۲۰ : ۸۰

^c90/2

^c00/2

^c80/28

۳۰ : ۷۰

^h90/0

^a80/2

^d20/26

۱۷۰

۰ : ۱۰۰

^f80/1

^c00/2

^b00/29

۱۰ : ۹۰

^b10/3

^b20/2

^c50/28

۲۰ : ۸۰

^a80/3

^f00/1

^a80/32

۳۰ : ۷۰

^d70/2

^e50/1

^c30/28

?میانگین­های دارای حرف مشترک در هر ستون اختلاف معنی­دار ندارند.
درخصوص تأثیر کودهای نیتروژنه بر میزان اسانس و ترکیب های اصلی اسانس گیاهان دارویی، نتایج مختلفی گزارش شده است. Leiser وRokman (1994) دریافتند که میزان اسانس زوفا با ۸/۱ گرم نیتروژن در گلدان، بیشترین عملکرد را داشت اما نیتروژن تغییری بر میزان اسانس بومادران ایجاد نکرد. Baranauskiene و همکاران (۲۰۰۳) تأثیر سطوح ۴۵، ۹۰، ۱۳۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار را روی عملکرد سرشاخه و اسانس گیاه آویشن بررسی نمودند و دریافتند که با افزایش نیتروژن عملکرد سرشاخه آویشن افزایش یافت اما تأثیر چندانی بر اسانس آن نداشت. Venshutonis و همکاران (۱۹۹۹) اظهار داشتند که کود نیتروژن تأثیر کمی بر درصد اسانس گیاه زیره داشت. باقری و همکاران (۱۳۸۷) عنوان نمودند که اثر کود نیتروژنی روی میزان اسانس بابونه معنی دار نمی ­باشد. Rohricht و همکاران (۱۹۹۶) گزارش نمودند که عملکرد اسانس گیاه مریم گلی با افزایش مقدار نیتروژن تا ۱۰۰ یا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار افزایش پیدا کرد. Bist و همکاران (۲۰۰۰) نیز نشان دادند که با افزایش مقدار نیتروژن میزان اسانس شوید افزایش یافت؛ در حالیکه در برسی­های صورت گرفته توسط علیزاده سهزابی و همکاران (۱۳۸۶) در گیاه مرزه، عباس­زاده و همکاران (۱۳۸۵) در گیاه بادرنجویه و Arabaci و Bayram (2004)، رحیمی و همکاران (۱۳۸۸) و دادوند سراب و همکاران (۱۳۸۷) در گیاه ریحان، افزایش میزان کود نیتروژنی موجب کاهش درصد و بازده اسانس گردیده و بیشترین میزان اسانس از تیمار شاهد (عدم مصرف کود) بدست آمده است. در این مطالعه مجموع عملکرد اسانس همیشه بهار با مصرف مقادیر مختلف کود نیتروژنی افزایش یافت. با توجه به ارتباط مستقیمی که عملکرد اسانس با عملکرد گل دارد، با افزایش میزان کود مصرفی، عملکرد اسانس نیز افزایش نشان داده است. در واقع اثر نیتروژن بر عملکرد اسانس غیرمستقیم و از طریق اثری است که این فاکتور بر عملکرد گل داشته است.
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- نتیجه گیری
شناسایی مهمترین عوامل تغذیه­ای و همچنین کاربرد روش های مناسب اعمال آنها می ­تواند به تولید گیاهان دارویی با مقادیر مطلوب ترکیبات دارویی کمک کند. یکی از اهداف این پژوهش تعیین مقادیر مناسب نیتروژن و نسبت مناسب نیتروژن آمونیومی به نیتراتی در محلول های غذایی برای افزایش عملکرد گل همیشه بهار در سیستم کشت بدون خاک بود. طور کلی، عملکرد به صورت برآیند اجزای عملکرد تعریف شده است که کاهش هر یک از اجزاء ممکن است با افزایش در سایر اجزای عملکرد جبران گردد و در نتیجه عملکرد در محدوده مشخصی حفظ شود. در گیاه دارویی همیشه بهار تلاش در جهت تولید حداکثر میزان گل با درصد بالای اسانس و عصاره می باشد، زیرا در گیاه دارویی همیشه بهار، محصول اقتصادی مورد نظر عملکرد گل در واحد سطح است و مدیریت زراعی بایستی به گونه ای باشد که حداکثر میزان تولید گل حاصل شود. مهمترین اجزاء عملکرد گل در گیاه همیشه بهار عبارتند از تعداد گل، وزن تر و خشک گل. در مطالعه انجام شده بیشترین تعداد گل، وزن تر و خشک گل از تیمار ۲۰۰ میلی­گرم در لیتر نیتروژن حاصل شد که می­توان این طور بیان نمود که با مصرف ۲۰۰ میلی­گرم در لیتر نیتروژن می­توان به بیشینه عملکرد مورد نظر دست یافت.

از طرفی یون­های آمونیوم و نیترات به عنوان منابع نیتروژن از نظر اثر برروی رشد و ترکیب شیمیایی گیاه باهم متفاوت هستند. کاربرد نسبت­های مختلف نیترات به آمونیوم در محلول­های غذایی باعث اختلافات معنی­داری بر صفات تعداد و وزن تر گل شد اما این اثرات در مورد وزن خشک گل معنی­دار نبود.
بررسی اثرات متقابل ازت و نسبت­های مختلف نیترات به آمونیوم نشان داد که بیشترین تعداد گل با کاربرد ۲۰۰ میلی­گرم درلیتر کود نیتروژن با نسبت نیترات به آمونیوم ۱۰۰:۰ بدست آمد در حالیکه بیشترین میزان وزن تر و خشک گل مربوط به تیمار ۲۰۰ میلی­گرم درلیتر ازت با نسبت نیترات به آمونیوم ۸۰:۲۰ حاصل شد.
از سوی دیگر بیشترین مقدار آلفا- پینن، کامفن و آلفا-کادینول از اسانس گیاهانی که با ۱۷۰میلی­گرم در لیتر ازت با نسبت نیترات به آمونیوم ۸۰:۲۰ تیمار شده بودند، اندازه ­گیری شد.
از آنجایی­که نیتروژن نقش اصلی را در رشد و نمو گیاهان دارد و کمبود آن در هر یک از مراحل رشد با اختلال در سنتز مواد موجب کاهش تعداد گل در شاخه فرعی و در نتیجه کاهش عملکرد و اسانس می­ شود، لذا با توجه به شرایط این تحقیق تیمار۲۰۰میلی­گرم درلیتر کود نیتروژن با نسبت نیترات به آمونیوم ۸۰:۲۰ توصیه می­گردد.
۵-۲- پیشنهادات
استفاده از نسبت متعادل نیتروژن آمونیومی به نیتراتی در محلول­های غذایی سبب افزایش نسبی عملکرد گل همیشه بهار و بهبود قابل توجه متابولیت­های ثانویه آن می­ شود که البته این نسبت بسته به نوع گیاه، مرحله رشد و نمو گیاه و زمان و سرعت جریان محلول­های غذایی متفاوت است. بنابراین مطلوب است که با در نظر گرفتن این شاخص ­ها و با هدف بهبود کیفیت و عملکرد، پژوهش های مشابهی در ارتباط با مراحل رشدی همیشه بهار صورت پذیرد.