فامیل رشتی(۱۳۷۲) در تحقیقی با عنوان بررسی رابطه بین نگرش دانشجو ـ معلمان نسبت به شغل معلمی با ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها در مراکز تربیت معلم دخترانه و پسرانه شهرستان همدان به این نتایج دست یافتند که ۳۲ درصد از دانشجو ـ معلمان نسبت به معلمی دارای نگرش مثبت و ۲۱ درصد دارای نگرش منفی و ۴۷ درصد بی‌تفاوت هستند و دانشجو ـ معلمانی که دارای نگرش مثبت نسبت به شغل معلمی هستند از نظر ویژگی‌های شخصیتی افرادی مصمم، با احساس مسئولیت، دارای دقت عمل، گروه‌گرا، سرشار از هیجان، با اعتماد، سازش پذیر، با اراده و پایدار در خلق و خو نشان داده می‌شوند. همچنین دانشجو ـ معلمان دختر نسبت به شغل معلمی نگرش مثبت‌تری دارند و از سویی دختران بیش از پسران گرایش به گسیخته‌خویی(کناره گیری و خونسردی و…) و حساسیت‌های هیجانی(خیال پردازی، شکیبایی و وابستگی) دارند و پسران برون‌گرا تر از دختران با گرایش بیشتر در توانایی مهار کردن هیجان‌ها و رازداری هستند.
مونت^[۷۹]، آلیس و جانسون^[۸۰](۲۰۰۶) در تحقیقی با عنوان بررسی رابطه‌ بین ویژگی‌های شخصیتی و رفتارهای شغلی ضد تولید دریافتند که توافق رابطه مستقیم با رفتارهای ضد تولید میان فردی داشت. وجدانی بودن رابطه مستقیمی با رفتارهای شغلی ضد تولید سازمانی داشت و رضایت شغلی رابطه مستقیمی هم با رفتارهای شغلی ضد تولید میان فردی و هم با رفتارهای شغلی ضد تولید سازمانی داشت. در مجموع نتایج نشان می‌دهد که ویژگی‌های شخصیتی به طور مجزا رفتارهای ضد تولید را پیش‌بینی می‌کنند و این نگرش‌های کارکنان در مورد شغلشان است که به نوبه خود ارتباطات شخصیت ـ رفتار را تبیین می‌کند.
چوجن^[۸۱](۲۰۰۵) در پژوهش خود با عنوان بررسی رابطه‌ی خصوصیات شخصیتی و رضایت شغلی به پژوهش‌های فراوانی اشاره می‌کند، از جمله اینکه: از چندین ابزار گوناگون برای اندازه‌گیری رضایت شغلی بزرگسالانی که در مشاغل مختلف مشغول به کار بودند، استفاده کردند و نتیجه گرفتند که پنج بعد بزرگ شخصیت به گونه‌ای معنادار قادر به پیش‌بینی رضایت شغلی است.

در بررسی‌های گوترز^[۸۲] و همکاران(۲۰۰۵)، گودوین و گاتلیب^[۸۳](۲۰۰۴)، هایس و جوزف^[۸۴](۲۰۰۳) بر ضرورت توجه به نقش ویژگی‌های شخصیت به ویژه روان‌رنجورخویی و برو‌ن‌گرایی در بررسی تفاوت‌های جنسیتی در تجربه هیجانات مثبت و منفی تأکید شده است.
ثرسن، برادلی، بلیس و ثرسن^[۸۵](۲۰۰۴)در پژوهشی با عنوان پنج ویژگی بزرگ شخصیتی و خط سیر‌های رشد عملکرد شغلی فردی در تداوم و مراحل انتقالی شغل دریافتند که در نمونه، تداوم ویژگی وجدانی بودن و برون‌گرایی به طور مثبت با تفاوت‌های بین فردی در جمع فروش‌ها رابطه داشت در حالی که فقط وجدانی بودن، رشد عملکرد را پیش‌بینی می‌کرد. در نمونه انتقالی، توافق و باز بودن تجربه تفاوت‌های کلی عملکرد و روندهای عملکرد را پیش‌بینی می‌کرد.
هونگ^[۸۶]، چاوو و جاو^[۸۷](۲۰۰۴) در پژوهشی با عنوان تفاوت نگرش کاری پرستاران قبل و بعد از ادغام بیمارستان؛ سن، شخصیت، نگرش کاری کارمندان، زندگی زناشویی، تحصیلات، مقام کاری و ارتباط کاری در محیط را روی رضایت شغلی موثر یافتند و به ارتباط قوی پیشرفت شغلی و رضایت شغلی بر اساس پژوهش خود دست یافتند.
جانسون^[۸۸](۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان رابطه‌ی رضایت شغلی و کارکرد خانواده تضاد بین کار و فشارهای ناشی از آن بر زندگی خانوادگی را، یک رابطه معنادار ارزیابی کرد.
بروک و آلن^[۸۹](۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان رابطه بین صفات پنج عاملی شخصیت، عاطفه منفی و رفتار تیپ A و تعارض شغل با خانواده دریافتند که جنبه‌های مختلف تعارض شغل ـ خانواده با شاخص‌های متفاوت شخصیتی در ارتباط است. هیجان‌پذیری منفی بیشترین ارتباط را با انواع گوناگون تعارضات داشت به علاوه توافق با تعارض وابسته به زمان و وجدانی بودن با تعارض(تداخل خانواده با شغل) ارتباط دارد.
سیبرت و کریمر^[۹۰](۲۰۰۱) در مدل پنج عاملی شخصیت و موفقیت شغلی نشان دادند که برون‌گرایی با سطوح دستمزد، ارتقاء و رضایت شغلی رابطه مثبت دارد و بی‌ثباتی هیجانی با رضایت شغلی رابطه منفی دارد. توافق با رضایت شغلی رابطه منفی دارد و باز بودن با سطوح دستمزد رابطه منفی دارد. بررسی متغیرهای تعدیل کننده نیز آشکار ساخت که رابطه منفی معنی داری بین توافق و حقوق در میان افرادی که مشاغل انسان محور دارند وجود دارد.
سال گادو^[۹۱](۱۹۹۷) در مدل پنج عاملی شخصیت و عملکرد شغلی در جامعه اروپایی به بررسی رابطه بین پنج عامل مهم شخصیت و ملاک شغلی پرداخت، نتایج نشان داد که ویژگی وجدانی بودن و ثبات هیجانی پیش‌بین‌های معتبری برای تمام ملاک‌های شغلی و گروه‌های کاری هستند و بازبودن و توافق پیش‌بین‌های معتبری برای مهارت‌های آموزشی بودند.
آریی و تان^[۹۲](۱۹۹۲) نمونه‌ای از سوابق و نتایج تعهد حرفه‌ای را مورد بررسی قرار دادند که اطلاعات آنها از نمونه‌ای شامل ۵۱۰ معلم و پرستار در سنگاپور گرفته شده بود. نتایج نشان داد که تعهد حرفه‌ای به صورت منفی با قصد کناره‌گیری شغلی ارتباط دارد. یعنی هرچه تعهد حرفه‌ای معلمان و پرستاران بالاتر بود، کناره‌گیری آنها از حرفه‌شان نیز کمتر بود. همچنین آنها در پژوهش خود نشان دادند که بین رضایت شغلی و تعهد شغلی رابطه وجود دارد که نشان می‌دهد اگر به افراد اجازه داده شود تا به اهداف خود دست یابند از نقش و وظیفه‌ی خود رضایت بیشتری خواهند داشت. . دیوید و سیلورمن^[۹۳](۱۹۸۹) در پژوهشی با عنوان رابطه شخصیت و عملکرد شغلی در میان ۴۳ حسابرس به این نتیجه رسیدند که حتی با در نظر گرفتن اثرات توانایی شناختی، سه مقیاس شخصیتی به طور معناداری با جنبه‌های مهم عملکرد شغلی ارتباط دارد.
بر اساس بررسی‌های پژوهشگر، در میان مقالات به چاپ رسیده‌ی داخل کشور پژوهشی که مستقیماً به مقایسه ویژگی‌های شخصیتی سرشت ومنش در گروه شاغل پرداخته باشد یافت نشد، بنابراین در این پژوهش به این مقوله پرداخته شد.
فصل سوم
روش تحقیق
در این فصل روش تحقیق، جامعه، نمونه آماری و شیوه نمونه گیری، ابزار تحقیق، روش اجرا و شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها ارائه شده است.
۱ـ۳ روش تحقیق
این پژوهش از نوع پژوهش‌های علی ـ مقایسه‌ای و پس رویدادی می‌باشد.
در تحقیق علی ـ مقایسه ای محقق یا پژوهش‌گر کنترل مستقیم بر متغیر مستقل ندارد زیرا یا این متغیرها ماهیتاً قابل دستکاری نیستند و یا اینکه قبل از شروع تحقیق اتفاق افتاده‌اند.
۲ـ۳ جامعه و نمونه آماری
جامعه مورد نظر در این پژوهش شامل گروهی از معلمان و پرستاران شهر اهواز بود.
حجم نمونه ۱۰۰ نفر شامل ۵۰ معلم (۲۵ مرد ، ۲۵ زن) و ۵۰ پرستار (۲۵ مرد، ۲۵ زن) در نظر گرفته شد که به روش نمونه گیری در دسترس در این پژوهش شرکت نمودند.
۳ـ۳ شیوه نمونه گیری
از روش نمونه گیری در دسترس در این پژوهش استفاده گردید.
۴ـ۳ ابزار گردآوری
پرسشنامه سرشت و منش^[۹۴]:
پرسشنامه سرشت و منش « TCI » توسط کلونینجر و همکاران(۱۹۹۴) برای اندازه‌گیری سرشت زیست ژنتیکی و منش اکتسابی ساخته شده است. این پرسشنامه ۱۲۵ سئوال دارد و هر آزمودنی به این سئوالات بصورت صحیح و غلط پاسخ می‌دهد. در این پرسشنامه سرشت ۴ بعد(نوجویی، آسیب‌پرهیزی، وابستگی به پاداش و پشتکار) و منش۳ بعد(خودراهبری، همکاری و خودفراروی) اندازه‌گیری می‌شود.
۵ـ۳ روش نمره گذاری
نحوه‌ی نمره گذاری آزمون پرسشنامه سرشت و منش به این صورت است که هر یک از زیر مقیاس‌ها دارای ۵ سئوال است که به هر کدام یک نمره تعلق می‌گیرد و نمره‌ی هر یک از ابعاد از مجموع نمرات زیر مقیاس‌های آن بعد بدست می‎‌آید. معمولاً این نوع آزمون‌ها طراحی به گونه‌ای است که هم ارائه‌ پاسخ صحیح و هم ارائه‌ پاسخ غلط موجب افزایش نمره در یکی از مقیاس‌ها می‌گردد. هدف از این طراحی، کاهش تأثیر پاسخ‌دهی ردیفی در نتایج است. در هر صورت لازم نیست که چنین موازنه‌ای به صورت قرینه و دقیق صورت گیرد. همچنین مقیاس‌ها دارای تعداد سئولات یکسان نمی‌باشند. هرچند نمره‌گذاری دستی آزمون ساده است و در صورتیکه پاسخنامه برای آن در نظر گرفته شود از طریق کلیدهای نمره‌گذاری صورت می‌گیرد اما می‌توان از طریق برنامه‌ی ساده کامپیوتری (برای مثال با برنامه‌ی spss) این امر را با سهولت، دقت و سرعت بیشتری انجام داد. پس از محاسبه‌ی نمرات خام، نمرات تراز شده‌ی T بدست می‌آیند و یا اینکه نمرات خام به پروفایل‌هایی که نمرات خام را به نمرات T تبدیل می‌نمایند و دامنه طبیعی و نابهنجار زیر و بالای حد طبیعی را نشان می‌دهند، منتقل می‌گردند. پروفایل و هنجار زن و مرد بایستی تفکیک شده باشند. بدین ترتیب پس از انتقال نمرات، پروفایل آماده تفسیر می‌باشد(حق شناس، ۱۳۸۸).
۶ـ۳ پایایی و روایی
در پژوهش آلون سو و همکاران(۲۰۰۸) ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه بالای ۶۸/۰ گزارش شده است. کاویانی و حق شناس(۱۳۸۶) ضریب پایایی بازآزمایی این پرسشنامه را در مقیاس‌های ۷ گانه از ۶۱/۰ تا ۹۶/۰ بدست آوردند. بین مقیاس‌های ۴ گانه سرشت با هم و مقیاس‌های منش همبستگی معناداری بدست نیامد، این بدان معنی است که مقیاس‌ها از یکدیگر مستقل هستند. ضریب همبستگی فرم کوتاه این پرسشنامه با فرم بلند ۶۲/۰ بدست آمده است.
بر اساس یک مطالعه مقدماتی در جمعیت دانشجویی توسط کاویانی و حق شناس(۱۳۸۲) بر روی فرم ۱۲۵ سئوالی پرسشنامه سرشت و منش در شهرهای تهران و شیراز انجام شده است که نتایج آن به شرح زیر می‌باشد: عامل سن بین دو جنس (مرد و زن) در هر یک از نمونه های دو شهر مورد مطالعه و نیز در نمونه کل، به طور معناداری متفاوت بود. برای عامل شهر یک اثر اصلی به دست آمد(۰۰۱/۰>P و ۱۵/۱۵=۲۲۷ و۷ )F. تحلیل‌های واریانس تک عاملی نشان داد که نمرات مقیاس‌های نوجویی، همکاری، خودراهبری و خودفراروی بین دو شهر از نظر آماری تفاوت معنادار دارد. نمونه تهرانی نسبت به نمونه شیرازی از نمرات بیشتری در ابعاد آسیب پرهیزی، همکاری و خودراهبری برخوردار بود، درحالی که نمونه شیراز نسبت به نمونه تهرانی نمرات بیشتری در نوجویی و خودفراروی داشت. در سایر ابعاد، دو نمونه میانگین نمرات تقریباً مشابهی را نشان دادند. ضریب پایایی پرسشنامه بین نمرات به دست آمده از آزمون و نمرات باز آزمون ۲۰ نفر از آزمودنی ها به این شرح بود: نوجویی ۹۶/۰ ؛ آسیب پرهیزی ۹۱/۰ ؛ پاداش وابستگی ۶۱/۰ ؛ پشتکار۷۶/۰ ؛ همکاری ۹۵/۰ ؛ خودراهبری ۸۵/۰ و خودفراروی ۸۸/۰ .
براساس مطالعات کاویانی و پورناصح(۱۳۸۴) با عنوان اعتباریابی و هنجار‌سنجی پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر در جمعیت ایرانی نتایج همبستگی بین نمرات مقیاس‌ها در مرحله آزمون و بازـ آزمون نشان می‌دهد که مقیاس‌های هفت گانه TCI دارای پایایی قوی هستند، به این معنی که این مقیاس‌ها در شرایط مختلف نتایج یکسانی را به دست می‌دهند. به جهت هماهنگی« ثبات » درونی، عبارات هر مقیاس دارای همبستگی خوبی است. نتایج همبستگی بین مقیاس‌ها نشانگر آن است که همبستگی معنی‌دار بالاتر از ۴۰/۰ بین نوجویی، پشتکار، آسیب پرهیزی و پاداش وابستگی وجود ندارد که نشان دهنده این است که این چهار بعد سرشتی از یکدیگر مستقل هستند. بین ابعاد منش و سرشت همبستگی‌های ضعیف تا متوسط کمتر از (۴۰/۰ ) وجود دارد، به غیر از همبستگی خودراهبری و آسیب پرهیزی که بیش از ۴۰/۰ است تنها همبستگی بالاتر از ۴۰/۰ بین ابعاد سه گانه منش نیز مربوط به همکاری و خودراهبری است. ضمناً، سن با نوجویی و آسیب پرهیزی همبستگی منفی و با همکاری و پشتکار همبستگی مثبت ضعیف دارد.
۷ـ۳ روش اجرا
ابتدا پس از هماهنگی با آموزش و پرورش و مدیران مدارس و نیز مدیریت بیمارستان‌ها جهت اجرای پژوهش پس از ارائه توضیحاتی در خصوص طرح پژوهشی و توضیحات مختصری از پرسشنامه به افراد شرکت کننده در پژوهش در خصوص محرمانه بودن اطلاعات و در اختیار قرار ندادن اطلاعات بدست آمده به مسئولین و مدیران هر دو گروه شغلی اطمینان داده شد و از آنها خواسته شد با صداقت کامل به پاسخگویی بپردازند سپس به صورت انفرادی این کار به اجرا در آمد و پرسشنامه‌ها توسط پژوهشگر تحویل گرفته شد.
۸ـ۳ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
به منظور تجزیه و تحلیل آماری در این پژوهش از آنالیز واریانس چند متغیره کوواریانس که اصطلاحاً به آن MANCOVA هم می‌گویند استفاده گردید. در این روش علاوه بر گروه‌های شغلی (معلمان و پرستاران) جنسیت نیز مورد بررسی قرار گرفت تا تفاوت بین زنان و مردان نیز مشخص گردد.
همچنین نمره مقیاس‌های ۷ گانه سرشت و منش به عنوان متغییر وابسته وارد گردید. از سال‌های عمر و سال‌های اشتغال به حرفه مورد نظر نیز به عنوان متغیر کمکی یا کوواریانس و از آمار توصیفی(میانگین، انحراف معیار، درصد) هم برای نشان دادن مشخصات نمونه استفاده شد و از آزمون آماری مربع خی برای مقایسه درصد‌ها و آزمون t برای گروه‌های مستقل، برای مقایسه‌ی مقیاس‌های رتبه‌ای همچون سن، سال‌های تحصیل و نشان دادن همتا‌‌سازی گروه‌ها استفاده گردید.
فصل چهارم
یافته‌های پژوهش
در این فصل یافته های پژوهش در سه بخش آمار توصیفی و جمعیت شناختی، پاسخ به فرضیه های پژوهش و یافته‌های جانبی ارائه میگردد. در بخش توصیفی به ارائه نتایج توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش، اعم از میانگین، انحراف استاندارد، حدأقل و حدأکثر نمرات، پرداخته می‌شود. در بخـش دوم از طریق آزمون تحلیل واریانس چند متغیره به بررسی تأیید فرضیه های پژوهش می‌پردازیم. و در بخش سوم، در قسمت یافته‌های جانبی همبستگی بین ویژگیهای سرشت (نوجویی، آسیبپذیری، وابستگی به پاداش، پشتکار)، ویژگیهای منش (همکاری، خودراهبری و خودفراوری)، و متغیرهای جمعیتشناختی (سن و تحصیلات) در کل گروه نمونه، همچنین نمودارهای مربوط به نتایج تحلیل واریانس چند متغیره در بین دو گروه پرستاران و معلمان به تفکیک جنسیت ارائه مـیگردد.
۱ـ۴ توصیف داده‌ها
در این بخش، یافته های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و حدأقل و حدأکثر نمره های متغیرهای مورد مطالعهی پژوهش حاضر بررسی و به ترتیبی که در پی میآید، ارائه میگردد:
۱ـ۱ـ۴ توصیف متغیرهای جمعیت شناختی
همانگونه که داده های مربوط به توزیع جنسیت در جدول۱ـ۴، نشان میدهند نسبت مردان به زنان در گروه پرستاران (۲۵ به ۲۵) و در گروه معلمان نیز (۲۵ به ۲۵) میباشد. بررسی معناداری تفاوتهای میانگینهای متغیر سن در بین دو گروه با بهره گرفتن از آزمونt مستقل در جدول۲ـ۴ قابل مشاهده میباشد.
جدول۱ـ۴. فراوانی (میانگین، انحرافمعیار، حدأقل، و حدأکثر) سن در دو گروه پرستاران و معلمان