یکی از ارگانهای حساس که نقش تعیین کننده برای رسیدن به اهداف بالا را دارد، رادیو و تلویزیون است که به خاطر سطح پوشش و قدرت تأثیر بخش اش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همین دستگاه بود که در نظام وابسته و استعماری گذشته این سرزمین، مبلغ فرهنگ استعماری و نظام منحط غربی بود و با حیطه نفوذ وسیع خویش می رفت تا جامعه ای خودباخته و مصرفی را پایه گذاری نماید.رادیو تلویزیون در نظام جمهوری اسلامی می تواند و می باید، با طرد ارزش های منحط و پوسیده طاغوتی و طرح ارزشهای متعالی اسلامی در جهت رهانیدن انسان از بندهای شیطانی همت گمارد و به گفته امام به دانشگاهی بزرگ تبدیل شود.
در ایفای این نقش حساس،مقدمه قانون اساسی چنین رهنمود می دهد.«وسائل ارتباط جمعی ( رادیو تلویزیون) باید در جهت روند تکاملی انقلاب اسلامی و در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامی قرار گیرد و در این زمینه از برخورد سالم اندیشه های متفاوت بهره جوید و از اشاعه و ترویج خصلتهای تخریبی و ضد اسلامی جداً پرهیز کند.اصل یکصد و هفتاد و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، آزادی بیان و نشر افکار با رعایت موازین اسلامی و مصالح کشور باید تامین گردد.نصب و عزل رییس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با مقام رهبری است و شورایی مرکب از نمایندگان رییس جمهور و رییس قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی (هر کدام دو نفر) نظارت براین سازمان خواهد داشت . خط مشی و ترتیب اداره سازمان و نظارت بر آن را قانون معین می‌کند.[۱۹۵]»
«صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران می باید از طریق دادن آگاهیهای مکتبی، سیاسی و اجتماعی و ایجاد احساس مسئولیت در مردم و افشای توطئه ها و نقشه های دشمنان داخلی و خارجی انقلاب در جهت حفظ و تداوم انقلاب تلاش نماید و زمینه را برای رشد و شکوفایی استعدادها و باروری خلاقیت های انسان تا مرز خلیفه اللهی آماده نماید. رسالت ارشادی و پیامبرگونه این رسانه عمومی، حضور فعال در کلیه جریانات اجتماعی و ایجاد روحیه امید و اعتماد در جامعه است. همچنانکه باید واقعیت های تلخ و خطراتی که امت را تهدید می کند پیشگویی کرده و به موقع هشدار دهد مردم را به سوی خیر و کمال مطلق دعوت نموده و در تنگناها و مشکلات راهگشای روشنی بخش باشند.
بدیهی است که صدا و سیما هرگز نباید خود را مرجع حل مشکلات قلمداد نماید، بلکه تنها با ایفای نقش ارشادی و آگاهی دهنده، زمینه ساز حرکتی شتاب گیر و انقلابی در متن جامعه اسلامی باشد. در این راه باید کلیه رویدادها و وقایع را آنگونه که هست به اطلاع مردم رساند و با بهره گیری از خلاقیت های هنری و اندیشه های پربار به آموزش فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، علمی، فنی و هنری و بالا بردن سطح آگاهی و دانش جامعه بپردازد. همچنین با ارائه اندیشه و فرهنگ اسلامی در سطح جهانی صدور انقلاب را عینیت بخشد. رسالت دیگر این رسانه پاسخگویی به نیازهای تفریحی جامعه و بارور ساختن اوقات فراغت عمومی از طریق اجرای برنامه های سالم تفریحی است. تا در سایه شادابی تن و روان سلامت و آرامش فکری جامعه تأمین گردد.[۱۹۶]»
از بسیاری جنبه‌ها، صدا و سیما قدرتمندترین رسانه و نهاد آموزشی–فرهنگی در ایران به‌شمار می‌رود. این سازمان علاوه بر تملک و کنترل رادیو و تلویزیون، مالک شرکت فیلم‌سازی سیما فیلم است؛جشنواره‌های فیلم، موسیقی و هنری برگزار می‌کند؛کتاب، روزنامه و مجله منتشر می‌کند و از دانشگاه صدا و سیما به عنوان یک بازوی آموزشی بهره می‌گیرد.
فعالیت‌های صدا و سیما به مرزهای ایران محدود نیست و در کشورهای مختلف جهان دارای تشکیلات است.سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به مثابه دانشگاه عمومی و با بهره‌گیری از هنر فاخر و سمت‌دهی مؤثر و کارآمد آن،از طریق کانال‌های رادیویی و تلویزیونی و برخوردار از رسانه‌های مجازی(شبکه‌های رایانه‌ای و اینترنتی)و مکتوب،با تولید و پخش برنامه های متنوع آموزشی، خبری و اطلاع رسانی،سرگرمی و تفریحی و…،در حوزه استانی ،ملی،منطقه‌ای و جهانی،با مخاطبان گسترده اعم از ایرانیان داخل وخارج از کشور،فارسی زبانان آسیای میانه و شبه قاره،مسلمانان جهان و دیگر شهروندان جامعه جهانی ، مأموریت"مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه"را بر اساس “اهداف کلان” زیر بر عهده دارد:
۱ـ تعمیق و ارتقای معرفت و ایمان روشن‌بینانه، اخلاق فاضله و رفتار دینی خالصانه آحاد جامعه و حفظ و اعتلای فرهنگ و هویت ایرانی ـ اسلامی.۲ـ ریشه‌دار کردن شناخت و باور عمومی به ارزش‌ها و بنیان‌های فکری انقلاب و نظام اسلامی و ولایت فقیه.۳ـ مصونیت بخشیدن به اذهان عمومی جامعه در قبال تأثیرپذیری از موج مخرب تهاجم فرهنگی و فکری بیگانه به ویژه سکولاریزم،گرایش‌های الحادی و مادی و فرهنگ لیبرالیزم غربی.۴ـ افزایش باور عمومی نسبت به اصالت و پایگاه مردمی و کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج از کشور.۵ـ ایجاد انگیزه ملی، همگرایی و همکاری عمومی در جهت افزایش اقتدار، وحدت و امنیت ملی.۶ـ ایجاد امید،نشاط وخودباوری ملی در جهت نهضت نرم‌افزاری و تولید علم و رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی،سیاسی و اقتصادی کشور.۷ـ روشنگری همه جانبه در خصوص استعمار فرانو و ایجاد همگرایی و همبستگی عمومی در میان مسلمانان جهان در راستای حفظ منافع جهان اسلام و مقابله با تبلیغات مخرب رسانه‌های بیگانه در جهت تضعیف چهره اسلام و نظام جمهوری اسلامی در سطح برون مرزی.
در ایفای مأموریت فوق اهمّ اصول و ارزشهای حاکم بر رسانه ملی عبارتند از :۱ـ حاکمیت ارزشهای ایرانی، اسلامی و انقلابی بر تمامی سیاستگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و تولیدات .۲ـ امین نظام و مورد اعتماد مردم و پل ارتباطی مستحکم میان آحاد جامعه و مسئولان نظام و تسهیل‌کننده رابطه همدلانه و صمیمانه مردم و دولت .۳ـ توجه به نیاز، مصلحت و میل مخاطب در امر سیاستگذاری و برنامه‌سازی.۴ـ رعایت اصول و ارزشهای حرفه‌ای، فنی، هنری و کارشناسی در تولید برنامه‌ها.۵ـ رعایت بی‌طرفی در حوزه رقابت‌های سیاسی جناح‌های درون نظام و حاکمیت مصالح نظام و مردم در این حوزه.۶ـ احترام به فرهنگ اقوام و طوایف مختلف موجود در کشور و پرهیز از هر گونه تعریض قومی، مذهبی و دینی در راستای حفظ وحدت، یکپارچگی و انسجام ملی.۷ـ توجه به تمامی آحاد جامعه به عنوان مخاطبان رسانه ملی شامل اقشار،اقوام،جنسیت،طبقات سنی وگروه‌های تحصیلی مختلف.۸ـ پاسداری از خط و زبان فارسی و میراث کهن فرهنگ اسلامی ـ ایرانی و تاریخ کهن ایران زمین .۹ـ رعایت آزادی بیان و نشر افکار و تضارب آراء، با رعایت موازین اسلامی و مصالح کشور. ۱۰ـ حامی دیانت و معنویت، صلح و نوع دوستی، عدالت و برابری و حمایت از مستضعفان و امت اسلامی در عرصه جهانی.[۱۹۷]
دراجرای اصل یکصد و هفتاد و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و سایر اصول قانون اساسی که به رسانه های گروهی(رادیو و تلویزیون)اشاره دارد و همچنین قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مصوب هشتم دی ماه یکهزار و سیصد و پنجاه و نه،مجلس شورای اسلامی،اساسنامه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را تصویب می کند.
طبق ماده ی یک این اساسنامه، سازمان به موجب قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران،سازمانی است مستقل و زیرنظر قوای سه گانه کشور که بر طبق قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی، قانون خط مشی و مفاد این اساسنامه اداره می شود.
در فصل دوم اساسنامه، هدفها و وظایف و اختیارات این سازمان به شرح زیرآمده است
هدف اصلی سازمان به عنوان یک دانشگاه عمومی،نشر فرهنگ اسلامی، ایجاد محیط مساعد برای تزکیه و تعلیم انسان و رشد فضایل اخلاقی و شتاب بخشیدن به حرکت تکاملی انقلاب اسلامی در سراسر جهان میباشد . این هدفها در چهارچوب برنامه های ارشادی، آموزشی، خبری و تفریحی تامین می گردد. مشروح هدفها و برنامه های سازمان در زمینه های گوناگون در خط مشی و اصول برنامه های سازمان مصوب مجلس شورای اسلامی ذکر شده است .(ماده ۹)
به منظور بهره برداری بیشتر از امکانات موجود سازمان و شناسایی و جذب استعدادهای هنری موجود جامعه،سازمان میتواند با هماهنگی وزارت ارشاد اسلامی،به تشکیل واحدها و گروهای فرهنگی،هنری،تحقیقاتی و نیز تاسیس سالنهای نمایش و ایجاد نمایشگاهها اقدام کند.(ماده ۱۰)
سازمان باید از طریق تولید برنامه های مفید رادیو تلویزیونی وعرضه آن در سطح جهانی به گسترش مبادلات و ارتباطات بین المللی با رعایت موازین اسلامی اقدام کند.(ماده ۱۱)
به منظور تامین نیروی انسانی موردنیاز در رشته های هنری و تخصصهای فنی، سازمان موظف است به تکمیل و گسترش دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی در حد نیاز بپردازد.(ماده ۱۲)[۱۹۸]
در قانون خط مشی کلی و اصول برنامه های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آمده است:نظر به این که خط حاکم بر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران باید با توجه به اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران و نقش این رسانه همگانی تعیین شود، مواد زیر به عنوان اصول عام و کلی خط مشی این سازمان اعلام می گردد.
ماده ۱ - حاکمیت اسلام بر کلیه برنامه ها و پرهیز از پخش برنامه هایی که مخالف معیارهای اسلامی باشد.
ماده ۲ - حاکمیت روح انقلاب و قانون اساسی بر کلیه برنامه ها که در شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی متبلور است.
ماده ۳ - تحقق بخشیدن به بینش مقام رهبری به عنوان ولی فقیه در تمامی ابعاد آن در برنامه های رادیو و تلویزیون در جهت اجرای اصول یاد شده.
ماده ۴ - زمینه سازی برای رسیدن به خودکفایی و تحقق کامل سیاست مستقل نه شرقی، نه غربی در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی آن در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی.
ماده ۵ - صدا و سیما باید به مثابه یک دانشگاه عمومی به گسترش آگاهی و رشد جامعه در زمینه های گوناگون مکتبی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی کمک نماید.
ماده ۶ - ارج نهادن به حیثیت انسانی افراد و پرهیز از هتک حرمت آنان طبق ضوابط اسلامی.
ماده ۷ - صدا و سیمای جمهوری اسلامی متعلق به تمامی ملت است و باید منعکس کننده زندگی و احوال تمامی اقوام و اقشار مختلف کشور باشد. بدیهی است که در این میان تکیه اصلی باید بر اکثریتهای اعتقادی ( مسلمانان)، اقتصادی ( مستضعفان) و سنی ( کودکان و نوجوانان) باشد.
ماده ۸ - به موجب آیه شریفه ” واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا"، حرکت کلی صدا و سیما باید در جهت وحدت، الفت، و انسجام هر چه بیشتر جامعه و برحذر داشتن مردم از پراکندگی و تفرقه باشد.
ماده ۹ - پذیرش انتقادات و نظرات سازنده مردم و ایجاد رابطه متقابل با جامعه و منظور داشتن این وسیله به صورت جزیی از کل نظام اجتماعی جهت غنی کردن برنامه ها و نفی تأثیر یک جانبه.
ماده ۱۰ - سازمان موظف است به منظور نفوذ در اندیشه و احساس جامعه، پیام خود را حتی الامکان با بهره گرفتن از بیان غیر مستقیم و در قالب های جذاب و هنری، متناسب با احوال و روحیات اقشار مختلف جامعه عرضه نماید.
ماده ۱۱ - تلاش در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای انسانی و بارور ساختن خلاقیتهای فکری و هنری.
ماده ۱۲ - تقویت روحیه امید، اعتماد، تلاش، ایثار و استقامت در جامعه و توجه به نیازهای معنوی و روحی مردم.
ماده ۱۳ - گسترش و توزیع عادلانه پوشش صدا و تصویر با توجه به اولویت های فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی.
ماده ۱۴ - زمینه سازی برای سرعت بخشیدن به اجرای برنامه های قوای سه گانه کشور.
ماده ۱۵ - صدا و سیمای جمهوری اسلامی،زبان گویای ملت و چشم و گوش حساس کشور است؛از این رو وظیفه دارد خواستها، نیازها و مشکلات مردم را به اطلاع مسئولین برساند و مردم را در جریان کامل فعالیتها، برنامه ها، پیشرفتها و مشکلات نهادهای قانونی کشور قرار دهد و در جهت برقراری تفاهم و ارتباط هر چه عمیقتر مسئولین و اقشار مختلف مردم تلاش نماید.
مسائل خبری
ماده ۱۹ - در کلیه برنامه ها به ویژه اخبار، مسائلی که حاوی نکات زیر باشد، قابل پخش نیست. الف - جزء اسرار نظامی، سیاسی، اقتصادی کشور محسوب شود و یا بر اثر انتشار، مورد سوء استفاده دشمن قرار گیرد.ب - تهمت به نهادها و ارگانهای رسمی کشور و گروه ها و جمعیت ها و احزابی باشد که طبق قانون احزاب فعالیت آنها قانونی است.ج - پخش آن موجب فساد اخلاق و هتک حرمت جامعه گردد ” ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا…"د - انتشار آن موجب لطمه زدن به احساسات دینی، وحدت ملی و ایجاد تشنج در جامعه گردد. ه - برای گروه های منحرف و ضد انقلاب جنبه تبلیغی داشته باشد. و - به روابط دوستانه با کشورهای برادر و دوست لطمه وارد کند یا موجب اخلال در روابط خارجی ایران گردد.
ماده ۲۰ - تلاش در جهت کسب اخبار و اطلاعات صحیح جهانی و رهایی از انحصار خبری خبرگزاریهای صهیونیستی و امپریالیستی جهانی.
مسائل عقیدتی
ماده ۲۱ - بالا بردن سطح بینش اسلامی مردم و آشنا ساختن اقشار مختلف جامعه با اصول مبانی و احکام اسلام به شیوه ای رسا و بدون ابهام.
ماده ۲۲ - تبلیغ و اشاعه فرهنگ اصیل اسلامی با بهره گیری از دیدگاه های روحانیت آگاه دانشمندان حوزه های علمیه و اسلام شناسان وارسته.
ماده ۲۳ - کوشش در جهت گسترش فرهنگ غنی اسلام و انقلاب اسلامی در منطقه و جهان از طریق تولید برنامه های مفید و عرضه آن در سطح جهانی.
ماده ۲۴ - معرفی فلسفه، عرفان و حقوق اسلامی و نقد و بررسی مکاتب مشابه در جهان.
ماده ۲۵ - تشکیل جلسات مناظره و احتجاج و برخورد سازنده با صاحبان مکاتب و اندیشه های غیر اسلامی و انحرافی بر اساس آیه شریفه ” ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن".
ماده ۲۶ - روشن کردن اذهان عمومی نسبت به بدعت ها و انحرافات عقیدتی به موجب روایت ” اذا ظهرت البدع فصلی العالم ان یظهر علمه والا فعلیه لعنه الله".
فصل چهارم - برنامه های فرهنگی
ماده ۲۷ - تلاش برای جایگزینی نظام ارزشی اسلام به جای نظام ارزشی شرق و غرب و مبارزه با عوارض و آثار باقیمانده فرهنگ طاغوتی.
ماده ۲۸ - تلاش در جهت تسریع انقلاب فرهنگی و بازگشت به هویت اسلامی خویش.
ماده ۲۹ - کوشش در ایجاد محیط مساعد برای تعالی انسان و رشد فضائل اخلاقی تزکیه نفس و بسط معنویت در جامعه.
ماده ۳۰ - شناخت و معرفی ادبیات و هنر پویا و خلاق در فرهنگ اسلامی و سایر فرهنگها و نقش مؤثر آنها در تحولات و دگرگونیها و رشد انسان و جامعه.
ماده ۳۱ - برقراری مناسبات فرهنگی دو جانبه برنامه های رادیو تلویزیونی با کشورهای دیگر بر پایه حفظ استقلال.
ماده ۳۲ - تلاش برای اشاعه و معرفی هنر متعهد و مردمی و تغییر هنر مبتذل به هنر متعهد و انقلابی که پاسخگوی نیاز فطری انسان باشد.
ماده ۳۳ - بالا بردن سطح دانش عمومی و تشویق و ترغیب به علوم و تکنولوژی متناسب با رشد جامعه و معرفی آنها به ویژه سیستمهای ساده علمی در کشور.
ماده ۳۴ - تقویت انگیزه های ابتکار و خلاقیت در مردم از طریق تشویق محققان و مخترعین و نمایش ابتکارات و اختراعات آنان.
ماده ۳۵ - اجرای برنامه های تفریحی سالم و شادی آفرین به منظور بارور ساختن اوقات فراغت مردم و تأمین شادابی و سلامت تن و روان.
ماده ۳۶ - اولویت دادن به ورزشهایی که علاوه بر سلامتی جسم نقش مقدماتی برای تمرینهای رزمی و آمادگیهای دفاعی دارد.
راهنمای ﻧﮕﺎرش ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوهشی درباره قلمرو صلاحیت فرهنگی دولت در چارچوب نظریه دولت در ...
