با وجود تحقیقات گسترده دانشگاهی در رابطه با کیفیت سود، تعریف واحدی از آن ارائه نشده است و در تعریف آن اجماع نظری وجود ندارد. بلکه کیفیت سود مفهومی نسبی است که به ارتباط آن با دیدگاه ها و نگرش های مختلف بستگی دارد و لذا تعاریف متعددی از آن صورت گرفته است که در این بخش به تعدادی از آن ها اشاره می گردد.
کیفیت سود عبارت است از توانایی سود در پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی آتی (میک هیل و همکاران،۱۹۹۹).
از دیدگاه دچو و گسچران[۹]، کیفیت سود به شیوه ای منصفانه، فرایند سودآوری آتی واحد تجاری را نشان می دهد. سودآوری آتی واحد تجاری با تصمیم های خاصی که به وسیله تصمیم گیرندگان خاص اخذ می شود، رابطه دارد. از منظر لانگ و یتمن[۱۰]، کیفیت سود عبارت است از مدیریت کم تر سود و شناسایی به موقع زیان. از دیدگاه دچو و همکاران[۱۱]، کیفیت سود منعکس کننده عملکرد عملیاتی جاری و شاخص مناسبی به منظور ارزیابی عملکرد عملیاتی آتی و ارزش شرکت است (شفیعی،۱۳۸۸).
کیفیت سود عبارت از توان سود در پیش بینی جریان های نقدی آتی می باشد (آلتامور و بیتی[۱۲]،۲۰۰۷).
کیفیت سود بالاتر اطلاعات بیشتری در مورد ویژگی های عملکرد مالی یک شرکت فراهم می کند (دچو و همکاران،۲۰۱۰).
در این پژوهش، کیفیت سود ارتباط سود با جریان های نقدی می باشد که از طریق محاسبه ی انحراف معیار باقیمانده ی رگرسیون اقلام تعهدی، بر جریان نقدی عملیاتی گذشته، حال و آینده، تغییرات در درآمد، ناخالص تغییرات اموال ، ماشین آلات و تجهیزات بدست می آید. این ارتباط در واقع، توانایی سود در پیش بینی جریان نقدی است که جریان های نقدی را طی دوره های زمانی مختلف انتقال می دهند. این مفهوم، مفهوم کیفیت سود به کارگرفته شده در مدل فرانسیس برای محاسبه کیفیت سود به عنوان معیاری از کیفیت سود می باشد.
۲-۷- اهمیت ارزیابی کیفیت سود
اهمیت کیفیت سود از سه دیدگاه قابل توضیح است: دیدگاه سرمایه گذاران، دیدگاه استفاده کنندگان صورت های مالی و دیدگاه تدوین کنندگان استانداردها.
از دیدگاه سرمایه گذاران، کیفیت سود بیانگر چگونگی تخصیص منابع است. کیفیت سود پایین به علت تخصیص نادرست منابع، منجر به کاهش رشد اقتصادی می شود.
از دیدگاه استفاده کنندگان، سود گزارش شده معمولاً در قراردادهای بدهی و طرح های پاداش مورد استفاده قرار می گیرد و بنابراین تصمیم گیری بر اساس سود با کیفیت پایین، باعث انتقال ناخواسته ی ثروت خواهد شد. برای نمونه اگر از سود به عنوان معیار ارزیابی عملکرد مدیریت استفاده شود، ارائه ی سودهای بیش از واقع، منجر به اعطای حقوق و مزایای بیش از اندازه به مدیران می شود. علاوه براین، چنین سودی ممکن است بحران مالی شرکت را پنهان کند و باعث اعتباردهی نادرست از سوی اعتباردهندگان گردد.
همچنین زمانی که تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری در جستجوی بازخورد استانداردها از نظر کارایی هستند، به خروجی های سیستم حسابداری از جمله سود، توجه خواهند کرد. یعنی از دیدگاه تدوین کنندگان استانداردها، کیفیت گزارش های مالی و سود به طور غیر مستقیم، نشان دهنده کیفیت استانداردهای گزارشگری مالی است (اسماعیلی،۱۳۸۶).
۲-۸- معیارهای ارزیابی کیفیت سود
ادبیات کیفیت سود در ابعاد گوناگونی پیشرفت کرده است و یکی از چشمگیرترین آن ها، بهبودی است که در دقت شاخص های مورد استفاده برای ارزیابی کیفیت سود، اتفاق افتاده است. با توجه به تعاریف متعدد ارائه شده از کیفیت سود، معیارهای مورد استفاده برای ارزیابی کیفیت سود متفاوت می باشد. معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوط به آن را که توسط کاترین و وینسنت (۲۰۰۲) [۱۳]مطرح شده است را می توان به صورت جدول زیر طبقه بندی نمود :
جدول (۲-۱) معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوطه
معیار های ارزیابی | اجزای مربوطه |
الف) مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی ویژگی های سود | ۱٫پایداری |
۲٫قابلیت پیش بینی | |
۳٫ نوسان پذیری | |
ب) مفهوم کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود و اقلام تعهدی و وجه نقد | ۱٫ نسبت وجه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی به سود |
۲٫ تغییر در کل اقلام تعهدی | |
۳٫ پیش بینی اجزای اختیاری اقلام تعهدی به کمک متغیرهای حسابداری | |
۴٫ پیش بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریان های نقدی | |
ج) مفهوم کیفیت سود بر اساس ویژگی های کیفی چارچوب نظری هیات استاندارد های حسابداری مالی (FASB) | مربوط بودن و قابلیت اتکا |