شکل۴-۴۰- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه ۳۶ ۱۶۰
شکل۴-۴۱- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه ۳۷ ۱۶۱
شکل۴-۴۲- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه ۳۸ ۱۶۲
شکل۴-۴۳- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه ۳۹ ۱۶۳
چکیده:
در این تحقیق در راستای بررسی نقش استفاده از رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران رویکردها و مدل‌های مختلف مطرح و بررسی شده و سپس ضمن بررسی نظرات شهروندان تهرانی، از دیدگاه های ارائه شده از سوی آنها، استفاده شده است. روش به کار گرفته شده در این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر نوع داده‌ها کمی و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شهروندان ساکن در منطقه ۱ شهر تهران که تعداد آنها حدودا ۵۰۰۰ نفر می‌باشد. روش نمونه گیری در این تحقیق، تصادفی ساده بود. با توجه به جدول مورگان بایستی نمونه آماری ۳۸۴ نفر باشد لذا تعداد۴۰۰ پرسشنامه بین اعضای جامعه آماری توزیع گردیده که تعداد۳۷۴پرسشنامه قابل بررسی می‌باشد. روایی و پایایی پرسشنامه نیز با بهره گرفتن از دیدگاه خبرگان و نیز آزمون آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفته و تایید شدند.
در مرحله بعد بر اساس مدل مفهومی‌پژوهش، سوالات و فرضیه‌های پژوهش، با بهره گرفتن از یک پرسشنامه محقق ساخته گویه‌های مستخرجه در نمونه آماری مورد پرسش قرار گرفت. در بخش آمارتوصیفی، توصیف داده‌ها در دو بخش متغیر‌های زمینه‌ای و متغیر‌های اصلی با بهره گرفتن از شاخص‌های فراوانی مطلق، فراوانی نسبی، میانگین، انحراف معیار و واریانس در جداول ارائه گردیده و در بخش آمار استنباطی از آزمون‌های همبستگی استفاده شد.
واژگان کلیدی: وسایل ارتباط جمعی، روزنامه، تلویزیون، شبکه‌های مجازی اجتماعی، تبلیغات محیطی، نا امنی اجتماعی زنان
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
رسانه‌ها در دوران کنونی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند. نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند. به عبارتی در دوران معاصر که به عصر اطلاعات و جامعه اطلاعاتی و ارتباطی معروف است، بخش عظیمی از جامعه پذیری نسل‌ها از طریق رسانه‌ها انجام می شود و نفوذ و تأثیر رسانه تا جایی است که برخی از نظریه پردازان ارتباطی بر این باورند که رسانه‌ها اولویت ذهنی و حتی رفتاری ما را تعیین می‌کنند و اگر چگونه فکر کردن را به ما یاد ندهند، اینکه به چه چیزی فکر کنیم را به ما می‌آموزند. ( لطف آبادی،۱۳۸۱: ۲۰-۱۹)
مفهوم احساس امنیت نیز یکی از شاخصه‌های کیفیت زندگی در شهرهاست و آسیب‌های اجتماعی از مهمترین پیامدهای مختلف ناامنی به شمار می‌آید. الین می‌گوید اگر مردم فضایی را به دلیل عدم راحتی و یا ترس استفاده نکنند، عرصه عمو‌می‌از بین رفته است» یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده حضور مردم بویژه زنان در فضاهای عمومی، ترس یا احساس نامنی است. ناامنی مکان‌ها و فضاهای عمومینشاط و سلامتی را در زندگی روزمره مختل می‌کند و با ایجاد مانع بر سر راه رشد فرهنگی هزینه زیادی را بر جامعه زنان تحمیل می کند (حبیب زاده، ۱۳۸۸: ۲۲).
بی‌تردید، هیچ عنصری برای پیشرفت، توسعه و تکامل یک جانبه و همچنین شکوفایی استعدادها مهمتر از عنصر امنیت و تامین آرامش در جامعه نبوده و توسعه اجتماعی، خلاقیت و فعالیت ارزشمند، بدون امنیت امکان پذیر نخواهد بود.
۱-۲- مساله تحقیق:
برای داشتن تعریف و درک درستی از نا امنی اجتماعی، ابتدا لازم است مفهوم امنیت اجتماعی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. امنیت در لغت به معنای مصون بودن از هر گونه تهدید و تعرض است. (حبیب زاده، ۱۳۸۸: ۲۲). در فرهنگ آﻛﺴﻔﻮرد ﻣﻌﻨﺎی اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ[۱] ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از: ارﺗﺒﺎط و ﺳﺎﺧﺖ اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻲ شده یا امنیتی که شکل و ساخت اجتماعی یافته است. امنیت اجتماعی حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیر قانونی دولت یا دستگاهی یا فردی یا گروهی در تما‌می‌یا بخشی از جامعه پدید آورد.
امنیت اجتماعی از نگاه محققان در طول تاریخ در سه دوره تایخی در خدمت طبقات خاصی بوده است. در دوره اول امنیت اجتماعی با رویکرد زورمدارانه در دفاع از هیات حاکمه در دوره دوم در دفاع از فرد و جامعه در برابر قانون شکنان و در دوره سوم روز و قدرت قهری به صورت محدود و در چارچوب قانون مورد استفاده قرار گرفته است. از نظر «الی ویور» رویکرد امنیت اجتماعی، توانمندی جامعه برای مراقبت از خصوصیت و ویژگی‌های بینابین خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی و اجتماعی و بر ارتباط نزدیک میان هویت جامعه و امنیت تاکید داشت و خاطر نشان می‌کند که جامعه امنیت هویتی‌اش را طلب می‌کند. باران امنیت اجتماعی را بدین گونه تعریف می‌کند. «توانایی گروه‌های مختلف صنفی، قومی، محلی، جنسی و. .. در حفظ هستی و هویت خود.
ﮔﻴﺪﻧﺰ اﻣﻨﻴﺖاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ راﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﺟﻬﺖﺣﻔﻆ زﻧﺪﮔﻲ اﻋﻀﺎی ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪو ﺳﭙﺲ ﺣﻔﻆ راه و روش زﻧﺪﮔﻲ آﻧﺎن ﻣﻲداﻧﺪ ( ﮔﻴﺪﻧﺰ،۱۳۷۳، ص ۶۲۷). ﻧﻬﺎﻳﺖ آنﻛﻪ اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از رﻫﺎﻳﻲ از اﺿﻄﺮاب و ﺗﻌﻘﻴﺐ اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﮔﺮوه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻊ ﻗﻮﻣﻲ، ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻏﻴﺮه.
ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎی وﺟﻮدﺗﻬﺪﻳﺪو ﺗﻌﺮض ﻋﻠﻴﻪﻓﺮد، ﺟﺎﻣﻌﻪﻳﺎﻛﺸﻮر اﺳﺖ و ﻧﺎاﻣﻨﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از نظر لغوی به معنی وجود تهدید و تعرض نسبت به جامعه و اجزا تشکیل دهنده آن شامل فرد، خانواده، گروه و هویت آن‌هاست.
در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان اﺣﺴﺎس امنیت اجتماعی، ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪد وﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ دﺧﻴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﭼﻮن ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ، رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ، ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت، ﺷﺎﻳﻌﺎت و ﻏﻴﺮه ﻣﻬﻢﺗﺮ از دﻳﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ در اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان اﺣﺴﺎس امنیت اجتماعی ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ. ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه در اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪدارﻧﺪ.
ژان فرانسوا بودیار فیلسوف فرانسوی مطالعات گسترده ای درباره ی فرهنگ توده ایی معاصر و رسانه‌های همگانی انجام داده است. بی تردید بخشی از فرهنگ توده ایی معاصر مرتبط با سطح آرامش عمو‌می‌و میزان حضور امنیت و ناامنی اجتماعی دراذهان جامعه است.وی نقش رسانه‌های همگانی را در این ماجرا بسیارپیچیده وکارآمد می‌داند و از دو وضعیت “نمود” و “وانمود” و “نما” و “وانمایی” پرده بر‌می‌دارد.آن چه واضح است، امنیت و ناامنی یکی از بارزترین جلوه‌های سلامت اجتماعی می‌باشند و ارتباط مستقیم با فرهنگ، وضعیت اقتصادی، قوانین عمو‌می‌و قوه ی بازدارندگی قدرت حاکمه دارند.با نگاهی اجمالی به پارامترهای فوق می‌توان نقش مهم رسانه‌های همگانی در شناسایی نقش پارامترهای فوق دراذهان و عملکرد جامعه را مشاهده کرد. ( ﮔﻴﺪﻧﺰ،۱۳۷۳، ص ۶۲۷).
از طرفی می‌توان گفت موضوع «امنیت» از مهمترین و قدیمترین موضوعات مربوط به زنان است. امنیت زنان، چنان دامنه گسترده ای از باورها و رفتارهای متفاوت را ایجاد می‌کند که اندیشمندان سیاست، حقوق، بهداشت و درمان، فرهنگ و هنر، دین و اقتصاد را بر سر دوراهی‌های انتخاب به تفکر واداشته و بیش از یک سده موضوع بحث‌های فراوان قرار گرفته است. امنیت مقوله ای است که امکان حضور بی دغدغه زنان را در عرصه‌های کار و فعالیت آماده می‌کند، هرچند قضیه «عدم امنیت» بانوان سابقه تاریخی داشته و این واقعیت که زنان، آسیب دیده مردان هستند تا دهه هفتاد پوشیده مانده بود.
از اینرو رسانه‌های دیداری و نوشتاری که کارکرد امنیت ساز دارند بویژه و در ایجاد امنیت زنان نقشی موثر و مفید ایفا می‌نمایند، تاکید بر نقش مثبت رسانه‌های گروهی بر امنیت اجتماعی، نباید ما را از تاثیر منفی آن باز دارد. آنگاه که رسانه‌ها در کارکرد منفی نقش وارونه بر عهده می‌گیرند، فضای اطلاعاتی جامعه را آلوده، مبهم و تاریک خواهند ساخت. در تاریکنای رسانه وجود شایعه بعنوان معرفتی که زمینه ساز زوال و فروپاشی امنیت و آرامش ذهنی و روحی خواهد بود.
در این خصوص برخی پژوهشگران بر این عقیده‌اند که رسانه‌ها موجبات بروز و توسعه خشونت را فراهم آورده و جهانی خشن، ناامن و پرمخاطره را تکوین بخشیده‌اند. آنچه آشکار است این که رسانه‌ها همان طور که در ایجاد مشارکت و امنیت نقش ایفا می‌کنند امکان دارد که با تنزل قدرت انتخاب مخاطبان و تضعیف روند نهادی شدن ارزش‌های اجتماعی و انتقال تصورها و انگاره‌های ازهم گسیخته، افراد جامعه را دچار تعارض‌ها و چندگانگی‌های فرهنگی و اجتماعی کرده وفاق، مشارکت و همدلی را به نفاق، جدایی و خشم و خصومت تبدیل کنند. در چنین شرایطی تنش، تعارض و خشونت پدیدار می‌شوند و هنجارها و ارزش‌های پسندیده جامعه رنگ می‌بازند. ناامنی اجتماعی مورد نظر این پزوهش عبارت است از مجموعه حرکت های عمومی و تحولات عادی که اطمینان خاطر افراد و انسجام گروه‌های اجتماعی را مخدوش می‌سازند.بنابراین منظور از ناامنی اجتماعی مواجهه با عوامل نابود کننده یا کاهش دهنده تواناییها و دارایی‌هاست.
در تمام دوران حیات بشری به پهنه هستی، امنیت از عناصر اصلی نیازهای انسانی محسوب شده و در دوران مدرن اهمیت آن، تا اندازه ای افزایش یافته است که به تعبیر برخی از صاحب نظران کار ویژه و بی بدیل حکومت ها در جامعه مدرن امروزی، استقرار امنیت در فضای وسیع کلمه می باشد. نداشتن ترس و بیم در زندگی و وجود امنیت جانی و مالی، آبرو و حیثیت اجتماعی، حفاظت از آزادی و حقوق مشروع فردی و اجتماعی، بالاخره ایجاد رضامندی عمومی و در یک کلام فقدان تهدید از چنان جایگاهی برخوردار است که خداوند آدمیان را در پرتو آن به ذکر و عبادت خود فرا می خواند.
علی رغم افزایش اهمیت امنیت در جوامع، ابزار، شیوه ها و رویکردهای ایجاد و حفظ آن، دستخوش تحول حیرت آوری شده است. در جوامع گذشته اقتدار و کنترل و نظارت نهادهای رسمی، نماد قدرت و امنیت به شمار می رفت ولی در سبز فایل؛ عنصر اصلی ثبات، نظم و امنیت مقدار سرمایه اجتماعی، میزان پای بندی به ارزش ها و هنجارهای جمعی و به فضایل اخلاقی آن باز می گردد. بنابراین مدیریت درست و منطقی امنیت اجتماعی در جامعه منوط به ایجاد مشارکت مردمی و افزایش اعتماد به نهادها و حکومت در کلیه سطوح اجتماعی است.
بر این اساس، بررسی امنیت اجتماعی و عوامل تهدید کننده ی آن، موضوع مهم و حساسی است که می طلبد در این خصوص، پژوهش های علمی بسیاری انجام پذیرد، در این تحقیق سعی بر آن است که بررسی شود که استفاده از رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران تا چه میزان تاثیر گذار است و سایر سوالات پژوهش عبارتند از اینکه آیا میزان اعتماد به رسانه‌های جمعی بر احساس امنیت اجتماعی زنان موثر می‌باشد. آیا مدت زمان استفاده از رسانه‌ها بر احساس امنیت اجتماعی زنان موثر می‌باشد؟ آیا کارکرد وﺳـﺎﻳﻞ ارﺗﺒـﺎط ﺟﻤﻌﻲ بر احساس امنیت اجتماعی زنان موثر می‌باشد. آیا نوع رسانه مورد استفاده بر احساس امنیت اجتماعی زنان موثر می‌باشد.
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:
امنیت پیش زمینه یک اجتماع سالم و احساس امنیت بسترساز توسعه جوامع انسانی است و سعادت یک جامعه در گروه حفظ و بقا امنیت و احساس ناشی از آن است حضور مردم درفضای عمومی‌شهر مستلزم احساس امنیت از سوی آنان است یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده حضور مردم درفضاهای عمومی‌ترس یا احساس ناامنی است ناامنی مکان‌ها و فضاهای عمومینشاط و سلامتی را درزندگی روزمره مختل می‌کند و با ایجاد مانع برسرراه رشد فرهنگی و مشارکت عمومی‌هزینه‌های زیادی را برجامعه تحمیل می کند.
رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﻧﻌﻜﺎس اﺧﺒﺎرﻣﺮﺑﻮطﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎیﺟﻨﺎﻳﻲ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕـﺮش ﺧﺎﺻـﻲرا ﺑـﻪﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﻟﻘﺎءﻛﺮده، ﺑﻴﻨﺶﻫﺎیﻣﺮدم را ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲ ﮔﺬارﻧـﺪ، ﺑﻠﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲﻗﻀﺎوت وداوری آﻧـﺎن درﺑـﺎره ﺟـﺮم وﻧﻈـﺎم ﻋـﺪاﻟﺖﻛﻴﻔـﺮی را ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ و در ایحاد ترس یا احساس ناامنی در میان شهروندان تاثیر گذار هستند.
به طوری که بررسی روزنامه‌های منتشره در سطح کشور نشان می‌دهد که از مجموع کل مطالب، ۲۶% به آسیب‌های اجتماعی، ۱۶% به موضوع اجتماعی، ۱۱% به موضوع سیاسی و… پرداخته شده است. و از مجموع کل آسیب‌های اجتماعی ۷۹% به موضوع خشونت و مزاحمت، ۲۰% به موضوع فرار و فساد، ۱۴% به موضوع طلاق، ۸% به سرقت و کلاهبرداری، ۷% به موضوع قتل و جنایت، ۵% به موضوع خودکشی، ۲% به موضوع اعتیاد و ۵% به سایر آسیب‌ها اختصاص یافته است.
همچنان که از گزارشات قسمت حوادث روزنامه‌ها پیداست هر روز به طور متوسط گزارش از قتل و سرقت و طلاق و… وجود دارد. این امر باعث سلب امنیت در کلان‌شهرها شده است. به طوری که ۸۱% افراد مورد مطالعه در کلان‌شهرها به نوعی دچار احساس ناامنی می‌کنند. (قاسمی، ۱۳۸۹)
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ادﻋﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهای از ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺎ از نا امنی اجتماعی ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺄﺛﻴﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻠﻲ، رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ از زﻣﺎنﻫﺎی دور ﺗﺎ ﻛﻨـﻮن ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ، اﻧﮕﺎرهﻫﺎیﺧﻮد را در ﻗﺎﻟﺐ ﺧﻮب در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺪ، زﺷﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻳﺒﺎ، ﻗﻬﺮﻣﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮور ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻧﺸﺎن داده‌اند.
در اﻳﺮان ﻫﻨـﻮز مطالعه و پژوهش ﺟـﺪی در این خصوص صورت نگرفته، اﻣﺎ سایر پژوهشها به نتیجه رسیده‌اند که به عنوان مثال ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞﻣﻼﺣﻈﻪای از روزﻧﺎﻣﻪ ﺧـﻮانﻫـﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﺣﻮادث، ﺑﻮﻳﮋه رﺧﺪادﻫﺎیﺟﻨﺎﻳﻲ دارﻧﺪ.
از طرفی با توجه به گستردگی شهر نشینی و رواج نا امنی اجتماعی در شهرها و بحث توسعه پایدار شهری و شهر سالم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اینکه ﺑﺤﺚ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑـﻮﻳﮋه ﻛﻼﻧﺸـﻬﺮﻫﺎ و ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪن اﺧـﺘﻼط ﻗـﻮﻣﻲ _ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺮآن ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻴﻜﺎری و وﺟﻮد ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺟﺮم ﺧﻴﺰ در ﺷﻬﺮ و ﭘﻴﺎﻣـﺪ آﻧﻬـﺎ، آﺳـﻴﺐﻫـﺎ، اﻧﺤﺮاﻓﺎت و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﻳﻬﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺑﺤﺚ اﻣﻨﻴﺖ و اﺣﺴﺎس ﻧـﺎاﻣﻨﻲ ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﺑـﻪ دﻏﺪﻏـﻪ ﺑﺰرﮔـﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ، مطالعه موضوع امنیت و عوامل موثر بر آن ضرورت می‌یابد.
۱-۴- اهداف تحقیق:
هدف اصلی:
شناسایی تاثیر استفاده ازرسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
اهداف فرعی:
۱- شناسایی تاثیر میزان استفاده از رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
۲ - شناسایی تاثیر میزان کارکرد رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
۳ - شناسایی تاثیر میزان جذابیت برنامه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
۴- شناسایی تاثیر میزان اعتماد به رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
۵- شناسایی تاثیر نوع رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
۶- شناسایی تاثیر میزان تحصیلات افراد بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران
۱-۵- سوالات تحقیق:
