۴ـ۹ـ داستان موسی و شبان
در داستان موسی و شبان مولانا در قالب تمثیل بیان می‌کند که باید با در نظر گرفتن سطوح مختلف فکری افراد به دنبال وصل و اتحاد بود.
حضرت موسی (علیه‌السلام) در راهی که می­رفت چوپانی را می­بیند که او به دنبال کسی می­گشته. چوپان نالان به دنبال گمشده خود می­گرید. توکجایی؟من بنده­ات هستم. من عبدت هستم. توکجایی تامن بتوانم بندگی مرا نشانت دهم. به موقع چارقدت را اگر پاره شده بدوزم. موهایت را نوازش کنم. چوپان به دنبال گمشده خود درخیال تمام دارایی‌اش را که بزهای زیادی بود، قربانی‌اش می‌کند. هنگام شب برایش رختخواب پهن می­ کند و دست‌هایش را که از فرط کار زخم شده می­بوسد. پاهایش را که براثر راه رفتن درکوه و دشت خسته شده، می­مالد تا التیام برخستگی او باشد.

موسی پنداشت چوپان این‌ها را بیهوده می­گوید. ازاومی­پرسد: تو با کیستی؟به دنبال چه کسی هستی که این‌گونه به عجز و ناله افتاده­ای؟
چوپان ساده دل که نمی­دانست موسی کیست که او را هشدار می­دهد، درپاسخ می­گوید: من با آفریدگارم هستم، با او که این چرخ گردون را آفریده؛ باآفریدگار من و تو!
موسی ناراحت می­ شود و می­گوید این کفر است و تو با این کار می­خواهی تشکر کنی اما از راه راست خارج شدی.
به موسی وحی می­رسد که چه می­کنی؟تو پیامبری! تو آمده­ای که انسان­ها را به طرف ما هدایت کنی. چرا او را که این چنین مرا ستایش می­کرد، از من راندی! موسی تفکرمی­کند و به دنبالش براه می­افتد وچون او را می‌یابد به اومی­گوید که خداوند را هرگونه که می­خواهی ستایش کن.
نتیجه: انسان در هرمرحله­ای باشد، باید مراقب خود باشد. حتی اگر از طرف خداوند مبعوث شده باشد، باید وصل را بر قطع مقدم بدارد.
موسی و شبان داستانی است که از آفرینش سخن می­گوید. حکایتی است که از طریقه پرستش خداوند سخن می­گوید.
موسی پیامبراست. از دنیای مادی جداست و با معنویات خداوند را شناخته است. مادیات را وسیله قرار داده است. شبان فردی است عامی و امی. او که با گوسفند و کودکش سر و کار دارد، او که هنگام گرسنگی به طرف سفره نان می­رود، هنگام احساس آشفتگی به طرف شانه می­رود؛ و آن هنگام که در بیابان می­گردد، کفش به پا می­ کند تا خار به پایش نرود. وقتی کودکش بیمار می شود، برآن است.تا او را بهبود بخشد؛ تلاش می­ کند. موسی برای راهنمایی من و او آمده است. به او می­خواهد خدا را بفهماند. به دور از توجه به علایق و ارزش‌های زندگی عامه مردم او را به یگانگی خدا متوجه می­ کند. به او می­گوید کسی که خالق این‌هاست، نمی­تواند خود نیازمند این‌ها باشد. می­گوید: من و تو که مادی هستیم، به این چیزها نیازمندیم. آشفتگی­ام را، موهای پراکنده‌ام را با شانه آرایش می­کنم. او زیباست و مبرا. به هوش باش! آشفتگی دل را تنها با یاد خدا می­توان آلایش کرد.
چوپان ساده دل ضجه می­زند. شیون می­ کند و ناله سر می­دهد. از نفهمی و نادانی­اش جامه می­درد و سر به بیابان می­ گذارد.
تو با این حرف‌هایی که می­زنی،تمام عالم و هستی را نابود می­کنی. کفش و لباس و پیراهن برای من و تو است که جسم مادی داریم. خواب مال من و توست، تا لحظه­ایی از گناه کردن؛ بیاساییم. اگر تو فکر می­کنی که خدا این‌ها را آفریده، پس چگونه می­توانی این‌ گونه گستاخی کنی و برای او همین‌ها را نیاز بدانی؟ بخواهی توهم که بنده­ی اویی، برای او فراهم کنی!
مولوی در جایی از آیات خداوند، آیات قرآن، نشانی می ­آورد: او نه زاییده و نه زاده شده است. می­گوید او خود این‌ها را آفریده است.
خداوند می­فرماید به هرکسی چیزی دادم. تو این ‌گونه مرا شناختی و او آن طور. من در ذهن او آن گونه می­گنجیدم. من از او به همان اندازه انتظارداشتم. تو چه؟تو وظیفه­ات چه بود؟ تو از آن طریق می­توانستی او را به طرف من هدایت کنی.تو با همان ارزش‌های زندگی او می­بایست، مرا به او بفهمانی. موسی به دنبال او می­رود تا او را بیابد.
چوپان در حیرت از گفتار و افکار خود به موسی می­گوید که از کرده‌ی خود پشیمان است. او احساس خفگی که می­ کند، جامه می­درد و سر به بیابان می­ گذارد. موسی می­شنود از اینکه او را راهنمایی کرده، رسالتش را انجام داده است؛ اما خداوند چیز دیگری می­گوید. خشوع قلبی را در نظر دارد. تنها به لفظ و بیان توجه نمی­کند. او«عبد»می­خواهد، کسیکه قلبش را در طبق اخلاص بگذارد وتنها با یاد خدا آرام گیرد.
محرم سرشت انسان، فقط خداوند است که باخبر است.صحبت­های موسی را او تازیانه می­داند که تو نتوانستی خلوص من را بفهمی. با این تازیانه­ایکه تو زدی باعث شد که من دگرگون شوم و از سر این جهان بگذرم و همچنین از آسمان­ها، تا به خدا برسم. من نباید این حرف و سخن­ها را به تو می­گفتم. خداست که باید بفهمد، من چه می­گویم. من نباید حرف مرا به نا محرم می­زدم. من از خدا برنگشتم. بلکه باعث شد تا خدا را تا اعماق قلب خود حس کنم. من سریع از دنیا گذشتم و به خداوند رسیدم.
شبان با صحبت‌های موسی، از سر عقل خودش می­گذرد و با عشق بی­ریایی که در قلب دارد، به معبود می‌رسد.
شبان می­گوید، آن گونه که خدا را حس می­کنید او را ستایش کن. اورا بپرست. برای رسیدن به او می­توانی هر راهی را انتخاب کنی به اندازه درک و فهمت خدا را حس کن.