آموزش و یادگیری
آموزش، مهارت آموزی و توسعه دانش پرسنلی یک فرایند ادغام یافته در حاکمیت بالینی است . این امر نه فقط به پرسنل برای ارتقاء مهارت هایشان کمک می کند بلکه باعث کمک و حمایت از آنها برای انجام کار به شیوه های مختلف می شود . توسعه مستمر دانش و مهارتهای شغلی لازمه هر سازمانی است که می خواهد حاکمیت بالینی را به اجراء در آورد . توسعه مستمر دانش و مهارتهای شغلی عبارتست از فرایند یادگیری مداوم برای تمام افراد و تیم های حرفه ای که بتوانند توانایی های خود را در مواجهه با نیازهای بیماران گسترش داده و به ارائه خدمات سلامت بپردازند(وزارت بهداشت،۱۳۹۰)
مدیریت ریسک و ایمنی بیمار
آمار حاکی از آن است که درصد غیرقابل اغماضی از بیماران در مواجهه با سیستم‌های نظام سلامت بخصوص بیمارستان‌ها دچار عوارض و صدمات ناشی از ارائه خدمات می‌گردند. برای اینکه سازمان‌های بهداشتی- درمانی بعنوان مراکز قابل اطمینان تلقی گردند بایستی یک نظام اثربخش مدیریت ریسک جهت شناسایی نقایص سیستمی و ارتقای ایمنی بیمار طراحی و اجرا گردد. (وزارت بهداشت،۱۳۹۰)
مخاطره - هر وضعیت واقعی یا بالقوه که می تواند باعث صدمه ، بیماری یا مرگ افراد ،آسیب یاتخریب یا از دست دادن تجهیزات ودارایی سازمان شود
ریسک - احتمال مخاطره یا عواقب بد ، احتمال قرار گرفتن در معرض آسیب
شدت – نتیجه قابل انتظار از لحاظ درجه صدمه ، آسیب به اموال ، و یا دیگر موارد مضری که می تواند اتفاق بیفتد
احتمال - احتمال رخ دادن یک رویداد
خطای پزشکی
قصور خدمت یا ارتکاب عمل اشتباه در برنامه‌ریزی یا اجرا که به طور بالفعل یا بالقوه باعث یک نتیجه ناخواسته می‌شود. این تعریف به طور مشخص حیطه‌های کلیدی علل خطا (قصور یا ارتکاب، برنامه‌ریزی و اجرا) را دربرمی‌گیرد. متاسفانه در ایران آمار مدونی در دست نیست اما به نظر می‌رسد که میزان خطاهای پزشکی بسیار بالا باشد؛ به دلایل: بدخطی نسخه‌های پزشکی و خوانا نبودن آنها، شلوغی داروخانه‌ها، عدم دقت مردم برای درک اهمیت این داروها و شناخت خطرات آنها و شاید توضیح ناکافی پزشک و داروخانه‌داران برای مصرف دارو به خانواده‌ها همچنین افزایش پرونده‌های ارجاعی شکایت مردم از پزشکان به نظام پزشکی نشان دهنده این ادعاست.
بنابراین دو تعریف اصلی در ارتباط با خطاها مطرح است :
الف – در مرحله برنامه ریزی ( ساختاری )
ب – در مرحله اجرا ( انسانی )
اثر بخشی بالینی
تعریف :استفاده از بهترین دانش به دست آمده از پژوهش و تجربه بالینی برای دستیابی به نتایج مطلوب در روند مراقبت از بیمار است . همچنین اثر بخشی بالینی حکایت از مطلوبیت نتایج کاربرد یک دارو یا روش تشخیصی در تولید بهترین نتایج بالینی در بیمار می کند .
سنجش اثر بخشی بالین اعم از اثرات درمانی یا عوارض، بخش کلیدی و اصلی نظام حاکمیت بالینی می باشد اگر چه دشوارترین آنها نیز می باشد. در این بخش نتایج درمانی و عوارض مورد انتظار از مداخلات شایع به شکل عینی و قابل اندازه گیری تعریف و قرایندی متناسب و کاربردی برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز و همچنین تجزیه و تحلیل و بازخورد مناسب به آن طراحی و اجرایی می گردد.
اثر بخشی بالینی حاصل کاربرد بهترین دانش برگرفته از پژوهش روزآمد و تجربه برای انجام فرایند صحیح بالینی و دستیابی به نتایج مطلوب برای بیمار است همچنین اثربخشی بالینی حکایت از مطلوبیت نتایج کاربرد یک دارو یا روش تشخیصی درمانی در تولید بهترین نتایج بالینی در بیمار می نماید
حجم دانش و شواهد پزشکی به سرعت در حال افزایش می باشد پس هیچ دانش آموخته پزشکی و پیراپزشکی نمی تواند با این حجم عظیم اطلاعات مواجهه یافته و آنها را در حافظه خود جای دهد پس از گذشت پنج سال از فارغ التحصیلی آنها تنها تا درصد طبابت پزشکان مبتنی بر شواهد و به عبارتی کاملاٌ اثربخش است. (وزارت بهداشت،۱۳۹۰)
بسیاری از روش های بالینی پس از گذشت زمان و با پژوهش های بیشتر نقض می گردند و غیرنافع یا مضر شناخته می شوند پس اشراف روزآمد به شواهد معتبر دانش پزشکی ضروری می باشد.
اجزا اثر بخشی بالینی
دستیابی به اثربخشی بالینی از طریق مجموعه ای از فعالیتهای ارتقای کیفیت زیر امکان پذیر است:
-
- شواهد علمی و به روز، راهکارهای بالینی، دستورالعملها و استانداردهای علمی برای تعیین و ارائه بهترین روش مراقبت و درمان
-
- ابزارهای ارتقا کیفیت (مانند چرخه ممیزی بالینی، چرخه های سریع ارتقای کیفیت و …)
-
- ارزیابی مستندات و … به منظور تعیین هزینه اثربخش بودن خدمات و مراقبتها
ممیزی بالینی
تعریف: ممیزی بالینی فرایندی است نظام مند که در قالب انجام مراحل مختلف به ارتقا کیفیت خدمات سلامت در یک حیطه مشخص می پردازد. در این فرایند استاندارد ارائه خدمت یا مراقبت مورد نظر تعیین و تدوین می شود سپس وضعیت موجود بررسی گردیده و مواردی که عدم تطابق با استاندارد وجود دارد مشخص می شود.
تعریف: ممیزی یک عنصر کلیدی در حاکمیت بالینی است به عبارتی ممیزی مکانیسمی را فراهم می کند که در آن تلاش برای موفقیت در درمانها و کارها پایش شود ممیزی در واقع به سوال زیر پاسخ می دهد :
چند درصد از اعمال و کارهای انجام شده به نتیجه مطلوب رسیده است .
برای مثال: درصد افراد واجد شرایطی که به موقع استرپتوکیناز دریافت کرده اند، درصد بیماران دیابتی که موقع ترخیص از لحاظ چشمی معاینه شده اند. درصد CPR های موفق، درصد افراد مبتلا به زخم بستر در ICU
استفاده از اطلاعات برای حاکمیت بالینی
” اطلاعات زیربنای هر سیستم دارای استاندارد و کیفیت است “
حاکمیت بالینی بیمار و ایمن بودن او از خطرات احتمالی را به عنوان اولین محور خود معرفی می نماید . قسمت های مختلف بخش سلامت از وجود یک سیستم اطلاعاتی منسجم در راستای سلامتی و مراقبت های اجتماعی منتفع خواهند شد. یک چنین سیستمی باید نیازهای اطلاعاتی بیماران، کارکنان بالینی و بخش های مختلف سلامتی و مراقبت های اجتماعی را در برگیرد پیاده سازی و گسترش سیستم های اطلاعات سلامت منسجم و پایا منجر به توانمندسازی کارکنان بخش سلامت و تصمیم گیری در جهت افزایش میزان پوشش، بهبود کیفیت و کارایی خدمات بخش سلامت می گردد. در بسیاری از کشورها بسیاری از سازمان های ارائه دهنده خدمات سلامت در همکاری با وزارت بهداشت، دانشگاه ها، سازمان های غیردولتی و سایر مراکز ارائه دهنده خصوصی به پیشتیبانی از سیستم های یکپارچه سازی اطلاعات از طریق ایجاد استانداردها و مکانیزم های تبادل اطلاعات پرداخته اند
حاکمیت خدمات بالینی ، مدیریت صحیح توانمندیهای نیروی انسانی حاذق را یک اصل مهم جهت تحقق اهداف خود می شمرد .
ابزارهای اطلاعاتی لازم در این زمینه عبارتند از :
- بانک اطلاعات کارکنان و تعبیه آن در دل HIS
- فرم تفاهم نامه کارکنان و متخصصین استوار بر حاکمیت بالینی
- فرم ارزشیابی عملکرد
- وجود فرایند بازخورد به خود افراد
مدیریت کارکنان
تا اینجا در مورد ابعاد مختلف حاکمیت خدمات بالینی بحث شده است. اما نکته مهم آن است که این اقدامات بایستی چگونه و توسط چه افرادی و با چه خصوصیات و توانایی‌هایی پیاده شوند. مدیریت کارکنان، به موضوعاتی می‌پردازد که مهمترین منبع ارائه خدمات بالینی (کارکنان) را در راستای اهداف حاکمیت خدمات بالینی قرار دهد. (وزارت بهداشت،۱۳۹۰)
یکی از حیطه های مدیریت منابع ، مدیریت کارکنان است با انتخاب صحیح نیروهای انسانی می توان بنیان صحیحی برای سازمان تدارک دید. مدیریت کارکنان شامل به کارگیری و انتخاب کارکنان ، ارزیابی و نظارت بر آنان توسعه مهارتهای فردی و شغلی و تامین رفاه ایشان است .
با توجه به تعریف بالا مدیریت کارکنان شامل موارد زیر است :
-
- جای گذاری هر فرد در جایگاه خودش
-
- توسعه و پیشرفت محیط کار
-
- اطمینان از رضایت شغلی کارکنان
تشخیص مناسب بودن کارکنان با توجه به شرح وظایف شان :
مناسب بودن کارکنان بدین معناست که تامین کنندگان سلامت و مدیران باید مطمئن شوند که پرسنلی با مهارت ، دارای صلاحیت و با تجربه و دانش مناسب برای مراقبت از بیماران دارند . در این حیطه باید به نیازهای آموزشی کارکنان نیز توجه داشت برای آنکه از درست بودن مدیریت خود در امر کارکنان مطمئن باشید لازم است نکات زیر رعایت گردد :
- امروزه قریب به اتفاق مشاغل مرتبط با خدمات بالینی، نیازمند تحصیلات تخصصی و دانشگاهی است. لازم است مشاغل مورد نظر بدقت تحلیل‌شده و مناسبترین گزینه‌ها مورد توجه قرار گیرند.
