۲- مطابق جدول (۴-۱) و نمودار (۴-۴) تامین مالی از طریق فروشگاه ( لوازم ورزشی، رستوران،کافی شاپ و…)جایگاهی در درآمد زایی باشگاه ها ی فوتبال حرفه ای لیگ برتر ایران نداشته است و این درحالیست که اکثر باشگاه ها ی فوتبال در سراسر جهان از این روش هرچند به میزان بسیار کم تامین مالی می شوند.باشگاه ها ی فوتبال می توانند در استادیوم ها و یا ورزشگاه ها فروشگاه ها یی از قبیل لباس و تجهیزات ورزشی با آرم باشگاه خود، رستوران، کافی شاپ و…دایر نمایند و از این طریق درآمدزا باشند. در باشگاه ها ی فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان در روز مسابقه کترینگ بر عهده هر ۲تیم می باشد و هوادران و طرفداران در رستوران ، کافی شاپ و یا فروشگاه موادغذایی تیم خود حاضر شده و به نوعی از تیم محبوب خود حمایت می کنند و با بازیکنان تیم خود ملاقات می کنند.این فروشگاه ها الزاما در استادیوم ها و حتی ورزشگاه ها دایر نمی شود.مهم آن است که با برند نام باشگاه و درآمدزایی به نفع باشگاه دایر شود.حتی نوع این فروشگاه بستگی به نیاز مردم آن منطقه دارد و تمامی این موارد باید توسط مدیر آن باشگاه بررسی گردد و البته لازم به ذکر است این مدیر باید از مشاوران مالی و بازاریابی در این زمینه کمک بگیرد تا در این امر موفق باشد. در کشور ما این مورد نیاز به تمرکز بیشتری دارد.چراکه الزامات قانونی چندانی دست و پاگیر باشگاه ها در این زمینه نمی باشد ، بهتر است در این زمینه مدیران باشگاه ها ی فوتبال حرفه ایی لیگ برتر کشور آگاه شوند.
۳- جدول (۴-۱) نشان می دهد که باشگاه ها ی فوتبال حرفه ایی لیگ برتر کشور از طریق هدایا و بخشش ها هیچ دریافتی نداشته اند. در واقع این باشگاه ها از نذورات و هدایا استفاده ایی نکرده و از این روش تامین مالی نشده اند. سالانه باشگاه ها فوتبال دسته یک انگلستان از طریق انجمن های خاص ، سازمان ملی ورزش انگلستان ، دولت و…هدایای مالی دریافت می دارند که بیشتر صرف امور توسعه ایی باشگاه ها می گردد. همچنین بعضی از اتحادیه ها در رویدادهای خاص و یا با اعلام باشگاه هدایا و بخشش هایی تقدیم باشگاه های محبوب خود می کنند. این ارقام شاید خیلی قابل توجه نباشد ولی نشان دهنده ی محبوبیت این باشگاه ها در عرصه ی رقابتی است. دولت ها هم کمک هایی به باشگاه ها در رویدادهای خاص مثلا پیروزی مسابقات و یا امور توسعه ایی و…کمک هایی می کنند ولی بیشتر تامین مالی از طریق بخشش ها و یا هدایا از اتحادیه های خاص، موسسات ، انجمن ها و…صورت می گیرد و کمک های دولت در این زمینه کم رنگ تر می باشد.
۴- با توجه به جدول (۴-۱) باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر مورد مطالعه از طریق سهام تامین مالی نمی شوند. در زمان جمع آوری این اطلاعات سهام باشگاه راه آهن در فرابورس عرضه نشده بود و می توان گفت هیچ یک از باشگاه ها در زمان بررسی از طریق سهام تامین مالی نمی شدند.این درحالیست که درحال حاضر بیست باشگاه مطرح لیگ برتر انگلیستان در بورس لندن سهام عرضه کرده اند و هزاران انگلیسی طرفدار فوتبال سهامدار این باشگاه ها شده اند و از راه دادوستد سهام ، به باشگاه های خود کمک مالی می کنند. البته لازم به ذکر است تامین مالی از طریق سهام سهم کمی نسبت به تامین مالی از طریق رسانه و یا فروش بلیط و حامیان مالی دارد ولی یک روش تامین مالی مهم می باشد.شاید مبالغ این روش تامین مالی زیاد کم کننده نباشد اما باعث خواهد شد که باشگاه ها در امر افشاسازی صورت ها ی مالی خود و همچنین ثبت دقیق اطلاعات مالی فعال تر شوند.
۵- باشگاه ها ی فوتبال حرفه ایی لیگ برتر ایران مطابق جدول (۴-۱) از روش آورده ی سهام داران تامین مالی به هیچ وجه نشده اند چراکه اکثر باشگاه های مورد مطالعه دولتی بوده و شرکت ها ی خصوصی سهامی نبوده اند.البته باشگاه ها ی خصوصی درگیر در این مطالعه نیز از آورده ی سهامداران در تامین مالی باشگاه خود بهره ایی نبرده و بیشتر از بدهی ، حق امتیاز باشگاه ها ی زیر مجموعه آسیاویژن استفاده کرده اند که بودجه ایی است از طرف AFC که به هیاتی درآسیا سپرده شده تا در امر توسعه ی ورزش فوتبال هزینه کنند. این باشگاه ها بیشتر از این دو روش تامین مالی شده و از روش حقوق صاحبان سهام یا آورده ی سهامداران استفاده نکرده اند.
۶- باشگاه ها ی فوتبال لیگ برتر ایران از طریق استفاده از سود سپرده ها ی بانکی تامین مالی نمی شوند چراکه اکثر باشگاه ها در ایران تراز منفی یا صفر داشته این باشگاه ها درآمد زا نیستند که بتونند سرمایه ایی تهیه کرده و از طریق سود سپرده گذاری در بانک تامین مالی شوند.بیشتر این باشگاه ها وابسته به دولت هستند، یا از طریق شرکت ها ی صنعتی تامین مالی می شوند.
۷- درآمد حاصل از تسعیر ارز یکی از روش های تامین مالی در باشگاه ها ی فوتبال می باشد که باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر ایران از این روش تامین مالی نشده اند.
۵-۳-۲ روش های تامین مالی باشگاه های فوتبال لیگ برتر انگلستان چیست؟
انگلستان را نه تنها مهد فوتبال در جهان ، بلکه پیشتاز توسعه درآمد زایی فوتبال در عرصه جهانی نیز می توان قلمداد نمود. ساختار باشگاههای عرصه صنعت فوتبال انگلستان به گونه ایست که همه ی آن ها به صورت شرکت های تجاری به ثبت رسیده اند و مشمول قانون تجارت بریتانیا هستند.الزامات و حداقل معیارهای تعیین شده برای باشگا ه های حرفه ایی فوتبال، الزامات و قوانین حقوقی و تجاری شرکت ها، و نیز معیارهای شرکت باشگاه ها در بازار بورس همگی باعث شده اند تا باشگاه ها به عنوان یک بنگاه اقتصادی تمام عیار در صنعت فوتبال انگلستان توسعه ای دو چندان پیدا کنند.( هامیل^[۱۶۴]،۲۰۰۴ : ۱۴۵) لیگ برتر فوتبال انگلستان با شرکت ۲۰ باشگاه حرفه ای بالاترین رده لیگ حرفه ای فوتبال محسوب می شود که در انگلستان در حال برگزاری است.

مهم ترین منابع مالی در صنعت فوتبال انگلستان عبارتند از حق پخش تلویزیونی و ماهواره ای ، درآمد روز مسابقه ( شامل فروش بلیط ، فروش اجناس و خوراکی ها در استادیوم، اجاره سوئیت های تجملاتی و…) حمایت مالی ورزشی ، فروش بازیکنان و..(مورو^[۱۶۵]،۱۹۹۹: ۱۲) در بین این منابع درآمدی حمایت مالی ورزشی، حق پخش و درآمد روز مسابقه مهم ترین آن ها محسوب می شوند.
با توجه به جدول (۴-۲۶) همانگونه که ملاحظه می گردد،فروش بلیط بالاترین سهم را در سال ۲۰۰۹ در درآمد زایی باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان داشته است و در مراتب بعدی معاملات تلویزیونی و رادیویی و همچنین حامیان مالی در یک رتبه قرار دارد. البته این جدول برای بهتر ترسیم نمودن روش های تامین مالی است که بالاترین سهم را در درآمد زایی باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان داشته است.چراکه باشگاه های لیگ برتر فوتبال حرفه ایی انگلستان از روش های متعدد و متنوعی تامین مالی می شود. موضوع قابل توجه دیگر که صنعت فوتبال انگلستان را سرآمد نموده است سرمایه گذاری گسترده آن در زمینه هواداران باشگاه است.(جراد^[۱۶۶]،۲۰۰۶ : ۴۵۱) . اهمیت این هواداران برای صنعت فوتبال انگلستان تا حدی است که هر ساله به طور منظم هزینه های کلانی را برای مطالعه نیاز ها و نظارت آن ها ( مطالعات نیاز سنجی و نظرسنجی) اختصاص داده می شود.
باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان از روش های مالی دیگری نیز استفاده می کند. با توجه به جدول (۴-۲۷) همانطور که ملاحظه می شود این باشگاه ها از طریق قراردادهای تلویزیونی یا حق پخش تلویزیونی درآمد زیادی بدست آورده است و بالاترین سهم را در درآمد زایی باشگاه به خود اختصاص داده است. این باشگاه ها از طریق تجارت نیز به روش های گوناگون تامین مالی شده و بعد از حق پخش تلویزیونی این روش بالاترین سهم را دردرآمد زایی باشگاه به خود اختصاص داده است . این باشگاه ها از طریق درآمد روز مسابقه تامین مالی شده این باشگاه ها با فروش بالای بلیط درآمدهای کلانی بدست می آورند . تامین مالی از طریق وام یا بدهی یکی از روش های تامین مالی باشگاه های لیگ برتر انگلستان با توجه به جدول (۴-۲۷) است. البته مطابق جدول (۴-۳۹) این باشگاه ها از انواع وام استفاده کرده اند ( وام های بانکی و…) و مطابق جدول (۴-۴۰) فقط ۲۵% این باشگاه ها وام های خود را افزایش داده اند و و ۷۵% این باشگاه ها بدهی خود را تغییر نداده اند.و مطابق جدول (۴-۴۱) تمامی این باشگاه ها از تسهیلات بانکی در سال ۲۰۱۰ استفاده نکرده اند.البته این موضوع به دلیل عدم نیاز این باشگاه ها نمی باشد بلکه به دلیل سختگیری بانک ها در پرداخت وام ها و تسهیلات بانکی می باشد چراکه مطابق جدول (۴-۴۲) و(۴-۴۳) نیمی از این باشگاه ها با مشکلات تامین مالی در این سال ها مواجه هستند و یکی از دلایل اصلی آن این است که نهادهای تامین مالی در این کشور ریسک فوتبال را بالا می دانند و در دادن تسهیلات بانکی بسیار سخت گیری می کنند. مطابق جدول (۴-۲۷) این باشگاه ها از طریق لیزینگ نیز تامین مالی می شود برای مثال با اجاره دادن زمین های ورزشی، دستگاه های ورزشی، زمین چمن مصنوعی ، زمین چمن ، استادیوم، اتومبیل و… کسب درآمد می نماید.
یکی از روش های تامین مالی دیگر در باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر نقل و انتقالات بازیکنان می باشد آنها از طریق اجاره دادن بازیکنان، اجاره دادن مربی، فروش بازیکنان و…درآمد هایی کسب می کنند.البته سهم این روش دردرآمد زایی باشگاه های لیگ برتر انگستان کمتر از روش های ذکر شده قبلی است ولی این باشگاه ها درآمدی معادل ۱۱۰ میلیون پوند در سال ۲۰۱۰ بدست آورده اند.
باشگاه های لیگ برتر فوتبال انگلستان از طریق اعانات، بخشش ها و یا نذورات نیز تامین مالی می شوند. هرچند این مبلغ سهم بسیار کمی در درآمد زایی باشگاه ها در سال ۲۰۱۰داشته است اما این روش نشان دهنده ی محبوبیت باشگاهها در بین انجمن ها ، ائتلاف های مذهبی ، گروه ها ی مختلف اجتماعی و… می باشد. این باشگاه ها از طریق موسسات ، انجمن ها و یا ائتلاف های مختلف از طریق بخشش ها و نذورات تامین مالی می شوند و این باشگاه ها در قبال این کمک ها در سال در بازی ها و مسابقات مختلف تبلغات این موسسات ، انجمن ها و…را انجام می دهند و یا کمک هایی نیز در مواقع خاص به آنها ارسال می دارد.
اکثر باشگاه های فوتبال انگلیسی شرکت هایی تجاری هستند و بعضی از آنها شرکت های سهامی عام و یا خاص می باشند و از طریق سهامداران نیز تامین مالی می شوند، همانطور که طبق جدول (۴-۲۷)ملاحظه می شود این باشگاه ها از طریق آورده ی سهامداران نیز تامین مالی می شوند.البته مقدار این روش بسیار کم می باشد.
باشگاه های فوتبال لیگ برتر انگلستان ازطریق خرده فروشی ها و حق الامتیاز ها نیز تامین مالی می شود که در واقع نوعی تامین مالی از طریق تجارت می باشد.البته دسترسی به مقدار این نوع تامین مالی و درصدهای آن امکان پذیر نبود ولی با توجه به جدول (۴-۲۸) متوجه می شویم که یکی از روش های تامین مالی در باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر فوتبال انگلستان بوده است که از نظر اهمیت عدد۵/۵ به آن اختصاص پیدا کرده است.
یکی دیگر از روش های تامین مالی در باشگاه های حرف هایی فوتبال لیگ برتر از طریق فعالیت های فرهنگی- آموزشی است برای مثال از طریق کنفرانس ها، مشاوره ، سمینارهای ورزشی است. باشگاههای لیگ برتر فوتبال حرفه ایی انگلستان به دلیل اینکه در نوک هرم فوتبال انگلستان قرارداشته به دیگر باشگاه ها برای مثال لیگ قهرمانی،لیگ دسته دو و دسته سه و…مشاوره ارائه می نماید ،آموزش می دهد و سمینارها و کنفرانس هایی در ارتباط با موفقیت در عرصه را آموزش می دهند.
درحال حاضر بیست باشگاه مطرح لیگ برتر انگلستان در بورس لندن سهام عرضه کرده اند و هزاران انگلیسی طرفدار فوتبال سهامدار این باشگاه ها شده اند و از راه دادوستد سهام ، به باشگاه های خود کمک مالی می کنند. جمع کل سرمایه ی این بیست باشگاه فوتبال که در بورس انگلستان حضور دارند ، نزدیک به هفتاد درصد کل ارزش جاری بورس های نوظهوری مثل بلغارستان است.(کاظم ،۱۳۸۱: ۲۹)
کترینگ یکی از منابع درآمد زایی این باشگاه ها در روز مسابقه می باشد. از دیگر منابع درآمدی باشگاه های لیگ برتر انگلستان رسانه های جدید می باشد، برای مثال موبایل رایت ، درآمد های حاصل از شبکه ی جهانی اینترنت، ماهواره و…
باشگاه های لیگ برتر انگلستان هم در روز مسابقات از استادیوم های فوتبال درآمد زایی دارند و هم در روزهایی که مسابقات برگزار نمی شود. عمومیت بسیار بالای مسابقات لیگ برتر فوتبال انگلستان باعث شده تا باشگاه ها درصدد باشند تا استادیوم های مجهز تری را برای حضور حداکثری تماشاگران فراهم آورند.
در روزهای برگزاری مسابقات علاوه بر کترینگ از حق الامتیاز نام گذاری دور زمین، تبلیغات و.. تامین مالی می گردد.
در قسمت بالا سعی نمودیم روش های تامین مالی مشترک بین باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان را بررسی نماییم.اما روش های تامین مالی باشگاه های باشگاه های حرفه ایی لیگ برتر انگلستان بسیار متنوع و متعدد می باشد.برای مثال آرسنال از مدارس فوتبالی دایر نموده است و از برندینگ باشگاه استفاده کرده و در آسیا ،حتی قاره ی آمریکا این مدارس را گسترش داده و از این طریق درآمد زایی می کند(دلویتی و تاچ^[۱۶۷] ، ۲۰۱۰: ۱۱)
چلسی از طریق حامیان مالی مثل آدیداس تامین مالی می شود(دلویتی و تاچ ، ۲۰۱۰: ۱۲)، منچستر یونایتد از طریق قراردادهای رسانه ایی درآمد ها ی هنگفتی دارد(دلویتی و تاچ، ۲۰۱۱: ۱۱)
البته روش های دیگر تامین مالی نیز در باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان مورد استفاده قرار می گیرد که به دلیل مسائل مذهبی به صورت کم رنگتر به آن ها پرداخته شد. باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر اروپا از طریق شرط بندی نیز تامین مالی می شود. سالانه میلیون ها پوند از طریق شرط بندی ها ، بخت آزمایی ها ، قمار و… باشگاه ها تامین مالی می شوند.همچنین درآمد های حاصل از فروش مشروبات الکلی با برند باشگاه نیز قابل توجه است حتی کارخانه ها و فروشگاه هایی برای تولید مشروبات الکلی توسط باشگاه ها دایر شده است.
باشگاه های فوتبال لیگ برتر انگلستان از طریق دایر نمودن فروشگاه های لوازم ورزشی ، فروشگاه لباس با آرم باشگاه ، فروشگاه مواد غذایی و…به درآمدزایی مشغول هستند.حتی کارخانه هایی با برند باشگاه برای ساخت لوازم ورزشی ، دستگاه ها ی بدنسازی و… تاسیس نموده و علاوه بر حمایت خود باشگاه از این طریق نیز تامین مالی می شوند.
باشگاه های فوتبال لیگ برتر انگلستان از طریق جذب سرمایه گذاران خارجی به نحوی تامین مالی شده و درآمدزایی دارند.مطابق جدول (۴-۳۸) از طریق جذب سرمایه گذاران و حامیان مالی با ملیت ها ی گوناگون تامین مالی می شوند.
در این پژوهش روش های تامین مالی باشگاه منچستر یونایتد را به دلیل موفقیت در عرصه ی تامین مالی مورد بررسی قرار دادیم. حال به بررسی چگونگی تامین مالی این باشگاه به عنوان یک باشگاه درآمد زا می پردازیم.
این باشگاه از طریق ورودی ها، تجارت ، حامیان مالی (موسسه ی منچستر یونایتد، جامعه ی ورزش انگلستان، اداره مرکزی ورزش، بنیاد مرکزی فوتبال، تسهیلات جامعه بنیاد فوتبال ، اسپانسر های مالی لیگ برتر اروپا، سازمان فاینانس منچستر یونایتد، نایک ، ودافون، پلنتینیوم)، هدایا ، بخش ها، مسابقات ، حق عضویت ها،کترینگ در روز مسابقه ( فروش غذا و نوشیدنی) ، تبلیغات، اجاره ( اتاق کنفرانس ،تالار ورزشی، اتاق، زمین بازی مصنوعی ) ، فروش بلیط( فروش فصلی بلیط،فروش روز مسابقه و…) تامین مالی می گردد. البته فروش بلیط بسته به محل برگزاری مسابقات متفاوت می باشد و به صورت های متفاوتی فروخته می شود. برای مثال فروش بلیط در جام محلی ، مسابقات برون مرزی ، مسابقات اروپا، مسابقات لیگ ، المپیک و…
باشگاه منچستر یونایتد در درآمد زایی از طریق رسانه بسیار موفق بوده است حتی شبکه ایی به با برند باشگاه تاسیس کرده است و سالانه درآمد های بسیاری از طریق شبکه ی خود بوسیله ی پخش مسابقات تیم های دیگر ، جذب تبلیغات شرکت ها ی بزرگ و…بدست می آورد، این باشگاه از طریق تلویزیون زنده محلی انگلستان، تلویزیون محلی انگلستان، شبکه بازی های جام محلی ، رسانه های برون مرزی ، رادیو انگلستان نیز تامین مالی می گردد. در کل برای نمایش بهتر روش های متنوع تامین مالی در باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان آن را به صورت جدول نمایش خواهیم داد.
۵-۳-۳- چه تفاوت ها و شباهت هایی بین روش های تامین مالی باشگاه های فوتبال حرفه ای ایران و انگلستان وجود دارد ؟
با توجه به جدول (۴-۵۰) در ابتدا به بیان شباهت های روش های تامین مالی دو تیم می پردازیم .
- درهر دو باشگاه از روش های تامین مالی زیر استفاده شده است :
حامیان مالی داخلی
تبلیغات
استادیوم
پخش رسانه
درآمد حاصل از نقل و انتقالات ( فروش بازیکنان و…)
مسابقات
وام
فروش بلیط
فعالیت های فرهنگی- آموزشی
تامین مالی از طریق شرکت مادر( شرکت صنعتی حامی)
درآمد حاصل از مدارس فوتبال
کمک های سازمان فوتبال( فدراسیون و سازمان لیگ در ایران و سازمان فوتبال در انگلستان)
درآمد حاصل از ارائه خدمات ورزشی (واگذاری اداره ی امور اجرایی و…)
درآمد های حاصل از لیزینگ (اجاره)
درآمد حاصل از کمک های دولت( یارانه ها – اعانات و…)
- حال باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر انگلستان از روش های تامین مالی استفاده کرده است که باشگاه های فوتبال حرفه ایی لیگ برتر ایران از آنها استفاده نکرده و با به طور کامل اجرا نکرده است.که در زیر به بیان آنها می پردازیم :