پیشینه پژوهش(کتابها، پایان‌نامه‌ها)
پایان‌نامه‌ها:
تحلیل مردم‌شناختی جاذبه‌های گردشگری غیر مذهبی مشهد
رضا ابراهیم نیا
استاد راهنما: فربد
تهران مرکز، ۱۳۸۵.
هدف پژوهش این پایان‌نامه تحلیل مردم‌شناختی جاذبه‌های گردشگری غیر مذهبی مشهد همچنین شناخت و معرفی جاذبه‌های غیر زیارتی، پتانسیل‌ها و قابلیت‌های گردشگری شهر، شناخت علائق گردشگران، بررسی ساختار فرهنگی- اجتماعی و تحلیل کارکرد جاذبه‌های غیر مذهبی شهر مشهد بوده است. وی در رساله خود شهر مشهد را از لحاظ موقعیت، تاریخچه، انواع جاذبه‌های گردشگری غیر زیارتی مطرح کرده است.
هدف پژوهش این پایان‌نامه تحلیل مردم‌شناختی جاذبه‌های گردشگری غیر مذهبی مشهد همچنین شناخت و معرفی جاذبه‌های غیر زیارتی، پتانسیل‌ها و قابلیت‌های گردشگری شهر، شناخت علائق گردشگران، بررسی ساختار فرهنگی- اجتماعی و تحلیل کارکرد جاذبه‌های غیر مذهبی شهر مشهد بوده است. وی در رساله خود شهر مشهد را از لحاظ موقعیت، تاریخچه، انواع جاذبه‌های گردشگری غیر زیارتی بررسی کرده است.
نقد:
در پایان نامه خود درمورد پیدایش صنعت جهانگردی و سازمان‌های جهانی جهانگردی و اینکه تاریخچه شکل گیری تشکیلات و صنعت جهانگردی در ایران اشاره ای نشده است.
در بخش انواع جهانگردی می‌بایست جاذبه‌های گردشگری مذهبی وو غیرمذهبی را تفکیک می‌کرد و به گردشگری غیر مذهبی بیشتر می‌پرداخت و شرح می‌داد.+فقط به آمار گردشگران غیر مذهبی شهر مشهد در بهار ۱۳۸۵ پرداخته و هیچ اشاره‌ای به آمار چند سال قبل نکرده است و روند آن.
بررسی جامعه‌شناسی صنعت توریسم و نقش ان در مبادلات فرهنگی
مرتضی ذره پرور تالی
استاد راهنما: ساروخانی
تهران مرکز، ۷۹-۱۳۷۸.
محقق در این پژهش مطالعات انتزاعی در مورد صنعت جهانگردی با تکیه صرف بر کارکرد‌های اقتصادی را با کارکرد نوین تاثیر جهانگردی در مبادلات فرهنگی و ارتقاء فهم بین تمدن که پیش زمینه‌ای بر ایده گفتگوی تمدنهاست ادغام کرده وصنعت توریسم را به عنوان راهکار مناسب در جهت ارتقاء فهم و درک متقابل ملتها از یکدیگر مورد ارزیابی قرار می دهد.
در سال ۱۳۷۹ پایان‌نامه‌ای با عنوان «بررسی جامعه‌شناسی صنعت توریسم و نقش ان در مبادلات فرهنگی» توسط مرتضی ذره پرور تالی و به راهنمایی ساروخانی در دانشگاه آزاد اسلامی‌تنظیم شده است. محقق در این پژوهش مطالعات انتزاعی در مورد صنعت جهانگردی با تکیه صرف بر کارکرد‌های اقتصادی را با کارکرد نوین تاثیر جهانگردی در مبادلات فرهنگی و ارتقاء فهم بین تمدن که پیش زمینه‌ای بر ایده گفتگوی تمدنهاست ادغام کرده وصنعت توریسم را به عنوان راهکار مناسب در جهت ارتقاء فهم و درک متقابل ملتها از یکدیگر مورد ارزیابی قرار داده است.
بررسی تاثیر امنیت بر صنعت جهانگردی ایران با تکیه بر جامعه‌شناسی جهانگردی
مریم دلیری همپا
استاد راهنما: اقبالی
تهران مرکز، ۱۳۸۱.
هدف پژوهشگر در این رساله شناسایی علل ایجاد احساس ناامنی در نزد جهانگردان، تفکیک علتهای واقعی از برداشت‌های فرهنگی گردشگران نسبت به امنیت و در نهایت ارائه راهکارهای مناسب به دولت و نهادهای ذیربط جهت کاهش این مشکل بوده است. روش پژوهش در این پایان‌نامه یک تحقیق پیمایشی و کتابخانه‌ای است و جنبه توصیفی دارد.
در سال ۱۳۸۱ پایان‌نامه‌ای با عنوان «بررسی تاثیر امنیت بر صنعت جهانگردی ایران با تکیه بر جامعه‌شناسی جهانگردی» تهیه شده است. هدف پژوهشگر در این رساله شناسایی علل ایجاد احساس ناامنی در نزد جهانگردان، تفکیک علتهای واقعی از برداشت‌های فرهنگی گردشگران نسبت به امنیت و در نهایت ارائه راهکارهای مناسب به دولت و نهادهای ذیربط جهت کاهش این مشکل بوده است. روش پژوهش در این پایان‌نامه یک تحقیق پیمایشی و کتابخانه‌ای است و جنبه توصیفی دارد.
بررسی مردم‌شناختی فرهنگ گردشگری در بندر انزلی(مورد مطالعه سواحل انزلی)
اسدا… حجتی ثابت
استاد راهنما: عسگری نوری
تهران مرکز، ۱۳۸۸.
در این رساله ابتدا به صنعت جهانگردی پرداخته شده است و تاکید محقق بر روی جاذبه‌های طبیعی و اقلیمی در منطقه بندر انزلی می باشد و تاکید کرده است که اگر امروزه در فصول خاصی در این منطقه گردشگران بیشتری در حال تردد هستند اگر قابلیت‌های تمام این آبادیهای منطقه تبلیغ شود آنگاه شاهد رشد و شکوفایی بیشتری در عرصه گردشگری در منطقه خواهیم بود.
در سال ۱۳۸۸ پایان‌نامه‌ای با عنوان «بررسی مردم‌شناختی فرهنگ گردشگری در بندر انزلی(مورد مطالعه سواحل انزلی)» به صنعت جهانگردی پرداخته شده است و تاکید محقق بر روی جاذبه‌های طبیعی و اقلیمی در منطقه بندر انزلی می باشد و تاکید کرده است که اگر امروزه در فصول خاصی در این منطقه گردشگران بیشتری در حال تردد هستند اگر قابلیت‌های تمام این آبادیهای منطقه تبلیغ شود آنگاه شاهد رشد و شکوفایی بیشتری در عرصه گردشگری در منطقه خواهیم بود.
نقد:
در پایان‌نامه‌ایشان مطرح کرده است که اگر قابلیت‌های آبادی‌ها در نظر گرفته شود موجب جذب جهانگردی بیشتر می‌شود و ایشان بصورت کلی بیان کرده است و او می‌توانست توانایی‌ها و قابلیت‌های این روستا‌ها را در زمینه مردم‌شناسی مطرح کند که چه آیین‌ها، چه محصولاتی، چه صنایع دستی و چه فناوری‌های بومی‌دارند که می‌تواند زمینه ساز جذب جهانگرد شود.
۸-۱- کتابها
اولین کتاب که در این زمینه در ایران منتشر شده است توسط پیتر برنز نوشته شده‌است. این کتاب توسط‌هاجر هوشمندی به زبان فارسی ترجمه شده است. و انتشارات افکار در تهران آن را منتشر کرده است. برنز سعی دارد در این کتاب به این نکته بپردازد که مردم‌شناسی می‌تواند به مطالعه گردشگری و گردشگران بپردازد. این کتاب شامل چهار فصل است. فصل اول به بررسی تاریخ و تحول مردم‌شناسی می‌پردازد. فصل دوم به مرور برخی تلاش‌های انجام شده در زمینه نظریه‌پردازی در مورد گردشگری اختصاص دارد. و گردشگری را به عنوان یک نظام در نظر گرفته و مجموعه ای از پدیده‌های آن را شرح می‌دهد. فصل سوم چگونگی بحث و ارائه تعاریف از گردشگر در محیط‌های علمی‌و آموزشی را بیان می‌کند. و برخی انگیزه‌های پیچیده تری که در گردشگر شدن افراد مؤثر است را مطرح می‌کند. و در فصل چهار با بررسی عنصر سازنده جامعه، یعنی فرهنگ موضوع‌های فوق را جمع‌بندی می‌کند.
بهروز افخمی‌در سال ۱۳۸۶ کتابی را با عنوان « مقدمه ای بر ارتباط باستان‌شناسی و گردشگری فرهنگی» توسط انتشارات عیلام منتشر کرده است. این کتاب شامل شش فصل است. فصل اول به باستان‌شناسی، پیشینه و اهداف آن می‌پردازد. فصل دوم به تعریف گردشگری، اهمیت و انواع آن، پیشینه گردشگری در ایران و جهان، سازمان جهانی گردشگری، تأثیرات گردشگری، رویکرد میان‌رشته‌ای به گردشگری، عوامل مؤثر در توسعه گردشگری و موانع توسعه گردشگری در ایران می‌پردازد. فصل سوم گردشگری فرهنگی، تعریف و پیشینه آن گردشگری فرهنگی، امنیت و صلح جهانی، مدیریت گردشگری فرهنگی و راه‌های پیشنهادی برای توسعه گردشگری فرهنگی را مطرح می‌کند. در فصل چهارم به ارتباط باستان‌شناسی و گردشگری فرهنگی، منشور برنامه‌ریزی برای محوطه‌ها جاذبه‌های باستان‌شناسی برای گردشگری فرهنگی، روستاهای قدیمی، گردشگری فرهنگی و تأثیر و تأثر گردشگری و میراث فرهنگی و باستان‌شناسی می‌پردازد. در فصل پنجم: بر مطالعه و بررسی مدیریت میراث باستان‌شناختی و گردشگری فرهنگی، منشور برنامه‌ریزی برای محوطه‌ها، حفاظت متوازن محوطه و گردشگری، مشارکت مردم محلی در حفظ مناطق فرهنگی و میراث باستان‌شناختی، رهیافت‌هایی برای مدیریت میراث و گردشگری می‌پردازد. و فصل ششم شامل تجزیه و تحلیل تحقیقات میدانی با بهره گرفتن از سیستم نرم افزاری است.
کتاب دیگری با عنوان «مردم‌شناسی جهانگردی» توسط محسن نیازی و همکاران تدوین شده است. فصل اول به تعریف مردم‌شناسی و مردم نگاری و تفاوت میان آن دو می‌پردازد و همچنین اهمیت و قواعد مردم‌شناسی را مطرح می‌کند فصل سوم شامل تعریف گردشگری و گردشگر، اهمیت و فوائد گردشگری و جهانگردی، انواع گردشگری، گردشگری انبوه و جایگزین، گردشگری فرهنگی، طبیعت‌گردی، ویژگی‌های گردشگری و جهانگردی است. و فصل چهارم به ابطه مردم‌شناسی و جهانگردی می‌پردازد، ریشه‌های مردم‌شناسی گردشگری را مطرح می‌کند. فصل پنجم تکامل مردم‌شناسی و جهانگردی را مطرح می‌کند. فصل ششم شامل روش‌های تحقیق در مردم‌شناسی و جهانگردی است. فصل هفتم به طور کامل گردشگری فرهنگی را توضیح می‌دهد. فصل هشتم فرهنگ عامه و جهانگردی را بیان می‌کند. فصل نهم به توصیف دین، باورهای دینی و جهانگردی می‌پردازد. فصل دهم شامل بخش‌های خانواده، خویشاوندی و جهانگردی است. فصل یازدهم تحول فرهنگی و جهانگردی را مطرح می‌کند. فصل دوازدهم جهانگردی و تعامل فرهنگی را شرح می‌دهد. فصل سیزدهم به آثار اجتماعی و فرهنگی و جهانگردی می‌پردازد. فصل چهاردهم زمینه‌های مردم‌شناسی جهانگردی در ایران را توصیف می‌کند. و فصل پانزدهم نقش عشایر و فرهنگ عشایری جهانگردی را معرفی می‌کند.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
ادبیات تحقیق
مطالعات نظری:
پیشینه گردشگری در جهان:
دوران باستان
گردشگری در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده است. به همین منظور حکومت‌ها از آن پشتیبانی وحمایت می‌کردند، احداث جاده‌ها و کاروان‌سراها به منظور توسعه گردشگری و مسافرت بوده و حکومت‌های قدرتمند دوران باستان چون ایران، چین و روم هر کدام در این زمینه گام‌های استواری را برداشته‌اند، گرچه مسافرت‌های دنیای باستان را نمی‌توان به شکل گردشگری امروزی دانست. برگزاری مراسم مذهبی در مکان‌های مقدس مهم‌ترین عامل سفر بوده است و زیگورات‌ها و معابد، از دور دست‌ها مردم را برای زیارت جذب می‌کردند. (چاک، وای. گی. ۱۳۷۷، ص۳۷(
قرون وسطی
سال‌های میان قرن پنجم تا چهاردهم میلادی دوران قرون وسطی را تشکیل می‌دهد. در این دوره مسافرت و تجارت رونق خود را از دست داد زیرا جاده‌ها تقریباً از بین رفته و شرایط مسافرت بسیار مشکل و خطرناک شده بود، در طی این دوره کلیساهای مسیحی نخستین انگیزه را برای مسافرت به وجود آوردند زیرا صومعه‌های زیادی در نقاط مختلف پراکنده بوده و راهبان و کشیشان مسیحی مردم را به زیارت این مکان‌ها تشویق می‌کردند. در این زمان مسیحیان بیشتر به بیت‌المقدس و روم مسافرت می‌کردند و با وجود این که این مسافرت‌ها اساس و رنگ مذهبی داشت، مسافرت‌های تفریحی و اجتماعی هم محسوب می‌شد. در نیمه دوم سده سیزدهم، مارکوپولو از اروپا به آسیا سفر کرد. نخستین سند در مورد مسافرت‌های دسته جمعی (کاروان‌های زیارتی) مربوط به سده پانزده است که در ونیز این کاروان‌های زیارتی مردم را به بیت‌المقدس می‌بردند.(چاک، ۱۳۷۷، ص ۳۸).
رنسانس
دوره رنسانس از سده چهاردهم تا هفده میلادی را شامل می‌شود. در این دوره بیشترین هدف مسافرت کسب دانش و تجربه آموزی بود. بیشتر سفرهای باستان‌شناختی و فرهنگی که با هدف پی بردن به ریشه فرهنگ‌ها و ملیت‌ها صورت می‌گیرد، در این دوره اتفاق افتاده است. با شروع گردشگری فرهنگی و آگاهانه در این دوره است که علم باستان‌شناسی بنیان نهاده می‌شود. و تاریخ نگاری بر پایه اسناد و مدارک باستان‌شناختی پایه‌گذاری می‌شود. در این دوره خود آگاهی تاریخی و انگیزه یافتن هویت، مردمان مغرب زمین را به شرق کشاند تا بلکه بتوانند هویت و شناسنامه خود را در خرابه‌های بجا مانده از شرق جستجو کنند.(ویکی پدیا)
