۳ – ۹ روش جمع آوری اطلاعات
ابزار سنجش و اندازهگیری وسایلی هستند که محقق به کمک آنها میتواند اطلاعات مورد نیاز را برای تجزیه و تحلیل بررسی پدیده مورد مطالعه و نهایتاً کشف حقیقت گردآوری نماید. ابزار اندازه گیری و مقیاسها وسایلی هستند که محقق به کمک آنها قادر است اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را گردآوری، ثبت و کمی نماید (حافظ نیا، ۱۳۸۷).
ابزارهای گوناگونی برای بدست آوردن دادهها مانند مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه، و اسناد و مدارک وجود دارد. هر یک ازاین ابزارها مزایا و معایبی دارند که محقق باید هنگام بکارگیری آنها این معایب و مزایا را در نظر داشته باشد تا اعتبار پژوهش دچار مشکل نشود و از طرفی نقاط قوت ابزار مورد نظر، تقویت گردد (دلاور، ۱۳۸۵).
۳ - ۱۰ بررسی مدارک و اسناد
دادههایی که در تحقیق بکار برده میشوند، ممکن است اولیه یا ثانوی باشند. دادههای اولیه را محقق به صورت دسته اول و بیشتر از طریق مشاهده، پرسشنامه و مصاحبه بدست میآورد. دادههای ثانوی، از منابع دیگر و به صورت گوناگون بدست میآیند، این دادهها قبل از اینکه پژوهشگر تحقیق را آغاز کند، توسط دیگران جمع آوری و تولید شده بصورتهای گوناگون موجودند. منابع این دادهها عبارتند از دادههای موجود در اسناد مرتبط با تحقیقات گذشته، آمارهای رسمی و غیر رسمی، مدارک و اسناد سازمانی، منابع علمی مانند کتابخانه، مجلات و ….
در تحقیقات میدانی، بررسی مدارک، اسناد و کتابها و … به عنوان یک ضرورت برای تهیه پیشینه تحقیق، دستیابی به چهارچوب نظری و شناسایی متغیرها و در نهایت، تحلیل نتایج آزمون فرضیهها مورد نیاز است (خاکی، ۱۳۸۷).
در این پژوهش نیز، برای شناخت مبانی نظری و تئوریک از مقالات لاتین موجود در کتابخانههای دیجیتال معتبر بین المللی و همچنین کتابهای مرتبط با موضوع، استفاده شده است.
۳ - ۱۱پرسشنامه:[۲۳]۱
یکی از ابزارهای رایج در تحقیق روش مستقیم دادههای تحقیق است. پرسشنامه مجموعهای از سؤالها (گویهها[۲۴]) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ لازم را ارائه میدهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل میدهد. سؤالهای پرسشنامه را نوعی محرک- پاسخ میتوان محسوب کرد. از طریق سؤالات پرسشنامه میتوان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد. به تجربیات قبلی وی پی برده و به آنچه در حال حاضر انجام میدهد آگاهی یافت (بازرگان و همکاران، ۱۳۷۶).
۳ - ۱۲ طیف لیکرت:
لیکرت که از سال ۱۹۳۹ مدیریت بخش بررسیهای افکار عمومی را در وزارت کشاورزی امریکا بر عهده داشت این طیف را ارائه داد. این طیف از ۵ قسمت مساوی تشکیل شده است و محقق متناسب با موضوع تحقیق تعدادی گویه در اختیار پاسخگو قرار میدهد تا گرایش خود را درباره آن مشخص نماید. طیف از گزارش کاملاً موافق تا گرایش کاملاً مخالف کشیده میشود. محقق میتواند به هر یک از قسمتهای طیف شمارههایی از ۱ تا ۵ اختصاص دهد؛ مثلاً گرایش کاملاً موافق شماره ۵ و به گرایش کاملاً مخالف شماره ۱ بدهد، سپس نمره هر یک از عبارتها را محاسبه کند (حافظ نیا، ۱۳۸۷).
۳ - ۱۳ ابزار جمع آوری اطلاعات
ابزار جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر پرسشنامهای (پرسشنامه اول در پیوست الف) شامل ۵۱ سوال است، که تعدادی از سوالات از پرسشنامههای استاندارد در رابطه با موضوع و مابقی سوالات با راهنمایی استاد راهنما و اساتید مشاور و دیگر اساتید بازاریابی طراحی شده است. پرسشنامه نهایی تحقیق نتیجه آزمون پرسشنامهای با تعداد ۵۱ سوال میباشد که تعداد سوالات برابر با تعداد متغیرهای بدست آمده در طول تحقیق میباشد که مراحل آن در زیر شرح داده شده است.
پرسشنامه اول در دو بخش طراح شده است، که در بخش اول آن به سوالاتی در زمینه مشخصات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان مانند: جنسیت، تحصیلات گروه نمونه، پرداخته میشود. بخش دوم شامل ۵۱ سوال بسته است که با بهره گرفتن از طیف لیکرت ۵ درجهای (خیلی زیاد تا خیلی کم) طراحی شده است، که به بررسی متغیرهای تحقیق میپردازد. اصل پرسشنامه در پیوست ارائه میشود.
۳ - ۱۴ روایی و پایایی تحقیق
ابزار سنجش باید از روایی و پایایی لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند دادههای متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این دادهها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیههای مورد نظر را بیازماید. ابزار سنجش و آزمونهای استاندارد و میزان شده معمولاً از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند، از این رو، محققان میتوانند آنها را با اطمینان بکار گیرند و برای مفید و موثر واقع شدن روشهای جمع آوری دادهها شرط اساسی به شمار میرود (رضائیان، ۱۳۸۲) .
روایی ابزار سنجش:
منظور از روایی[۲۵]۱ این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار دقیقاً متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد؛ یعنی هم دادههای گردآوری شده از طریق ابزار مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از دادههای موردنیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار حذف نشده باشد یا به عبارت دیگر، عین واقعیت را بخوبی نشان دهد (حافظ نیا، ۱۳۸۷).
در این پژوهش نیز برای سنجش روایی پرسشنامه از روش روایی محتوایی استفاده شده و طی آن با راهنمایی استاد راهنما، روایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفته است.
اعتبار محتوا:[۲۶]۲
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که معمولاً برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازهگیری به کار برده میشود. اعتبار محتوایی یک ابزار اندازهگیری به سؤالهای تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سؤالهای ابزار معرف ویژگیها و مهارتهای ویژهای باشد که محقق قصد اندازهگیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سؤالهای تشکیل دهنده ابزار معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوایی ویژگی ساختاری ابزاری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده میشود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین میشود. از این رو اعتبار محتوا به قضاوت داوران آن بستگی دارد (بازرگان و همکاران، ۱۳۷۶).
پرسشنامه اول به منظور بررسی روایی در میان ۱۰ نفر از اساتید و صاحبنظران توزیع گردید و از میان ۵۹ متغیر موجود تعداد ۵۱ متغبر با اطمینان ۷۰ درصد در تحقیق فوق موثر واقع شدهاند.
جدول ۳ - ۱ متغیرها و بررسی روایی آنها
ردیف | نام متغبر | درصد |
۱ | کسب دانش | ۱۰۰ |
۲ | ایجاد دانش | ۹۰ |
۳ | ذخیره دانش | ۹۰ |
۴ | به اشتراک گذاری دانش | ۱۰۰ |