فاجعه شدید متوسط کم بی اثر
شکل ‏۲‑۱- نمودار ریسک
ریسک به صورت ذاتی در هر چیزی وجود دارد و مدیریت ریسک به­سادگی برای اتخاذ تصمیمات بهتر کمک می­ کند. به بیان ساده، مدیریت ریسک به ما کمک می­ کند که پروژه­ ها در دنیای واقعی اجرا شود. اغلب برنامه­ ریزی­ها بر پایه موقعیت­های ایده­آل می­باشند به طوری که همه چیز بر طبق برنامه به پیش می­روند. این ممکن است نتیجه سادگی، خوش بینی یا آنچه که آن را “مدیریت ماچو”^[۲۰] می­نامند، باشد. مقصود عاملی است که باعث می­ شود یک مدیر شرایط را بدون در نظر گرفتن پیچیدگی­های ریسک­ها و به صورت ایده­آل ببیند.

مدیریت ریسک کاربرد سیستماتیک سیاست‌های مدیریتی، رویه‌ها و فرآیندهای مربوط به فعالیت‌های تحلیل، ارزیابی و کنترل ریسک می‌باشد. مدیریت ریسک عبارت از فرایند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذ شده و شناسایی و به‌کارگیری معیارهایی است که می‌توان از آن­ها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابل قبول استفاده کرد.
از طرف مؤسسه مدیریت پروژه، مدیریت ریسک به عنوان یکی از دوازده سطح اصلی “کلیات دانش مدیریت پروژه” معرفی شده‌است. در تعریف این مؤسسه، مدیریت ریسک پروژه به فازهای شناسایی ریسک، اندازه ­گیری ریسک، ارائه پاسخ (عکس العمل در مقابل ریسک) و کنترل ریسک تقسیم شده‌است. در این تعریف، مدیریت ریسک پروژه عبارت است از “کلیه فرآیندهای مرتبط با شناسایی، تحلیل و پاسخگویی به هرگونه عدم اطمینان که شامل حداکثرسازی نتایج رخدادهای مطلوب و به حداقل رساندن نتایج وقایع نامطلوب می‌باشد".
بسیاری از پروژه‌ها که فرض می‌شود تحت کنترل هستند، با ریسک به عنوان رخدادی شناخته‌نشده روبرو می­گردند و کوشش می‌کنند آن را کنترل کنند. اکثر پروژه‌ها چنین رخدادهایی را به خوبی از سر رد می‌کنند ولی با یک تلاش جامع مدیریت ریسک ، رویدادهای ریسک قبل از وقوع، شناسایی و کنترل می‌گردند و یا برنامه‌ای تهیه می‌شود که در زمان وقوع این رویدادها با آنها مقابله کند. با درنظر گرفتن این مفاهیم پایه‌ای، امکان مقابله با ریسک به وجود می‌آید. (مصافی نیا, ۱۳۸۷)

۲-۳-۱- اجزا گسترده ریسک

برای محاسبه ریسک می­بایست تکرار وقایع و احتمال بزرگی خسارت را در نظر گرفت. در زمینه تکرار وقایع مقدار آسیب پذیری و تعداد مخاطرات محاسبه می­گردد و در مورد احتمال بزرگی خسارت، می­بایست به فاکتورهای اولیه و ثانویه خسارت توجه کرد. (Jones, 2005)
شکل ‏۲‑۲- ساختار ریسک
شکل ‏۲‑۳- ساختارفاکتورهای خسارت دارایی
شکل ‏۲‑۴- ساختارفاکتورهای خسارت مخاطرات
شکل ‏۲‑۵- ساختارفاکتورهای خسارت سازمانی
شکل ‏۲‑۶- ساختار فاکتورهای خسارت خارجی

۲-۴- مدیریت ریسک زنجیره تأمین

تغییر پذیری در زمینه برآیندها و نتایج ممکن زنجیره تأمین، احتمال رخداد آنها و اثرات آن را مدیریت ریسک زنجیره تأمین می­نامند. ریسک­های زنجیره تأمین شامل ریسک­های برخواسته از تغییرات در جریان مواد، محصول و اطلاعات است که از تأمین­کننده اولیه آغاز و به مصرف کننده نهایی ختم می­ شود. بنابراین بطور کلی ریسک­های زنجیره تأمین به احتمال و اثر یک عدم تناسب و تعادل بین تأمین و تقاضا بر می­گردد.
تا سال ۲۰۰۰، مقالات به مدیریت زنجیره تأمین می­پرداختند. پس از آتش سوزی یکی از تأمین کنندگان اریکسون در نیو مکزیکو که منجر به از دست دادن ۴۰۰ میلیون یورو شد و برشکستگی یکی از تأمین کنندگان لندرور در سال ۲۰۰۱ که منجر به اخراج ۱۴۰۰۰ کارگر گشت همه و همه باعث یافتن مشکلات عمده در زنجیره تأمین در جهان شد. (Tang, 2006)
تحقیقات اولیه در هر زمینه­ای اصولاً با شناسایی و معرفی مفاهیم و مشخص کردن دسته بندی­ها یا طبقه ­بندی­ها آغاز می­گردد. کارهای اولیه در زمینه مدیریت ریسک در زنجیره تأمین نیز این شیوه را پیمود. اولین حرکت توسط لی^[۲۱] (۲۰۰۲) آغاز شد، او چارچوبی را بر اساس ریسک­های زنجیره تأمین و ریسکهای تقاضا در چارچوب محصولاتی که محصولات اساسی یا ابداعی هستند، فراهم کرد. او همچنین بیان کرد که استراتژی­ های زنجیره تأمین نیازمند وصل شدن به سطح درست و مشخصی از ریسک­های تأمین و تقاضا می­باشد. (Oke, A.,Gopalakrishnan,M., 2009)
مقالات زیادی در مورد مدیریت ریسک در زنجیره تأمین در دهه­های گذشته منتشر گردید که اولین آنها مربوط به کرالجیک^[۲۲] در سال ۱۹۸۳ بود. پالسون^[۲۳] (۲۰۰۴) مقالات موجود را به سه دسته تقسیم کرد: تجزیه و تحلیل انواع ریسک، رسیدگی به ریسک و کنترل ریسک.
کلیندرفر و ساد^[۲۴](۲۰۰۵) و کوپرا و سودهی^[۲۵](۲۰۰۴) و دیگر پژوهشگران دسته­بندی­های متنوعی را برای ریسک­ها بیان کردند.
زنجیره­های تأمین در معرض ریسک­هایی هستند که در ارتباط با مشکلات تأمین و تقاضا افزایش می­یابند. (Kleindorfer, P.R., Saad,G.H., 2005)
زنجیره­های تأمین همچنین در معرض خطرات توزیع ریسکهایی با تأثیر زیاد و احتمال وقوع کم و یا تأثیر کم و احتمال وقوع بالا نیز می­باشند. این ریسکها بر روی سازمان به طور گسترده­ای تأثیر می­ گذارد. (Chopra, S.,Sodhi,M.S., 2004)
جدول زیر تحقیقات اولیه را پیرامون دسته­بندی­های مختلف منابع ریسک در زنجیره تأمین، ارائه می­دهد. (Oke, A.,Gopalakrishnan,M., 2009)
جدول ‏۲‑۳- تحقیقات اولیه پیرامون دسته بندی ریسکهای زنجیره تأمین