شکل (۵-۱۳):نقشه ارزش گذاری بر حسب ارتفاع ۱۰۴
شکل (۵-۱۵): نقشه ارزش گذاری نهایی اراضی جهت گسترش آتی شهر ۱۰۶
فهرست جداول و نمودارها
عنوان صفحه
جدول(۴-۱): درجه حرارت ماهیانه شهر بندر ترکمن سانتیگراد ۵۳
جدول(۴-۲): تحولات جمعیت شهر بندرترکمن طی سالهای ۱۳۹۰-۱۳۴۵ ۵۸
نمودار (۴-۱): نمودار تحولات جمعیتی ۵۹
 ۶۰
جدول (۵-۱) مشخصات تصاویر ماهواره ای لندست ۶۴
جدول ۵-۲: مساحت کاربری های شهر بندرترکمن۱۳۹۱- ۱۳۶۶به هکتار ۶۵
نمودار (۵-۲) نمودار کاربری های شهر بندرترکمن ۶۶
جدول (۵-۳) ماتریس تغییرات کاربری و پوشش اراضی سال۱۳۷۸ نسبت به سال ۱۳۶۶به هکتار ۶۸
جدول (۵-۴) ماتریس تغییرات کاربری و پوشش اراضی سال۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۷۸ به هکتار ۷۰
 ۷۲
جدول (۵-۶) مساحت اراضی پایدار منطقه شهری بندرترکمن ۷۵
جدول (۵-۷) مساحت تغییرات کاربری ساخته شده ۷۶
جدول(۵-۸) مساجت تغییرات کاربری ها به نفع ساخته شده ۷۸
جدول (۵-۹) مساحت کاربری های منطقه شهری بندرترکمن ۱۴۰۴ ۷۹
جدول (۵-۱۰)ماتریس تغییرات کاربری و پوشش اراضی سال۱۴۰۴ نسبت به سال ۱۳۹۱به هکتار ۷۹
جدول (۵-۱۱)رارزیابی دقت طبقه بندی تصاویر ماهواره ای ۸۱
جدول (۵-۱۲) وزن نهایی هر یک از معیارها در فرایند سلسله مراتبی ۸۶
جدول (۶-۱) مساحت ساخته شده سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۶۶ در ۵ کلاس ۱۰۹
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه
پس از انقلاب کشاورزی، ایجاد شهرها دومین انقلاب عظیم در فرهنگ انسان بود. این امر روند اجتماعی برجسته ای بود که بیشتر موجب دگرگونی در روابط متقابل انسان با محیط و انسانهای دیگر گردید. در حقیقت تغییر در واکنش های انسان نسبت به هم و نسبت به محیط به تحول اجتماعی و دگرگونی فضائی امکان داد که نمود عینی آن بصورت یک پدیده نو که اصطلاحا شهر نامیده می شود نمایان گردید. در این میان پیدایش، توسعه و مکان گزینی شهرهای ایران به تبعیت از ویژگی های خاص زمانی و مکانی خود شکل گرفته اند. و در فراز و نشیبهای تاریخ دگرگونی ها و تغییراتی را بر چهره خود پیدا کرده اند. تا این که امروز بصورت میراثی از تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور به دست ما رسیده است ( نظریان، ۱۳۷۴: ۱). بررسی تحولات جهانی در عصر حاضر حاکی از این است که شهر و شهرنشینی با تغییرات بنیادی کمی و کیفی روبرو بوده و در این روند همچنان با سرعت بیش از پیش به جلو در حرکت است. این گونه پیچیده شدن مسایل و مشکلات شهرها در ابعاد مختلف ممکن است پیامدهای منفی در پی داشته باشد (کیانی، ۱۳۸۶: ۱). یکی از مهمترین مباحث شهر و شهرنشینی در ایران امروز، بررسی و تحلیل رشد و توسعه کالبدی – فضایی شهر و شهرنشینی است (شماعی، ۱۹:۱۳۸۲). در این ارتباط هدف کلی برنامه­ ریزی شهری تأمین رفاه مردم است؛ از طریق ایجاد محیطی بهتر، سالم­تر، آسان­تر، مؤثرتر و دلپذیرتر (علی نژاد طیبی، ۲:۱۳۸۹). مطالعه و تحقیق در مورد شهر و توسعه شهری، با توجه به ابعاد گسترده­ی آن، از موضوعات دشوار است، زیرا روابط متعدد و پیچیده­ای وجود دارند که برای اثر بخشی مطالعه، باید مد نظر قرار گیرند و موضوع از جنبه های مختلف بررسی شود. توسعه شهری در هر کشور یک امر اتفاقی نیست و از سوی دیگر کنترل روند آینده­ی آن، نیاز به برنامه­ ریزی­های دقیق دارد( فرهمند، ۲:۱۳۸۷). بدین لحاظ تحلیل تناسب زمین برای توسعه شهری و شناسایی اراضی مناسب و اولویت­دار برای گسترش کالبدی بسیار ضروری می­نماید. ، این تحقیق به بررسی روند گسترش شهر بندرترکمن در طی سالهای ۱۳۹۱-۱۳۶۶ با بهره گرفتن از نرم افزار ^[۱](ادریسی) و تعیین جهات بهینه گسترش آن با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی^[۲](GIS) پرداخته است. در ضمن در پایگاه GIS با بهره گرفتن از فرایندسلسله مراتبی تحلیل (ANP)^[3] و نرم افزار SUPER DECISTIONبر روی مؤلفه­ های مؤثر در مکان یابی بستر مناسب جهت ساخت و ساز شهری، نسبت به تعیین جهات بهینه توسعه شهر اقدام شده است.

• • 1. 1. بیان مسئله

     

     

شهرها از نظر بیولوژیک در استفاده از منابع حیاتی همچون هوا، آب و غذا، در متابولیسم شهری همچون انگل عمل می‌کنند. هرچه شهر بزرگ تر باشد از اطراف خود بیشتر طلب می کند و بدین ترتیب خطر تخریب محیط زیست افزایش می یابد (بحرینی، ۱۳۶۸: ۷۶). یکی از آثار این توسعۀ کالبدی، گسترش در حاشیه شهر یا منطقه ده- شهرها و آن سوی مرزهای اداری شهرها است. این توسعۀ شهری به سوی مناطق بیرونی پیش رفته و موجب تغییراتی در کاربری اراضی پیرامونی آن می شود (شیعه، ۱۳۷۷ :۶۵). با وجود این موضوع، طرح‌های شهری دارای نگرشی مبتنی بر کیفیات یک سیستم بسته و منفک از محیط است و در شرح خدمات طرح‌های شهری قدیم و جدید ایران، برنامه ریزی منطقه ای نقشی کم‌رنگ دارد. این در حالی است که یکی از موضوعات حیاتی قرن ۲۱ دربارۀ پایداری شهر، چگونگی رشد و توسعۀ شهر در فضا می باشد، شهرنشینی به عنوان دومین انقلاب در فرهنگ انسان باعث دگرگونی در روابط انسان ها با یکدیگر شده و با افزایش جمعیت شهرنشینی بهره برداری از محیط تشدید می گردد.رشد شهرنشینی در کشور ایران طی ۵۰ سال گذشته دو جهش عمده داشته است.اولین جهش بعد از اصلاحات ارضی(۱۳۴۱)که در ان با مکانیزه کردن کشاورزی و تقویت بخش صنعت سیل مهاجرین روستایی به سوی شهرها سرازیر شد. دومین جهش را می توان بعد از انقلاب اسلامی دانست.رشد روز افزون شهرها متأثر از رشد جمعیت و مهاجرت منجر به ساخت و سازهای بدون برنامه ریزی و تغیرات زیاد در ساختار فضایی شده است( کاظمی محمدی ۱۳۷۹: ۸-۷).
یکی از مشکلات عمده در برنامه ریزی شهری با توجه به رشد جمعیت و کمبود امکانات زیربنایی، تعیین جهت مناسب و نحوه گسترش فیزیکی شهر برای براورده ساختن نیازهای فعلی و پیش بینی برای نیازهای آینده می باشد. توسعه فیزیکی شهرها فرآیندی پویا و مداوم است که طی آن محدوده های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن به صورت عمودی و افقی گسترش می یابند. اگر این روند بدون برنامه ریزی باشد مشکلات متعددی را موجب خواهد شد .(حبیبی،پوراحمد،۱۳۸۴: ۲). شهر بندرترکمن از بافتی هندسی برخوردار است بدین معنی که خیابان های اولیه آن با طرحی از پیش اندیشیده شده ترسیم شده و بیشتر از الگوی نقشه طولی در زمینه ای شطرنجی تبعیت می کند ضمن آن که در برخی مناطق شهر به طور محدود، نقشه شهر حالت آشفته تری پیدا می کند. ولی متاسفانه توسعه فیزیکی شهر در امتداد جاده های وروردی گسترش یافته و شکل شهر را به حالت شعاعی نزدیک می کند. از جمله مشکلاتی که در رابطه با گسترش فیزیکی شهر مطرح است بالا بودن سطح ایستایی آبهای زیرزمینی است به دلیل شیب بسیار ضعیف منطقه و مجاورت با دریا که به نوبه خود دفع آبهای سطحی و فاضلاب شهری را با مشکل روبرو ساخته است. همچنین خطر پیشروی آب دریای خزر در بخش های غربی شهر که موجبات عدم گسترش فیزیکی شهر را به این سمت فراهم آورده است. بنابراین بررسی همه جانبه علل و عوامل توسعه فیزیکی شهری بویژه در دهه های اخیر همراه با ارزیابی الگوهای توسعه با نگرش علمی و نکات مثبت و منفی آن در ارتباط با مسایل شهری از مهمترین مسایلی هستند که بایستی مورد بررسی و شناسایی قرار گیرند.

• • 1. 1. سوال تحقیق

     

     

1. 1. آیا گسترش شهر بندرترکمن متناسب با الگوی بهینه بوده است.؟

      1. 1. فرضیه تحقیق

       

       

1. به نظر می رسدگسترش فیزیکی شهر بندرترکمن متناسب با الگوی بهینه نبوده است.

   1. 1. پیشینه تحقیق