y: سطح درآمد
a: ضریب پارتو
میباشد. بررسیهای انجام شده در زمینه توزیع پارتو نشان میدهد که این توزیع فقط برای بیان الگوی توزیع درامد در گروه های بالای درآمدی قابل استفاده است، لذا استفاده از این توزیع غالباً منجر به برآورد کمتر درجه نابرابری توزیع درآمدها می شود.
اندازه ضریب پارتو(a) بین یک(نابرابری کامل) و بینهایت (برابری کامل) تغییر می کند. بنابراین هرچه این ضریب بزرگتر باشد، توزیع درآمد مربوط به آن متعادلتر است. برای محدود نمودن دامنه تغییرات ضریب پارتو(a) میتوان از اندازه بهعنوان شاخص نابرابری درآمد استفاده کرد که اصطلاحاً “شاخص پارتو” نامیده می شود. بهاین ترتیب اندازه شاخص پارتو بین صفر(برابری کامل) و یک (نابرابری کامل) تغییر می کند. همچنین بین ضریب پارتو و ضریب جینی توزیع درآمد رابطه تقریبی = G وجود دارد. (همان منبع، ۱۳۷۱، ۹۳)[۱۷].
۷-۲-۳-۲ ضریب آتکینسون۲
آتکینسون سعی کرده است، با بهره گرفتن از قضاوتهای ارزشی، معیاری دستوری برای اندازه گیری نابرابری توزیع درآمد ارائه دهد. وی بهنحوی مسائل مربوط به رفاه اجتماعی را در نابرابری توزیع درآمد، وارد کرده است. معیار آتکینسون بر مبنای زیان ایجاد شده در رفاه اجتماعی، در نتیجه نابرابری استوار است. وی رفاه اجتماعی را از حاصلجمع مطلوبیتهای تمام افراد جامعه بهدست می آورد. آتکینسون معتقد است، مطلوبیت افراد به دو عامل بستگی دارد:
۱) درآمد اشخاص
۲) اجتناب جامعه از نابرابری
اگر فرض نزولی بودن مطلوبیت نهائی درآمد صادق باشد، در نتیجه یک توزیع مجدد درآمد از ثروتمند به فقیر، رفاه اجتماعی جامعه افزایش خواهد یافت. وی ضریب خود را بر مبنای از دست دادن میزان درآمد جامعه، بهمنظور برابری بیشتر محاسبه نموده است. این ضریب که در حقیقت” معیار معادل توزیع برابر[۱۸] ” است، نشان میدهد جامعه چه میزان از درآمد کل خود را مایل است بهمنظور رسیدن به درآمدهای مساوی از دست بدهد.
اگر سطح درآمد معادل توزیع برابر را با ، و متوسط سطح درآمد جاری را با نشان دهیم میتوان ضریب آتکینسون را به صورت ذیل نوشت:
(۸-۲) | A= |
مقدار عددی این ضریب بین صفر تا ۱۰۰ تغییر می کند. هنگامی که ۰=A است، برابری به صورت کامل وجود دارد زیرا خواهد بود؛در حالی که اگر ۱۰۰ =A باشد نابرابری به صورت کامل وجود خواهد داشت. بنابراین هر چه میزان A بیشتر باشد، درجه نابرابری بیشتر می شود. همچنین برای یک توزیع مشخص، هرچند میزان اجتناب از نابرابری افزایش یابد، مقدار A افزایش خواهد یافت. (جعفری صمیمی، ۱۳۷۱، ۱۳۵)۲.
۴-۲ شواهدی از نابرابری در جهان
جدول (۱-۲)، میزان تولید ناخالص ملی سرانه و سهم گروه های بیست درصدی درآمدی را برای چند کشور کم درآمد، با درآمد متوسط و پر درآمد نشان میدهد. گرچه روشهای جمعآوری اطلاعات، درجه شمول و تعاریف ویژه درآمد ممکن است از یک کشور به کشور دیگر متفاوت باشد، ارقام ارائه شده در این جدول به طور تقریبی وسعت نابرابری در این کشورها را نشان میدهد. از بررسی دقیق این جدول نتایج مشخص و جالبی بهدست می آید:
۱) در کلیه کشورها، اعم ازکمدرآمد و ثروتمند درجاتی از نابرابری وجود دارد.
۲) کشورهای سوسیالیستی مانند لهستان و مجارستان دارای بالاترین درجه برابری هستند.
۳) کشورهای توسعه یافته، در مجموع توزیع درآمد نسبتاً عادلانهتری دارند تا اکثر کشورهای جهان سوم. این امر عمدتاً بهاین دلیل بوده است که اکثر کشورهای پیشرفته اقتصادی قادر بوده اند که در طول سالها مکانیسمهای موثرتری را برای انتقال قسمتی از درآمد ثروتمندان به فقرا به وجود آورند. برای مثال، نرخهای تصاعدی مالیت بر درآمد همراه با هزینه های عمومی، پرداختهای تأمین اجتماعی، حقوق بیکاری، کوپنهای مواد غذایی و سایر پرداختهای رفاهی به افراد بسیار فقیر روشهایی است که برای معتدل کردن اختلافات وسیع درآمد، که معمولاً در جریان فعالیت اقتصاد خصوصی به وجود می آید، بهکار برده می شود. چنین مکانیسمهای انتقال درآمدی یا هنوز در اکثر کشورهای در حال توسعه موجود نیست و یا بهنحو غیر موثری عمل می کند.
۴) کشورهای جهان سوم، همانطور که بهوسیله دامنه وسیع ضرایب جینی نشان داده شده است، تنوع قابل توجهی در درجه نابرابری درآمدشان دارند. (تودارو، ۱۳۷۰، ۲۲۵)۱.
جدول (۱-۲) : توزیع درآمد در چند کشور جهان (سهم درآمدی بیستکهای مختلف)
نام کشور | GNP سرانه به دلار |
درصد سهم بیستکهای مختلف (۱) (۲) (۳) (۴) (۵) |
سهم ۱۰ فوق |
ضریب جینی | سال | ||||
۱)کشورهای کم درآمد: | |||||||||
تانزانیا | ۱۱۰ | ۴/۲ |