۴-۱۰- پیشگیری و درمان اعتیاد شیشه
افرادى که به یک باره مصرف شیشه را قطع مى کنند دچار علائم وحشتناکی نمی شوند:معمولا کسی که معتاد به مصرف شیشه شده است، هرگز به اندازه اولین مرتبه احساس نشئگی نمیکند. با بالا رفتن میزان مقاومت بدن برای رسیدن به احساس خوشی، میزان ماده مصرفی بالا و بالاتر میرود و موجب شدیدتر شدن خطر مسمومیت و مرگ خواهد شد.

این اعتیاد نیز مانند هر اعتیاد دیگر با همان “بار اول” آغاز میشود و از آنجایی که تحریک مصنوعی مغز اعتماد شخص را افزایش میدهد، مصرف کننده نه تنها به سادگی قادر به ترک آن نخواهد بود، بلکه در صورت ترک هم، لذات زندگی عادی برایش بی معنا شده و امکان ابتلا به افسردگی در او افزایش مییابد.
اهداف او که داشتن دوست، مرتبه اجتماعی و پذیرفته شدن در میان جمع بودند، تنها به مصرف بیشتر و بیشتر محدود میشود تا جایی که ناخودآگاه فرد، شیشه را دیگر چیزی برای ایجاد حس خوشی نمیداند، بلکه آنرا یک “ضرورت” برای ادامه زندگی و گذراندن یک روز طاقت فرسای دیگر میبیند.
افسردگى عصبى خواب طولانى وآشفته به هم ریختگى های روانی ، کم آوردن انرژى، سراسیمگى، تیک های عصبی ، اضطراب و عدم تعادل در رفتار میگردند نوع افسردگى بعد ازقطع مصرف این مخدر قابل مقایسه با دیگر مواد مخدر نیست تا جایى که توانایى انجام وظایف و کارهاى روزمره فرد را مختل مى کند.و با تشدید روزافزون این علائم تحمل برای فرد نا ممکن شده و مصرف مجدد (علیرغم نداشتن درد جسمی حاد ) شروع میگردد
پس از مصرف شیشه ، رانندگى کردن بسیار خطرناک است ، رانندگانى که تحت نفوذ و تاثیر این ماده هستند بیشتر تمایل دارند که ریسک کرده و با سرعتهای بالا رانندگی کنند . وقتى تاثیر این مخدر به تدریج از بین مى رود فرد دچار خستگى و گرفتگى شدید مى شود که این مسئله احتمال خطر را در رانندگى زیادتر مى کند
اغلب مراجعه‌کنندگانی که گرایش به مواد مخدر از هر نوعی دارند، در پاسخ به این‌که آیا ترک کرده‌ای می‌گویند: ۱۰ بار ترک کردم اما…. این بدین مفهوم است که فرد بدون زمینه قبلی اقدام به ترک کرده و چون شرایط برایش هیچ تغییری نکرده با کوچکترین خلأ دوباره به مصرف مواد رو آورده است.
بنابراین باید عواملی که باعث ارتکاب فرد به کشیدن شیشه شده است از بین برود و تا زمانی که این عوامل وجود دارد فرد نخواهد توانست مصرف مواد را به‌طور قطعی کنار بگذارد. معضلات مالی و اقتصادی، در دسترس بودن مواد مخدر، برگزاری پارتی‌ها و جشن‌هایی که با این هدف شکل می‌گیرد باید از زندگی فرد رخت بربندد. با این اتفاق مصرف‌کننده هر ماده مخدری خواهد توانست در زمینه ترک موفق عمل کند.
همچنان که گفته شد در حال حاضر درمان مواد محرک از جمله شیشه از مشکل ترین درمان های سوء مصرف مواد است که توسط یک تیم مجرب صورت می گیرد. برای درمان، بر اساس مدت، مقدار، نوع و روش مصرف ممکن است فرد نیاز به درمان دارویی یا بصورت بستری و یا بصورت سرپایی داشته باشد. بعد از آن اختلالات روانپزشکی بیمار باید توسط روانپزشک آشنا به درمان سوء مصرف مواد مورد بررسی و درمان قرار گیرد و بدنبال آن یا هم زمان آموزش خانواده، آموزش مهارت های بهبودی اولیه و پیشگیری از بازگشت و رفتار درمانی انجام شود.
بیماران مراجعه‌کننده به این کلینیک پس از پذیرش و سیر مراحل تشخیصی، درمان‌های غیردارویی سرپایی دریافت می‌کنند و اگر لازم باشد، بستری می‌شوند. جلسات درمانی هر هفته ۲ بار است و ۳ ماه طول می‌کشد. اما حقیقت این است که با توجه به دشواری‌های ترک شیشه وجود مراکز تخصصی ترک و درمان مصرف‌کنندگان ضروری است و وجود تنها یک مرکز در یک نقطه از ورامین کافی نیست و انگیزه‌های معتادان به شیشه را برای درمان کم می‌کند. این در حالی است که به گفته مسوولان نیروی انتظامی و درمانی، گرایش به این ماده بیشتر شده است و لازم است اقدامات پیشگیرانه و درمانی همزمان انجام شود. از یاد نبریم که تاکنون پروتکل درمانی یا دارویی مشخصی برای بهبود این بیماران پیدا نشده و این ضرورت وجود مراکز معتبر را برای درمان این بیماران ضروری‌تر می‌کند.
هر گرم شیشه ،نسبت به نوع آن ،بین ۸۰ تا ۲۰۰ هزارتومان خرید و فروش می شود ادامه می دهد:” بسیاری از معتادان به این ماده زمانی از افراد سرمایه دار بوده اند اما برای تهیه مواد خود ؛تمام دارایی ؛وسایل منزل و منزل خود را فروخته اند و پس از آن که همه زندگی خود را از دست داده اند؛ برای تهیه این ماده ؛ مرتکب جرایمی همچون،تشکیل باند بزه، سرقت یا خودفروشی شده اند
۴-۱۱-تدایبرپیشگیری ازاعتیاد به مواد روانگردان(شیشه)
ترک شیشه عوارض جسمی همچون درد مفاصل و استخوان ندارد اما خاطرنشان می کند که مصرف این ماده؛ سلولهای تصمیم گیری را در مغز از بین می برد و منجر به آن می شود که تمام فکر فرد در زندگی ؛ معطوف به تهیه و مصرف این ماده شود و بدون مصرف آن نتواند روزگار بگذراند.
متاسفانه تاکنون داروی ویژه ای برای درمان این بیماران ساخته نشده است . اما میتوان به کمک برخی از داروها علائم ترک را از جمله بی خوابی ، اضطراب ، تپش قلب و … بر طرف نمود . در ضمن مصرف شیشه شخص را در وضعیتی قرار می دهد که تمایلی به درمان ندارد (هرگز خود را معتاد نمی داند) و شاید این عارضه بدترین عارضه تاثیر این مواد بر مغز باشد . در هر حال بهترین درمان برای این بیماران مداخلات روان شناختی است .
تاکنون هیچ درمان دارویی مشخصی جهت درمان وابستگی به محرک‌ها شناسائی نشده است. لیکن به منظور یکسان سازی شیوه‌های برخود با این پدیده، در اردیبهشت ماه سال جاری الزامات مربوط به درمان وابستگی به مواد محرک در مراکز مجاز درمان و کاهش آسیب از سوی وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی ابلاغ شده است. در حال حاضر درمان دارویی تنها منحصر به درمان اختلالات زمینه‌ای و مستعد کننده سوء مصرف مواد و همچنین درمان برخی عوارض حاد و مزمن جسمی و روانی ناشی از مصرف مواد محرک می‌باشد. همچنین روش درمان سوء مصرف مواد محرک از جمله شیشه شامل درمان‌های غیردارویی متنوعی است که در مراکز مجاز درمان و کاهش‌آسیب و از طریق درمانگران ذیصلاح ارائه می‌گردد و درمان سوء مصرف مواد محرک از جمله شیشه در کلیه مراکز درمان و کاهش آسیب مجاز با رعایت استاندارد نیروی انسانی، فضای فیزیکی و فرآیندهای درمانی قابل انجام است.
آموزش پیشگیری از اعتیاد و عوارض اعتیاد در کتاب علوم زیستی و بهداشت سال اول متوسطه از سال تحصیلی ۹۲-۹۱ گنجانده شده است و همچنین با توجه به تغییر سیستم آموزشی و تغییر کتب درسی، برنامه درج محتوای پیشگیری اولیه از اعتیاد به تناسب سن عقلی و تقویمی دانش‌آموزان پایه‌های مختلف تحصیلی با هماهنگی مبادی ذی‌ربط در وزارت آموزش و پرورش در حال پیگیری می‌باشد.
بر اساس راهبرد پنجم سند جامع پیشگیری اولیه از اعتیاد مبنی بر توسعه خدمات پیشگیری از اعتیاد در خانواده‌ها،‌ محیط‌های آموزشی، محیط‌های کاری، جماعت‌ها وجامعه، برنامه‌هایی در جهت اطلاع رسانی،‌ آگاهسازی ،‌آموزش مهارت‌های زندگی وارتباط مؤثر، فرزند پروری،‌ آموزش پیشگیری به کلیه گروه‌های هدف توسط دستگاه‌های فرهنگی وپیشگیری در حال انجام می‌باشد.( دین‌پرست، ۱۳۹۲،ص۲۱۴)
با وجود این تدایبری که می‌توانند به پیشگیری از اعتیاد به مواد روانگردان کمک کنند از این قرارند:
۱- پیشگیری پایه:
جلوگیری از ظهور و استمرار آن گروه از الگوهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در زندگی که در افزایش خطر بیماری نقش شناخته شده‌ای دارند. مانند مطالعه و پژوهش در زمینه‌ی صفات شخصیتی و عوامل محیطی منجر به اعتیاد. و اجرای تدابیر قانونی و طبی مانند:
الف) تدابیر قانونی:
مانند غیرقانونی کردن تملک غیرمجاز مواد دارویی که هم می‌تواند در کنترل، حمل و پخش داروها کمک کند و هم روش‌های کنترل سریع و مؤثر تجویزهای زیادی را تعیین کند.
ب)تدابیر طبی:
شامل مراقبت در تجویز داروهای اعتیادآور.
۲- پیشگیری نوع اول: ارائه آموزش و دادن اطلاعات مفید مربوط به خطر و آثار زیانبار داروها به منظور جلوگیری از گرایش جوانان، نوجوانان و کل جامعه در مورد مصرف داروها آموزش مهارت‌های زندگی و ارتقای فرهنگ.
۳- پیشگیری نوع دوم: تشخیص زودرس و درمان یماری (شامل درمان وابستگی به دارو مانند گروه‌های خودیار self- helpyroup درمان علایم قطع دارو (بازیگری). مسمومیت‌زدایی و درمان نگاهدارنده با متادون برای معتادان به افیون و مواد شبه افیون.
۴-پیشگیری نوع سوم: توانبخشی و به حداقل رساندن رنج و آسیب ناشی از اعتیاد دروان درمانی و گروه‌درمانی در بسیاری موارد کمک کننده است.( payam-noor-ravansar..com)
۴-۱۱-۱-مشاوره درمان ناموفق شیشه
در مورد ناموفق خواندن روش‌های درمان شیشه و مواد محرک به نسبت روش‌های درمان اعتیاد به مرفین باید گفت، عدم موفقیت در درمان اعتیاد به شیشه به پارامترهای مختلفی بستگی دارد که طی نکردن دوره درمان به‌دلیل تخریب زیاد این ماده و همچنین هزینه‌های بالای مشاوره در روش درمان اعتیاد به مواد محرک و شیشه از‌جمله این موارد است.
طبق مصوبه وزارت بهداشت، هر جلسه مشاوره برای درمان مبتلایان به شیشه، ۳۰ هزار تومان هزینه دارد و فرد معتاد به این ماده برای درمان بیماری نیازمند حضور در ۳ جلسه مشاوره هفتگی است که برای طی دوره کامل درمان، باید ۶ ماه این روند حضور در جلسات مشاوره ادامه یابد که با توجه به طول دوره درمان و تعدد جلسات مشاوره، هزینه ترک اعتیاد به شیشه برای بسیاری از افراد سرسام آور است.
البته موفقیت‌هایی در ترک اعتیاد به شیشه وجود دارد ولی در مجموع راندمان مراحل ترک اعتیاد به شیشه، به نسبت راندمان ترک اعتیاد معتادان به مرفین کمتر است و کمبود حلقه درمان دارویی در درمان مبتلایان به شیشه به‌چشم می‌خورد.
امروز تحقیقات وسیعی در دنیا برای ترک اعتیاد به شیشه با بهره گرفتن از روش‌های دارویی انجام می‌شود ولی هنوز هیچ‌کدام از این روش‌ها به عنوان پروتکلی در درمان شیشه مطرح نشده‌اند.
همچنین با توجه به غیرقانونی بودن تجویز شربت تریاک برای بیماران معتاد به شیشه باید تاکید کرد که؛شربت تریاک در پروتکل‌های درمان شیشه وزارت بهداشت هیچ جایگاهی ندارد و روان‌درمانی، روش درمان مناسب برای بیماران معتاد به شیشه است و طبق قوانین، تجویز داروهایی همچون شربت تریاک، متادون و بوپرونورفین برای مبتلایان به شیشه غیرقانونی است.
البته در کنار روش روان‌درمانی، از داروهای اعصاب برای کنترل وسوسه، افسردگی و بهبود بیخوابی نیز استفاده می‌شود( نیکبخت،۱۳۹۲ص۶۵)
همچنین کنگره ۶۰ حاکی از تغییر الگوی مصرف موادمخدر در میان معتادان است و کاهش میزان مصرف ماده مخدر کراک از بارزترین نشانه های این تغییر الگوی مصرف است.
در مقابل کاهش مصرف کراک ما شاهد افزایش مصرف هروئین هستیم و این در حالی است که در سال‌های اخیر مصرف هروئین به شدت کاهش یافته بود و تنها در مناطقی خاص از آن استفاده می‌شد.بازگشت هروئین به چرخه اعتیاد را یکی از اثرات تغییر اخیر در الگوی مصرف مواد مخدر برشمرد و عنوان کرد: هروئین که در سال‌های اخیر از چرخه اعتیاد حذف شده بود و به ندرت یافت می‌شد امروز مصرف آن افزایش یافته و همزمان با کاهش مصرف کراک شاهد بازگشت هروئین به چرخه اعتیاد هستیم.متاسفانه اثرات تخریبی شیشه بر روح و روان مصرف کنندگان آن بر هیچ‌کس پوشیده نیست و در سال‌های اخیر ما شاهد گزارشات و اخبار تکان‌دهنده‌ای از اثرات سوء آن بودیم که تا حدودی انعکاس خبری نیز یافت. از این رو ما با توجه به این اثرات تخریبی و همچنین روند صعودی میزان مصرف آن هشدار سونامی شیشه را مطرح کردیمخوشبختانه ما در کنگره ۶۰ به نتایج خوبی در درمان شیشه دست یافته‌ایم و به پیشنهاد وزارت بهداشت درصدد اجرای پایلوت آن هستیم تا با توجه به دستاوردهای اجرای این پایلوت رسمی، روش درمانی ما در سیستم درمانی کشور قرار گیرد و به‌عنوان روشی استاندارد و رسمی در کشور شناخته شود.( دژاکام، ۱۳۹۲،ص۹۷)
۴-۱۱-۲-راهکارها ومراحل درمانی
تا امروز درمان دارویی مناسبی برای در مان شیشه یافت نشده است و به علت اینکه اعتیاد بیشتر روانی است بهترین درمان, درمان های شناختی – رفتاری بررسی شده است.درمان ماتریکس بیشترین خدمات درمانی در زمینه ی شیشه را شامل میشود.درما ن اعتیاد به شیشه تنها از طریق درمان مشاوره ای و درمان علامتی امکان پذیر است درمان مشاوره ای یعنی بیمار باید هفته ای ۲ تا ۳ جلسه تحت مشاوره قرار بگیرد و از این طریق هم درباره بیماری خود به اطلاعات صحیح و جامعی دست پیدا کند و هم مهارت هایی را آموزش ببیند که قبلا فاقد آنها بوده است .
مجهز شدن به انواع مهارتها ی روانی، اجتماعی، به بیمار کمک می کند تا برانگیزاننده ها و کلاٌ شرایط پر خطر را شناسایی کرده و برای جلوگیری از وسوسه راهکارهای مقابله ای را یاد بگیرد . مهارتهای جلوگیری از وسوسه و راهکارهای مقابله با وسوسه در درمان شیشه شاید از مهمترین راهکارها در درمان باشد.