (۴-۲)، سطح احتمال هرسه آماره حداکثر درستنمایی (LR)، ضریب لاگرانژ (LM) و F از سطح خطای ۵% بزرگتر است. براین اساس فرضیه صفر مبنی بر زائد بودن متغیر مجازی (DU) در مدل را نمی توان رد نمود. بنابراین با توجه به نتیجه ی بدست آمده شکست ایجاد شده در مدل قابل اغماض است.^[۱۸]
از سوی دیگر با توجه به نتایج ارائه شده در جدول (۴-۲)، سطح احتمال آماره ی h- دوربین واتسن^[۱۹] محاسبه شده (۷۲۸/۰)، از سطح خطای ۵% بزرگتر است، بنابراین در این مدل نمی توان فرضیه مبنی بر نبودن خود همبستگی درجه ی اول (مثبت یا منفی)، در بین جملات پسماند را در سطح اطمینان ۹۵% رد نمود. از سوی دیگر مقدار ضریب تعیین تعدیل شده (برابر با ۹۲/۰) ، نیز بیانگر این مطلب است که متغیرهای مستقل به خوبی قادر هستند تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند. همچنین با توجه به نتایج آزمون تصریح صحیح مدل( آزمون رمزی)، از آنجایی که سطح احتمال دو آماره ی محاسبه شده ی LM و F از سطح خطای ۵% بزرگتر است، بنابراین در این مدل فرضیه مبنی بر تصریح صحیح مدل در سطح اطمینان %۹۵ پذیرفته می شود . از سوی دیگر نتایجآزمون دیکی فولر جهت بررسی پایانی جملات پسماند، در جدول(۴-۲) ارائه شده و باتوجه به اینکه در این آزمون آماره ی محاسبه شده (۲۸/۵-) از مقدار بحرانی مک کینون(۴۸/۴-) بزرگتر است، بنابراین فرضیه ی صفر مبنی برپایایی جملات پسماند نیز در مدل برآورد شده پذیرفته می شود.
حال با اطمینان از صحت مدل نهایی برآورد شده، نتایج برآورد مدل در کوتاه مدت مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. همانطور که نتایج تخمین مدل جدول(۴-۲) نشان می دهد، علامت متغیر نرخ بهره واقعی درمدل سرمایه گذاری در بخش خدمات مثبت است. همانطور که در فصل دوم بدان اشاره شد، براساس فرضیه ی مکمل بودن پول و سرمایه در کشورهای در حال توسعه(نظریه ی مک ـ کینون)، از آنجایی که کشورهای مذکوربا محدودیت تامین مالی منابع سرمایه گذاری مواجه می باشند، سرکوب مالی، از نوع کنترل نرخ های بهره ، منجر به آسیب رسانی به تشکیل سرمایه دراین دسته از کشورها می گردد. در حالی که با افزایش نرخ بهره ی واقعی سپرده ها، انتظار می رود سطح سرمایه گذاری افزایش یابد. به عبارت دیگر براساس این نظریه در کشورهای در حال توسعه با توجه به کمبود منابع مالی جهت سرمایه گذاری بین دو متغیر نرخ بهره و سرمایه گذاری می تواند رابطه مثبت برقرار باشد. در جهت تایید این مطلب، نتایج تخمین مدل در پژوهش حاضر نشان می دهد که به دنبال هر یک درصد افزایش نرخ بهره ی واقعی، سرمایه گذاری در بخش خدمات در کوتاه مدت به میزان ۲۳۹ میلیارد ریال افزایش پیدا می کند. از سوی دیگر علامت متغیر درآمد نفتی نیز معنی دار و مثبت بوده و از این نظر مطابق با مبانی نظری مطرح شده در فصل دوم می باشد. ضریب محاسبه شده برای درآمد نفتی نشان می دهد که در کوتاه مدت به ازای هر یک میلیارد ریال افزایش درآمدهای نفتی، سرمایه گذاری در این بخش در حدود ۱۴۹ میلیون ریال افزایش می یابد.
همچنین به ازای هر یک میلیارد ریال افزایش سرمایه گذاری در بخش خدمات با یک وقفه، سرمایه گذاری در این بخش در سال بعد در حدود ۶۲۵ میلیون ریال افزایش می یابد. حال که رابطه کوتاه مدت در بخش خدمات مورد تحلیل قرار گرفت، در ادامه وجود رابطه بلند مدت بین متغیرهای مدل موردآزمون قرار می گیرد.
ب- آزمون و برآورد رابطه بلند مدت در بخش خدمات
همان گونه که درفصل سوم بدان اشاره شد، براساس رابطه (۳-۱۵)، آماره ی t جهت آزمون رابطه بلند مدت بین متغیرهای مدل به صورت زیر محاسبه می شود:

بامقایسه ی آماره ی محاسبه شده با مقادیر بحرانی جدول بنرجی ، دولادو و مستر (۲/۳-) در سطح اطمینان %۹۰، فرضیه ی صفر مبنی بر عدم وجودرابطه ی بلند مدت بین درآمد نفتی و سرمایه گذاری در بخش خدمات پذیرفته نمی شود. بنابراین با توجه به نتیجه ی بدست آمده، با بهره گرفتن از رابطه (۳-۲۰)، ضرایب رابطه بلندمدت بین متغیرها به صورت زیر ارائه می شود:
Ir1920/638+ROIL39697/0+5/50391=Iserv
(۴-۶) (۵۶/۱) (۷۰/۵) (۹۷/۹)
که در آن ضریب متغیر درآمد نفتی در سطح اطمینان %۹۹ از لحاظ آماری معنادار است. همچنین ضریب متغیر نرخ بهره واقعی نیز در حدود %۹۰ اطمینان از لحاظ آماری معنی در است. با توجه به ضریب برآورد شده برای متغیر درآمدهای نفتی ، به ازای هر یک میلیارد ریال افزایش درآمدهای نفتی، در بلند مدت سرمایه گذاری در بخش خدمات در حدود ۳۹۶ میلیون ریال افزایش می یابد. از سوی دیگر ضریب محاسبه شده برای متغیر نرخ بهره نشان می دهد که هر یک درصد افزایش نرخ بهره ی واقعی در بلند مدت منجر به افزایش سرمایه گذاری در بخش خدمات در حدود ۶۳۸ میلیارد ریال می گردد. وجود رابطه بلند مدت بین متغیرهای مبنای آماری استفاده از الگوی تصحیح خطا را فراهم می کند.
ج- برآوردالگوی تصحیح خطا در بخش خدمات