فرهنگ حاکم بر کشور از جمله الگوی مصرف، روابط موجود بین افراد جامعه، فرهنگ حاکم بر ادارات و مؤسسات جامعه، بر میزان تقاضا برای مرسولات پستی تأثیر شدیدی دارد، به طوری که با وقوع انقلاب و تغییر الگوی مصرفی حاکم بر کشور، میزان نامه های عادی و سفارشی داخل شهری، بین شهری و خارج از کشور کاهش یافتند.

از سوی دیگر فرهنگ حاکم بر جامعه و در نتیجه ادارت و مؤسسات اجرایی و اطلاعاتی کشور، مانع استفاده از شیوه مکاتبه به جای مراجعه به منظور انجام کارهای اداری و یا کسب اطلاعات و آمار مورد نیاز افراد جامعه شدند و عملاً نه تنها مانع رشد مرسولات پستی گردیدند، بلکه منجر به بسیاری از رفت و آمدهای درون شهری و بین شهری که هزینه های اجتماعی زیادی را به دنبال دارد، شدند.
به طور کلی باید گفت که تغییر فرهنگ حاکم بر جامعه، باعث ایجاد تغییرات ساختاری در تقاضا برای مرسولات پستی می شود و در نتیجه بر میزان تقاضا برای این مرسولات تأثیر می گذارد. با توجه به این که بین روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر یک کشور و تقاضا برای خدمات پستی در آن کشور رابطه تنگاتنگی وجود دارد، لذا به طور بدیهی و طبیعی بین میزان تقاضا برای خدمات پستی در کشورهای توسعه یافته که روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کاملاً متفاوتی با کشورهای در حال توسعه دارند و میزان تقاضا برای خدمات پستی در کشورهای در حال توسعه اختلاف قابل توجهی وجود داشته باشد. مراجعه به آمارهای بین المللی، عملاً وجود این مسأله را تایید می کند.
۳-۱۵-۴-۲-تحلیل جامعه شناختی پست در ایران
پدیده های اجتماعی جزء واقعیات بسیار سرسخت پیرامون بشر هستند. برای درک قوانین این پدیده ها، ضرورتاً می بایست مطالعات عمیق و با حوصله ای انجام داد. از آنجا که در سیر تحول این قانون مندی و چگونگی ضوابط حاکم بر رشد و قوت پدیده ها عوامل زیادی دخالت دارند که می بایستی در معادلات به حساب آیند و از طرفی این امر به سادگی امکان پذیر نیست، لذا درک اینگونه معادلات بسیار مشکل و بعضاً در حال حاضر غیر قابل دسترس می باشد.
به علت این صعوبت در دسترسی و از طرف دیگر عوام زدگی علوم اجتماعی، بسیاری از افراد برای حل مشکلات اجتماعی و درک عمیق پدیده ها و یافتن راه حل آن ها مایل هستند از فهم عام و ساده تری برای حل مقولات پیچیده اجتماعی استفاده نموده و مسأله را حل شده فرض کنند. پست نیز یک سازمان اجتماعی است که تولد، حیات، رشد، توقف، رکود، مسیر قهقرایی و مرگ آن تابع قانونمندی خود است و از امیال افراد بصورت سطحی و قشری تبعیت نمی کند.
امروزه هیچ پدیده اجتماعی را به صورت منفرد مورد بررسی قرار نمی دهند، بهترین و آخرین نوع اندیشیدن در این گونه موارد، بررسی یک پدیده اجتماعی در متن پدیده های مربوط به خود در طول تاریخ حیاتش است، به نحوی که همچون یک منشور متبلور از هر جانب نوری ساطع کند که در مجموع نمای خود را داشته باشد. بنابراین سازمان پست نیز باید در متن اجتماع و تاریخ آن به بررسی شود.
همچنان که گفته شد، سازمان پست مانند دیگر سازمان های اجتماعی ایران بر اثر نیاز جامعه و تحولات درونی آن در ایران بوجود نیامد، بلکه بر اساس الگو برداری از سازمان ها و تشکیلات اجتماعی غرب شکل گرفت. در حالی که پست در جامعه غربی یکی از عناصر جامعه صنعتی بوده و از همه جهات، ارتباطات کارکردی کارآمد میان اجزاء آن موجود می باشد، در جامعه ایران به علت عدم هماهنگی بین این سازمان، در بافت اجتماعی بستر آن مشکلات زیادی وجود دارد.
واقعیت آن است که پست در بنیان و در نگاه یک سازمان ارتباطی، جایگاه ضعیفی در اقتصاد سنتی دارد، به عبارت دیگر اقتصاد غیر فعال و زندگی اجتماعی همراه آن، نیاز چندانی به پست ندارد. زمانی که پویایی اقتصادی - اجتماعی منطقه ای بیشتر شود، مبادلات که هم مبنای کار تولیدی و هم نتیجه تولید است گسترش می یابد.
در این شرایط برای پایین نگهداشتن هزینه ها، تقسیم کار صورت می گیرد، زمان به عنوان کالای کمیاب، موقعیت خود را تثبیت می کند و افراد جامعه در مصرف آن صرفه جویی خواهند کرد، آنگاه پست به عنوان بنگاه خدماتی که هم تولید کننده زمان است (زیرا به مصرف بهینه آن کمک می کند) و هم تقلیل دهنده هزینه های اقتصادی - اجتماعی در تقسیم کار، به عنوان یک شبکه تخصصی و بسیار سودمند، به هیچ وجه نمی تواند مورد غفلت قرار بگیرد.
از سویی گسترش آموزش عمومی، امر مبادله دانش را ضروری می سازد. این مسأله نشانگر تحول کیفی جمعیت و پویایی آن است که طبیعتاً به دنبال صرفه جویی در زمان و هزینه کردن حداقل آن خواهد بود. جامعه ای که بخواهد در صرف زمان صرفه جویی نماید و بر روی آن سرمایه گذاری کند چاره ای جزبهره برداری از شبکه ای که بتواند تمامی ارتباطات تخصصی آن را سامان دهد، ندارد.
پست امروز را می بایست به معنی نیاز و ضرورت ارتباط بین عناصر یک فرهنگ صنعتی و ساختاری زیر بنائی برای توسعه و رشد یک جامعه تعبیر کرد. حجم مبادلات پستی و تبادل و ارتباطات، معرف میزان تحرک و فعالیت در یک جامعه و معیاری برای برآورد میزان رشد و توسعه جوامع بشری است و از این جهت از دقت غیر قابل انکاری برخوردار می باشد. کارایی یا عدم کارایی پست، هم از نظر کیفی و هم از جهت کمی، عامل مهمی برای ارزیابی جوامع مختلف در مراحل توسعه و تکامل خود می باشد.
۱۶-۴- مدل ارتباطی در پست
در فرایند بررسی علمی، از روش های مختلفی که اصولاً مبتنی بر استقراء یا قیاس است استفاده می شود. یکی از روش های مؤثر بهره گیری از «مدل» و مدل سازی است. مدل بازنمایی نظری و ساده شده از جهان واقعی است. مدل ساخته ای یک شکل از واقعیت یا واقعیت مورد انتظار است. مدل در ذات و طبیعتی که دارد نشان دهنده روابط است. جهش از مدل به نظریه، اغلب به قدری سریع است که به نظر می رسد مدل، نظریه است. (دهقان، ۱۳۸۴ : ۴۷)
مدل قالبی را فراهم می کند که با آن می توان مسئله ای را بررسی کرد. دوچ^[۹۵] تذکر می دهد مدل ساختاری از نمادها و قواعد عمل است که بنا به فرض با نقاطی در یک ساختار یا فرایند موجود منطبق می شود. مدل ها برای شناخت فرآیندهای پیچیده تر ضرورت دارند. (دهقان، ۱۳۸۴ : ۶۶)
در حوزه مطالعات ارتباطی، مدل سازی سابقه ای کهن دارد، ارسطو در حدود ۲۳۰۰ سال پیش در کتاب «مطالعه ی معانی بیان» خود یکی از ساده ترین مدل های ارتباطی را طرح می کند. او معتقد است : «ارتباط عبارت است از جستجو برای دست یافتن به کلیه ی وسایل و امکانات موجود برای ترغیب و اقناع دیگران». مدل ارتباطی ارسطو یک مدل ساده است که سه بخش دارد :
گیرنده (مخاطب) پیام فرستنده (گوینده)
 
شکل ۴-۲- مدل ارتباطی ارسطو

مدل ها انواع مختلفی دارند. از جمله مدل ارتباطی ای که هارولد لاسول^[۹۶] محقق آمریکایی (۱۹۴۸) به عنوان یک مدل کلامی ارائه نمود. این مدل به شکل زیر تبیین می شود :
چه کسی ؟ چه می گوید؟ از چه مجرایی؟ به چه کسی؟ و با چه اثری؟
شکل ۵-۲- : مدل ارتباطی لاسول
در این مدل علاوه بر سه عنصر مدل ارسطویی، عناصر «کانال» و «تاثیر پیام» نیز مطرح می شوند.
از دیگر مدل هایی که در این حوزه مطرح شده است می توان به مدل ارتباطی شانون _ ویور^[۹۷] اشاره داشت که تبیین کننده نظریه ریاضی ارتباط^[۹۸]، است. این تئوری بر سنجش مقداری پیام هایی تاکید دارد که بین گیرنده و فرستنده منتقل می شوند. مدل مذکور از بهترین و مؤثرترین محرک های توسعه مدل ها و نظریه های دیگر در ارتباطات بوده است. (Severinl & Tankard, 1992: 69)
علامت
دریافتی
علامت
گیرنده
مقصد
پیام
منبع اطلاعات
انتقال دهنده
پیام
مجرا
منبع اختلال (پارازیت)
شکل ۶-۲- : مدل ارتباطی شانون _ ویور
عناصر تشکیل دهنده مدل فوق را بصورت خلاصه می توان اینگونه تعریف کرد :
منبع اطلاعات پیام یا رشته ای از پیام ها را تولید می کند تا به پایانه ی گیرنده انتقال یابد.
انتقال دهنده، عملیاتی روی پیام ها انجام می دهد.
مجرای تماس، واسطه ای مادی است که برای انتقال پیام از گیرنده به فرستنده به کار می رود.
ممکن است در کانال ارتباطی اختلالی در جریان انتقال پیام بوجود آید.
معمولاً گیرنده، روند معکوس فرستنده را انجام می دهد تا پیام را بازسازی کند.
مقصد، فرد یا چیزی است که پیام برای او ارسال شده است.
یکی از مهمترین عناصری که در این مدل دیده می شود «اختلال یا پارازیت» است که اثرات آن بر ارتباط مورد تأکید قرار می گیرد. برخی از دانشمندان حوزه ارتباطات نظیر ازگود (۱۹۵۴) مدل شانون _ ویور را یک مدل فنی که برای استفاده در مسائل مهندسی بسط یافته، تلقی می کنند.
مدل دیگری که در زمره مدل های اولیه ارتباطی مطرح می شود از سوی ویلبرشرام^[۹۹] که از جمله پیشتازان علم ارتباطات محسوب می شود ارائه شده است. این مدل که شباهت بسیاری به مدل ارتباطی شانون _ ویور دارد، در زیر نشان داده شده است :
منبع
رمزگشا
رمزگذار