۱-۴- فرضیه‌های پژوهش
-به نظر می‌رسد اشعار مذهبی زیادی که برای گروه‌های سنی الف وب سروده شده اند با اصول درست بیان آن از نظر پیاژه و گلدمن مغایر است.
-کودکان گروه‌های سنی الف و ب از طریق مصادیق ملموس و عینی با مفاهیم انتزاعی آشنا می‌شوند.
-به نظر می‌رسد با این توجه به این رویکرد انتقادی بتوان اشعار جذاب تری را برای کودکان این گروه های سنی سرود.
۱-۵–مروری بر پژوهش‌های انجام‌شده
پایان‌نامه‌ای با عنوان بررسی تحولات شعر کودک پس از انقلاب اسلامی توسط نسیم طاهری اسدی به راهنمایی دکتر محمدرضاحاجی‌آقا بابایی و مشاوره استاد حوریه شیخ مونسی در سال ۱۳۸۹ دفاع شده است که در این پایان‌نامه بسامد مضامین شعری همچون خدا، در زمان پس از انقلاب با پیش از آن مقایسه شده است.
پایان‌نامه‌ای با عنوان روان‌شناسی در شعر کودک توسط علی کاظمی در سال ۱۳۸۹ به راهنمایی دکتر ابراهیم استاجی و مشاوره دکتر سید حسین اشراقی در پژوهشکده ادبیات و علوم انسانی سبزوار دفاع شده است که در این پایان‌نامه به بررسی و بیان تأثیرگذاری شعر بر ابعاد گوناگون روحی-روانی شخصیت کودک پرداخته است.
مقاله‌ای تحت عنوان تعلیم و تربیت و دنیای ناشناخته دینی کودکان توسط ناصر باهنر در مجله اسلام و پژوهش‌های تربیتی (۲) پاییز و زمستان ۱۳۸۸ چاپ‌شده است که نویسنده درک کودکان را از مفاهیم دینی بررسی کرده است.
مقاله‌ای نیز تحت عنوان ، بررسی انتقادی اشعار دینی کودک در دهه هفتاد ، توسط محبوبه عباسپور نوغانی در مجله‌ی کتاب ماه کودک و نوجوان، بهمن و اسفند ۱۳۸۵ و فروردین ۱۳۸۶ چاپ‌شده است که در این مقاله از به کار بردن برخی از آیات در شعر کودک انتقاد شده است و ذکرشده است که شاعران می‌توانند آیات قران و داستان‌های مذهبی را به‌صورت شعر دربیاورند ولی این کار را نکرده‌اند.
مقاله دیگری نیز تحت عنوان ، تجلی خدا در شعر کودک ، توسط طاهره حسنی ، در مجله‌ی کتاب ماه کودک و نوجوان در دی‌ماه ۱۳۹۰ چاپ‌شده است که در این مقاله به بررسی مفهوم خداشناسی در اشعار منتخبی که برای کودکان سروده شده ، پرداخته است .
با توجه به اینکه سن ، عامل بسیار مهمی در درک مفهوم در کودکان است ، اما در هیچ‌یک از پژوهش‌هاییادشده، نحوه‌ی بیان مفاهیم مذهبی با توجه به گروه های سنی ، بررسی نشده است . که در این مجال به آن پرداخته می‌شود.
۱-۶- روش انجام پژوهش
این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ، مبتنی بر ابزار کتاب‌خانه‌ایمی‌باشد. کار با جمع آوری اشعار مذهبی از بین کتاب‌های شعر کودک که در دهه هشتاد در کتاب‌شناسی‌های توصیفی – تحلیلی شورای کتاب کودک آمده بود شروع شد و سپس بابررسی آن‌ها و همچنین مطابقت دادن با نظر روانشناسان و با یادداشت‌برداری مطالب موردنیاز و تنظیم اطلاعات سامان پذیرفت .
فصل دوم
مبانی پژوهش
درآمد
ازآنجاکه در دوره‌ی معاصر رسانه‌هاو تبلیغات اسلامی در کشور اسلامی ما رواج یافته است ، مفاهیم مذهبی و دینی در رسانه‌هاو آثار ادبی ما نیز توجه بیشتری را می‌طلبد .
شعر کودک و نوجوان یکی از جنبه‌هایی است که می‌توان مفاهیم مذهبی را از آن طریق به کودکان آموزش داد . برای تأثیرات و آموزش بیشتر این مفاهیم که بیشتر آن‌ها انتزاعی هستند لازم است که شاعران کودکانه نویس ما با مراحل درک دینی و ذهنی کودکان آشنایی لازم را داشته باشند تا تعلیمات مذهبی را در سطح درک کودکان همراه با عواملی که می‌تواند به جذابیت شعر بیفزاید به کودکان عرضه کنند تا این نوع ادبی بتواند تأثیر تعلیمی لازم را بر روی کودکان حساس گروه‌های سنی الف وب داشته باشد .
برای آشنایی بیشتر با تفکر مذهبی در شعر کودکان گروه‌های سنی الف وب که در این پژوهش بررسی می‌شود به شرح برخی مفاد این پژوهش می‌پردازیم.
۲-۱- شرح برخی مفاهیم مرتبط با پژوهش
۲-۱-۱- ادبیات:
ادبیات شکل خاصی از هنر است که با تغییر در ساختار زبان عادی پدید می‌آید و هدف آن ایجاد تأثیرات عاطفی بر مخاطب است .انتقال شناخت‌های عاطفی که هنرمند با تکیه‌بر تصاویر ذهنی واقعیت درونی از واقعیت بیرونی انتزاع می‌کند،در قالب فرم‌های ادبی را ادبیات می‌نامیم.و به‌طورکلی ادب یا ادبیات عبارت است از چگونگی تعبیر و بیان احساسات و عواطف و افکار به‌وسیله کلمات در اشکال و صور مختلف از قبیل انشاء و خطابه، نثر و نظم.(شعاری نژاد،۱۳۸۵ : ۲۸)
هاک[۱] در کتاب ادبیات کودکان در مدرسه ابتدایی می‌نویسد “ما ادبیات را به‌عنوان شکل تخیلی زندگی و اندیشه در فرم‌ها و ساختارهای زبان می‌شناسیم” (هاک، ۱۹۹۷ : ۵)
به عبارتی ادبیات به آثاری اطلاق شده است که به نظم و نثر بوده و از ساختار و قدرت بیانی عالی برخوردار باشد و افکار و احساس‌هایی را که دارای ارزش‌های پایدار یا جهانی است بیان می‌کند. ( قزل ایاغ ، ۱۳۸۶ :۴۵ )
با توجه به تعاریف ذکرشده مشخص می‌شود که هرکس به تعبیر خود برداشتی از این واژه دارد که از میان آن‌ها باید به وجوه اشتراکی که بینشان وجود دارد تکیه کنیم.
۲-۲-ادبیات کودکان و نوجوانان :
برداشت‌های گوناگونی از ادبیات کودکان و نوجوانان می‌شود که از نگرش‌های متفاوت به کودک و نوجوان و دوران کودکی و نوجوانی نشاءت می‌گیرد، لذا برای رسیدن به تعریفی راضی‌کننده به‌ناچار باید از میان تعاریف گوناگون گذر کرده و با تجزیه‌وتحلیل آن‌ها به تعریف موردنظردست‌یافت .
واژه ادبیات کودکان به‌صورت واضح و مستقل در نیمه دوم قرن هجدهم میلادی در متون غربی ظاهرشده ، و قبل از آن به شکل محدود مرحله تکوینی خود را سپری کرده ولی رشد آن مرهون تحولات شگرف قرن بیستم میلادی است . (بریتانیکا،۱۹۹۸: ۲۰۷)
حال چند تعریف از ادبیات کودکان ذکر می‌شود . در فرهنگ و بستر آمده است : « مجموعه‌ای از نوشته‌ها که همراه تصویر برای کودکان و نوجوانان تدوین شده است » . ( وبستر ، ۱۹۷۰ : ۱۰۵۷)
در دائره‌المعارف فارسی مصاحب این عنوان چنین تعریف شده است « ادبیات کودکان و نوجوانان ، معمولاً به مجموعه آثاری اطلاق می‌شود که برای اطفال و نوجوانان و به‌منظور سرگرمی و آموزش آنان فراهم‌شده ، به معنای وسیع‌تر آثاری که ازلحاظ لفظ و تعبیر متناسب با سنین مختلف کودکان و نوجوانان باشد در زمره این ادبیات است » . (مصاحب ، ۱۳۵۶ : ۷۲ )
ادبیات کودکان اصطلاحی است ترکیبی که در یک وجه آن مخاطب و در وجه دیگر آن جوهر ادبی قرار دارد . پس آثاری که ادبیات کودکان خوانده می‌شود باید هر دو مؤلفه را دارا باشد توجه بیش‌ازاندازه به مخاطب و توانایی‌ها و محدودیت‌های او نباید سبب از دست رفتن جوهر ادبی آثار شود .هدف ادبیات کودکان تنها در انتقال مفاهیم خلاصه نمی‌شود ، بلکه تأثیری است که از طریق برانگیختن احساس و عاطفه در انسان به‌جامی‌گذارد.
شاید بتوان ادبیات کودکان را آثار نگارشی و تصویری خلاقی دانست که از ساختار ادبی و هنری برخوردارند و متناسب با علایق و توانمندی‌های کودکان و نوجوانان نیز هستند . (قزل ایاغ، ۱۳۸۶: ۴۵)
به‌طورکلی ادبیات کودک :
۱-ذوق زیبایی‌شناسی کودک را رشد می‌دهد .
۲-ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی را به آن‌ها منتقل می‌کند .
۳-عواطف و احساسات و تفکر کودکان را رشد می‌دهد .
۴-به نیازهای رشدی و روان‌شناختی کودکان پاسخ می‌دهد .
۵-بالاترین دستاوردهای فرهنگ و دانش بشر را به آن‌ها معرفی می‌کند . (پولادی ، ۱۳۸۴ : ۳۳ )
شاعر یا نویسنده ، برای برقرار کردن ارتباط با کودک یا نوجوان از طریق ادبیات در آغاز به ساده‌سازی پیام ارتباط دست می‌زند ، آنگاه می‌کوشد به یک زبان مشترک و قابل‌فهم بین خود و مخاطب دست یابد ، در این فرایند، مفاهیم پیچیده متن به مفاهیم ساده تبدیل و پیام تا حد درک مخاطب ساده می‌شود ، این ساده‌سازی ابتدا با انتخاب واژه‌های ساده و سپس با ساختن جمله‌های کامل و قابل‌فهم صورت می‌گیرد نکته خیلی مهمی که در ساده‌سازی پیام باید موردتوجه قرار بگیرد « سلامت پیام» است ، پیام هرچند ساده ، نباید ناقص و ناپخته به مخاطب منتقل شود ، پیام باید به‌گونه‌ای باشد که با سن کودک رشد کند و اعتبار و روایی خود را از دست ندهد . (گودرزی دهریزی، ۱۳۸۸ : ۲۵-۲۴)
۲-۳-شعر
شعر در سنتی‌ترین تعریف خود که در فرهنگ معین آمده است: « کلامی موزون و مقفی و متخیل است» .(معین ، ۱۳۶۰ : ۲۰۴۸)
در تعریف دیگری آمده است:شعر محض بیان محسوس و هنرمندانه‌ی ذهنیات انسان است در قالب زبانی عاطفی و موزون. (کیانوش، ۱۳۵۵ : ۵۰)
بسیاری از نظریه‌پردازان ادبی امروز عنصر زبان را تأثیرگذارترین و پرنقش‌ترین عنصر در حوزه سرایش شعر می‌دانند چنانکه یاکوبسن شعر را « کارکرد زیبایی شناسیک زبان » و یا « هجوم سازمان‌یافته و آگاه به زبان هرروزه» می‌داند. (احمدی، ۱۳۷۸ : ۶۸)
شعر حادثه‌ای است که در زبان روی می‌دهد و در حقیقت،گوینده شعر با شعر خود عملی بر روی زبان انجام می‌دهد که خواننده میان زبان شعری او و زبان روزمره و عادی یا به قول ساخت‌گرایان چک: زبان اتوماتیکی، تمایزی احساس می‌کند. ( شفیعی کدکنی ، ۱۳۷۳ : ۳)
گوناگونی تعریف شعر نشان می‌دهد که تعریف شعر کار آسانی نیست ولی آنچه مسلم است شعر را تنها ساختمان ظاهری آن شعر نمی‌کند. شعر شعار نیست، پند و حکمت و فلسفه هم نیست.
آنچه در شعر اهمیت دارد احساس و عاطفه و تصویرهای ذهنی است که با بهره گرفتن از همه ظرفیت‌های زبان بیان شده است.
۲-۴-شعر کودک:
شعر کودک، به مفهوم اصطلاحی و دقیق آن به‌عنوان یک نوع ادبی ، شعری است که به عالم خاص کودکی توجه دارد و به خصوصیات ویژه ذهن کودک نظری دارد.
امروزه شعر کودک حوزه مستقلی است که تئوری و مبانی نظری و عملی خود را یافته و شاعران برجسته‌ای را در دامان خود پرورده است.
دانلود فایل های پایان نامه در مورد تفکر مذهبی در شعر کودکان گروه های سنی الف ...
